Prawo karne obejmuje zespół norm prawnych, które za pomocą kary /sankcji/ jako zasadniczego środka przymusu państwowego pośród przewidzianych w tych normach /w KK/ chronią stosunki społeczne przed czynami społecznie szkodliwymi /przestępstwami/ ZASADY PRAWA KARNEGO 1. Zasada winy - prawo karne opiera się na zasadzie winy. Oznacza to, że sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu może być postawiony mu zarzut. To, kiedy taki zarzut może być postawiony, a zatem kiedy zachodzi wina sprawcy określają przepisy obowiązującego prawa karnego. Podstawowym warunkiem przypisania winy jest występowanie więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem. Obowiązujący KK wyraża winę w Art. 1.§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu 2. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn Podstawą odpowiedzialności karnej jest zachowanie się człowieka sprzeczne z prawem karnym, a zatem możemy powiedzieć, że odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu. Czyn może być popełniony przez działanie lub przez zaniechanie. Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej myśli, poglądy człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne. Odpowiedzialność karna może nastąpić w sytuacji, gdy czyjś pogląd, myśl uzewnętrzni się w czynie, a zatem w podjęciu działania lub zaniechaniu działania, do którego był zobowiązany. /np. osoba mająca zamiar zabicia przechodzi do realizacji tego zamiaru do usiłowania zabójstwa/. Zasada ta stanowi, że odpowiedzialność ta nie może nastąpić bez uprzedniego czynu sprawcy. Nie jest pociągnięciem do odpowiedzialności karnej umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, umieszczenie w zakładzie psychiatryczny nie jest karą, jest środkiem zabezpieczającym stosowanym przez Sąd. Nie jest również pociągnięciem do odpowiedzialności karnej stosowanie środków wychowawczych w postępowaniu w sprawach nieletnich. Podstawą stosowania środków wychowawczych może być popełnienie czynu karalnego, jak również podstawą stosowania środków wychowanych może być wykazanie przez organ wobec nieletniego objawów demoralizacji. 3. Zasada indywidualizacji odpowiedzialności i wymiaru kary Znajduje ona swoiste odzwierciedlenie w przepisach części szczególnej KK wyrażających, iż przestępstwo stanowi własny czyn sprawczy oraz w przepisach odnoszących się do współsprawstwa, podżegania, pomocnictwa. Każdy ponosi indywidualną odpowiedzialność, czy to pomocnik, podżegacz, czy sprawa główny w zależności od odegranej roli. Zasada ta polega na tym, że właściwości jednego podmiotu we współdziałaniu z innymi podmiotami /osobami/ nie mogą być przenoszone na inne osoby współdziałające z nią, jeśli wpływają one na odpowiedzialność karną w sensie jej wyłączenia, zaostrzenia lub umniejszenia tej odpowiedzialności karnej. Te zasadę wyraża Art. 21. § 1. Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. § 2. Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła.§ 3. Wobec współdziałającego, którego nie dotyczy okoliczność określona w § 2, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. 4.Zasada indywidualizacji wymiaru kary - art. 55 KK Art. 55. Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą Wg zasady indywidualizacji wymiaru kary okoliczności wpływające na wymiar kary, a związane z jedną z osób współdziałających nie mogą być przenoszone na inne osoby np. w sytuacji współsprawstwa, podżegacz /pomocnik/ z jednej strony a sprawca w znaczeniu ścisłym z drugiej strony. Wymiar kary orzekamy indywidualnie, w zależności od roli danego podmiotu. 5. Zasada humanitaryzmu prawa karnego. Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno być humanitarne /ludzkie/, czyli wymagania stawiane powinny być na miarę możliwości ludzi, natomiast stosowane kary i środki karne nie powinny być okrutne, poniżające lub wyrządzać zbędnych dolegliwości. W KK zasada humanitaryzmu zadeklarowana jest w art. 3 KK Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.Zasadę humanitaryzmu odzwierciedla również art. 40 Konstytucji - Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. 6.Zasada praworządności - oznacza ona przestrzeganie przez organy wymiaru sprawiedliwości /prokuratura, policja/ zasad, reguł dotyczących odpowiedzialności karnej. Postępowanie w każdym wypadku zgodnie z zasadą legalizmu /obowiązek wszczęcia i kontynuowania postępowania, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa/. Działanie praworządne organu - to działanie zgodne z obowiązującym prawem, stąd warunki postępowania praworządnego dotyczą w równym stopniu przestrzegania materialno- prawnych zasad odpowiedzialności karnej. Warunek postępowania praworządnego dotyczy w równym stopniu przestrzegania materialno-prawnych zasad odpowiedzialności karnej, zasad procesowych określających pozycję uczestników tego postępowania /stron postępowania/ karnego - oskarżony i pokrzywdzony/, zasad wykonywania zastosowanych kar w czasie postępowania wykonawczego na podstawie KK wykonawczego. FUNKCJE PRAWA KARNEGO Funkcja sprawiedliwościowa - zakłada odpowiednie karanie sprawców, tzn. sprzyjające utrwalaniu społecznego poczucia sprawiedliwości. Funkcja ta uzasadnia pewność, co do słuszności istnienia zakazów prawno-karnych i nakazów prawno-karnych. Ważny jest w przypadku tej funkcji fakt ukarania sprawcy, a także zaspokojenie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem. Funkcja ochronna prawa karnego - realizowana poprzez system zakazów, nakazów oraz środków je umacniających, np. system określonych wartości przyjętych w danym społeczeństwie Funkcja profilaktyczno-wychowawcza - polega na utrwaleniu przekonania w społeczeństwie o słuszności nakazów i zakazów i stąd też oddziaływanie profilaktyczno-wychowawcze polega min. na pozyskiwaniu jak najszerszej grupy obywateli, którzy dążą do poszanowania norm prawa karnego. Funkcja gwarancyjna - wynika z zasady nullum crimen sine lege /nie ma przestępstwa bez ustawy/. Realizacja tej funkcji następuje przez wyraźne określenie, co jest przestępstwem, następnie zagwarantowanie obywatelowi, iż nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyny, których prawo za przestępstwo nie uznaje. Zasada, że odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia to podstawowa gwarancja dla obywateli, że nie mogą być. Wykładnia podmiotowa zmierza do ustalenia treści przepisu, jaką chciał zawrzeć ustawodawca natomiast wykładnia przedmiotowa zmierza do ustalenia treści przepisu zgodnie z aktualnymi potrzebami wynikającymi z czasu stosowania przepisów. /Czas stosowania, aktualne potrzeby/. Wykładnia autentyczna - pochodzi od racjonalnego ustawodawcy i ma moc wiążącą /wyraźnym przykładem tej wykładni jest art. 115 KK, który zawiera słowniczek pojęć, np. pojęcia czyn zabroniony, szkodliwość czynu. Wykładnia legalna - jest to wykładnia stosowana przez organ państwa specjalnie do tego upoważniony /wcześniej przeprowadzał Trybunał Konstytucyjny, obecnie nie występuje/.Wykładnia doktrynalna - jest znacząca dla kształtowania przyszłych ustaw czy nowelizacji ustaw już istniejących. Wykładnia doktrynalna przede wszystkim opiera się na opracowaniach naukowych /książki, monografie, artykuły naukowe, glosach do orzeczeń zwłaszcza Sądu Najwyższego wraz z argumentacją/. Wykładnia doktrynalna ma istotne znaczenie, jeżeli chodzi o artykuły naukowe, propozycje o zmianie określonej konstrukcji prawnej, argumentacje tej zmiany. Wykładnia sądowa - stosowana na poziomie Sądu Najwyższego, również nie ma ona z zasady mocy wiążącej, natomiast wykładnia SN ma wpływ na kształtowanie praktyki poprzez zastosowaną argumentację. Natomiast znane są przykłady wykładni wiążącej w odpowiednim zakresie SN, w szczególności chodzi o odpowiedzi na pytania prawne udzielane przez SN na podstawie art. 441 kodeksu postępowania karnego. Wykładnia językowa opiera się na wyjaśnieniu treści przepisów na zasadzie: budowy zdania i funkcji poszczególnych wyrazów zawartych w przepisie - przede wszystkim mają tu znaczenie proste, podstawowe pojęcia i wyrazy użyte przez ustawodawcę. Wykładnia logiczna - służy ustaleniu prawidłowego znaczenia tekstu, przepisu karnego. Ustalenie właściwego znaczenia danego przepisu karnego opiera się na formach argumentacji logicznej: I Argumentum a minori ad maius czyli wnioskowanie od przesłani mniejszej do większej II Argumentum a maiori ad minus czyli wnioskowanie od przesłanki większej do mniejszej III Argumentum a contrario - wnioskowanie przez przeciwieństwo. Wykładnia systemowa - pozwala na wnioskowanie o danej instytucji w oparciu o miejsce przepisu w określonym zespole norm prawnych. Inaczej mówiąc jest to wnioskowanie o jakimś rozwiązaniu na podstawie sensu, na podstawie celu zamieszczenia tamtego przepisu w obrębie danej grupy innych przepisów. Wykładnia historyczna - polega na odczytywaniu treści przepisu, znaczenia tego przepisu poprzez odwołanie się do uzasadnienia jego powstania, a w szczególności do materiału posiedzeń komisji kodyfikacyjnych, kodyfikacyjnych komisji sejmowych. PRZESTĘPSTWO - Definicja przestępstwa wynika z art. 1 KK Prawo karne ujmuje przestępstwo w 3 znaczeniach: 1/ jako stwierdzenie pewnego faktu społecznego czyli zaistnienie zdarzenia, które jest opisywane w konkretnym miejscu i czasie, 2/ jako ustawowy typ przestępstwa. Który określony jest w danym przepisie części szczególnej KK np. art. 207 znęcanie się psychiczne i fizyczne, kradzież /art. 278/, 3/ dotyczy pojęcia ogólnego przestępstwa i to ogólne pojęcie obejmuje sumę warunków niezbędnych do uznania ludzkiego zachowania za podstawę odpowiedzialności karnej. WARUNKI JAKIE MUSI SPEŁNIAĆ PRZESTĘPSTWO: 1/ zaistnienie czynu społecznej szkodliwości, - warunek oceny czynu ludzkiego jako społecznie szkodliwego, wynika z art. 1 § 2 KK. Ta cecha społecznej szkodliwości czynu łączy się w sposób ścisły z materialną definicją przestępstwa.2/ czyn zagrożony jest karą przez ustawę, łączy się z tzw. formalną definicją przestepstwa NULLUM CRIMEN SINE LEGE. W przypadku oszustwa społeczna szkodliwość czynu jest znaczna /materialna/ ale formalnie jest to czyn zagrożony karą 3/ czyn zawiera ustawowo określone znamiona /cechy/, -trzeci element pojęcia łączy się z poprzednim dwoma i jest to bezprawność czynu, która wynika z faktu, że ten konkretny czyn jest w świetle ustawy czynem zabronionym. Bezprawność czynu stanowi następstwo istnienia nakazu lub zakazu przewidzianego w ustawie karnej,4/ czyn jest bezprawny, warunek istnienia określonych znamion /cech/ czynu zabronionego charakterystycznych dla jakiegoś typu zachowania zabronionego,5/ czyn jest zawiniony, warunek zawinienia, który wynika z zasady winy. Stanowiący, iż nie ma odpowiedzialności karnej bez winy /koncepcje winy: psychologiczna, normatywna/ i mieszana.. PODZIAŁ PRZESTĘPSTW - wg kryterium czynu zabronionego inaczej mówiąc zróżnicowania właściwości czynu zabronionego. Wyróżniamy: przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania. PRZESTĘPSTWA Z DZIAŁANIA - polega na przełamaniu zakazu określonego zachowania, które to zachowanie określa norma prawna danego przepisu, np. zabójstwo - mamy zakaz nie zabijaj.PRZESTĘPSTWA Z ZANIECHANIA - polegają na niewykonaniu obowiązku, który ustawa nakłada na dana osobę. Obowiązek ten musi mieć charakter prawny, tzn. winien być sformułowany w ustawie karnej. II TYP PRZESTĘPSTW TO; PRZESTĘPSTWA MATERIALNE I FORMALNE PRZESTĘPSTWA MATERIALNE - są to najczęściej przestępstwa skutkowe, tzn. dany przepis zawiera opis czynu zabronionego ujmując po pierwsze zachowanie się sprawcy i rezultat, skutek tego zachowania. Do znamion czynu zabronionego kumulatywnie wchodzą dwa elementy - określone zachowanie i skutek /rezultat/. Bez wystąpienia skutku nie możliwe jest dokonanie przestępstwa, mogłoby polegać ono jedynie na usiłowaniu. SKUTEK rozumie się jako pewną zmianę w świecie zewnętrznym. Rozumienie skutku dotyczy okoliczności takich jak: uszkodzenie ciała, uszkodzenie mienia. Skutek może wystąpić też przy przestępstwach np. niedopuszczenie cudzego mieszkania wbrew żądaniu jego właściciela, zakłócenie spokoju przez intruza. Przestępstwa materialne mogą polegać na działaniu lub zaniechaniu. PRZESTĘPSTWA MATERIALNE ŚCIĘTE charakteryzują się tym, że do dokonania przestępstwa wystarczy dążenie sprawcy do realizacji określonego celu pomimo, iż cel ten nie musi nastąpić, wystarczy tylko spełnienie elementu warunku, że sprawca do tego celu dąży. Ustawodawca używa słów „w celu”, „po to żeby”.II TYP: PRZESTĘPSTWA Z NARUSZENIA I Z NARAŻENIA NA NIEBEZPIECZEŃSTWO PRZESTĘPSTWA z naruszenia - polegają na naruszeniu dobra chronionego np. są to czyny popełnione przeciwko życiu - zabójstwo, zdrowiu - uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia i czyny popełnione na mieniu - kradzież, uszkodzenie lub zniszczenie mienia. We wszystkich czynach mamy do czynienia z działaniem konkretnym. PRZESTĘPSTWA Z NARAŻENIA NA NIEBEZPIECZEŃSTWO - charakteryzują się tym, że sprawca tworzy stan zagrożenia dla określonych wartości. Wśród przestępstw z narażenia na niebezpieczeństwo wyróżniamy przestępstwa z narażenia: 1/ na niebezpieczeństwo powszechne - zachodzi wówczas, gdy niebezpieczeństwo obejmuje nieokreśloną bliżej liczbę osób lub mienie w szerszym zakresie, np. wypadek komunikacyjny popełniony w czasie pełnego i nasilonego ruchu w trakcie dnia, w czasie spotęgowanym udziałem innych pojazdów ludzi powracających z pracy o określonej godzinie. 2/ na niebezpieczeństwo indywidualne - przestępstwa indywidualne, np. ww. wypadek spowodowany w porze nocnej. Inaczej mówiąc, zachodzą wówczas gdy to niebezpieczeństwo obejmuje konkretną osobę lub określone mienie. Zazwyczaj przestępstwa z prowadzenia indywidualnego występują w grupie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, bowiem dobro objęte niebezpieczeństwem daje się oznaczyć jako dobro konkretnego podmiotu.3/ na niebezpieczeństwo konkretne - polegają na wywołaniu niebezpieczeństwa w postaci realnej, faktycznej a zatem zaistniałe niebezpieczeństwo niemalże nie doprowadziło do naruszenia dobra prawnego - ustawodawca używa wyrażenia „bezpośrednie niebezpieczeństwo”. 4/ na niebezpieczeństwo abstrakcyjne - opierają się na pewnym założeniu na domniemaniu i doświadczeniu życiowym. Przykład - prowadzenie pojazdu mechanicznego przez osobę w stanie nietrzeźwości albo osobę nie uprawnioną do prowadzenia pojazdu - brak prawka. PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA - określany jest czasem jako podmiot ochrony karno-prawnej lub jako przedmiot zamachu, /czasami - dobro chronione/. to spojrzenie na dobro chronione od strony ustawy tzn. że ustawa poprzez wprowadzenie zakazu lub nakazu obejmuje określone dobro ochroną, np. własność, mienie, Przedmiot zamachu jest to spojrzenie na dobro chronione od strony sprawcy, które nie przestrzega określonego zakazu i nakazu przez sprawcę.. Klasyfikacja przedmiotów przestępstwa, wyróżniamy: 1.OGÓLNY przedmiot przestępstwa to inaczej suma wartości chronionych przez prawo karne, w które to wartości godzi każdy czyn człowieka naruszający porządek przewidziany prawem. 2.RODZAJOWY przedmiot przestępstwa - to wspólne dla pewnej grupy przestępstw dobro dające się odróżnić od innych dóbr rodzajowych. Chodzi tutaj o wartość tzw. wspólną. Rodzajowym przedmiotem przestępstwa jest np. szeroko rozumiana wolność danej jednostki /życie, zdrowie człowieka ale też prawo własności danego człowieka, jego nietykalność, wolność słowa/. Dominuje koncepcja pozytywnej wartości dobra rodzajowego. Zazwyczaj dobro rodzajowe określone jest w tytule rozdziału w części szczególnej KK np. przestępstwa przeciwko wolności. Określając tytuł ustawodawca wprowadza przestępstwa tego samego rodzaju. PRZESTĘPSTWA PODOBNE - art. 115 § 3 . Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne .RECYDYWA -przestępstwo musi odpowiadać rodzajowo pierwszemu przestępstwu, za które poniósł już karę. 3.INDYWIDUALNY przedmiot przestępstwa - łączy się z konkretnym typem przestępstwa. Czasami również przedmiot indywidualny może pokrywać się z przedmiotem rodzajowym, np. przestępstwo zabójstwa - mamy typ podstawowy - kto zabija człowieka i tzw. typ kwalifikowany, zaostrzający odpowiedzialność karną za zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem i mamy jeszcze typ uprzywilejowany /kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia emocjonalnego - złagodzenie odpowiedzialności karnej/. Różnice pomiędzy rodzajowym i indywidualnym przedmiotem ochrony na przykładzie przestępstw przeciwko wolności, do których zaliczamy fizyczne pozbawienie wolności, groźbę karalną, naruszenie miru domowego, wykonanie zabiegu lekarskiego bez zgody pacjenta. Przestępstwa przeciwko wolności są to indywidualne przedmioty ochrony w ramach dobra rodzajowego. Przestępstwa przeciwko mieniu - dobro rodzajowe to samo, natomiast indywidualizacje przedmiotu ochrony może być różne np. zamach na mienie /dobro rodzajowe/ - indywidualizacja może mieć postać kradzieży, przywłaszczenia, oszustwa, zniszczenia, uszkodzenia lub uczynienia danej rzeczy niezdatnej do użytku. Czasami jednej przepis z części szczególnej KK wskazuje więcej niż jedno dobro chronione, w wówczas mówimy o tzw. głównym przedmiocie ochrony i ubocznym przedmiocie ochrony. Takie przestępstwo określamy jako przestępstwo złożone /typowym przykładem jest rozbój/. Przedmiot główny czyli zamach na mienie np. przemoc, przedmiot uboczny dotyczy samego mienia czyli kradzieży tego mienia. PRZEDMIOT CZYNNOŚCI WYKONAWCZEJ /PRZEDMIOT CZYNU/ - nazywamy postać materialna czegoś przeciwko czemu skierowany jest zamach sprawcy np. zniszczenie, sfałszowanie dokumentu. STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA - obejmuje zagadnienia dotyczące zachowania człowieka, czynu ludzkiego, formy tego czynu warunki, w jakich ten czyn nastąpił dotyczące miejsca, czasu, sytuacji, podjęcia przez sprawcę określonych działań, różnych środków w celu dokonania tego czynu. Zagadnienie strony przedmiotowej przestępstwa dotyczy również zagadnienia związku przyczynowego, a także zagadnienia okoliczności wyłączających bezprawność czynu. CZYN LUDZKI - czynem jest zachowanie ludzkie pozostające pod zasięgiem procesu świadomości i procesu woli człowieka. Czynem jest zachowanie dowolne, a nie mimowolne. Przejawy fizycznej aktywności człowieka, które nie są wynikiem procesu jego świadomości i woli człowieka nie stanowią czynu z punktu widzenia prawa karnego. Czynem może być psychicznie kierowana aktywność woli człowieka. PRZYMUS FIZYCZNY - polega na zniesieniu swobodnej woli człowieka w sytuacji, gdy sprawcy uczynią z danego człowieka przedmiot własnego działania. PRZYMUS PSYCHICZNY - w przeciwieństwie do przymusu fizycznego nie wyłącza czynu, przymus psychiczny polega na zmuszeniu psychicznym danej osoby na oddziaływanie na jego psychikę wprost w formie groźby lub zastosowanie przemocy w stosunku do drugiej osoby, aby poprzez oddziaływanie na ciało uzyskać oczekiwane przez sprawcę zachowanie tej osoby. Przy przymusie psychicznym wymuszona wola przez sprawcę jest jednak także wolą ofiary. Strona przedmiotowa obejmuje zabroniony czyn polegający na określonym zachowaniu człowieka, skutek wywołany tym czynem, miejsce i okoliczności popełnienia tego czynu . Klasyfikacja przestępstw dotyczy formy tego czynu zabronionego: 1/ Przestępstwo złożone charakteryzuje się niejednolitą budową czynu zabronionego, w związku z tym opis czynu zabronionego obejmuje co najmniej dwa różne zachowania: np. art. 280 KK określający typ ustawowy przestępstwa rozboju polega na zamachu na osobę, na naruszeniu nietykalności tej osoby, naruszeniu wolności tej osoby i drugie zachowanie przy przestępstwie rozboju obejmuje zamach na mienie, a zatem ustawodawca w art. 280 § 1 „Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. 2/ przestępstwo trwałe - polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu naruszającego zakaz przewidziany w ustawie inaczej mówiąc polega na wywołaniu przez sprawcę określonego stanu bezprawia, którego przerwanie może nastąpić zgodnie z wolą sprawcy lub też nie, np. przestępstwo niealimentacji art. 209, pozbawienie człowieka wolności art. 189. 3/ przestępstwo jednorazowe z trwałym skutkiem - polega na wywołaniu przez sprawcę stanu niezgodnego z obowiązującym prawem, którego przerwanie nie zależy od samego sprawcy, np. przestępstwo bigamii art. 206. 4/ Przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czasie popełnienia czynu /przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie/ - sa to liczne przestępstwa zawarte w KK polegające na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowania tego samego rodzaju, jak również przestępstwo o zbiorowo oznaczonym czynie polega na tym, że czyn zabroniony został ujęty w ustawie jako wielokrotność zachowań różnych tego samego sprawcy, które może tworzyć jeden czyn zabroniony i wówczas mówimy o prawnej jedności czynu, np. art. 207 przestępstwo znęcania psychicznego lub fizycznego, art. 208 - rozpijanie małoletniego. W przypadku różnych zachowań różnego, każde z tych zachowań stanowić może odrębny czyn zabroniony, czyn składa się z wielości zachowań tej samej osoby, stad też niekiedy używa się terminu przestępstwo zbiorowe. Określamy je jako przestępstwo o wieloczynowo oznaczonych znamionach, dlatego, że czyn zabroniony składa się z wielości zachowań tej samej osoby. 5/ Przestępstwo ciągle: posiada dwie koncepcje przestępstwa ciągłego: koncepcję podmiotową i przedmiotową. Podmiot przestępstwa. Wg prawa polskiego podmiotem przestępstwa może być tylko sprawca czynu, czyli człowiek jako osoba fizyczna. Niemniej jednak nie każdy człowiek posiada zdolność do tego, by wystąpić w charakterze podmiotu przestępstwa. Podmiotową zdolność do wystąpienia w tym charakterze posiada człowiek, który spełnia warunek wieku i warunek poczytalności. Sprawcą czynu może być tylko człowiek sterujący swoim zachowaniem, a zatem osoba niepoczytalna nie może być podmiotem przestępstwa. Osoba niepoczytalna może być podmiotem tylko czynu zabronionego. Pierwszy warunek: wiek. W polskim prawie karnym podmiotem przestępstwa może być osoba fizyczna, która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat. - Regułę tę wskazuje art. 10 § 1 KP. Od tej reguły istnieja dwa wyjątki: Wyjątek 1: odpowiedzialność karną może również ponieść osoba fizyczna, w świetle polskiego ustawodawstwa jest to nieletni, który ukończył 15 lat i który dopuścił się przestępstwa wymienionego w art. 10 § 2. Te czyny są enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę. Do tych czynów zaliczamy: zamach na prezydenta (art. 134), - zabójstwo umyślne zwykłe (art. 148 § 1), -umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu typu podstawowego i typu kwalifikowanego, - umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego (art. 163 § 1,3 ), -porwanie samolotu lub statku typu podstawowego i typu kwalifikowanego (art. 166), -umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji typu podstawowego i typu kwalifikowanego (art. 173), -zgwałcenie typu kwalifikowanego (art.197), -ujęcie zakładników typu podstawowego lub kwalifikowanego, rozbój (art. 280). - wymienić trzy - może być. Nieletni za te czyny może odpowiadać karnie, tak jak dorosły. Odpowiedzialność karna nieletniego przed sądem karnym zależy od pełnienia pewnych warunków, tj.: Właściwości sprawy, Okoliczności sprawy Bierze się pod uwagę, czy osoba, która ukończyła 15 lat wcześniej dopuściła się innych czynów, za które sąd rodzinny podjął środki wychowawcze lub środki poprawcze. Wyjątek 2: polega na potraktowaniu dorosłego sprawcy w wieku od 17 lat do lat 18 tak jak nieletniego - art. 10 § 4. Zgodnie z tym przepisem odnosi się to tylko do sprawcy występku, wobec którego można zastosować zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze, środki poprawcze, jeżeli przemawiają za tym: -okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, właściwości oraz warunki osobiste sprawcy. Wynika z tego, że w stosunku do nieletnich w zasadzie nie stosujemy kary, Pojęcie nieletni Na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nieletni występuje w 3 znaczeniach: -Ustawa nazywa nieletnim osoby do lat 18, w stosunku do których stosujemy środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją -Nieletnimi zgodnie z ustawą są osoby między 13 a 17 rokiem życia, wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstwa lub wykroczenia -Ustawa nieletnimi określa osoby, wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub wobec których wykonuje się orzeczone środki poprawcze. Te osoby określane są przez ustawę jako nieletni do czasu ukończenia przez nich 21 lat. Środkiem wychowawczym jest np. upomnienie; dozór kuratora. Środkiem leczniczo wychowawczym jest umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie. Środkiem poprawczym jest umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. Pojęcie młodocianego - posługuje się tym pojęciem KK Sprawca młodociany to taki sprawca zgodnie z KK, który nie ukończył 21 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego i nie ukończył 24 lat w chwili orzekania przez sąd I instancji. Strona podmiotowa przestępstwa. Strona podmiotowa przestępstwa obejmuje zjawiska psychiczne, które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, /której elementami jest zachowanie się człowieka/ czyli uzewnętrznieniu zachowania się sprawcy i które wyraża stosunek psychiczny sprawcy do czynu zabronionego. Strona podmiotowa stanowi najważniejszą przesłankę winy. Bez zaistnienia wymaganej w przepisie prawnym strony podmiotowej nie możemy sprawcy postawić zarzutu, a zatem nie jest możliwa jego odpowiedzialność karna z powodu braku winy. Obowiązujący kodeks formułuje zasadę winy w art.1 § 3 i w związku z tym przepisem istnieje reguła, że nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Podział przestępstw na zbrodnie i występki: zgodnie z art. 8 zbrodnię można popełnić tylko z winy umyślnej, natomiast występek może być popełniony także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Poniżej tej nieumyślności nie ma odpowiedzialności karnej. Niezbędnym elementem strony podmiotowej jest wina. Wina umyślna, jeżeli przestępstwo zostało popełnione zgodnie z wolą/zamiarem. Zatem synonimem umyślności/ winy umyślnej jest zamiar. Art.9 § 1 rozróżnia dwie postaci zamiaru:- zamiar bezpośredni (chce popełnić przestępstwo)- zamiar ewentualny (godzi się na popełnienie przestępstwa) Zamiar bezpośredni zachodzi, gdy sprawca chce czynu zabronionego. tzn. ma wolę popełnienia czynu zabronionego. Sprawca również ma świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego, czyli uświadamia sobie, że swoim zachowaniem wyczerpuje wszystkie elementy strony przedmiotowej. Zamiar bezpośredni w porównaniu do zamiaru ewentualnego występuje niekiedy pod postacią zamiaru bezpośredniego zabarwionego celem działania. Są to przestępstwa kierunkowe charakteryzujące się tym, że w opisie czynu zabronionego następuje wskazanie celu, do którego sprawca dąży poprzez swoje działanie, np. sprawca w porozumieniu z innymi osobami podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia celu pozbawienia niepodległości - art.127 Szczególnym faktycznym stanem zamiaru bezpośredniego jest zamiar przemyślany i zamiar nagły. Zamiar przemyślany oznacza wystąpienie elementu planowania, nastawienia sprawcy co do sposobu popełnienia czynu zabronionego. Inaczej zamiar przemyślany to działanie z premedytacją charakteryzujące się bezwzględnością w dążeniu do realizacji podjętej decyzji przez sprawcę. Zamiar przemyślany zazwyczaj przemawia za surowszą karą w stosunku do sprawcy. Zamiar nagły popełnienia przestępstwa - jest to działanie sprawcy powstałe pod wpływem konkretnego bodźca zaistniałego w konkretnym czasie. Zazwyczaj zamiar nagły powstaje pod wpływem impulsu, np. zdrada małżeńska.II typ umyślności: Zamiar ewentualny zachodzi wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi. Przy zamiarze bezpośrednim sprawca chciał popełnić czyn zabroniony, natomiast zamiar ewentualny różni się od zamiaru bezpośredniego wolą sprawcy. Wola sprawcy przejawia się w możliwości realizacji czynu zabronionego, sprawca godzi się na to. Wola sprawcy jest wolą fakultatywną. Zamiar ewentualny towarzyszy nastawieniu sprawcy na realizację czegoś zabronionego lub nie. Zamiar niby ewentualny- polega na tym, że sprawca chce pewnego stanu rzeczy nie mając pewności co do poszczególnych elementów składających się na zdarzenie przestępne. Np. przestępstwa określone w art. 200 i 202 § 2 i § 4. Art. 200. § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 200 § 2. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 202 § 4. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.II postać winy Wina nieumyślna (nieumyślność). Nieumyślność występuje w dwóch postaciach: Nieumyślności świadomej Nieumyślności nieświadomej Nieumyślność została uwypuklona poprzez jeszcze jeden element, mianowicie niezachowanie reguł ostrożności. Kodeks w art. 9 § 2 wyróżnia te dwie postaci nieumyślności: nieumyślność świadomą i nieświadomą. Nieumyślność świadoma zachodzi wtedy, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał. Cechą charakterystyczną nieumyślności świadomej jest zatem świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego. Sprawca świadomie podejmuje określone działanie, świadomie się zachowuje, jednocześnie mógł przewidzieć, że to zachowanie może stanowić realizację czynu zabronionego. Nieumyślność świadoma jest podobna w swojej postaci do zamiaru ewentualnego. Brak woli odróżnia nieumyślność świadomą od zamiaru ewentualnego. Przy nieumyślności świadomej niezachowanie reguł ostrożności, niedołożenie przez sprawcę staranności wymaganej w danych warunkach stanowi podstawę do sformułowania wobec sprawcy zarzutów, pomimo, że sprawca posiadał świadomość w tym zakresie, ale jednak przypuszczał, że czynu uniknie, np. kierowca samochodu pokonuje tą samą trasę codziennie do pracy, więc zna tę trasę, jeździ już „automatycznie”, nagle potrąca kogoś. Jest to nieumyślność świadoma. Sprawca nie zachował wymaganej ostrożności. II postać to Nieumyślność nieświadoma - zachodzi wówczas, gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że mógł go przewidzieć. Cechą charakterystyczną nieumyślności nieświadomej jest nieświadomość zaistnienia czynu zabronionego. Ale ta nieświadomość nie usprawiedliwia sprawcy, ponieważ sprawca w tych danych okolicznościach miał obowiązek dołożenia staranności podczas wykonywania danych czynności. Nieumyślność nieświadoma może mieć charakter powinności lub możliwości. Powinność - jest to wspólna cecha dla pewnej kategorii osób, które funkcjonują w określonej grupie zawodowej lub znajdują się w takiej samej sytuacji faktycznej. Możliwość - oceniana jest indywidualnie z punktu widzenia konkretnego człowieka. Inaczej mówiąc jest to odpowiedzialność konkretnego człowieka, jego możliwości intelektualnych, stopnia rozwoju, wiedzy, doświadczenia życiowego. Stąd też możliwość zachowania reguł ostrożności człowieka rozpatrujemy z tego punktu widzenia. Wina kombinowana - odnosi się do przestępstw kwalifikowanych przez następstwo. tzn. zachowanie sprawcy objęte jest umyślnością, natomiast następstwa tego zachowania objęte są nieumyślnością. Np. bójka i pobicie: bójka jest działaniem umyślnym, ale skutkiem tego może być pobicie kogoś (nieumyślne). Obowiązujący kodeks wprowadził grupę przestępstw kwalifikowanych przez następstwo, przy których występuje kumulacja (połączenie) nieumyślności z nieumyślnością. tzn. następstwem jest czyn popełniony z winy nieumyślnej. Np. katastrofa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym- art. 173 § 4; Motywacja sprawcy przestępstwa - obejmuje przeżycia psychiczne sprawcy wpływające na popełnienie przestępstwa. Są to zarówno przeżycia intelektualne jak i przeżycia racjonalne, np. uzyskanie określonych pożytków. Rozpoznanie motywacji sprawcy świadczy o jego osobie, jego osobowości i te elementy podlegają ocenie organu procesowego. Poza tym mogą wystąpić motywy działania sprawcy, które umniejszają ujemne znaczenie popełnionego przez niego czynu, np. warunki osobiste, rodzinne sprawcy. FORMY ZJAWISKOWE I FORMY STADIALNE Formą zjawiskową określamy technikę popełnienia czynu zabronionego, zaliczamy do nich: Sprawstwo zwykłe /tzw. jednosprawstwo popełnione przez sprawcę osobiście ale oprócz tego kodeks wprowadza jeszcze dwie odmiany sprawstwa: sprawstwo kierownicze i sprawstwo na polecenie/ Sprawstwo określa jeden artykuł ł /18/ Sprawcą zgodnie z art. 18 § 1 jest ten kto wykonuje czyn zabroniony. A zatem ta osoba, która działa osobiście i samodzielnie realizuje znamiona czynu zabronionego. Art. 18 § 1wskazuje również na drugą formę zjawiskową czyli współsprawstwo. Współsprawstwo - odpowiada za sprawstwo ten, kto wspólnie i w porozumieniu z inną osobą wykonuje czyn zabroniony. Jeśli chodzi o współsprawstwo występują dwa elementy:- element podmiotowy - porozumienie - element przedmiotowy - wspólne działanie z inną osobą. I element: Porozumienie może nastąpić albo w formie wyraźnej albo w formie dorozumianej. O współsprawstwie nie możemy mówić, jeżeli mamy do czynienia z działalnością dwóch sprawców, którzy realizują czyn zabroniony w tym samym miejscu i w tym samym czasie, ale nie zawarli porozumienia, np. jeden kradnie w jednym butiku, drugi w drugim butiku. Działają równolegle ale na swój własny interes, bez elementu porozumienia. II element - przedmiotowy: Wykonanie czynu zabronionego może nastąpić w formie jednolitej, jak również niejednolitej, np. dwóch sprawców dokonuje zabójstwa poprzez uderzenie ofiary nożem /jeden i drugi zadaje cios nożem/. Niejednolicie np. przestępstwo rozboju: jeden na osobę /grozi jej/, drugi ją okrada. Współsprawstwo może również polegać na podziale ról ze względu na realizację zdarzenia przestępnego, np. włamanie. Odpowiedzialność karna współsprawców - zawsze ponoszą oni odpowiedzialność za całe wspólnie i w porozumieniu popełnione przestępstwo, np. gdy 3 sprawców wyłudza kredyt w kwocie 100 tys. zł., muszą wszyscy zwrócić po 100 tys. Współsprawstwo sukcesywne - polega na tym, że sprawca dołącza do realizacji czynu zabronionego na pewnym jego etapie. Dołączenie sprawcy do realizacji czynu należy traktować jako współsprawstwo dopiero od momentu jego przyłączenia się do czynności przestępnych współsprawców, np. dotyczy to najczęściej przestępstw gospodarczych. Sprawstwo kierownicze Sprawcą kierowniczym jest tylko ten współdziałający, który dysponuje pełnią możliwości wszczęcia akcji przestępczej, kierowania nią i jej zakończenia, ale własnoręcznie jej nie wykonuje. Wedle przeciwnego poglądu jest nim również ten kto organizuje przestępstwo, nie panując później nad samym przebiegiem działań bezpośredniego wykonawcy. Drugi z wymienionych poglądów oczywiście zakłada że sprawstwo polecające jest w tym układzie ustawowym superfluum. Sprawstwo polecające Elementem konstytutywnym sprawstwa polecającego jest szczególna więź między sprawcą polecającym a bezpośrednim wykonawcą czynu zabronionego - stosunek zależności. Musi mieć on charakter rzeczywisty, a nie deklarowany, bez znaczenia jest przy tym czy wywodzi się z jakichś sformalizowanych podstaw, czy też jest to zależność czysto faktyczna. Może to być np. stosunek między rodzicami a dziećmi, lub między szantażystą a osobą szantażowaną. Ważne natomiast, by sprawca polecający miał możliwość wydawania poleceń, które druga osoba będzie zmuszona wykonywać oraz by był tej możliwości w pełni świadom. Trzeba zwrócić uwagę na to, że w konkretnych stanach faktycznych może zachodzić bardzo subtelna granica między poleceniem a podżeganiem. FORMAMI STADIALNYMI PRZESTĘPSTWA są zawsze dokonanie i usiłowanie. W przypadku niektórych typów przestępstw karalne są także czynności przygotowawcze. Formą stadialną przestępstwa nie jest nigdy przestępny zamiar. PRZYGOTOWANIE Zgodnie z definicją ustawową w art. 16 § 1 KK, przygotowanie polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, jesli sprawca podejmuje je w celu popełnienia takiego czynu. Czynności przygotowania mogą przybrać: 1.formę rzeczową, z która mamy do czynienia, gdy sprawca: A. uzyskuje lub przysposabia (tzn. dokonuje zmian i przeróbek uzdatniających przedmiot do popełnienia przestępstwa za jego pomocą) środki do popełnienia przestępstwa; B. zbiera informacje; C. sporządza plan działania (ponieważ jednak myślenie nie może być karalne, zbieranie informacji i sporządzanie planu musi być uzewnętrznione i dostrzegalne dla innych); 2.formę personalną, która polega na wejściu z inną osobą (osobami) w porozumienie, którego przedmiotem jest wspólne popełnienie przestępstwa (w szczególności: podjecie decyzji i podział ról). Przygotowanie jest zawsze działaniem, nie może polegać na zaniechaniu. Od strony podmiotowej: działanie w celu popełnienia czynu zabronionego Od strony przedmiotowej: podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania. USIŁOWANIE Od strony podmiotowej: zamiar popełnienia czynu zabronionego Od strony przedmiotowej: zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu i brak dokonania. Zbieg przepisów - Przestępstwo jest jednocześnie zjawiskiem społecznym (ocenianym przez systemy normatywne, w tym i prawny) jak i zjawiskiem świata zewnętrznego. Polski ustawodawca akcentuje ten drugi aspekt. Przyjmuje więc zasadę, że jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Wielość przepisów części szczegółowej prawa karnego, pod które dane zachowanie podpada, nie może prowadzić do uznania, że popełnionych zostało tyle przestępstw ile przepisów ono wyczerpuje. Przełożenie wielości prawnych wartościowań zachowania na wielość karnoprawnych reakcji nazywamy idealnym zbiegiem przestępstw. Tam natomiast gdzie przyjmuje się że popełniono jedno przestępstwo, mówimy o zbiegu przepisów. Jedno przestępstwo wypełnia znamiona dwóch lub więcej typów czynów zabronionych. Pozorny zbieg przepisów zachodzi pomiędzy typem podstawowym a typami zmodyfikowanymi. Wtedy tylko na pozór wydaje się że sprawca jednym czynem zrealizował dwa przepisy, np. art. 148 par. 1 kk (podstawowy typ zabójstwa) i art. 150 par. 1 kk (zabójstwo eutanatyczne - typ uprzywilejowany). Tym samym czynem zrealizował wszak znamię: "kto zabija człowieka". Jednakże typ podstawowy i zmodyfikowane dotyczą tej samej normy sankcjonowanej (nie wolno zabijać ludzi). Typ podstawowy jest więc tylko dopełnieniem do pełnego zakresu typizacji, a zatem między nim a typami zmodyfikowanymi zachodzi stosunek wykluczania. Jest też i taka koncepcja, która przyjmuje, że zachodzi tu stosunek zawierania, a eliminacja przepisu podstawowego następuje przez regułę "lex specialis derogat legi generali" (przepis szczególny uchyla ogólniejszy). Zbieg niewłaściwy zachodzi wtedy gdy pomiędzy zakresami typizacji przepisów, pod które podpada czyn zachodzi stosunek krzyżowania, ale dla oddania całej zawartości bezprawai wystarcza tylko jeden przepis. Do wyboru który z nich ma stać się podstawą karnoprawnej oceny czynu służą dwie reguły wyłączania wielości ocen w prawie karnym: reguła subsydiarności i reguła konsumpcji. Subsydiarność może być: ustawowa i milcząca. Właściwy zbieg przepisów zachodzi więc wtedy gdy brak jest podstaw do przyjęcia subsydiarności bądź konsumpcji. Będzie tak zwłaszcza gdy zachodzi różnica w stronie podmiotowej typów, tzn. sprawca popełnia zarazem czyn umyślny (np. nieudzielenie pomocy - art. 162 par. 1 kk) i nieumyślny (spowodowanie przez to śmierci człowieka - art. 155 kk). Czyn taki należy zakwalifikować z obu przepisów. Realny zbieg przestępstw i kara łączna Jeżeli ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, w grę wchodzi rozpoznanie sprawy w warunkach realnego zbiegu przestępstw lub recydywy. Rzeczywisty (realny) zbieg przestępstw polega na rozpoznaniu dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym. Warunkiem przyjęcia realnego zbiegu jest, aby sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczas osądzony, chociażby nieprawomocnym wyrokiem. Realny zbieg przestępstw może być jednorodzajowy, gdy w jednym postępowaniu podlegają osądzeniu dotąd nie ukarane czyny tego samego rodzaju, albo wielorodzajowy - gdy są to przestępstwa różnorodzajowe. W sytuacji realnego zbiegu przestępstw sąd wymierza najpierw kary za poszczególne przestępstwa, a następnie orzeka karę łączną. Przy określaniu kary łącznej możliwe są różne systemy:* System kumulacji - sumowanie kar wymierzonych (USA);* System absorbcji - polega na pochłanianiu innych kar przez karę najsurowszą (wadliwy);* Systemy modyfikowane - bądź przez redukcję kary skumulowanej, bądź przez zaostrzenie (asperację) najsurowszej z wymierzonych kar (system przyjęty w Polsce). Inaczej jest w wypadku recydywy, która zachodzi, gdy ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, z tym, że kolejne przestępstwo (czy przestępstwa) zostają popełnione po skazaniu sprawcy lub odbyciu kary za poprzednie. Oznacza to, że skazanie przerywa realny zbieg przestępstw. Nie wchodzi wówczas w grę kwestia orzekania kary łącznej, lecz skazanie sprawcy w warunkach recydywy. Od ww. instytucji należy odróżnić wydanie wyroku łącznego. Ma to bowiem miejsce w sytuacji, gdy w odrębnych postępowaniach sprawca został prawomocnie skazany za różne przestępstwa. Wówczas sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący, orzeka o połączeniu kar wymierzonych w poprzednich wyrokach, wydając jeden wyrok łączny. Karą jest orzekany przez sąd wobec sprawcy przestępstwa środek przymusu państwowego, stwarzający dla niego osobistą dolegliwość i wyrażający społeczne potępienie dla popełnionego przestępstwa Każda kara jest adekwatna do popełnionego czynu. a/ grzywna - dochód budżetu państwa, b/ ograniczenie wolności - kara o charakterze wolnościowym „ wiąże się z nałożeniem na sprawcę pewnych dolegliwości np. obowiązek pracy społecznie, c/ pozbawienie wolności - pobyt sprawcy w zakładzie karnym Kary zastępcze - jeśli kary orzeczone nie mogą być z jakiś powodów wyegzekwowane. Kary kryminalne - zabezpieczane są przymusem państwowym, orzeczone muszą być natychmiast wykonane. Art. 36 § 2 kk - obowiązki, które mogą być dorzucone do kary ograniczenia wolności ( np. przeproszenie pokrzywdzonego). Dyrektywy wymiaru kary - są to ustawowo określone wskazówki dla sądu, dotyczące wyboru kary lub środka karnego. Wiążą się z celem orzekania kary określonych w Kodeksie karnym i realizują funkcję ochronną prawa karnego. Art.13 Ogólne dyrektywy wymiaru kary - zakres i stosowanie § 1. Wymierzając karę, środek karny lub inny środek, sąd uwzględnia w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie. § 2. Okoliczności wpływające na wymiar kary, środka karnego lub innego środka uwzględnia się tylko co do osoby, której one dotyczą. Pojęcie wykroczenia - art. 1 Kodeksu wykroczeń - czyn bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy, zagrożony naganą lub karą aresztu od 5 do 30 dni pozbawienia wolności, grzywną od 10zł do 5000zł. Przedmiot i strona przedmiotowa wykroczenia przedmiot wykroczenia - wykroczenie zawsze skierowane jest przeciwko jakiemuś dobru, przedmiot wykroczenia to to dobro, a przedmiotem ochrony zespołu przepisów zawartych w poszczególnych rozdziałach KW są dobra zbliżone do siebie, lub tego samego rodzaju np. mienie, porządek publiczny, bezpieczeństwo w komunikacji, interesy konsumentów). Stąd wyróżniamy: 1/ rodzajowy przedmiot ochrony lub zamachu - jest syntezą norm, które chronią analogiczne dobra pod względem rodzajowym. 2/ indywidualny przedmiot ochrony lub zamachu - stanowi dobro, które jest przedmiotem ochrony danego przepisu lub na które jest skierowany konkretny zamach. Rzecz jasna, że indywidualne przedmioty ochrony mieszczą się zawsze w ramach określonego przedmiotu rodzajowego. strona przedmiotowa wykroczenia - określa znamiona zewnętrznego a) zachowania sprawcy, b) jego skutek i c) okoliczności. Podmiot wykroczenia : zgodnie z zasadą winy, wyrażoną w art. 1 § 2, podmiotem wykroczenia może być tylko człowiek, zdolny do ponoszenia winy za swój czyn, który osiągnął wiek odpowiedzialności (17 lat) (z wyjątkiem 12 przypadków, gdy popełnia czyn karalny, a nie wykroczenie) i był poczytalny w czasie popełniania czynu zabronionego. Strona podmiotowa wykroczenia - wiąże się z problematyką winy. O ile strona przedmiotowa dotyczyła zewnętrznego zachowania się sprawcy, to w ramach strony podmiotowej rozpatrujemy sferę wewnętrzną w której istotny jest proces psychiczny warunkujący zachowanie się sprawcy. Stąd też podział wykroczeń na: wykroczenia umyślne i wykroczenia nieumyślne Winą, zatem jest tylko zarzucany stosunek sprawcy do realizacji znamion czynu zabronionego, którego naganność wynika z normy prawnej w sytuacji gdy sprawca powinien i mógł tej normy przestrzegać (stąd wyłącza winę: nieletniość, niepoczytalność, działanie w warunkach wyższej konieczności i błąd) Formy stadialne popełnienia wykroczenia Dokonanie - a więc zachowanie się człowieka, które już zaistniało, o którym możemy się wypowiedzieć w formie czasu przeszłego dokonanego. Dokonał czynu ten kto ten czyn zrealizował Usiłowanie - ma miejsce gdy sprawca podjął czyn zmierzający ku dokonaniu, lecz nie dokonanie nie nastąpiło ( jest usiłowanie udolne i nieudolne) - karane jest tylko udolne gdy tworzy realne możliwość wykonania czynu zabronionego. Przygotowanie - gdy pośrednio zmierza do popełnienia czynu zabronionego, tworząc warunki do jego dokonania w przyszłości. Zamiar - sam zamiar nie jest karany. Ustawa przewiduje wyłączenie karalności usiłowania, gdyby sprawca dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Sprawstwo - sprawcą jest osoba która osobiście zrealizowała czyn zabroniony, w znaczeniu szerokim jest to też podżegacz i pomocnik. W znaczeniu ścisłym sam realizuje czyn zabroniony w całości. Jest nim ten kto wykonał personalnie wszystkie znamiona czynu zabronionego Współsprawstwo - porozumienie działających sprawców, które oznacza więź psychiczną między nimi w zakresie realizowanego czynu. Porozumienie może być doraźne lub dorozumiałe ; realizują znamiona czynu zabronionego. Może być że wspólnie robią to samo, lub każdy Am określone zadania. Odpowiadają wspólnie za całość popełnionego czynu Podżeganie - podżegaczem jest ten kto chce aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego ( wyraża swoją wolę aby drugi człowiek dokonał czynu zabronionego, polega na nakłanianiu , oddziaływanie na decyzję drugiej osoby Pomocnictwo - zachodzi gdy ktoś w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jej popełnienie tego czynu, pomocnictwo psychiczne - udzielanie rad i informacji ; pomocnictwo fizyczne - np. dostarczanie materiałów lub narzędzi potrzebnych do popełnienia czynu zabronionego
Systematyka kar i środków karnych w prawie wykroczeń. Podział kar na zasadnicze i dodatkowe. Zasadnicze - pierwszoliniowe, stanowiące główną formę przeciwdziałania czynom zabronionym i reagowania na ich ujemne następstwa.
Dodatkowe - dopełniają znaczenie zasadniczych, wzmagają ich zdolnośc oddziaływania Kara aresztu -Obowiązujący kodeks ustalił karę aresztu na czas od tygodnia do trzech miesięcy, z możliwością orzekania jej w miesiącach i tygodniach. Kara aresztu nie pełni znaczącej roli w prawie wykroczeń ( wykroczenia tylko wyjątkowo mogą uzasadniać pozbawienie wolności ich sprawców. Szczególne wykroczenia stanowiące przedłużenie przestępstw ( niektóre przeciwko mieniu, bezpieczeństwu) ale także wykroczenia przeciwko porządkowi spokojowi publicznemu. Można orzec tylko za wykroczenia umyślne.Kara aresztu może być karą zamienną za grzywnę lub karę ograniczenia wolności. . Kara grzywny - Najpopularniejsza kara w prawie wykroczeń (ponad 90% przypadków). Może być orzekana w granicach od 20 zł do 5 tyś. Zł, lecz są i wyjątki orzekające wyższe kary (np. ustawa om towarach paczkowanych to max grzywna jest 20 tyś zł) Grzywna w kodeksie wykroczeń jest w formie kwotowej. Może być stosowana jako kara samoistna lub towarzyszyć karze aresztu. Grzywna powinna być odpowiednio dolegliwa ale i realna. Ukarany musi zapłacić grzywnę w terminie 30 dni, jeśli nie, to ściąga się ją w drodze egzekucji. Można ją zamienić na prace społeczne ( od tygodnia do dwóch miesięcy ) Kara ograniczenia wolności - Na treść tej akry składają się pewne ograniczenia i obowiązki. Kara ta zawiera wyraźne treści wychowawcze i kontrolne. Kara ta trwa miesiąc. Składa się na nią:
sprawca nie może bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu zamieszkania
sprawca ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
sprawca może zostać zobowiązany do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej wykroczeniem
można zobowiązać sprawcę do przeproszenia pokrzywdzonego
zobowiązuje się sprawcę do wykonania pracy wskazanej przez sąd
----- jeśli ( 5 ) nie odpowiada sprawcy może wybrać karę grzywny lub aresztu --- można też odtrącać osobie zatrudnionej wynagrodzenie za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny w zakresie od 10-25%.