Organizm człowieka

- układy

Spis treści:

-

Układ pokarmowy

-

Układ oddechowy

- Układ krążenia

- Układ wydalniczy

- Układ rozrodczy

- Układ ruchu

-

Układy kontrolne

-

Wytłumaczone pojęcia zawart
e w prezentacji

Układ
pokarmowy

M

M

Każdy żywy organizm uzależniony jest od
dostaw energii i substancji chemicznych
z zewnątrz. Dla wszystkich

organizmów heterotroficznych

, a więc

także dla większości zwierząt oraz dla
człowieka, oznacza to konieczność
pobierania pokarmu, następnie
strawienia go, wchłonięcia i usunięcia
niestrawionych resztek pokarmowych.
Obróbka pokarmu w
przypadku człowieka
przebiega na dwa sposoby:

-mechaniczne rozdrabnianie

-

trawienie

M

Ze względu na ilość dziennego
zapotrzebowania pierwiastków dzielimy je
na dwie grupy:

Mikroelementy – ( znacznie mniej niż
100mg )

Makroelementy – ( ponad 100mg )

Składniki pożywienia

M

M

- są to organiczne związki
chemiczne, są niezbędne do
prawidłowego funkcjonowania
organizmu żywego i które
muszą być dostarczane z
pożywieniem, ponieważ sam
organizm nie potrafi ich
wytworzyć.

M

M

M

M

Budowa i czynności układu pokarmowego

Układ trawienny człowieka ma
kształt kanału, którego długość
dochodzi do 8 m. Rozpoczyna się on
jamą ustną, a kończy odbytem.
Przewód pokarmowy składa się z
jamy ustnej, gardła, przełyku,
żołądka, jelita cienkiego i jelita
grubego.

Jama brzuszna stanowi największą
jamę ustroju, która od góry jest
ograniczona

przeponą

, od przodu i

boków przez mięśnie przedniej
ściany jamy brzusznej, od tyłu
przez kręgosłup; w dole bez
wyraźnej granicy przechodzi w jamę
miednicy.

M

Język to część ciała ludzi i większości zwierząt.
Głównym zadaniem języka jest ułatwienie
rozdrabniania pokarmu i formowania kęsów, lecz
niektóre gatunki używają go również do innych
celów. Dla przykładu:

• u ssaków język zawiera narządy zmysłu smaku
• człowiek używa języka do artykulacji mowy

Język jest wałem mięśniowym
położonym na dnie jamy ustnej i
pokrytym śluzówką. Od dołu
wchodzą do języka mięśnie
zewnętrzne, naczynia krwionośne i
nerwy. Śluzówka języka jest
wilgotna, różowa, pokryta licznymi
brodawkami językowymi. Brodawki
języka to wyrostki tkanki łącznej,
które wystają ponad powierzchnię
śluzówki i są pokryte nabłonkiem
wielowarstwowym płaskim.

Język

M

Zęby

Zęby - złożone, twarde twory
anatomiczne zlokalizowane u
kręgowców w jamie ustnej, służące do
chwytania i rozdrabniania pożywienia.

Są narządami stanowiącymi element
układu trawienia. Zęby są bardzo
zróżnicowane pod względem budowy,
kształtu, liczby oraz pełnionych funkcji.
Występują w jamie gębowej.

M

Żołądek

Żołądek stanowiący część przewodu
pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest
trawienie zawartych w pokarmie białek.

Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający
enzymy trawienne:

•podpuszczka - ścina białko w mleku,
•pepsyna - zapoczątkowuje trawienie białek.

Żołądek wydziela kwas
solny, który uaktywnia
enzymy trawienne oraz
zabija drobnoustroje.

U kręgowców jest to
rozszerzona część
pomiędzy przełykiem i
jelitem.

M

Wątroba

Wątroba – wielofunkcyjny gruczoł, część
układu pokarmowego położony
wewnątrzotrzewnowo.
Głównym zadaniem wątroby jest filtracja
krwi:

•neutralizuje toksyny (np. alkohol i inne
używki, a także niektóre leki) - głównie
barbiturany

•toksyczny amoniak przekształca w
mocznik (cykl ornitynowy).

M

Trzustka

Trzustka to gruczoł położony w górnej
części jamy brzusznej składający się z
części wewnątrzwydzielniczej
(hormonalnej, odpowiedzialnej za
wytwarzanie m.in. insuliny i glukagonu)
i zewnątrzwydzielniczej (trawiennej,
produkującej sok trzustkowy).

M

Dwunastnica

Dwunastnica u człowieka to
rurowaty organ długości
25-30 cm, wychodzący z
żołądka i stanowiący
początkowy odcinek jelita
cienkiego. Początkowy
odcinek dwunastnicy łączy
się z odźwiernikiem
żołądka, końcowy
przechodzi w jelito czcze.
Dwunastnica leży na
wysokości pierwszego
kręgu lędźwiowego. Z
kształtu przypomina literę
C, a raczej podkowę
zwróconą wypukłą częścią
ku stronie prawej, wklęsły
obwód obejmuje głowę
trzustki.

M

Jelito - przewód położony między
żołądkiem a odbytem, stanowiący
część układu pokarmowego. W jelicie
zachodzi większa część procesów
trawiennych, a także proces
wchłaniania substancji powstałych w
wyniku enzymatycznego rozkładu
pokarmów.

Jelito

M

Układ
oddechowy

M

Budowa i czynności układu oddechowego

M

M

Jama nosowa- przestrzeń ograniczona
powierzchnią wewnętrzną nosa
zewnętrznego oraz kośćmi
twarzoczaszki. Jama nosowa wyścielona
jest unaczynioną błoną śluzową z
nabłonkiem wielowarstwowym
migawkowym, zawierającym liczne
komórki śluzowe.

Jama nosowa

Krtań

Krtań - to część układu oddechowego
umieszczona między czwartym kręgiem
szyjnym a szóstym kręgiem szyjnym. U
dzieci jest ona położona na ogół 1-2
kręgi wyżej. Rozpoczyna się wejściem do
krtani. Krtań łączy gardło z tchawicą,
jest także narzędziem służącym do
wydawania dźwięków.

M

Tchawica

Tchawica – narząd układu
oddechowego, sprężysta
cewa, stanowiąca
przedłużenie krtani i
zapewniająca dopływ
powietrza do płuc.
Rozpoczyna się na
wysokości kręgu
szyjnego, kończy zaś na
wysokości kręgu
piersiowego. U swego
dolnego końca, tchawica
dzieli się na oskrzela
główne prawe i lewe.

M

Oskrzela

Oskrzela - drzewo oskrzelowe to część
układu oddechowego, położona
pomiędzy tchawicą, a oskrzelikami. Jest
to zespół rozgałęziających się rurek o
szerokości powyżej 1 mm
doprowadzających i odprowadzających
powietrze do/z płuc. Ściana oskrzeli
wysłana jest błoną śluzową z
nabłonkiem wielorzędowym
migawkowym (umożliwiającym czynne
przemieszczanie się śluzu do większych
(oskrzeli/tchawicy).

M

Płuca - narządy parzyste (płuco prawe i
lewe) należące do układu oddechowego.
W płucach odbywa się wymiana gazowa
(oddychanie). Płuco ma postać stożka
złożonego z podstawy z powierzchnią
przeponową oraz kopulastego szczytu.
Boczna powierzchnia płuca przylega do
żeber.

Płuca

M

Układy
kontrolne

M

Receptory

Człowiek posiada liczne wyspecjalizowane struktury –
receptory, pozwalające na rejestrowanie zmian
zachodzących w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym,
czyli odbieranie bodźców (recepcja). Receptorem może
być pojedyncza komórka receptorowa lub cały organ
zbudowany z wielu komórek.

Odbiór bodźców polega na zamianie różnorodnych
sygnałów optycznych, akustycznych, mechanicznych czy
chemicznych na impulsy nerwowe, które przewodzone są
następnie przez neurony. Impulsy nerwowe docierają do
odpowiednich ośrodków mózgowia, lub rdzenia kręgowego
i ulegają tam obróbce (integracji). Przetworzone impulsy
swoiste decyzje – wędrują następnie do narządów
wykonawczych (efektorów), umożliwiając odpowiednie
reakcje.

Receptory człowieka podzielono na dwie grupy:

-eksteroreceptory – odbierają bodźce z zewnątrz
- interoreceptory – obierają bodźce z wewnątrz

M

Narząd wzroku

M

Rogówka

Rogówka - wypukła zewnętrzna warstwa
gałki ocznej, w jej przedniej części. Za
rogówką znajduje się ciecz wodnista, a za
nią soczewka. Rogówka nie jest
unaczyniona. Odżywia się dzięki dyfuzji -
przez łzy i ciecz wodnistą gałki ocznej.
Posiada dużo zakończeń bólowych, włókien
bezrdzennych.

Rogówka znajduje się w błonie włóknistej
oka.

M

Twardówka

Twardówka - gruba, biała warstwa
ochronna, nadająca kształt gałce ocznej,
otaczająca oko od strony oczodołu, na
powierzchni gałki ocznej przechodzi w
rogówkę. W części tylnej, w miejscu gdzie
twardówka przechodzi w pochewkę nerwu
wzrokowego, grubość jej jest największa i
wynosi 1,3 mm.Twardówka jest słabo
unaczyniona i mało czuła.

M

Tęczówka

M

Tęczówka - element budowy oka,
nieprzezroczysta tarczka stanowiąca
przednią część błony naczyniówkowej.
Zawiera ona w środku otwór zwany źrenicą.
Tęczówka zawiera liczne włókna
mięśniowe, które kurcząc się lub
rozkurczając sprawiają, że działa jak
przesłona i reguluje dopływ światła do
soczewki.

Siatkówka

M

Siatkówka - jeden z elementów budowy oka, rodzaj
błony wewnątrz gałki ocznej, na tylnej jej
powierzchni.

Jest wrażliwa na światło i umożliwia widzenie. Z
mózgiem łączy ją nerw wzrokowy. W skład siatkówki
wchodzą komórki receptorowe: czopki i pręciki.
Pręciki są wrażliwe na natężenie światła, pozwalają
na widzenie czarno-białe. Pręciki nie występują w
dołku środkowym, za to jest ich dużo w częściach
peryferyjnych siatkówki. Czopki skupiają się w
centralnej części siatkówki i odpowiadają za
widzenie barwne. Zawierają trzy barwniki wrażliwe
na światło niebieskie, zielone i czerwone. Czopki są
też odpowiedzialne za ostrość widzenia. Największa
ilość receptorów znajduje się w plamce żółtej, zaś w
plamce ślepej nie ma ani

jednego.

Jak powstaje obraz na

siatkówce?

Przezroczyste elementy gałki ocznej tworzą układ
załamujący i skupiający promienie świetlne
dochodzące do oka. Fala świetlna przechodzi przez
rogówkę, komorę przednią oka (wypełnioną
płynem), źrenicę, soczewkę i galaretowate ciało
szkliste. Ostatecznie światło pada na siatkówkę –
powstaje tam obraz rzeczywisty, pomniejszony i
odwrócony.

W siatkówce rozmieszczone są dwa rodzaje
właściwych fotoreceptorów: pręciki oraz czopki.
Pręciki nie pozwalają na rozróżniane kolorów i
precyzyjne widzenie. Receptory te są jednak
komórkami bardzo czułymi – pobudzają je już
pojedyncze kwarty światła. Dzięki temu umożliwiają
widzenie w każdym oświetleniu, nawet o zmierzchu.
Czopki są znacznie mniej czułe i zawodzą w
ograniczonym świetle. Jednak gdy jest jasno, czopki
pozwalają na tworzenie obrazów ostrych i
barwnych.

M

M

Wady wzroku

Niektórzy ludzie mają

oczy niemiarowe

. Związane z

tym wady widzenia można podzielić na
krótkowzroczność, dalekowzroczność i
astygmatyzm.

krótkowzroczność

–

siła refrakcyjna oka jest zbyt

duża i promienie skupiane są przed siatkówką –
powstaje obraz rozmazany. Korekta polega na
dobraniu odpowiednich soczewek rozpraszających.

dalekowzroczność

–

siła refrakcyjna oka jest zbyt

mała i promienie świetlne skupiane są za siatkówką.
Korekta polega na dobraniu odpowiednich soczewek
skupiających.

astygmatyzm

–

siła łamiąca oka nie jest

równomierna, powstający na siatkówce obraz będzie
rozmazany ze względu na nierównomierność
skupianych fal świetlnych biegnących z różnych
kierunków. Korektą są soczewki cylindryczne lub
toryczne.

M

Soczewki

Jaskra

–

choroba oczu prowadząca do

postępującego i nieodwracalnego
uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek
zwojowych siatkówki i co za tym idzie
pogorszenia lub utraty wzroku. Do
uszkodzenia nerwu wzrokowego
najczęściej dochodzi w wyniku
nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz
gałki ocznej.

Prawdopodobny

obraz widziany

przez osobę

chorą na jaskrę.

M

Zaćma

–

choroba oczu prowadząca do

zmętnienia soczewki, jest jedną z przyczyn
ślepoty, występuje głównie u osób
starszych po 60 roku życia.

obraz

prawidłowy

obraz widziany przez

osobę chorą na zaćmę

M

Narząd słuchu

M

Małżowina uszna

Przewód słuchowy

Błona bębenkowa

Lokalizuje źródła dźwięku i skupia fale
dźwiękowe.

Fale akustyczne przechodzą do
przewodu słuchowego i wprawiają w
drgania błonę bębenkową.

Wzmacnia drgania akustyczne.

Ucho zewnętrzne

M

Ucho środkowe

Młoteczek

Kowadełko

Strzemiączk

o

Przenoszą
drgania z
błony
bębenkowej do
ucha
wewnętrznego.

M

Ucho

wewnętrzne

Kanały półkoliste

Ślimak

Przedsionek

Orientują człowieka w trójwymiarowej
przestrzeni.

Odbieranie wrażeń
słuchowych.

Orientuje człowieka o odchyleniu od
przodu.

M

Jak działa narząd równowagi?

Równowagę odczuwamy dzięki plamkom
urzęsionych nabłonków, które znajdują się
w przedsionku. Nad nimi znajdują się
skupienia kryształków węglanu i fosforanu
wapnia – otolity. Opadają one zgodnie z
zasadami grawitacji i uciskają wspomniane
już wyżej plamki, dzięki czemu określa się,
gdzie jest góra, a gdzie dół, do daje
poczucie równowagi i umożliwia określenie
przyspieszeń liniowych.

M

Układ nerwowy

ośrodkowy

obwodowy

-nerwy
czaszkowe

-nerwy kręgowe

-mózg

*kresomózgowie

*między mózgowie

*śródmózgowie

*tyłomózgowie

wtórne

*rdzeń przedłużony

-rdzeń kręgowy

M

Mózgowie

międzymózgowie

–

stanowi

centrum koordynacji nerwowej i

hormonalnej, znajdują się tu

ważne ośrodki motywacyjne

układu nerwowego

śródmózgowie

–

ta część

mózgowia związana jest m.in. z

koordynacją pracy mięśni gałki

ocznej

tyłomózgowie wtórne

–

odpowiedzialna jest za równowagę i

wyprostowana postawę ciała

rdzeń przedłużony

–

znajdują

się w nim ważne ośrodki nerwowe

kontrolujące takie elementarne

odruchowe punkcje życiowe, jak:

połykanie, żucie, ssanie oraz ruchy

oddechowe i częściowo pracę

serca

M

kresomózgowie–

stanowi największą

część całego mózgowia, jest tworzone

przed dwie półkule mózgowe połączone

spoidłem wielkim. Powierzchnia półkul

jest silnie pofałdowana. W każdej półkuli

wyróżnić można charakterystyczne

płaty:

Płat czołowy

Płat ciemieniowy

Płat skroniowy

Płat potyliczny

M

M

Ośrodki kory mózgowej

Droga impulsów

nerwowych

Drogę, jaką przebywa impulsy nerwowe od
receptora (odbiornika bodźców) przez neurony
(elementy przekazujące) do efektora (narządu
wykonawczego), nazywamy łukiem
odruchowym.

M

 

                                                                                                                                                                        

           

M

Odruchy bezwarunkowe i

warunkowe

Odruch bezwarunkowy

–

reakcja wrodzona

(odruch), automatyczna, zachodzi przez

pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń

nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie

organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez

nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja

odruchowa przebiega bez uświadomienia, to

znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają

mięśnie) przed powiadomieniem mózgu.

• odruch akomodacji oka

• odruch ksztuśny

• odruch nurkowania

• odruch przedsionkowo-
oczny

• odruch kolanowy

• odruch źreniczny

M

M

Odruch warunkowy

–

jest nabytą reakcją

organizmu. Odruch warunkowy powstaje podczas

życia osobnika. Występuje dopiero po analizie

danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w

mózgu. Powtarzanie pewnych czynności,

spowoduje utrwalenie i stanie się nawykową

reakcją warunkową.

• obgryzanie paznokci,
przedmiotów

• tresura

• nauka

• rodzaje zachowań

• wydzielanie śliny wskutek
zapachu

Pojęcia!

Heterotroficzny organizm

–

określenie dla cudzożywnego
organizmu, który odżywia się

poprzez pobieranie substancji

pokarmowych z innych organizmów.

Mogą one być zarówno żywe, jak i

martwe.

Trawienie

–

złożony proces

enzymatycznego przekształcenia

wielkocząsteczkowych związków

chemicznych w prostsze, w celu ich

wchłonięcia i przyswojenia przez

organizm.

M

M

Przepona

–

główny mięsień

oddechowy występujący u ssaków,

należy do mięśni poprzecznie

prążkowanych płaskich. Przepona

oddziela jamę klatki piersiowej od

jamy brzusznej. Praca przepony

powoduje zmianę kształtu oraz

objętości klatki piersiowej co

umożliwia wdychanie i wydychanie

powietrza. Skurcz włókien

mięśniowych powoduje obniżenie

przepony i zmniejszenia ciśnienia w

jamie klatki piersiowej co umożliwia

wdech. Ponadto, skurcz przepony

zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej

co jest wykorzystywane w defekacji.

Oczy niemiarowe

–

to takie oczy,

które nieprawidłowo skupiają

promienie świetlne – za lub przed

siatkówką.

M

Ośrodki motywacyjne

–

np.

pokarmowy (głodu oraz sytości),

pragnienia, agresji i ucieczki oraz

termoregulacyjny i rozrodczy. Kontrole

nad ośrodkami motywacyjnymi
mózgowia sprawują oczywiście

odpowiednie struktury kresomózgowia.