Rodzaje i charakterystyka

materiałów biologicznych do

badań laboratoryjnych

Dr Jolanta Czyżewska

Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej

KREW

Płynna tkanka łączna złożona z komórek,
które  zawieszone  są  w  części  płynnej
krwi  zwanej  osoczem.  Układ  krążenia
dorosłego  człowieka  zawiera  około  70–
80 ml  krwi  na  kilogram  masy  ciała,  czyli
u  człowieka  dorosłego    krąży  około  5  do
6 litrów krwi (z racji różnicy w rozmiarach
i masie ciała, mężczyźni mają przeciętnie
około litra więcej krwi od kobiet). U dzieci
krew to ok. 1/10 do 1/9 wagi ciała.

KREW

Krew tętnicza- pobiera lekarz z tętnicy

ramiennej, udowej lub promieniowej

Krew żylna- pobierana najczęściej z żyły

odłokciowej

Krew

włośniczkowa-

pobierana

poprzez

nakłucie opuszki palca, płatka ucha, dużego
palca u nogi lub piętki.

KREW

Krew pełna- próbka krwi żylnej, tętniczej lub kapilarnej, w

której stężenia oraz właściwości składników komórkowych
i

zewnątrzkomórkowych

pozostają

względnie

niezmienione w porównaniu do stanu in vivo.

Osocze-otrzymany

odwirowaniu

bezkomórkowy

supernatant krwi zawierający antykoagulant

Surowica- nierozcieńczona, zewnątrzkomórkowa płynna

część krwi pełnej, która powstaje po całkowitym
wykrzepieniu

OSOCZE

Osocze

Względna

siła

ośrodkowa

(g)

Czas

wirowania

(min)

bogatopłytkowe

150-200

ubogopłytkowe

1000-2000

bezpłytkowe

2000-3000

15-30

ANYTKOAGULANT

MECHANIZM DZIAŁANIA

EDTA (wersenian)

wiąże jony Ca

heparyna

hamuje przejście
protrombiny w trombinę i
aktywację czynników IX, X,

XI, XII

cytrynian sodu

wiąże jony Ca

fluorek sodu

hamuje proces glikolizy

jodooctan litu

hamuje proces glikolizy

mannoza

hamuje proces glikolizy

CTDA (cytrynian, teofilina,
adenozyna, dipirydamol)

Wiąże jony Ca

, dodatkowo

hamuje uwalnianie
heparynazy przez PLT

ANYTKOAGULANT

BADANIE

EDTA (K2,K3, Na2,Na2)- sól
kwasu
etylenodiaminotetraoctoweg
o

próbka stabilna do 6 godz. w
temp. pokojowej, do 24 godz.
w

temp.

2-8

C-

morfologia,BNP,HbA1C,

grupa

krwi,

badania

genetyczne,

pierwiastki

śladowe

heparyna (litowa, sodowa,
amonowa)

RKZ, gazometria, troponina,
katecholaminy, wapń
zjonizowany, mleczany

CTDA (cytrynian, teofilina,
adenozyna, dipirydamol)

specjalistyczne badania
układu krzepnięcia

ANYTKOAGULANT

BADANIE

cytrynian sodu

3,2%  cytrynian  sodu  w
stosunku
1:9-  hemostaza,  PLT  na
cytrynian
3,8%  cytrynian  sodu  w
stosunku 1:4 - OB

fluorek sodu

hamuje

enolazę;

próbka

stabilna

około

doby-

glukoza

jodooctan litu

hamuje dehydrogenazę 3-

fosforanu

gliceroaldehydu;

próbka stabilna około 3 doby-
glukoza

mannoza

hamuje heksokinazę, próbka
stabilna do 4 godz.- glukoza

KREW-czynniki interferujące

Hemoliza- uwolnienie wewnątrzkomórkowych komponentów

krwinek  czerwonych  oraz  innych  elementów  morfologicznych
krwi  do  zewnątrzkomórkowej  przestrzeni  krwi.  Hemoliza  może
wystąpić  in  vivo  (np.  reakcja  poprzetoczeniowa,  przepływ  krwi
przez  urządzenia  medyczne)  oraz  in  vitro:  pobieranie  próbek,
długie  przechowywanie  i  transport  krwi,  wirowanie,
zamrażanie,  działanie  czynników  chemicznych  (detergenty),
rozcieńczenie krwi r-rem hipotonicznym, ↓ lub ↑ ciśnienie.

Wpływ hemolizy na oznaczane parametry:
↑: LDH, AST, ALT, CK, CK-MB, NSE, ACP, K, Fe, Mg, HGB, HDL, TG,

Chol,,mocznik

↓: RBC, Hct, GGTP, ALP, amylaza, akt. czynników krzepnięcia

KREW- czynniki interferujące

Lipemia- zmętnienie surowicy lub osocza widoczne gołym okiem,

spowodowane przez podwyższone stężenie lipoprotein (najczęściej
TG).  Może  to  być  spowodowane  spożyciem  posiłku,  zmienionym
metabolizmem  lipidów  bądź  infuzją  lipidów.  Lipemia  widoczna  jest
przy stężeniu TG większym niż 300 mg/dl. Wykrzepianie surowicy,
od pacjentów którym podano heparynę, może również spowodować
zmętnienie  próbki.  Metodą  z  wyboru  usunięcia  zmętnienia  jest  10
min wirowanie w mikrowirówce przy 10 000g.

Wpływ lipemii na oznaczane parametry:
↑: lipidów, HGB, kwas moczowy, białko, glukoza, składniki

rozpuszczalne w lipidach (np. witaminy, narkotyki)

↓: Na, K, CK, kreatynina

KREW- czynniki interferujące

Próbka żółtaczkowa- pojawienie się różnych rodzajów

bilirubiny. Hiperbilirubinemia występuje najczęściej u
pacjentów

oddziałów

OIT,

gastrologicznych,

chirurgicznych, pediatrycznych i neonatologicznych.

Dostarczane z pożywieniem karoteny i karotenoidy

powodują, że bezpośredni pomiar stężenia bilirubiny jest
podwyższony.

Wpływ na oznaczane parametry:
↓:glukozy, mocznika kreatyniny, cholesterolu, TG

KREW- czynniki interferujące
(przeciwciała)

Zimne aglutyniny- p/ciała klasy IgM wiążące aglutynogen

w temp.

4-22

Wpływ na oznaczane parametry:
↑:MCV, MCH, MCHC,WBC, PLT
↓:RBC, Hct

Krioglobuliny- po obniżeniu temperatury próbki krwi

krioglobuliny (najczęściej immunoglobuliny
monoklonalne) ulegają precypitacji lub żelifikacji

Wpływ na oznaczane parametry:
↑:WBC
↓: PLT, RBC

KREW- czynniki interferujące
(przeciwciała)

Przeciwciała EDTA- zależne- zimne aglutyniny lub

przeciwciała aktywowane wobec EDTA

Wpływ na oznaczane parametry:
↓:PLT

Autoprzeciwciała- p/ciała skierowane przeciwko tkankom

własnego organizmu

Wpływ na oznaczane parametry:



autop/ciała skierowane do T3 i T4- ↑ hormonów tarczycy



autop/ciała antyfosfolipidowe- przedłużenie APTT



autop/ciała do cTnI- wyniku fałszywie ujemne lub
zaniżone

MOCZ

Przesącz  osocza  wytwarzany  w  nerkach  i
wydalany  z  organizmu,  zawierający  produkty
przemiany  materii  bezużyteczne  lub  szkodliwe
dla  ustroju.  Dobowa  ilość  moczu  wydalanego
przez  zdrowego  człowieka  waha  się  od  600  do
2500  ml.  Zależy  ona  od  wielu  czynników,  m.in.
ilości

spożytych

płynów

temperatury

otoczenia.

MOCZ

Diureza- zależy od stanu czynnościowego nerek,

nawodnienia organizmu, diety, temperatury
otoczenia, stanu fizycznego.

Prawidłowa diureza      600-2000ml/24h
Skąpomocz (oliguria)   100-400/500 ml/24h
Bezmocz (anuria)         <100 ml/24h
Wielomocz (poliuria)     >2500/3000 ml/24h

MOCZ

Pierwsza poranna próbka moczu- oddana bezpośrednio po

spoczynku nocnym w pozycji leżącej, trwającym nie mniej niż
8 godz., w tym przynajmniej 4-ro godz. gromadzeniu moczu w
pęcherzu.

Zbiórka moczu- dobowa (DZM), dwunastogodzinna itp. w

zależności od określonego badania. Technikę tę wykorzystuje
się głównie do badań ilościowych.

Przypadkowa (losowa) próbka moczu- oddana o dowolnej

porze dnia, w dowolnej objętości, ze środkowego strumienia,
bez przygotowania pacjenta.

MOCZ

Pobranie przez nakłucie nadłonowe- uzyskanie moczu

bezpośrednio z pęcherza moczowego poprzez nakłucie ściany

brzucha i wypełnionego pęcherza za pomocą jałowej igły i

strzykawki. W ten sposób uzyskuje się jałowa próbkę do

posiewu na obecność drobnoustrojów.

Pobranie moczu z cewnika- próbka pobrana z użyciem

jałowego cewnika wprowadzonego przez cewkę moczową do

pęcherza. Mocz spływa siłą ciężkości bezpośrednio z pęcherza i

jest zbierany do plastikowego woreczka.

KAŁ

Odpadowe  produkty  procesu  trawienia.  W  skład
kału  wchodzą  resztki  pokarmowe,  śluz,  bakterie
jelitowe,  złuszczony  nabłonek  jelit,  wydzieliny  p.
pokarm.,  barwniki  żółciowe,  elektrolity,  woda.
Dzienne  wydalanie  u  dorosłego  wynosi  80-200
g/24h.  Wzrost  ilości  wydalanego  kału  mogą
spowodować biegunki oraz dieta bogato- roślinna,
spadek-  zaparcia,  głodzenie.  Stolce  luźne  należy
badać  natychmiast  po  oddaniu,  uformowane
można przechowywać do 24 godz. w lodówce

KAŁ

Barwa kału:



odcień brązowy (sterkobilina)



żółtozielona (noworodki, ciężkie biegunki, po antybiotykoterapii)



zielona (dieta bogatochlorofilowa, ciężkie biegunki, , zatrucia
solami rtęci)



piaskowa (niedrożność dróg żółciowych, niewydolność trzustki



ciemna

(krwawienia

górnych

odcinków

przewodu

pokarmowego, podawanie żelaza, węgiel aktywowany, sole
bizmutu)



czerwona (krwawienia z dolnego odc. p. pokarm.)



wygląd „kitowaty”- duża zawartość tłuszczów (tzw. stolce
tłuszczowe)

KAŁ

Domieszka krwi, śluzu:



dur brzuszny



czerwonka



zakażenia Shigella, Salmonella



rak jelita grubego



colitis ulcerosa



choroba Leśniewsiego- Crona

ŻÓŁĆ

Wydzielina wątroby (hepatocytów i kanalików żółciowych)
niezbędna  do  trawienia  tłuszczów  i  wchłaniania  witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach. Wątroba wydziela dziennie
500-1500  ml  żółci,  przy  czym  wydzielanie  dzienne  jest
nieco  większe  niż  nocne.  Wydzielanie  żółci  odbywa  się
pod  ciśnieniem  1.5-2.5  kPa.  Przy  wzroście  ciśnienia  w
drogach żółciowych wewnątrzwątrobowych ponad 2.0 kPa
powstaje  tzw.  biała  żółć.    Wydzielanie  żółci  ustaje,  gdy
ciśnienie  w  przewodzie  żółciowym  wspólnym  wynosi  3.5
kPa.

ŻÓŁĆ

↑ wydzielana żółci:



sole kwasów żółciowych



sekretyna



dieta wysokobiałkowa, wysokotłuszczowa

↓ wydzielana żółci:



odwodnienie



dieta węglowodanowa



noc

ŻÓŁĆ- frakcje

Żółć A- w przewodzie żółciowym wspólnym i większych
przewodach żółciowych, jasnożółta, przejrzysta, około 15-20
ml, zawartość bilirubiny 3-10 ng/100 ml

Żółć B- w pęcherzyku żółciowym, ciemnobrunatnozielona,
około 40 ml, zawartość bilirubiny ok. 50 ng/100 ml

Żółć C- z drobnych przewodów śródwątrobowych,
jasnożółta, około 15-20 ml, zawartość bilirubiny 5-15
ng/100ml

KAMIENIE ŻÓŁCIOWE



cholesterolowe



barwnikowe

Czynniki predysponujące do wystąpienia kamicy:



czynniki hormonalne



zaburzenia wydzielania kwasów żółciowych



leki (anytykoncepcja doustna)



choroby wątroby



zespół złego wchłaniana



cukrzyca



podeszły wiek



otyłość



płeć

PŁYN MÓZGOWO- RDZENIOWY

przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia

przestrzeń podpajęczynówkową, układ komorowy i
kanał  rdzenia  kręgowego.  Jest  nieustannie
wytwarzany  w  splotach  naczyniówkowych  i
wyściółce  układu  komorowego  mózgu  w  ilości  ok.
550 ml na dobę. Całkowita objętość PMR wynosi u
dorosłych  85-150  ml,  u  noworodków  10-60  ml
(podlega  czterokrotnej  wymianie  w  ciągu  24
godzin).

PMR- wartości referencyjne

Parametr

Wartość

barwa

wodojasny

przejrzystość

klarowny

tendencja do wykrzepiania

brak

pleocytoza

dorośli 0-5 kom/μl
noworodki 0-30 kom/μl

erytrocyty

brak

białko

dorośli (18-60lat) 15-45 mg/dl
dorośli (>60 lat) 15-60 mg/dl
noworodki 15-100 mg/dl

glukoza

50-80 mg/dl

chlorki

115-130 mEq/l

PŁYNY Z JAM CIAŁA

Jamy  opłucnej,  osierdzia  i  otrzewnej   zwane
jamami  surowiczymi  są  wyścielone  pojedynczą
warstwą   komórek międzybłonka. W warunkach
prawidłowych  zawierają  one  tylko  niewielką
ilość płynu niezbędnego do nawilżania ściennej
i trzewnej blaszki jamy surowiczej. Większa ilość
płynu zbiera się w stanach patologicznych.

PŁYNY Z JAM CIAŁA

Jama ciała

Fizjologiczna ilość płynu

Jama otrzewnej

Jama opłucnej

Worek osierdziowy

Staw kolanowy

Przestrzeń pm-r dorośli

noworodki

Worek owodniowy

do 100 ml

20 ml

20-25 ml

ok. 3,5 ml

100-150 ml

10-60 ml

do 800 ml

PŁYNY Z JAM CIAŁA

Płyn w klatce piersiowej



Hydrothorax-

płyn surowiczy w jamie opłucnej



Haemothorax

- krew w jamie opłucnowej



Pyothorax

- ropa w jamie opłucnowej



Płyn zapalny mieszany

Płyn w worku osierdziowym



Hydropericardium-

płyn surowiczy w jamie osierdziowej



Haemopericardium

- krew w worku osierdziowym

Płyn w jamie brzusznej



Ascites

- płyn surowiczy w jamie otrzewnej



Haemascos

lub

Haemoperitoneum

- krew w jamie otrzewnowej



Chyloscos

- limfa w jamie otrzewnowej



Płyn zapalny mieszany

PŁYNY Z JAM CIAŁA

Płyny z jam ciała

przesięki

wysięki

mieszane

Płyny niezapalne

Płyny zapalne

Płyny nowotworowe

•bakteryjne

•wirusowe

•gruźlicze

•pasożytnicze

Przyczyny gromadzenia płynów
przesiękowych



↑

ciśnienia hydrostatycznego



↓

ciśnienia onkotycznego



hipoproteinemia



hipoalbuminemia



niewydolność krążenia



niektóre wady serca



marskość wątroby



zespół nerczycowy

Przyczyny gromadzenia płynów
wysiękowych



↑

przepuszczalność naczyń włosowatych



↓

wchłanianie przez układ chłonny



uszkodzenie naczyń krwionośnych



miażdżyca



uraz mechaniczny



choroby autoimmunologiczne (np. RZS, SLE)



infekcje bakteryjne, gruźlicze, wirusowe



alergie



odczyn nieswoistego podrażnienia



proces nowotworowy

Płyny o etiologii
nowotworowej



bezpośredni skutek rozrostu komórek nowotworowych w obrębie

błon surowiczych



pośrednie następstwo zmian nowotworowych w ustroju



bez bezpośredniego związku z chorobą nowotworową



płyn może mieć charakter przesięku, wysięku lub płynu

mieszanego



płyn może być ubogo- lub bogatokomórkowy z obecnością lub bez

komórek nowotworowych

Różnicowanie wysięków i
przesięków

Test

Przesięk

Wysięk

Przejrzystość

klarowny

mętny

ciężar właściwy

<1,016

>1,018

próba Rivalty

(-)

(+)

tendencja do

wykrzepiania

(-)

(+)

Leukocytoza

<500 komórek/

>1000 kom/

LDH w płynie

<2/3 górnej granicy

normy w surowicy

>2/3 górnej granicy

normy w surowicy

LDH pł/LDH sur

<0,6

>0,6

białko w płynie

<3 g/dl

>3,5 g/dl

białko pł/białko sur

<0,5

>0,5

Różnicowanie wysięków i
przesięków

Test

Przesięk

Wysięk

Glukoza

jak w surowicy krwi

< stęż. w surowicy

krwi

amylaza

akt. jak w surowicy

wysoka akt. w

chorobach trzustki

Chylomikrony

nie stwierdza się

chłonka w jamie

otrzewnowej

Albuminy

> 1,2 mg/dl

< 1,2 md/dl

Q albuminowy

>0,8

<0,3

Cholesterol

< 60 mg/dl

> 60 mg/dl

Bilirubina

< 0,6 mg/dl

> 0,6 mg/dl

markery

nowotworowe

(-)

(+)

cytokiny zapalne

(-)

(+)

Różnicowanie chłonki i
pseudochłonki

PŁYN STAWOWY

Płyn stawowy- „płynna tkanka łączna”. Jest to

mieszanina składników osocza przenikających

do jamy stawowej przez ściany naczyń

krwionośnych błony maziowej oraz substancji

wytwarzanych w stawie. Powstaje w wyniku

ultrafiltracji osocza przez błonę maziową oraz z

wydzieliny synowiocytów.

PŁYN STAWOWY- rola



pokrywanie ściany jamy stawowej



wymiana składników odżywczych



przepływ elektrolitów



warunkuje prawidłową czynność błony
maziowej i chrząstki



amortyzacja



nadawanie śliskości powierzchni chrząstek
stawowych

PŁYN STAWOWY

objętość

0,1- 3,5 ml

barwa

bladożółty

przejrzystość

przejrzysty

lepkość

wysoka, tworzy „nici”

leukocyty

< 200kom/μl

glukoza

jak w osoczu

kwas moczowy

jak w osoczu

białko

1-3 g/dl

tendencja do wykrzepiania

brak

kryształy

brak

INNE MATERIAŁY BIOLOGICZNE



sok żołądkowy



sok trzustkowy



szpik kostny



bioptaty tkanek



BAL (popłuczyny oskrzelikowo- pęcherzykowe)



plwocina



ślina



łzy



płyn zaotrzewnowy



płyn z torbieli (np. trzustki, wątroby)



płyn owodniowy



wydzielina z pochwy



nasienie



wymiociny

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41