ATEŃSKIE POLIS

• Ateny (Atenai - miasto bogini

Ateny) były jedną z

największych i

najpotężniejszych polis,

obejmującą całą Attykę oraz

okoliczne wyspy (Salaminę i

inne). – ok. 2,5 tys. km²

• Powstały ok.. X-XI w. p.n.e.

• Ukształtowanie terenu
- kilka niewielkich żyznych równin

oddzielonych od siebie

pasmami górskimi,

-

liczne zatoki nadające się na

przystanie

-

(Południowoeubejska, Petalijska,

Sarońska, Koryncka)

-

granice biegnące grzbietami

górskimi lub morzem

-

W południowej części Attyki

występowały złoża srebra i

ołowiu, wydobywano marmur,

ślady wskazują, że również rudy

żelaza.

-

Miasto Ateny leżało na równinie,

w centralnej części Attyki, w

odległości ok. 10 km od morza.

Z ateńskim portem morskim

Pireusem połączone było tzw.

długimi murami

-

Ateny były ważnym ośrodkiem

rzemiosła, a zwłaszcza ceramiki,

którą eksportowano poza

Helladę.

WCZESNY USTRÓJ ATEŃSKIEJ POLIS

• Początkowo Ateny były

monarchią rządzoną przez

królów.

• Około X w. p.n.e. ich funkcję

przejęli archonci ( czyli

wyżsi urzędnicy obierani na 1

rok , którzy po zakończeniu

kadencji wchodzili dożywotnio

w skład rady zbierającej się

na wzgórzu Aresa zwanej

Aeropagiem ( forma ustroju

oligarchicznego ).

• Do VI w. p.n.e. podstawowe

grupy społeczną w

monarchicznych Atenach

stanowiły:

1). arystokracja , do której

należały majątki ziemskie

2). hektemoroj - ludność zależna

od arystokratycznych

właścicieli ziemskich i

zobowiązana do stałej opłaty

na ich rzecz.

WIDOK NA WZGÓRZE ARESA

GENEZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH W VIII w . P.N.E.

•

bezwzględna polityka arystokracji ateńskiej

mająca na celu przejęcie ziemi

wolnych chłopów doprowadziła do

wstrząsów wewnętrznych w

Atenach VIII w.p.n.e.

• stopniowy rozkład organizacji

rodowej i postępujący , podobnie

jak w całej Grecji , wzrost roli

jednostki , która wyłamywała się z

organizacji rodowej.

• najważniejszą rolę w konfliktach

odgrywała sprawa , ziemi a ściślej

położenie tych , którzy ją uprawiali.

- domagali się oni wolności osobistej ,

- ochrony prawnej ,

- poprawy warunków bytowych.

• chłopi wolni będący członkami

wspólnoty obywatelskiej , chcieli

uwolnić się od plagi długów i

zagrożenia jakie one ze sobą

pociągały . ( np : utrata wolności

osobistej i sprzedaż w niewolę ).

• skutkiem powyższego stanu rzeczy

była tyrania Kylona ( 643 r .p.n.e. )

zamordowanego przez możny ród

Alkmeonidów.

Zbiór oliwek

REFORMY DRAKONA 621 r. p.n.e.

• dla uniknięcia powtórzenia

się tyranii arystokracja

ateńska zgodziła się na

spisanie praw których

domagał się lud. Były to

tzw. ,, prawa Drakona "

• Uznaje się ten fakt za

początek kształtowania się

w Atenach ustroju

demokratycznego.

• prawa te uwzględniały

jednak głównie interesy

arystokracji, były tak

surowe , że mówiono o

nich wówczas , iż spisane

zostały krwią.

Temida

REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e.

Niebezpieczeństwo rewolty

chłopskiej w Atenach w

ostatnich latach VII w. p.n.e.

zmusiło po raz kolejny

arystokrację do

przeprowadzenia reform

usuwających przyczyny

napięć społecznych.

a). społeczne.

• dokonał jednorazowej kasaty

długów i zorganizował wykup

Ateńczyków sprzedanych poza

granice Attyki.

• wprowadził zasadę , że na

przyszłość nie można było

udzielać pożyczek pod zastaw

osoby dłużnika.

• przyznał wolność osobistą

chłopom zależnym , natomiast

nie przyjął ich do

obywatelskiej społeczności ,

ani nie dał im ziemi na

własność.

archont Solon

REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e.

b). ustrojowe.

• dostęp do urzędów , obowiązki

obywatelskie uzależnione zostały

od posiadanego majątku ( cenzusu

majątkowego ).

• podział na cztery grupy

majątkowe wedle uzyskiwanego

dochodu z ziemi a nie z

powierzchni gruntu

- pięsetmiarowcy(pentakosiomedimnoi)
czyli ciktórych roczny dochód był

równy przynajmniej500miar

-jeźdźcy(hippeis)czyli ciktórych roczny

dochód był równy 300 miar

-

zeugitai(ciktórzy znajdują się pod

wspólnym jarzmem)czyli ci których

roczny dochód był równy 200 miar

-

teci(thetes)czyli ciktórych roczny

dochód był poniżej 200 miar

• członkowie pierwszych dwóch

grup posiadali wyłączne prawo

sprawowania urzędów. ( gdyż

urzędy nie były płatne ).

• dwie pierwsze grupy społeczne w

czasie wojny tworzyły jazdę i

trzymały stałą gotowość bojową.

• członkowie pozostałych grup

tworzyli ciężkozbrojną piechotę i

służyli jako wioślarze. Nie

piastowali urzędów państwowych

triera

REFORMY SOLONA 509 r. p.n.e.

c). gospodarcze.

• reforma systemu miar i wag ,

• wybijanie monety ,

• zakaz wywozu zboża z Attyki.
Ustrój wprowadzony przez

Solona miał jeszcze

typowe znamiona

oligarchicznego.

Wprowadzał jednak

rewolucyjną zasadę , że nie

pochodzenie a majątek

decydował o piastowaniu

urzędów , tak , że zubożali

arystokraci zostali

wyeliminowani ze

współzawodnictwa o nie.

Funkcje urzędowe były

bezpłatne , dlatego

najwyższe stanowiska i

tak pełnili najbogatsi

Wczesne pieniądze ateńskie

TYRANIA PIZYSTRATA 560-527r.p.n.e.

Rządy Pizystrata uważano za "złoty

wiek".

• Pizystrat rozdzielił rolnikom

zabraną arystokracji ziemię,

• popierał rzemiosło (wazy

czarnofigurowe) i handel.

• wprowadził podatek dochodowy i

stałą armię.

• opiekun sztuk pięknych. Nakazał

zbudowanie nowego wodociągu

dla Aten (Enneakrunos), wzniósł

świątynię Ateny na Akropolis

(

Hekatompedon

),

* Zorganizował święta „Wielkie

Dionizje”

Harmodios i Aristogejton, zabójcy Hipparcha, jednego z Pizystratydów

REFORMY KLEJSTENESA 508/508 r. p.n.e.

W VI w. p.n.e. ponownie doszło do wprowadzenia

tyranii Pizystrata w Atenach i było to

powodem reform Klejstenesa .

cel - odebranie arystokracji rodowej wpływu na

życie polityczne Aten i zapobieżenie rządom

tyranów.

•

Zerwał z grupą arystokratyczną i

zdecydowanie opowiedział się po stronie ludu.

•

zmiana podziału administracyjnego kraju

poprzez wprowadzenie w miejsce podziału

plemiennego podziału Attyki na niewielkie

jednostki terytorialne tzw. demami (gminami ).

•

każdy obywatel przypisany dziedzicznie do

demu

•

demy pogrupowane zostały na 10 ( fyli ) czyli

okręgów administracyjnych , gdzie wyłaniano

urzędników w drodze losowania

•

utworzenie w miejsce Aeropagu nowej Rady

Pięciuset, po 50 przedstawicieli z każdej fyli

i zwiększenie jej roli oraz Zgromadzenia

Ludowego.

•

powołanie do życia instyutucji tzw.,, sądu

skorupkowego " czyli ostracyzmu -

kończącego się wygnaniem na 10 lat bez

utraty majątku i obywatelstwa Ateńczyka

dążącego do wprowadzenia tyranii i obalenia

demokracji.

•

dla osłabienia roli polemarcha

( arystokratycznego dowódcy wojskowego )

wprowadzono urząd strategów ( czyli

kolegialnego 10 osobowego dowództwa

armii ).