19.03.2011r. - Prawo karne i wykroczeń
Przestępstwo - jako czyn, /zachowanie człowieka osoby fizycznej/ który musi spełniać określone warunki by czyn zabroniony organy ścigania mogły uznać za przestępstwo i te warunki czyli czyn człowieka i drugi warunek zabroniony przez ustawę pod groźbą kary, ten czyn który stanowi występek, czyn bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy Każdy czyn zabroniony musi spełniać określone ustawowe znamiona tj. cechy odróżniające go od innych typów przestępstw, np. kradzież - zabójstwo /inne znamiona/. Przy znamionach najistotniejsze są znamiona opisowe i znamiona ocenne, które wymagają przy ustalaniu ich występowania w czynie posługiwania się różnego rodzaju opiniami, np. istotne zeszpecenie, mienie niewielkich rozmiarów., treści pornograficzne art. 202. Przepis, który zawiera znamię ocenne staje się mniej wyraźny w porównaniu do przepisu, w którym ustawodawca posługuje się tylko znamieniem opisowym. Kolejnym elementem przestępstwa jest bezprawność czynu, tj. przełamania określonego zakazu/nakazu przez człowieka. Społeczna szkodliwość czynu - ustawodawca wprowadza gradacje szkodliwości czynu „nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość czynu jest znikoma”. Może być wniosek przygotowany przez prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania.
Strona przedmiotowa obejmuje zabroniony czyn polegający na określonym zachowaniu człowieka, skutek wywołany tym czynem, miejsce i okoliczności popełnienia tego czynu .
Klasyfikacja przestępstw dotyczy formy tego czynu zabronionego:
1/ Przestępstwo złożone charakteryzuje się niejednolitą budową czynu zabronionego, w związku z tym opis czynu zabronionego obejmuje co najmniej dwa różne zachowania: np. art. 280 KK określający typ ustawowy przestępstwa rozboju polega na zamachu na osobę, na naruszeniu nietykalności tej osoby, naruszeniu wolności tej osoby i drugie zachowanie przy przestępstwie rozboju obejmuje zamach na mienie, a zatem ustawodawca w art. 280 § 1 „Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
2/ przestępstwo trwałe - polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu naruszającego zakaz przewidziany w ustawie inaczej mówiąc polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu bezprawia, którego przerwanie może nastąpić zgodnie z wolą sprawcy lub też nie, np. przestępstwo niealimentacji art. 209, pozbawienie człowieka wolności art. 189.
3/ przestępstwo jednorazowe z trwałym skutkiem - polega na wywołaniu przez sprawcę stanu niezgodnego z obowiązującym prawem, którego przerwanie nie zależy od samego sprawcy, np. przestępstwo bigamii art. 206.
4/ Przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czasie popełnienia czynu /przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie/ - sa to liczne przestępstwa zawarte w KK polegające na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowania tego samego rodzaju, jak również przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie polega na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowań różnych tego samego sprawcy, które może tworzyć jeden czyn zabroniony i wówczas mówimy o prawnej jedności czynu, np. art. 207 przestępstwo znęcania psychicznego lub fizycznego, art. 208 - rozpijanie małoletniego. W przypadku różnych zachowań różnego, każde z tych zachowań stanowić może odrębny czyn zabroniony, czyn składa się z wielości zachowań tej samej osoby, stad też niekiedy używa się terminu przestępstwo zbiorowe. Określamy je jako przestępstwo o wieloczynowo oznaczonych znamionach, dlatego, że czyn zabroniony składa się z wielości zachowań tej samej osoby.
5/ Przestępstwo ciągle: posiada dwie koncepcje przestępstwa ciągłego: koncepcję podmiotową i przedmiotową.
Koncepcja podmiotowa opiera się na zamiarze sprawcy. W tej koncepcji uznaje się, że jeżeli sprawcy towarzyszył z góry powzięty zamiar popełnienia czynu zabronionego niejako na raty to można wszystkie ogniwa działania sprawcy objęte tymże zamiarem połączyć i uznać za jedno przestępstwo ciągłe.
Koncepcja przedmiotowa uznaje za decydujące elementy:
a/ bliski związek czasowy poszczególnych ogniw działania sprawcy
b/ tożsamość dobra prawnie chronionego
c/ tożsamy sposób działania sprawcy
Przestępstwo ciągle kodeks wprowadził do art. 12 i dominuje tutaj kryterium natury podmiotowej. Art. 12 stanowi „dwa lub więcej zachowań, podjętych w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony… „
W pierwszym członie art. 12 decydujące jest:
a/ zamiar sprawcy na realizacje czynu rozłożona na raty
b/ krótkie odstępy czasu między zachowaniami sprawcy
c/ tożsamość pokrzywdzonego
przykładem przestępstwa ciągłego może być klient, który bierze kredyty w krótkim czasie w różnych bankach i nie spłaca tych kredytów.
Przestępstwa związane z typem przestępstwa:
- typ podstawowy- typ kwalifikowany /kara wyższa/ - typ uprzywilejowany /kara łagodniejsza/
Typ kwalifikowany i typ uprzywilejowany wiąże się z elementem ogólnej definicji przestępstwa, mianowicie ze stopniem społecznej szkodliwości czynu.
Typ podstawowy /wyjściowy/ o znacznej społecznej szkodliwości czynu - art. 148 § 1 np. zabójstwo
/kary albo od 8 lat albo 25 lat albo kara dożywotniego pozbawienia wolności/
W § 4 ustawodawca konstatuje typ uprzywilejowany Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10
Typ podstawowy - art. 197 § 1- gwałt Typ kwalifikowany - art. 197 § 4 - Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.
TRYBY ŚCIGANIA PRZESTĘPSTW: podział przestępstw na tryb ścigania:
1/ przestępstwa publiczno - skargowe
2/ przestępstwa ścigane na wniosek lecz z urzędu
3/ przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego
4/ przestępstwa prywatno - skargowe.
Większość przestępstw /kradzież, zabójstwo, rozbój, pobicie, bojka, znieważenie są to przestępstwa publiczno-skargowe. Tzn., że dany czyn jest zawsze ścigany z urzędu. Milczenie ustawodawcy oznacza, że składamy do sądu skargę zasadniczą, która nosi nazwę publicznego aktu oskarżenia. Publiczna skargą jest również wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Taki wniosek może sporządzić i wnieść do sądu prokurator jak również inny podmiot uprawniony do prowadzenia dochodzenia.
Przestępstwa wnioskowe /2/ dzielą się na:
- bezwzględnie wnioskowe - niezależnie od stosunku łączącego sprawcę z pokrzywdzonym warunkiem wszczęcia postępowania karnego i jego kontynuacji jest złożenie wniosku przez pokrzywdzonego np. przestępstwo zgwałcenia, przestępstwo groźby karalnej, narażenie na zakażenie wirusem HIV. Warunkiem jest złożenie wniosku, jeżeli sprawcą czynu jest osoba obca, to taki wniosek o ściganie musi być złożony, jeżeli sprawcą jest osoba najbliższa dla pokrzywdzonego to również taki wniosek musi być złożony.
- względnie wnioskowe - różnią się od przestępstw bezwzględnie wnioskowych przede wszystkim swoim charakterem. Ze względu na to, że wszystkie przestępstwa względnie wnioskowe są to przestępstwa ścigane z urzędu /kradzież, rozbój, pobicie/ Jeżeli taki czyn jest popełniony w stosunku do osoby najbliższej /w rozumieniu KK/ decydentem o tym, czy wszcząć postępowanie będzie zawsze pokrzywdzony. Przestępstwa względnie wnioskowe są to takie przestępstwa, kiedy pomiędzy sprawcą czynu a pokrzywdzonym istnieje stosunek osoby najbliższej. Jeżeli jest to osoba obca wola pokrzywdzonego nie ma znaczenia, jeżeli jest to osoba najbliższa pokrzywdzony decyduje o tym, czy sprawca poniesie odpowiedzialność karną.
Po pierwsze: Tryb publiczno skargowy- są to przestępstwa ścigane z urzędu i na wniosek lecz z urzędu.
Po drugie: Tryb prywatno skargowy- określone w części szczególnej KK np. pomówienie, znieważenie. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Warunkiem wszczęcia postępowania jest rola pokrzywdzonego. To pokrzywdzony inicjuje postępowanie poprzez złożenie prywatnego aktu oskarżenia do sądu lub składa skargę policji w formie pisemnej bądź ustnej. Policja zaś przekazuje tę skargę do sądu i wszczynane jest postępowanie w trybie prywatno-skarbowym.