Wybrane metody oceny i

kontroli ergonomicznych

czynników ryzyka

Ponad albo niemal połowa ankietowanych w Polsce

pracowników jako źródła zagrożeń dla swojego

zdrowia występujące w czasie wykonywania pracy

wskazuje:

• stanie lub chodzenie podczas pacy,

• powtarzalne czynności wykonywane rękami lub

kończynami górnymi,

• nieneutralne pozycje ciała lub jego segmentów

(wymuszone lub męczące pozycje ciała),

• czy wreszcie ręczne dźwiganie lub

przemieszczanie ładunków albo ludzi.

Wszystkie te rodzaje zagrożeń zajmują czołowe

pozycje wśród grup zagrożeń wymienianych przez

ankietowanych pracowników, co obrazuje poniższy

wykres.

wykres 1: rodzaje zagrożeń podczas pracy wskazywane przez pracowników w

Polsce (Opracowanie własne - źródło danych: European Foundation for the

Improvement of Living and Working Conditions, Fourth […] Survey 2005

• Prawie czwarta część (ok. 25%) pracowników

skarży się na dolegliwości pleców, wiążąc te

dolegliwości z warunkami pracy. Odpowiednio po

ok. 23 % pracowników skarży się na dolegliwości

innych okolic układu mięśniowo – szkieletowego

(poza plecami) i ogólne zmęczenie również

wiążąc te dolegliwości z wykonywaną pracą.

[1]

•

[1]

European Foundation for the Improvement of Living and

Working Conditions, Fourth European Working Conditions Survey

[2005], Dublin 2007, Office for Official Publications of the

European Communities, Luxembourg 2007

• Kontrola ergonomicznych czynników

ryzyka jest ściśle związana z

diagnozą ergonomiczną.

• Pojęcie diagnoza

[1]

ergonomiczna

oznacza trzyetapowy proces

postępowania obejmujący:

• (1) rozpoznawania,
• (2) rozróżnianie (różnicowanie)
• (3) osądzanie (szacowanie, ocenę).

• W ramach kampanii „Mniej Dźwigaj”

zorganizowanej przez SLIC

[1]

we współpracy

z Europejską Agencją Bezpieczeństwa i

Zdrowia pracy zaproponowano trzy poziomy

systemu oceny ergonomicznych czynników

ryzyka, którego podstawowym kryterium

podziału są nakłady czasowe na ocenę oraz

kryterium jakościowe metod oceny:

[1]

Komitet Wyższych Inspektorów Pracy (z

ang. Senior Labour Inspectors Committee)

•

Poziom I

obejmuje m.in. listy kontrolne do

określania ryzyka

• Poziom II

zawiera sprawdzone i przetestowane

metody oceny ryzyka, do których należą bądź listy

kontrolne, które zostały rozszerzone w taki sposób,

że pozwalają dodatkowo ocenić ryzyko w sposób

ilościowy zgodnie z przyjętymi dla metody

kryteriami, bądź modele zintegrowane

• Poziom III

na którym rozwiązywane są

problemy szczególne, są to metody należące do

grup: modelowania biomechanicznego, metod

fizjologicznych itp.

[1]

.

•

[1]

http://www.pip.gov.pl/handlingloads/pl/13.htm

Listy kontrolne

• Standardowo listy kontrolne są

przeznaczone do jakościowej analizy

ergonomicznych warunków pracy.

„Jakościowa analiza” w tym przypadku

oznacza, że przy ich pomocy możemy

ocenić poszczególne elementy

środowiska pracy, natomiast na ich

podstawie nie można szacować stopnia

szkodliwości ewentualnie występujących

ergonomicznych czynników ryzyka.

Listy kontrolne

• „Lista Dortmundzka” była pierwsza

kompleksowa metoda ergonomicznego

diagnozowania systemów pracy,

przedstawiona przez psychologów

amerykańskich na II Kongresie

Międzynarodowego Stowarzyszenia

Ergonomicznego (IEA) w 1964 roku w

Dortmundzie206

[1]

. Lista ta miała charakter

kwestionariusza, zawierającego 323 pytania

podzielone na dwie grupy: 135 pytań

ogólnych oraz 188 pytań szczegółowych.

•

[1]

Tytyk E.: Projektowanie ergonomiczne, PWN, Warszawa -

Poznań 2001, s. 241

Listy kontrolne

• Lista kontrolna K.F.H. Murrela jest to jedna z

najstarszych i bardziej znanych metod oceny

gotowych wersji rozwiązywania problemu

projektowego, która została opracowana przez

amerykańskiego psychologa K.F.H. Murrela.

[1]

Lista ta

jest kwestionariuszem zawierającym 11 dość ogólnych

pytań, na które powinien odpowiedzieć projektant.

[2]

•

[1]

Górska E.: Ergonomia – projektowanie, diagnoza,

eksperymenty, Oficyna Wydawnicza Politechniki

Warszawskiej, Warszawa 2002, s. 242.

• [2] Pełny tekst listy K.F.H. Murrela został opublikowany

w: op. cit. s. 242-243.

Listy kontrolne

• Ergonomiczny Test Kontrolny CET II

powstał jako narzędzie pracy do
przeprowadzania ergonomicznej analizy i
oceny istniejących stanowisk pracy oraz
prototypów maszyn i innych urządzeń
technicznych

[1]

•

[1]

Burger G.C.E., Boer K.: CET II Ergonomic Task Analysis.

Amsterdam 1968. cytat za Górska E.: Ergonomia –
projektowanie, diagnoza, eksperymenty, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002, s. 241.

Listy kontrolne

• Lista kontrolna CET – II składa się na

wstępie z 11 pytań o charakterze

ogólnym. Po tych pytaniach ogólnych

stawianych jest 68 pytań podstawowych

oznaczonych literą A i kolejną liczbą

arabską. Dalsze pytania oznaczane są

odpowiednio wg trzech kategorii pytań

szczegółowych literami B, C, D i

kolejnymi liczbami – jest ich odpowiednio

138 w kategorii A; 99 w B oraz 45 w

kategorii C.

Listy kontrolne

Lista kontrolna CET – II
1.Przestrzeń pracy:
1.1. obciążenie fizyczne;
1.2. obciążenie psychiczne;
1.2.1. układ wzrokowy
1.2.2. układ słuchowy;
1.2.3. inne zmysły;
1.2.4. drogi informacji.

Listy kontrolne

Lista kontrolna CET – II
2.Metody pracy;
2.1. obciążenie fizyczne;
2.2. obciążenie psychiczne;
2.3. obciążenie psychiczne przepływem informacji;
3.obciążenie środowiskiem;
4.organizacja pracy;
5.obciążenie czynnościowe i całkowite;
6.wydajnosc układu.

[1]

[1]

Pełny tekst w języku polskim „Listy kontrolnej CET II” został

opublikowany w: Górska E. Ergonomia – projektowanie,

diagnoza, eksperymenty, Oficyna Wydawnicza Politechniki

Warszawskiej, Warszawa 2002, s. 420.

Listy kontrolne

• W małych firmach, w których

obowiązek oceny warunków pracy
zapewnia sam pracodawca, do
analizy i oceny warunków pracy
mogą służyć listy kontrolne. Przy
czym takiego rodzaju listy kontrolne
muszą cechować się prostotą oraz
nie mogą być zbyt czasochłonne.

Listy kontrolne

Przykładem takich list kontrolnych mogą być:

• Lista kontrolna do ocena pracy na stanowiskach z

monitorami komputerowymi

[1]

• Lista kontrolna oceniająca ręczne narzędzia

nieelektryczne

[2]

• Ustandaryzowana list kontrolna zagrożeń związanych

z ręcznym przemieszczaniem ładunków SLIC

[3]

•

[1]

http://www.osha.gov/SLTC/etools/computerworkstation

s/pdffiles/checklist1.pdf

• [2] http://www.cdc.gov/niosh/docs/2004-

164/pdfs/2004-164.pdf

• [3] http://www.pip.gov.pl/handlingloads/pdf_files/pl/pl-

checklist.pdf

Listy kontrolne

• Tego rodzaju listy kontrolne mogą być

stosowane z powodzeniem zarówno przez
pracodawców, jak i przez samych
pracowników.

• Lista kontrolna może być również stosowana

jako narzędzie do wstępnej analizy
ergonomicznych czynników ryzyka i określenia
strategii dalszej szczegółowej analizy tych
czynników przy pomocy metod z poziomu II.

Metody poziomu II

Metody szacowania ryzyka zdrowotnego

wynikające z ergonomicznych czynników

ryzyka ukierunkowane są na cztery grupy

główne grupy ergonomicznych czynników

ryzyka:

• oceniające pozycję ciała i/lub jego

poszczególnych segmentów podczas

wykonywania operacji;

• oceniające monotypię;

• oceniające ciężkość pracy;

• pozwalające ocenić ryzyko związane z

ręcznym przemieszczaniem ładunków;

Metody poziomu II

•

W tej grupie metod w pierwszym rzędzie należy wymienić

metody diagnozy związanej z ergonomicznymi

czynnikami ryzyka zawarte w serii norm PN-EN1005.

Przy pomocy:

•

PN-EN 1005-2:2005 możemy dokonać oceny ryzyka

związanego z ręcznym przemieszczaniem maszyn i ich

części;

•

PN-EN 1005-3:2002 możemy dokonać oceny ryzyka

związanego z używaniem sił przy obsłudze maszyn;

•

PN-EN 1005-4:2005 możemy dokonać oceny ryzyka

związanego z oceną pozycji pracy i ruchów w relacji

do maszyny

•

PN-EN 1005-5:2007 możemy dokonać oceny ryzyka

związanego z czynnościami wykonywanymi z dużą

częstością powtórzeń (metodą OCRA).

LHAW

LHAW

L

L

ifting

ifting

H

H

azard

azard

A

A

ssessment

ssessment

W

W

orksheet

orksheet

karta szybkiej oceny

karta szybkiej oceny

zagrożeń związanych z

zagrożeń związanych z

dźwiganiem

dźwiganiem

Opracowanie Piotr Lubaś na podstawie

Opracowanie Piotr Lubaś na podstawie

Lessons for Lifting and Moving Materials, prepared by

WISHA Services Division Washington State

Department of Labor and Industries, 2000

Karta szybkiej oceny zagrożeń związanych z

dźwiganiem

• Karta szybkiej oceny zagrożeń związanych z dźwiganiem[1] może być

pomocna dla dokonania oceny związku sposobu dźwigania ładunków z

występującymi u pracownika dolegliwościami.

• Karta została opracowana zgodnie z założeniami doświadczalno-teoretycznymi

Revised NIOSH Lifting Equation[2] [zmodyfikowanego równania dźwigania

NIOSH]. Jest ona również częścią programu ErgoEser[3],[4].

• Karta szybkiej oceny zagrożeń związanych z dźwiganiem jest szybką i

łatwą w stosowaniu metodą, która pozwala zapewnić pracownikom maksimum

bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ładunków bez wchodzenia

w szczegóły procesu pracy i bez konieczności ustalania dodatkowych

wskaźników.

[1] Opracowanie i tłumaczenie Piotr Lubaś Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie na podstawie:

Lessons for Lifting and Moving Materials, prepared by WISHA Services Division Washington State

Department of Labor and Industries, 2000.

[2] Waters T.R., Putz-Anderson V., Garg A.: Applications manual for the revised NIOSH Lifting Equation,

U.S. Department of Health and Human Services - Public Health Service Centers for Disease Control

and Prevention National Institute for Occupational Safety and Health Division of Biomedical and

Behavioral Science, Cincinnati, Ohio 1994

[3] Battelle Memorial Institute: ErgoEASER Ergonomics Education, Awareness, System Evaluation &

Recording Tool, Pacific Northwest National Laboratory Richland, Washington 1999.

http://www.hss.energy.gov/ergoeaser/download.html

[4] Metoda oceny ryzyka w oparciu o ErgoEaser na podstawie op. cit. opracowana została przez Lubaś

P. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Szczecinie, Szczecin 2008 http://www.szczecin.oip.pl

Gdzie jest przydatna Karta szybkiej

oceny zagrożeń związanych z

dźwiganiem?

Szczególnie polecana jest dla:

• Małych przedsiębiorstw, w których

pracodawca często sam musi dokonać oceny;

• Prac związanych z ręcznym

przemieszczaniem ładunków wykonywanych

okresowo na przemian z innymi czynnościami

(w budownictwie, w szpitalach itp., w

usługach);

• Wykonywanie prac związanych z ręcznym

transportem na stanowiskach o

charakterze stacjonarnym w przemyśle i

usługach – jako szybka wstępna ocena

zagrożeń

Ograniczenia w stosowaniu

karty szybkiej oceny zagrożeń

związanych z dźwiganiem

• Metoda daje miarodajne wyniki dla przemieszczanych

ładunków o masie od 4,5 kg (10Ibs);

• Założenia teoretyczno-doświadczalne są ustalone dla

populacji mieszanej zdrowych pracowników – masa

graniczna przenoszonego ładunku w warunkach

optymalnych 23 kg (51Ibs);

• Zatem nie uwzględnia różnic możliwości

psychofizycznych kobiet i mężczyzn. Stąd przy wyniku

6 pkt i więcej, jeżeli nie można zastosować rozwiązań

technicznych i organizacyjnych dla jego obniżenia do

wartości co najwyżej 5 pkt, należy zastosować

bardziej złożone metody oceny uwzględniające ww.

różnice - np. Zmodyfikowane Równanie NIOSH

Adaptacja PL

[1]

[1]

Lubaś P.

Zmodyfikowane Równanie NIOSH Adaptacja PL,

arkusz oceny dla czynności prostej i czynności złożonych http://www.szczecin.oip.pl

Karta szybkiej oceny zagrożeń związanych z

dźwiganiem

• Procedura oceny ergonomicznych czynników ryzyka

związanych z dźwiganiem przy użyciu KARTY składa się z

trzech kroków:

1)

Krok 1: określenie odległości rąk od ciała podczas dźwigania
w trójstopniowej skali - odległość mała, średnia, duża;

2)

Krok 2: ustalenie odpowiedniej strefy i przypisanie

odpowiednio punktów zgodnie z masą ładunku

i ustaloną w pierwszy kroku odległością rąk od ciała;

3)

Krok 3: przypisanie odpowiednio punktów dla

poszczególnych

ergonomicznych czynników ryzyka

oraz ustalenie wyniku końcowego poprzez ich

zsumowanie;

Krok 1: określ czy odległość rąk od ciała podczas

dźwigania jest mała, średnia czy duża

 Ustal przeciętną odległość,
jeżeli dźwiganie jest wykonywane
co 10 minut lub częściej

 Wybierz największą odległość,
jeżeli przerwa pomiędzy
czynnościami dźwigania
jest większa niż 10 minut

Krok 2: znajdź odpowiednią strefę i przypisz
odpowiednio

punkty (w odniesieniu do masy

ładunku i ustalonej

w pierwszy kroku

odległości rąk)

Wpisz odpowiednio odczytane pkt (0, 3, 5 lub 6):

Jeżeli uzyskany wynik wyniósł 0 pkt, możesz zatrzymać się na

tym etapie oceny - dźwiganie można uznać za bezpieczne

 Wybierz
największą masę
ładunku, jeżeli
przerwa pomiędzy
czynnościami
dźwigania jest
większa niż 10
minut

 Ustal przeciętną
masę ładunku,
jeżeli dźwiganie jest
wykonywane
co 10 minut
lub częściej

Krok 3: przypisz odpowiednio punkty dla
poszczególnych ergonomicznych czynników
ryzyka

 Wybieraj kolumnę
„dźwiganie
powyżej 1 godz.”,
jeżeli określony
czynnik ryzyka
występuje w
większości czynności
dźwigania, a
dźwiganie trwa
łącznie dłużej niż 1
godz.

 Wybierz kolumnę
„sporadyczne
dźwiganie”,
jeżeli przerwa
pomiędzy
czynnościami
dźwigania
jest większa niż 10
minut

Interpretacja wyników

Wynik 6 lub więcej punktów oznacza, że dźwiganie

może być niebezpieczne dla niektórych pracowników.

W takim przypadku dalsze postępowanie powinno

polegać na:

1)

Redukcji czynników ryzyka do poziomu ogólnego

wyniku co najwyżej 5 pkt.;[1]

2)

Gdy okaże się to niemożliwe konieczne może się

okazać bardziej szczegółowa ocena czynności

przemieszczania ładunków, przy pomocy bardziej

złożonych i specjalistycznych metod i podjęcie działań

stosownie do uzyskanych wyników.

[1]

§ 3 ust. 1 i 2 ROZPORZĄDZENIA MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z

dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych

pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm.) - Pracodawca jest

obowiązany stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne

zmierzające do wyeliminowania ręcznych prac transportowych. W razie braku

możliwości wyeliminowania ręcznych prac transportowych, pracodawca - w celu

zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności -

jest obowiązany organizować odpowiednio pracę i wyposażać pracowników w

niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej.

Interpretacja wyników

Przyjęta interpretacja w systemie
trójstrefowym:

• Strefa zielona – bezpieczna: 0 - 3

pkt - ryzyko małe / akceptowalne

• Strefa zagrożenia – żółta: 4 – 5 pkt

- ryzyko średnie / warunkowo

akceptowalne (kontrola)

• Strefa niebezpieczna – czerwona:

pow. 5 pkt - ryzyko duże / nie
powinno być akceptowane

Metody poziomu II

• Do oceny czynników ryzyka związanych z

ręcznym przemieszczaniem ładunków SLIC

zaleca do stosowania w Europie dwa narzędzia

metodę KIM[1] oraz metodę MAC[2]. Obydwie

ta narzędzia w sposób szczegółowy zostały

opisane na stronach internetowy Państwowej

Inspekcji Pracy.

•

[1]

http://www.pip.gov.pl/handlingloads/pl/19.htm

• [2]

http://www.pip.gov.pl/handlingloads/pl/20.htm

Metody poziomu II

• Zmodyfikowane Równanie Dźwigania NIOSH

Adaptacja PL jest narzędziem, które zostało

opracowane w Okręgowym Inspektoracie Pracy w

Szczecinie, a które umożliwia dokonanie oceny

ryzyka wystąpienia zespołów bólowych odcinka

lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (LBP – Low Back

Pain) wynikających z dźwigania obiektów.

• Podstawy teoretyczne tej metody stanowi

Zmodyfikowane Równanie Dźwigania autorstwa

Waters T.R., Putz-Anderson V., Garg A.

opublikowane pod tytułem Applications manual for

the revised NIOSH Lifting Equation.[1]

• [1] Waters T.R., Putz-Anderson V., Garg A. Applications manual for

the revised NIOSH Lifting Equation, U.S. Department of Health and

Human Services - Public Health Service Centers for Disease Control

and Prevention National Institute for Occupational Safety and Health

Division of Biomedical and Behavioral Science, Cincinnati, Ohio 1994

Metody poziomu II

• Zalecana Masa Graniczna (RWL) została zdefiniowana

następującym równaniem[1]:

• RWL = LC X HVM X DM X AM X FM X CM

• LC - masa dopuszczalna w warunkach optymalnych (20kg dla

kobiet, 50 kg dla mężczyzn),

• HVM – współczynnik położenia dźwiganego ładunku

względem ciała operatora,

• DM – współczynnik odległości pionowej przemieszczanego

ładunku,

• AM – współczynnik asymetrii (zależny od skrętów tułowia

podczas dźwigania),

• FM – współczynnik częstotliwości (zależny od czasu i

częstotliwości dźwigania ładunku),

• CM – współczynnik jakości chwycenia ładunku.

•

[1] Porównaj: op. cit. s. 4

Wskaźnik Dźwigania LI (Lifting Index)

Ocena poziomu stresu fizycznego jest określana przez

zależność pomiędzy faktyczną masą przenoszonego

ładunku (L) a zalecaną masą graniczną (RWL), co można

określić wzorem[1]:

LI = L/RWL

L – faktyczna masa ładunku

RWL

– zalecana masa graniczna ładunku

[1] Op. cit. s.4-5

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

RWL

L

LI 

przykład

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

dane:

Wzrost – 175cm
Masa ładunku
– 6 x 3 kg = 18 kg

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

początek

koniec

dane:

Wzrost – 175cm
Masa ładunku
– 6 x 3 kg = 18 kg

Początek:
H = 31 cm
Koniec:
H = 53 cm

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

początek

koniec

H

H

V

H

H – ustalane w centymetrach
V – ustalane w odniesieniu do punktów topograficznych ciała

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

dane: Początek: H = 31 cm

Koniec: H = 53 cm

D

H

p

V

p

=

h

p

V

k

=

h

k

V

p

=

h

p

H

p

H

k

k

p

h

h

D





V

p

= h

p

przy czym:

V odnosi się do punktów topograficznych ciała,

V

k

= h

k

natomiast:

h mierzone jest w cm

Odległość pionowa:

dane:

Wzrost – 175cm
Masa ładunku
– 6 x 3 kg = 18 kg

Początek:
H = 31 cm
Koniec:
H = 53 cm

D = 105 cm

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

początek

koniec

D

H

H

RWL

p

=50x0,55x0,87xAMxFMxCM

RWL

k

=50x0,35x0,87xAMxFMxCM

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

dane: Początek: D = 105 cm

Koniec: D = 105 cm

α

Płaszczyzna strzałkowa

Płaszczyzna czołowa

α

–

k

ą

t

as

ym

et

ri

i

dane:

Wzrost – 175cm
Masa ładunku (L)
– 6 x 3 kg = 18 kg

Początek:
H = 31 cm
Koniec:
H = 53 cm

D = 105 cm
A = 0

o

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

początek

koniec

D

H

H

RWL

p

=50x0,55x0,87x1,00xFMxC

M

RWL

k

=50x0,35x0,87x1,00xFMxC

M

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

dane: Początek: A = 0

o

Koniec: A = 0

o

RWL

p

=50x0,55x0,87x1,00x0,91xCM

RWL

k

=50x0,35x0,87x1,00x0,91xCM

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

dane: czas: 3h
Podniesień na minutę: 1,5

RWL

p

=50x0,55x0,87x1,00x0,91x0,95

RWL

k

=50x0,35x0,87x1,00x0,91x0,95

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

RWL =LCxHVMxDMx AMx FMx CM
RWL

p

=50x0,55x0,87x1,00x0,91x0,95 = 21 kg

RWL

k

=50x0,35x0,87x1,00x0,91x0,95 = 13 kg

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

Wskaźnik Dźwigania LI

(Lifting

Index)

LI

p

= L/RWL

p

=

0,86

LI

k

= L/RWL

k

=

1,35

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

Metody poziomu II

• Dla ułatwienia korzystania z tej

metody zostały opracowane
interaktywne arkusze kalkulacyjne do
przeprowadzania takich ocen.[1]

•

[1] Lubaś P.:
http://www.szczecin.oip.pl/index.php?
page=02ergo_NIOSH&p0=oip

Równanie

NIOSH Adaptacja PL

Metody poziomu II

• Ocena ryzyka w oparciu o metodę ErgoEaser

• W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Szczecinie

adaptowano i opracowano w języku polskim

metodę dla potrzeb oceny ryzyka związanego z

czynnikami ergonomicznymi w oparciu o program

komputerowy ErgoEASER[1] . W skrócie można

stwierdzić, że metoda ta jest dość prostym

narzędziem. Jest to lista kontrolna, w której

kryteria jakościowe zostały poszerzone o kryteria

czasu występowania poszczególnych czynników

ryzyka i odpowiednio punktowane w skali

określonej dla tej metody.

[1] Opracowanie Piotr Lubaś Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie,

Szczecin 2008; na podstawie: Battelle Memorial Institute: ErgoEASER

Ergonomics Education, Awareness, System Evaluation & Recording Tool,

Pacific Northwest National Laboratory Richland, Washington 1999.

• http://www.hss.energy.gov/ergoeaser/download.html

Identyczne lub podobne ruchy
wykonywane co kilka sekund

Tabela A – kończyna górna

powtarzalność

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
3

Tabela A – kończyna górna

powtarzalność

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
3

Intensywne pisanie na klawiaturze

Tabela A – kończyna górna

powtarzalność

 < 120
120 <

0
1

okresowe pisanie na klawiaturze

Tabela A – kończyna górna

obciążenie rąk

Chwytanie ręką więcej niż 5

kg

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
3

Tabela A – kończyna górna

obciążenie rąk

Chwytanie palcami więcej niż 1

kg

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

Tabela A – kończyna górna

Niewygodna postawa –

przyjmowana powtarzalnie lub przez dłuższy czas

Szyja: skręt, zgięcie [do przodu< 20

o

, do tyłu< 5

o

, na bok]

 < 120
120 <

0
2

Tabela A – kończyna górna

Niewygodna postawa –

przyjmowana powtarzalnie lub przez dłuższy czas

Bark: niepodparte ramiona
lub łokcie powyżej połowy wysokości tułowia

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

Tabela A – kończyna górna

Niewygodna postawa –

przyjmowana powtarzalnie lub przez dłuższy czas

Przedramię: szybkie obroty

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

Tabela A – kończyna górna

Niewygodna postawa –

przyjmowana powtarzalnie lub przez dłuższy czas

Nadgarstek: zgięcie lub skręcenie

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

Tabela A – kończyna górna

Niewygodna postawa –

przyjmowana powtarzalnie lub przez dłuższy czas

Palce

 <
240
240 <

0
1

Tabela A – kończyna górna

Stres kontaktowy

Ucisk na tkanki przez twarde lub nierówne powierzchnie

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

Tabela A – kończyna górna

Stres kontaktowy

Używanie dłoni jako młotka

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

Tabela A – kończyna górna

Wibracje

Wibracje przenoszone przez
przedmioty trzymane w rękach

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

Tabela A – kończyna górna

Środowisko

Oświetlenie: złe oświetlenie, odbicia światła

 < 240
240 <

0
1

Tabela A – kończyna górna

Środowisko

Niska temperatura

 < 240
240 <

0
1

Tabela B – plecy i kończyna

dolna

niewygodna postawa

1

Lekkie zgięcie tułowia na bok lub do przodu więcej niż 20

stopni

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

2

Duże zgięcie tułowia na bok lub do przodu powyżej 45

stopni

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

3

Odchylenie tułowia (zgięcie do tyłu)

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

4

Skręty tułowia

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

5

Długotrwałe siedzenie bez wystarczającego podparcia

pleców

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

6

Stanie lub niewystarczające podparcie stóp podczas

siedzenia

 < 240
240 <

0
1

7

Klęczenie / kucanie

 < 120
120 < 240
240 <

0
2
3

8

Powtarzalne naciskanie pedałów

 < 120
120 < 240
240 <

0
1
2

Tabela B – plecy i kończyna

dolna c.d.

Stres

kontaktowy

9

Użycie kolana jako młotka lub kopanie

 < 120
120 <
240
240 <

0
2
3

Wibracje

10

Wibracje przenoszone przez siedzisko lub
posadzkę

 < 120
120 <
240
240 <

0
1
2

Pchanie /

ciągnięcie

11

Średni ładunek

 < 120
120 <
240
240 <

0
1
2

12

Ciężki ładunek

 < 120
120 <
240
240 <

0
2
3

Samokontr

ola

13

Kontrola nad wykonywaną pracą: wymuszone
tempo pracy

< 120
120 <

0
1

Tabela C – dźwiganie

1

Maksymaln

a masa
[kg]

Maksymalna

odległość w

pionie

dźwiganego

ładunku [cm]

Nie ma

zastosowa

nia

Odczytaj

z

tabel

i D:

TABELA D

Odległość

masa/ wynik

przerwa

pomiędzy

czynnościami

dźwigani

powyżej 10

minut

do 13 cm

Do 8 kg

pow. 8 kg do 23 kg

powyżej 23 kg

0

3

5

pow. 13

cm

do 5,5 kg

pow. 5,5 kg do 16 kg

powyżej 16 kg

0

3

6

 

Odległość

masa / wynik

przerwa

pomiędzy

czynnościami

dźwigani poniżej

10 minut

do 13 cm

do 5,5 kg

pow. 5,5 kg do 16 kg

powyżej 16 kg

0

3

5

pow. 13

cm

do 4,5 kg

pow. 4,5 kg do 13 kg

powyżej 13 kg

0

3

6

Tabela C – dźwiganie c.d.

1

Maksymalna
masa [kg]

Maksymalna
odległość w pionie
dźwiganego
ładunku [cm]

Nie ma

zastosowania

Odczyta
j z tabeli
D:

2 Tułów skręcony podczas dźwigania

< 120
120 <

0
1

3 Jednoręczne dźwiganie

< 60
60 <

1
2

4

Dźwiganie niestabilnego ładunku –
przemieszczający się ładunek, nierównomiernie
rozłożona masa

 < 120
120 <

0
1
2

5 Dźwiganie częstsze niż raz na minutę

 Bez limitu

0
1

6 Dźwiganie 5 razy na minutę lub częstsze

 < 120
120 <

0
2
3

Tabela C – dźwiganie c.d.

7 Dźwiganie powyżej barków

 < 120
120 <

1
2

8 Dźwiganie w okolicy kostek

 < 120
120 <

1
2

9 Przenoszenie obiektu od 5 do 15 kroków

 < 120
120 <

1
2

1
0 Przenoszenie obiektu powyżej 15 kroków

 < 120
120 <

2
3

1
1 Dźwiganie w pozycji siedzącej lub klęczącej

 < 120
120 <

1
2

OGÓLNA LICZBA PUNKTÓW RĘCZNEGO DŹWIGANIA –

wstawiany do tabeli dla kończyn dolnych i pleców

[tabeli B]

Interpretacja

0 - 3 pkt

- ryzyko małe / akceptowalne

4 – 5 pkt

- ryzyko średnie / warunkowo akceptowalne (kontrola)

pow. 5 pkt - ryzyko duże / nie powinno być akceptowane

Oceniamy odrębnie ryzyko dla:
1) kończyny górnej i obręcz barkowej;
2) tułowia i kończyn dolnych (wraz z ewentualnym dźwiganiem)

Metody poziomu II

• REBA – Rapid Entire Body Assessment[1]

• REBA jest szybką metodą ukierunkowana na

ocenę obciążenia podczas pracy szyi, tułowia i

kończyn. Jest bardziej przydatna dla oceny

obciążeń całego ciała. W mniejszym stopniu

przydatna dla oceny obciążenia samych kończyn

górnych.[2]

•

[1] Hignett S., McAtamney L.: Rapid Entire Body

Assessment (REBA); Applied Ergonomics, 31, 201-

205, 2000

• [2]porównaj z metodą RULA na

http://www.szczecin.oip.pl/download/ergonomia_o

cena%20ryzyka_RULA_01.ppt

REBA – charakterystyka

REBA – charakterystyka

metody

metody

• Ocena za pomocą REBA dokonywana jest w 13 krokach:

• W krokach 1- 5 oceniane jest obciążenie dla szyi, tułowia i oparcia na

podłożu (grupa A).

• W krokach 6-10 oceniane jest obciążenie kończyny górnej – oddzielnie

dla prawej i lewej (grupa B).

• W powyższych ocenach uwzględniane jest: położenie poszczególnych

segmentów ciała oraz: wielkość obciążenia zewnętrznego (w

przypadku grupy A); jakość chwytu (w przypadku oceny kończyn

górnych – grupa B).

• Krok 11 - 12 – polega na ustaleniu wyniku końcowego oceny REBA z

uwzględnieniem rodzaju wysiłku (wysiłek statyczny, powtarzalność,

szybkie i duże zmiany postawy ciała).

• Krok 13 jest interpretacją wyniku końcowego REBA.

REBA analiza „A” – Krok 1

REBA analiza „A” – Krok 1

pozycja szyi

pozycja szyi

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla pozycję

szyi podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

Jeśli głowa przechylona jest na bok i/lub skręcona, to:

• Wpisz wynik:

+ 1

REBA – krok 1; wpisz wynik:

REBA – krok 1; wpisz wynik:

REBA analiza „A” – Krok 2

REBA analiza „A” – Krok 2

pozycja tułowia

pozycja tułowia

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla pozycję

tułowia podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

Jeśli tułów przechylony jest na bok i/lub skręcony

• Wpisz wynik:

+ 1

REBA – krok 2; wpisz wynik:

REBA – krok 2; wpisz wynik:

REBA analiza „A” – Krok 3

REBA analiza „A” – Krok 3

wsparcie na kończynach

wsparcie na kończynach

dolnych

dolnych

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla wsparcie

tułowia na kończynach dolnych podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

Jeśli kolana są zgięte 30

o

-60

o

, to:

Jeśli kolana są zgięte powyżej 60

o

, to:

+ 1

+ 2

• Wpisz wynik:

REBA – krok 3; wpisz wynik:

REBA – krok 3; wpisz wynik:

REBA analiza „A” – Krok 4

REBA analiza „A” – Krok 4

odczytanie wyniku dla szyi,

odczytanie wyniku dla szyi,

tułowia i kończyn dolnych

tułowia i kończyn dolnych

• Odczytaj wynik z tabeli, biorąc pod uwagę wcześniej

uzyskane wyniki dla: szyi, tułowia i wsparcia na nogach:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z tabeli (wynik z tabeli A):

Przykład:
• szyja: 2;
• tułów: 3;
• nogi: 2;
to wynik z tabeli A = 5

REBA – krok 4; wpisz wynik:

REBA – krok 4; wpisz wynik:

REBA analiza „A” – Krok 5

REBA analiza „A” – Krok 5

użycie siły (dodatkowa masa)

użycie siły (dodatkowa masa)

Następnie ustal obciążenie i dodaj do wyniku odczytanego z tabeli A

(poprzedni slajd):

•

Jeżeli obciążenie wynosi:

•

Jeżeli obciążenie wynosi:

•

Jeżeli obciążenie wynosi:

• Jeżeli jest szybkie unoszenie dodatkowo:

+ 1

+ 2

Wynik A:

Wynik A:

+ 0

+ 1

REBA – krok 5; wpisz wynik:

REBA – krok 5; wpisz wynik:

REBA analiza „B” – Krok 6

REBA analiza „B” – Krok 6

pozycja ramienia

pozycja ramienia

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla pozycję

ramienia podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

Jeśli staw barkowy jest uniesiony, to:

Jeśli ramię jest odwiedzione na bok, to:

Jeśli ramię jest podparte, to:

• Wpisz wynik:

- 1

+ 1

+ 1

REBA – krok 6; wpisz wynik:

REBA – krok 6; wpisz wynik:

REBA analiza „B” – Krok 7

REBA analiza „B” – Krok 7

pozycja przedramienia

pozycja przedramienia

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla pozycję

przedramienia podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

REBA – krok 7; wpisz wynik:

REBA – krok 7; wpisz wynik:

REBA analiza „B” – Krok 8

REBA analiza „B” – Krok 8

pozycja nadgarstka

pozycja nadgarstka

• Wybierz obrazek, który najlepiej odzwierciedla pozycję

nadgarstka podczas pracy:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z rysunku:

Jeśli nadgarstek jest odchylony na bok lub do środka i/lub skręcony, to:

• Wpisz wynik:

+ 1

REBA – krok 8; wpisz wynik:

REBA – krok 8; wpisz wynik:

REBA analiza „B” – Krok 9

REBA analiza „B” – Krok 9

odczytanie wyniku dla kończyny

odczytanie wyniku dla kończyny

górnej

górnej

• Odczytaj wynik z tabeli, biorąc pod uwagę wcześniej uzyskane wyniki dla:

ramienia, przedramienia, nadgarstka i rotacji nadgarstka:

• Wpisz liczbę punktów odczytanych z tabeli (wynik z tabeli B):

Przykład:
• Ramię: 4;
• Przedramię: 2;
• Nadgarstek: 2;
to wynik z tabeli B = 6

REBA – krok 9; wpisz wynik:

REBA – krok 9; wpisz wynik:

REBA analiza „B” – Krok 10

REBA analiza „B” – Krok 10

jakość chwytu przedmiotu

jakość chwytu przedmiotu

Następnie dodaj pkt do wyniku odczytanego z tabeli A (poprzedni

slajd) za jakość chwytu:

•

Jeżeli chwyt jest dobry:

•

Jeżeli chwyt jest dostateczny:

•

Jeżeli chwyt jest zły:

•

Jeżeli chwyt jest bardzo zły:

+ 1

+ 2

Wynik B:

Wynik B:

+ 0

+ 3

• ustalenie wyników dla obydwóch

kończyn górnych jest konieczne,
ponieważ:

• większy wynik jest brany pod uwagę

przy końcowej ocenie.

REBA analiza „B”

REBA analiza „B”

– powtórz krok 6-10

– powtórz krok 6-10

dla drugiej kończyny górnej

dla drugiej kończyny górnej

REBA – krok 10; wpisz

REBA – krok 10; wpisz

wynik:

wynik:

REBA – krok 11

REBA – krok 11

odczytaj z tabeli wynik C:

odczytaj z tabeli wynik C:

Przykład:
wynik A: 6
wynik B: 7

to wynik C = 9

REBA – krok 11; wpisz

REBA – krok 11; wpisz

wynik:

wynik:

REBA – Krok 12

REBA – Krok 12

ustalanie wyniku REBA:

ustalanie wyniku REBA:

Do wyniku z tabeli C (wynik C - poprzedni slajd):

dodaj:

Jeśli przeważa wysiłek statyczny powyżej 1 minuty, to:

Jeśli czynność jest powtarzana 4 x na minutę lub częściej, to:

Jeśli następują szybkie i duże zmiany postawy ciała , to:

Wynik REBA:

Wynik REBA:

+ 1

+ 1

+ 1

REBA – krok 12; wpisz

REBA – krok 12; wpisz

wynik:

wynik:

REBA – krok 13

REBA – krok 13

interpretacja wyniku REBA

interpretacja wyniku REBA

Metody poziomu II

• Opracowanie metody w języku

polskim oraz interaktywny arkusz do

przeprowadzania oceny można

znaleźć na stronie internetowej

Okręgowego Inspektoratu Pracy w

Szczecinie.[1]

•

[1]

http://www.szczecin.oip.pl/index.php?

page=02erg3&p0=pre

Metody poziomu II

• RULA - Rapid Upper Limb Assessment[1]
• RULA jest szybką metodą ukierunkowana na ocenę

obciążenia podczas pracy szyi, tułowia i kończyn, a

w szczególności kończyn górnych. Dobrze

sprawdza się m.in. przy ocenie stanowisk

komputerowych. Metoda ta jest rozwinięciem

wcześniej opisanej metody REBA, z analogiczną

metodologią postępowania podczas oceny.

• Opis metody w języku polskim znajduje się na

stronie internetowej Okręgowego Inspektoratu

Pracy w Szczecinie.[2]

[1] http://www.rula.co.uk

• [2] http://www.szczecin.oip.pl/index.php?

page=02erg3&p0=pre

• Przytoczone w referacie metody oceny

ryzyka związanego z czynnikami

ergonomicznymi czynnikami ryzyka

należy traktować jako przykładowe.

Niemniej starałem się przybliżyć te z

nich, które mogą być w praktyce

stosowane (bez uszczerbku dla wyników

oceny), albo ze względu na ich

przystępność i/lub ze względu na ich

potwierdzoną skuteczność stosowania.

Dziękuję za uwagę.