07.01.2011r. - finanse publiczne
Budżet państwa i zasady
1.Zasada powszechności /zupełności, budżetowania brutto/
- budżet jest zupełny, obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa. Jest ona naruszalna, modyfikowana.
2. Zasada jedności - pierwotnie była utożsamiana z zasadą zupełności. Z czasem się to zmodyfikowało i zasada jedności jest ujmowana dwojako:
- formalna - budżet przyjmowany jest jednym dokumentem prawnym, którym jest ustawa budżetowa dla państwa - /w gminie też jeden dokument, którym jest roczny plan finansowy przyjmowany uchwałą/
- materialna - zasada jedności materialnej wyrażona jest w ustawie, a z drugiej strony ustawa o finansach publicznych pozwala na jej naruszanie - art. 42 ust. 2
3. Zasada równowagi - najczęściej postulowane zagadnienie, najbardziej ogólne. Nazywano ją „złotą zasadą budżetu” między dochodami a wydatkami budżetowymi. Wynikała ona z podejścia klasycznego, liberalnego. W latach 20-tych XX wieku stwierdzono, że równowaga nie musi być zachowana. Ujemna różnica między dochodami a wydatkami /deficyt budżetowy - największy problem/. Jest on dopuszczalny, tak jak budżet nadwyżkowy.
4. Zasada szczegółowości - postulat społeczno-polityczny. Jeżeli chcemy wiedzieć, co się dzieje z nasza kasa to musimy wiedzieć skąd dochody pochodzą i na co one idą. Nie wystarczy mieć globalnych kwot. Realizowana jest przez klasyfikację budżetowa.
ZS - odpowiedni układ analityczny, analitykę daje kwalifikacja budżetowa. Mogą być różne kryteria tej klasyfikacji - 3
1/ Dział
2/ Podział
3/ Paragraf
Tylko w budżecie państwa pojawia się dodatkowa część, czyli:
1/ Część budżetowa
2/ Dział
3/ Podział
4/ Paragraf
Ad. 1 Części zostały wyróżnione wg kryterium przedm.-podm. - to jest podział resortowy każdy urząd resortowy jest odrębną częścią budżetową /każdy urząd centralny, ZUS, KRUS, NIK/ Każde województwo reprezentowane przez wojewodę jest odrębną częścią budżetową. Sąd, Samorządowe kolegia odwoławcze.
Ad. 2 Dział - klasyfikacja działowa odpowiada symbolom PKD
Ad. 3 Rozdział - grupa jednostek organizacyjnych, - grupa to urzędy województw, miast, gmin, np. 801-oswiata i wychowanie
Rozdział może być zadaniem budżetowym, np. wybory do Sejmu i Senatu, Spis Powszechny
Ad. 4 Paragraf - odrębne § dot. dochodów i przychodów. Każdy § źródeł finansowania dotyczy przychodów i dochodów, natomiast § wydatkowy oznacza rodzaj wydatków i rozchodów.
Dochody do poziomu działu, a wydatki do poziomu rozdziału.
5. Zasada specjalizacji - specjalizacja w 3 płaszczyznach:
- w ujęciu czasowym - dochody i wydatki realizowane są w granicach roku budżetowego
- w ujęciu rodzajowym - dochody ujmowane są wg źródeł pochodzenia a wydatki znajomości przeznaczenia
- w ujęciu ilościowym - kwoty dochodów stanowią prognozę, zakładamy min. poziom dochodów, a kwoty wydatków stanowią nieprzekraczalny pułap /ujęcie max./
6. Zasada jawności - nie ma jawności bez przejrzystości. Finanse muszą być czytelne, przejrzyste. O znaczeniu zasady jawności i przejrzystości mówi ustawa o f. publicznych /rozdział I/ gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Jawność powinna być realizowana poprzez: jawność debat budżetowych /zarówno w Sejmie, jak i w organach samorządowych/
- podawanie do publicznej wiadomości kto, co dostał i ile dotacji
- podawanie do publicznej wiadomości jak realizowany jest budżet /m-cznie/
- podawanie informacji zbiorczych
- art.34 zapewnienie radnym dostępu do dokumentów księgowych i inwentaryzacyjnych
Przejrzystości ma służyć:
1/ jednolita klasyfikacja budżetowa
2/ jednolite zasady rachunkowości
Procedura budżetowa - reguły i zasady dotyczące postępowania, określone przepisami prawa.
Na procedurę składa się:
- opracowywanie budżetu
- uchwalanie budżetu
- wykonywanie budżetu
- sprawozdawczość i kontrola
System budżetu państwa
W ustawie o finansach publicznych mamy 4 instytucje gospodarki budżetu państwa
- wieloletni plan finansowy państwa
- ustawa budżetowa
- budżet państwa
- budżet środków europejskich
Wieloletni plan finansowy państwa - /art. 103/ - plan dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzony na 4 lata budżetowe. Przyjmowany jest uchwałą Rady Ministrów
Ustawa budżetowa - dokument szerszy niż zawierający budżet państwa, bo znajdziemy również załączniki np. budżet środków europejskich Uchwalana przez Sejm
Budżet państwa - zestawienie dochodów i rozchodów na dany rok budżetowy
Budżet środków europejskich - są one wydzielone z właściwego budżetu.
Ustawa budżetowa - wagę ustawy budżetowej podkreśla fakt, że nie tylko mówi się o niej w ustawie ale również w Konstytucji RP
Z przepisów prawnych wiemy, kiedy opracowywanie budżetu się kończy - art. 222K - w wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze złożenie projektu. Rząd zobowiązany jest do tego, aby najpóźniej na 3 m-ce przed rozpoczęciem roku budżetowego złożyć ustawy budżetowej /do 30 września/.
Ustawa o komisji trójstronnej - ważne projekty ustaw powinny być poddawane konsultacji ej komisji. Ustawa obliguje Ministerstwo Finansów do wydania noty budżetowej o trybie i harmonogramie prac na następny rok budżetowy - w formie rozporządzenia.
Po przekazaniu przez RM zaczynają się prace sejmowe nad budżetem /jeżeli w ciągu 4 m-cy nie zostanie on przedstawiony Prezydentowi to może on w ciągu 14 dni rozwiązać Sejm i rozpisać nowe wybory - art. 225 K. Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek budżetowych. Posłowie głosują zwykłą większością głosów /50+1/, a jak Senat uchwali poprawki to bezwzględną większością głosów. Prezydent nie ma prawa veta - art. 224 K ma 7 dni na podpisanie ustawy. Może skierować ją do TK /2 m-ce/. Zgodnie z art. 226 K RM w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu oraz informacje o stanie zadłużenia /do 31 maja/ ale nie tylko przestawia Sejmowi, również NIK-owi. - bywa pytanie na teście
Wykonanie budżetu.
Ustawa ma moc wiążącą, nie można wydatków przekroczyć, ale nowelizacje budżetu się zdarzają - w 2009r. i 1991r.
W ustawie o fin. publ. przewidziano ustawę o prowizorium budżetowym /uproszczona, tymczasowa forma budżetu/.
Możliwości zmiany budżetu w trakcie roku budżetowego bez konieczności nowelizacji:
- instytucje rezerw budżetowych
- instytucje blokowania wydatków budżetowych
- instytucje przeniesienia środków budżetowych
- instytucje „niewygasy”
Zasadą jest to, że z końcem roku budżetowego wygasają wydatki, prawo do dokonywania wydatków budżetowych. Ustawa o fin. publ. przewiduje wyjątki od tej reguły, ale Rząd musi do 15 grudnia przedstawić plan wydatków, które nie wygasną do 31 grudnia.
Rezerwy budżetowe
- rezerwa ogólna - 0,2% wydatków budżetowych
- rezerwa celowa - do 5% wydatków budżetowych z wyłączeniem środków zagranicznych.
Blokowanie wydatków budżetowych:
gdy naruszone są zasady
- gosp. finansowej określonej w ustawie o fin. publ.
- nieterminowości - naruszenia terminów realizowanych zadań
- nadmiaru środków posiadanych
- niegospodarności w określonych jednostkach
może być podjęta decyzja o zablokowaniu środków budżetowych w ramach całego budżetu państwa przez Ministra Finansów /w ramach części dysponent tej części/. RM jak jest zagrożona realizacja całej ustawy budżetowej to też może zablokować.
Przeniesienie środków budżetowych - art. 171 i następne
Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami, paragrafami w ramach tej samej części, działu. Ograniczone są przeniesienia wydatków majątkowych, które dotyczyłyby programów europejskich, dotyczące wzrostu wydatków na wynagrodzenia, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej,