Marzena Pietraś

1

Narządy

zmysłów

w

organizmie

człowieka

W jaki sposób odbieramy

wrażenia?

Marzena Pietraś

2

narząd wzroku - oko



Gałka oczna znajduje się w

przedniej części oczodołu i

porusza się dzięki ruchom

mięśni ocznych w

zagłębieniu utworzonym

przez tkankę tłuszczową

oczodołu i liczne powięzie.

Wychodzący z niej nerw

wzrokowy przechodzi przez

otwór kostny do wnętrza

czaszki i dalej do mózgu.



Oko ma w przybliżeniu

kształt kuli o średnicy 24

mm, wypełnionej w

większości bezpostaciową

substancją (ciałkiem

szklistym), znajdującej się

pod ciśnieniem

pozwalającym na

utrzymanie jego kształtu. 

Schemat budowy oka.

Marzena Pietraś

3

Budowa oka



Twardówka (sclera) jest najbardziej zewnętrzną

częścią oka. Zbudowana jest z nieprzeźroczystejbłony

włóknistej łącznotkankowej. W przedniej części oka

przechodzi w rogówkę.



Rogówka (cornea) kształtem przypomina wypukłe

szkiełko od zegarka. Zbudowana jest z przeźroczystej

błony włóknistej.



Między twardówką i siatkówką leży naczyniówka

(choroidea), która wraz z tęczówką (iris) i ciałem

rzęskowym (corpus ciliare) tworzy błonę

naczyniową, w której znajdują się naczynia

krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje soczewkę w

odpowiednim położeniu.



Siatkówka (retina) jest receptorową częścią oka.

Składa się z trzech warstw, przy czym najbliższa

środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików

- komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z neuronów

przewodzących bodźce wzrokowe. Na siatkówce

znajduje się plamka żółta, będąca miejscem o

największym skupieniu czopków i z tego powodu

cechuje się największą wrażliwością na barwy i światło.

Nieco niżej znajduje się plamka ślepa - miejsce

pozbawione komórek światłoczułych i dlatego

niewrażliwe na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów

łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym.



Soczewka (lens) jest zawieszona między tęczówką a

ciałem szklistym na obwódce rzęskowej. Składa się z

torebki (capsule), kory (cortex) i jądra (nucleus) i ma

dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Jeśli

wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest

jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.



Tęczówka (iris) jest umięśnioną częścią błony

naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą.

Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa.

Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub

zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości

źrenicy.

Marzena Pietraś

4

Do najczęściej występujących wad wzroku
należą: krótkowzroczność dalekowzroczność,
astygmatyzm, daltonizm i zez.

1. Krótkowzroczność polega na
skupianiu promieni świetlnych przed
siatkówką, obraz przedmiotów
odległych jest niewyraźny i zatarty.

2. Dalekowzroczność polega na
skupianiu promieni świetlnych za
siatkówką, co utrudnia ostre widzenie
przedmiotów bliskich.

Marzena Pietraś

5

Astygmatyzm (niezborność oka)



przejawia się zniekształceniem

widzianego obrazu



przyczyną jest nieprawidłowa

krzywizna rogówki lub soczewki



do wyrównania tej wady stosuje się

tzw. soczewki cylindryczne.

Daltonizm – potoczna nazwa

wady oznaczającej

zaburzenia

w rozpoznawaniu barw



nierozróżnianie koloru czerwonego i

zielonego



spotyka się go częściej u mężczyzn

niż u kobiet

Zez

to odchylenie gałek

ocznych od prawidłowego,
równoległego ustawienia

Marzena Pietraś

6

Czy wiesz , że…?

Wzrost popularności komputerów w ciągu ostatniego dziesięciolecia

idzie w parze z wydłużaniem się kolejek do okulistów. Co raz więcej

osób korzysta z komputerów i co raz więcej skarży się na problemy z

akomodacją i pogłębianiem się wady wzroku. Wprawdzie nie

wszystkie aspekty wpływu komputera na wzrok są nam znane i

naukowcy wciąż badają wszelkie możliwości tego oddziaływania, to

wiemy, że istnieje wiele zagrożeń ze strony komputera i wiemy jak

przed wieloma z nich się bronić

Podstawowe przepisy związane z pracą przy komputerze, zawierające

min. organizację stanowiska pracy, rozmieszczenie przestrzenne

komputerów, itp. zawarte są w polskich normach oraz przepisach

SANEPID-u. Znajdujemy tam następujące zalecenia:

Odległość od monitora osoby pracującej przy komputerze musi być

około 70 cm.

Odległość tyłu monitora od następnej osoby musi być nie mniejsza

niż 130 cm.

Minimalna powierzchnia przypadająca na jedno stanowisko

komputerowe określona jest na 6m2.

Marzena Pietraś

7

Czy wiesz , że…?

Natężenie światła w pomieszczeniu, gdzie znajdują się komputery nie

może być mniejsze niż 500 lx, a w przypadku, gdy przy komputerach

pracują osoby starsze - nawet powyżej 750 lx. Oznacza to, zgodnie z

zasadą 1:3, że natężenie światła mierzone na powierzchni monitora

nie może być mniejsze niż 180 lx, a dla osób starszych 250 lx.

Ponadto istotną sprawą jest też fakt, że światło to musi być

rozproszone (nie punktowe).

Monitor nie powinien stać na tle okna, a niezależnie od tego zaleca

się stosowanie żaluzji okiennych.

Zaleca się takie usytuowanie monitora, aby jego górny brzeg

znajdował się poniżej poziomu oczu.

Marzena Pietraś

8



  

Marzena Pietraś

9

Świat oglądany oczami zwierząt różni się znacznie od tego,
który widzimy.

Marzena Pietraś

10

Narząd słuchu - ucho



Podział w budowie ucha : 

ucho zewnętrzne, 

ucho środkowe, 

ucho wewnętrzne. 



Ucho zewnętrzne to małżowina uszna i przewód słuchowy kończący się błoną bębenkową, która oddziela ucho zewnętrzne od

ucha środkowego. 

Ucho środkowe - podobnie jak ucho wewnętrzne - znajduje się wewnątrz kości skroniowej czaszki. Ucho środkowe jest to

system jam powietrznych i składa się na nie: jama bębenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi, jama sutkowa z komórkami

powietrznymi wyrostka sutkowego i trąbka słuchowa. Kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) działają na

zasadzie dźwigni w przenoszeniu dźwięku ze środowiska gazowego (w uchu zewnętrznym i środkowym) do przestrzeni

płynowych ucha wewnętrznego. Dwa mięśnie wewnątrzuszne (napinacz błony bębenkowej i mięsień strzemiączkowy)

zapewniają prawidłową ruchomość tej konstrukcji i spełniają funkcję akomodacyjną w przenoszeniu dźwięku. Trąbka słuchowa

łącząca jamę bębenkową z gardłem wyrównuje ciśnienie w tejże jamie bębenkowej.  Ucho wewnętrzne składa się z błędnika i

nerwu statyczno-słuchowego. Błędnik dzieli się na: błędnik kostny i jego odpowiednik, błędnik błoniasty znajdujący się

wewnątrz błędnika kostnego. Przestrzeń między błędnikiem kostnym i błoniastym wypełnia ciecz zwana perilimfą, natomiast

wewnątrz błędnika błoniastego znajduje się ciecz zwana endolimfą. W skład błędnika wchodzi: ślimak (nazwany tak od swej

budowy w kształcie skorupki ślimaka), wewnątrz którego znajduje się aparat zmysłu słuchu, przedsionek i trzy kanały

półkoliste w których znajduje się aparat zmysłu równowagi. Nerw statyczno-słuchowy (VIII nerw czaszkowy) składa się z części

słuchowej i przedsionkowej. Droga słuchowa, czyli droga przewodzenia bodźca słuchowego w obrębie układu nerwowego,

biegnie do kory płata skroniowego mózgu, a przedsionkowa do móżdżku. 

Marzena Pietraś

11

Narządy zmysłów: zmysł
równowagi

Ucho jest narządem, który nie tylko rejestruje

dźwięki, ale odgrywa także ważną rolę w utrzymaniu

równowagi ciała. Narząd równowagi, zwany

błędnikiem, znajduje się w uchu wewnętrznym. Ruchy

i przemieszczanie się ciała sprawiają, że pobudzone

są komórki receptorowe, a impuls - za pośrednictwem

neuronów – przekazywany jest do ośrodka w mózgu.

BŁĘDNIK – narząd równowagi

Po co nam narządy węchu, smaku i
dotyku?



Komórki receptorowe smaku wchodzą w skład kubków smakowych,
znajdujących się głównie w brodawkach językowych, a także w
błonie śluzowej podniebienia, migdałków, gardła i nagłośni.
Receptory smaku odbierają podniety chemiczne pochodzące
jedynie z substancji rozpuszczonych w wodzie.

Receptory węchu mieszczą się w błonie śluzowej okolicy węchowej
jamy nosowej. Stanowią je komórki zmysłowo-nerwowe węchowe
z wypustkami w kształcie rzęsek, które oprócz odbierania bodźców
jednocześnie przewodzą impulsy nerwowe.

Receptory dotyku są rozmieszczone najgęściej w obrębie opuszek

palców, skórze warg, na koniuszku języka. Receptory te
współdziałają w  odbieraniu bodźców z  innymi receptorami
czuciowymi co daje złożone wrażenia np. odczuwanie wilgotności
powstaje poprzez pobudzenie receptorów dotyku i  zimna (

termoreceptory

).

Marzena Pietraś

13

Narządy zmysłów: narząd
czucia, smaku i
powonienia

Rys. 1 Narząd czucia

Rys. 2 Narząd smaku

Rys.3 Narząd węchu

Marzena Pietraś

14

Czy wiesz, że…?



Zdolność odczuwania smaku zmienia się z upływem lat. Oto jak działa i zmienia
się zmysł smaku.



Odczuwanie smaku zapewniają nam zespoły komórek zwane kubkami
smakowymi. Różne części języka odpowiadają za odczuwanie określonych
smaków. Kiedy cząstki jedzenia stykają się z receptorami obecnymi na
powierzchni kubka smakowego i łączą się z nimi, wyposażony w te receptory
neuron zostaje pobudzony. Bodziec jest przesyłany do mózgu.

U DZIECI JEST INACZEJ

Kubki smakowe szybko giną i są zastępowane nowymi. Dlatego też
zdolność odczuwania smaku tracimy z wiekiem tylko w niewielkim
stopniu i równomiernie we wszystkich rejonach. Tempo ubytku kubków
smakowych nie jest jednakowe przez całe życie. U noworodków kubki
smakowe dosłownie pokrywają całą jamę ustną. Są umiejscowione na
podniebieniu, w gardle oraz na bocznych powierzchniach języka. Szybko
jednak giną. Gdy kończymy dziesiąty rok życia większość tych
nadprogramowych kubków już nie istnieje.

STARZENIE SIĘ SMAKU

1. Z jakich części jest zbudowane oko i ucho?
2. Jaki jest mechanizm widzenia?
3. Wymień najważniejsze wady wzroku.
4. Wyjaśnij na czym polega odbieranie dźwięków.
5. Jaką rolę w naszym życiu odgrywają: smak,

czucie, powonienie i równowaga.