Prawo administracyjne - 13.11.2010r.
Osoby prawne 33 KC
Skarb państwa stowarzyszenia
Spółki fundacje
Przedsiębiorstwa spółdzielnie
państwowe
Banki inne jednostki o róznym charakterze /min. Partie
Polityczne, związki zawodowe kościoły
Państwowe Jednostki związki religijne
Organizacyjne
/zakłady i instytucje min. Uczelnie, PAN, muzea itp.
Osoby prawne to jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Za osobę prawną uważa się trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych, w wyodrębnionej jednostce organizacyjnej, wyposażonej przez prawo w celu realizacji określonych zadań.
Wyróżniamy osoby prawne typu:
- korporacyjnego / typ zrzeszeniowy np. stowarzyszenie/
- zakładowego np. fundacje
Aktem wewnętrznym, który reguluje organizację i sposób działania osoby prawnej jest statut.
Osobami prawnymi są związki samorządowe i inne np. gospodarcze /izby rolnicze/, stowarzyszenia fundacje, zakłady np. uniwersytety akademie, muzea, biblioteki.
Osoby prawne można podzielić na powstające z woli państwa np. uniwersytety lub tworzone na podstawie woli osób fizycznych np. stowarzyszenia, zgodnie z przepisami prawna.
Pojęcie osoba prawna zaczęło się kształtować w prawie rzymskim.
Na istotę osoby prawnej składają się:
a/ element ludzki np. członkowie stowarzyszenia
b/ element majątkowy wyodrębniony z majątku np. członków - osoba prawna odpowiada własnym majątkiem za swe zobowiązania a nie majątkiem swoich członków
c/ element organizacyjny odnoszący się do struktury osoby prawnej, np. zarząd fundacji, zarząd i komisja rewizyjna stowarzyszenia
d/ cel określony w statucie, w przepisach regulujących działalność osoby prawnej np. ustawa
STRUKTURA ZAKŁADÓW
Struktura zakładów publicznych nie jest jednolita tzn. nie ma jednej ustawy. Reguluje ją zwykle statut wydany przez organ tworzący i nadzorujący dany zakład. Funkcjonowanie zakładu określa także jego regulamin. W zakładach publicznych obowiązuje na ogół zasada jednoosobowego kierownictwa, np. rektor, dyrektor szkoły, ordynator.
Statut zakładu powinien obejmować:
a/ nazwę zakładu
b/ cele i zadania zakładu
c/ siedzibę i obszar działania
d/ Rodzaje udzielanych świadczeń
e/ organy i strukturę zakładu
f/ gospodarkę finansową
Statut nadaje podmiot, który utworzył zakład
Nadzór nad zakładami sprawują upoważnione organy administracji publicznej /wojewoda, minister/
Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organów zakładu i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Władztwo to jest częścią władztwa państwowego. Działania władcze administracji to takie, w których obywatel występuje w roli podmiotu, wobec którego administracja podejmuje rozstrzygnięcia wyznaczając mu w sposób wiążący określone zachowanie. Zakłady istnieją w celu świadczenia usług niematerialnych ich użytkownikom, np. pacjentom, czytelnikom.
Nadrzędność organów zakładu nad użytkownikami określana jest mianem władztwa zakładowego.
Poszczególne zakłady tworzone są odrębnymi aktami prawnymi np. ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, ustawa prawo o szkolnictwie wyższym itd.
Rodzaje zakładów:
- otwarte - biblioteka, muzeum
- o częściowej dostępności /półotwarte/ - szkoły wyższe
- zamknięte
Cechy zakładu to:
- Wyodrębnienie organizacyjne
- Władztwo zakładowe
- Świadczenie usług niematerialnych
- substrat osobowy /personel/
Dla istnienia zakładu niezbędne są
a/substrat osobowy czyli zespół osób,
b/ majątek, np. lokal, sprzęt
c/regulacje prawne
PODZIAŁ zakładów: publiczne i niepubliczne
Zakłady publiczne mogą być tworzone w drodze
a/ ustawy np. Państwowa Wyższa Szkoła,
b/ aktów organów administracji publicznej /rządowej i samorządowej/ bądź też przez osoby prawne lub fizyczne za zezwoleniem organu państwowego.
Przykłady zakładów publicznych: ZUS , ZOZ
Zakłady niepubliczne mogą być tworzone np. przez fundacje, stowarzyszenia.
FUNDACJE
Geneza fundacji
Fundacja jako instytucja prawna, ma wielowiekowe tradycje. Początki fundacji sięgają starożytności. W starożytności funkcjonowały fundacje niesamodzielne, których masy majątkowe powierzone były im przez osoby fizyczne. W wieku V, VI wykształciły się fundacje samodzielne, były tworzone jako odrębne podmioty prawa. XII, XIII na terenach polskich powstawały fundacje o charakterze niesienia pomocy osobom chorym, takie jak szpitale. Fundowane były przez zakony. W następnych wiekach /XVI/ fundacje są tworzone przez osoby świeckie, np. przy akademii krakowskiej i zamojskiej wspierały studentów uczniów. Nadzór nad fundacjami w owym czasie sprawowała władza państwowa.
Ustanowienie fundacji na ziemiach polskich w zaborze pruskim wymagało aktu fundacyjnego, który był zatwierdzany przez odpowiednia władze. Akt fundacyjny musiał być sporządzony w formie pisemnej, fundacja mogła być utworzona na podstawie testamentu.
W zaborze rosyjskim do ustanowienia fundacji były stosowane przepisy Kodeksu Napoleona - O darowiznach między żyjącymi i o testamentach /III Księga/. Utworzenie fundacji wymagało koncesji czyli zezwolenia władzy państwowej, która określała warunki powstania oraz zakres działania i organizację fundacji.
Sytuację fundacji w zaborze austriackim regulowały przepisy ustaw cywilnych. Był patent cesarski z 1811r. fundacje mogą być tworzone zarówno przez osoby żyjące - niezbędny akt fundacyjny jak i w formie testamentu. Akt fundacyjny musiał określać cel fundacji, majątek, strukturę /musi być zarząd/, powstanie fundacji wymagało koncesji. Przepisy prawna austriackiego z XIX wieku rozróżniały fundacje rządowe i fundacje prawa prywatnego.
Okres międzywojenny 1918 - 1939
7.02.1919 dekret naczelnika Państwa Polskiego „O fundacjach, zatwierdzaniu darowizn i zapisów”
17.03.1921 Konstytucja Marcowa - zapisy traktujące o fundacjach /art.113 i następnych/
1928r. Rozporządzenie prezydenta RP, które normowało funkcjonowanie fundacji
Fundacje można było powołać do życia między żyjącymi i w formie testamentu. Władze zwierzchnią nad fundacjami sprawował właściwy minister. Odmowa zatwierdzenia fundacja mogła być zaskarżona do Najwyższego Trybunału Demokratycznego. Z chwilą zatwierdzenia fundacji przez właściwego ministra fundacja uzyskiwała osobowość prawną. Każdy minister zobowiązany był prowadzić rejestr fundacji, do jego kompetencji należał też nadzór nad fundacjami. Fundacje były instytucjami opartymi na majątku, określone były jej cele /humanitarne, kulturalne itd./
W pierwszych latach po zakończeniu II WŚ w Polsce funkcjonowały fundacje /na mocy dekretu z 1919r./ Na początku lat 50-tych ówczesna władza zaczęła traktować fundacje jako element obcy ustrojowy. Dekretem z 24.04.1952r. w Polsce zostały zniesione fundacje, ich majątek przejęło państwo. Zostały fundacje działające poza krajem. /fundacja Reymonta w Kanadzie/. Po zniesieniu fundacji w 1952r. nowy rozdział zaczyna w 1984r. Tego roku 6 kwietnia Sejm uchwalił ustawę o fundacjach. Została ona znowelizowana w 1991r. nowelizacja odformalizowała ustawę z 1984r. tzn. min. nie jest od tej daty wymagana decyzja właściwego ministra zatwierdzającego fundację. Sąd Rejonowy dla miasta Warszawy był jako jedyny właściwy do zarejestrowania fundacji, od 01.01.2001r. jeden z sądów rejonowych w tych miastach, w których znajduje się siedziba wojewody. Od tego roku ustawa o KRS.
Prawo fundacyjne - Henryk Cioch