Bezpieczeństwo
ekologiczne

2 aspekty bezpieczeństwa

Brak

bezpieczeńst

wa

obsesja

Fałszywe

bezpieczeńst

wo

bezpieczeńs

two

Subiektyw
na
niepewnoś
ć

Obiektywna
niepewność

duża

mała

duża

mała

Kierunki ewolucji zakresu treści
bezpieczeństwa



Zakres przedmiotowy (5 wymiarów
bezpieczeństwa: polityczny, gospodarczy,
społeczny, wojskowy, ekologiczny);



Zakres podmiotowy;



Zakres przestrzenny;



Zakres chronionych wartości;



Zakres działań;



Zakres sposobu rozumienia
bezpieczeństwa.

Dynamika bezpieczeństwa



Proces decentralizacji



Procesy centralizacji – skutki
bardzo zróżnicowane ze względu
na:

a)

Wzrost wrażliwości i podatności
państw na negatywne impulsy
środowiska międzynarodowego;

b)

Ewolucja charakteru zagrożeń;

c) Poszerzenie przedmiotowego

zakresu bezpieczeństwa

d) Ograniczenie stosowania siły

wojskowej

e) Narastanie potrzeby kolektywnego

działania;

f) Poszerzenie przestrzennego

zakresu bezpieczeństwa

Kontrowersje związane z
łączeniem problemów
ekologicznych z bezpieczeństwem
międzynarodowym

Dyskusja na 3 płaszczyznach:

1.

Społecznej;

2.

Politycznej;

3.

Naukowej.

Społeczna



Bezpieczeństwo jest cenioną
wartością społeczną. Zmiana w
uznawanych wartościach z
materialistycznych na
posmaterialistyczne

Polityczna



Upolitycznienie problemów ekologicznych;



Widoczne jest to w rezolucjach ZO ONZ;



Zaczęto analizować sprzężenia pomiędzy

bezpieczeństwem a środowiskiem;



Państwa ponoszą odpowiedzialność za

ochronę obywateli przed zagrożeniami

ekologicznymi. Bezpieczeństwo

ekologiczne jest częścią

międzynarodowego

cd.



Współpraca na płaszczyźnie
KBWE a obecnie OBWE na rzecz
ochrony środowiska



1999 rok Karta Bezpieczeństwa
Europejskiego

Naukowa



Argumenty przeciwników



D. Deudney

1.

Wąskie rozumienie bezpieczeństwa;

2.

Nieintencyjny charakter zagrożeń

3.

Tendencje nacjonalistyczne



Ch. Daase – problem stanowi

konceptualizacja zagadnienia

bezpieczeństwa

3 heterogeniczne elementy składowe
bezpieczeństwa, które nie tworzą
spójnej całości

1.

Zabezpieczenie przed atakiem militarnym
przeciwnika na zasoby naturalne państwa
czy też wykorzystywanie technik
modyfikacji środowiska w celach wrogich;

2.

Zabezpieczenie przed konfliktem
militarnym o wyczerpywalne zasoby;

3.

Zabezpieczenie przed zniszczeniem
zasobów naturalnych

Lynn-Jones



Zagrożenia mają charakter nieintencyjny



Traktowanie problemów ekologicznych jako

zagrożeń, może mieć negatywne

konsekwencje dla ochrony środowiska



Struktury aparatu państwowego nie są

przystosowane do podejmowania zagrożeń

ekologicznych



Zauważa zależności przyczynowo-skutkowe

między niektórymi problemami

ekologicznymi a bezpieczeństwem

narodowym i międzynarodowym

Argumenty zwolenników



Konieczna jest redefinicja pojęcia
„bezpieczeństwo”



Problemy ekologiczne mogą
bezpośrednio zagrażać potencjałowi
gospodarczemu, egzystencji



Istnieją zależności przyczynowo-
skutkowe między degradacją
środowiska i wyczerpywaniem się
surowców a bezpieczeństwem



Środowisko naturalne może stać
się celem ataków militarnych
intencyjnych lub instrumentem
zadawania strat przeciwnikowi.



Są źródłem napięć i konfliktów

Charakterystyka
współzależności
ekologicznych



Jedność środowiska naturalnego;



Ograniczenie zasobów



Różny poziom wrażliwości i
podatności państw na zmiany
środowiskowe.

Sprzężenia problemów
ekologicznych i
bezpieczeństwa



Negatywne

1.

Kontrola nad
zasobami
naturalnymi

2.

Sprzeczność
między jednością
środowiska a
państwowo-
terytorialną
organizacją świata



Pozytywne

1.

Idea wspólnego

bezpieczeństwa

ekologicznego;

2.

Idea sojuszy

ekologicznych;

3.

Współpraca

sprzyja

narastaniu

współzależności



Konflikty o:

1.

Zasoby wspólne:

-

wzajemnie

wykluczająca się

konsumpcja;

-

Kolizja interesów

użytkowników

podobnych;

-

Konflikt

interesów między

różnymi

użytkownikami

-

spowodowanie
szkody przez
jednego
użytkownika na
terytorium
drugiego;

-

Korzystanie z dóbr
wspólnych przez
jedno państwa w
sposób tworzący
zagrożenia dla
innych

2. Dochodzi do upolitycznienia tych

konfliktów;

3. Skutki niedoboru zasobów

naturalnych oddziaływają na
wnętrze państwa;

4. Techniki modyfikacji środowiska

naturalnego w celach wrogich.

Def. Bezpieczeństwa
ekologicznego wg M.
Pietrasia



B.E. oznacza taki stan stosunków

społecznych, w tym treści, form i

sposobów organizacji stosunków

międzynarodowych, który nie tylko

ogranicza i eliminuje zagrożenia

ekologiczne, lecz także promuje

pozytywne działania umożliwiając

realizację wartości istotnych dla

istnienia i rozwoju narodów i państw.

2005 Pokojowa Nagroda
Nobla



Wiceminister środowiska Kenii Wangari
Maathai



Jest założycielką ruchu Pasa Ziemi,
który walczy z degradacją lasów



Przewodniczący komitetu
noblowskiego podkreślił, że po raz
pierwszy przyznano nagrodę za
ochronę środowiska naturalnego – jako
istotnego składnika pokoju na świecie

Zagrożenia ekologiczne
zmienną zachowań
międzynarodowych

Role ekologiczne państw



Rola lidera



Rola państwa wspierającego



Rola państwa wahającego się



Rola państwa weta

Uwarunkowania

interesów

ekologicznych



Struktura obciążeń na środowisko

a.

Obciążenia symetryczne i
niesymetryczne



Czynniki wewnętrzne

a.

Uwarunkowania gospodarcze;

b.

Rola lobby biurokratycznego;

c.

Ruchy ekologiczne

d.

Siła lub słabość państw w pewnych
dziedzinach i podatność na zmiany ekol.

Przykłady napięć i sporów



1987 Rumunia i Bułgaria – wojna

chemiczna



Spór polsko-czeski o budowę

koksowni w Stonawie



Konflikt Austria Czechy –

elektrownia jądrowa w Temelinie



Słowacko węgierski spór o zapory

na Dunaju

Gra typu PNKZ – dylemat
więźnia problem wspólnego
działania

N;N

K (Z);P

P;K (Z)

K;K

A

P

W

B

P

W

Problem kolektywnego
działania

Państwo

A

Państwo

B

strategia wypłata

strategia wypłata

P-
współpraca

Nagroda P

Nagroda

P

Koszty

W

Pokusa

W-
rywalizacja

Pokusa

P

Koszty

W

Kara

W

Kara

Co skłania do
kolektywnych działań?



Fakt, że środowisko naturalne tworzy
kompleksowy system wzajemnych
powiązań, który poprzecinany jest
granicami państw narodowych;



Problemy ekologiczne z reguły mają
charakter transgraniczny;



Zasoby naturalne są dobrami
wspólnymi

Wzajemna współpraca może być
promowana przez 3 kategorie
działań:

1.

Współpraca w przyszłości musi być

tak samo ważna jak w teraźniejszości;

2.

Zmiana struktury „wypłat” i „kar” za

unikanie współpracy;

3.

Promowanie wartości wiedzy,

umiejętność rozpoznawania

wcześniejszych zachowań partnera,

jego cech i na tej podstawie

podejmowanie decyzji.

Nurty definicyjne reżimu
międzynarodowego:



Bardzo szerokie rozumienie reżimu.
Reżimy istnieją w istotnych obszarach
stosunków międzynarodowych, tam
gdzie występuje regularność zachowań
będąca wynikiem norm, zasad i reguł.



Wielostronne umowy między
państwami ukierunkowane na
regulowanie narodowych działań w
określonej sferze s.m.



Zasady normy i procedury
decyzyjne wokół których
następuje rozbieżność oczekiwań
podmiotów w określonej
dziedzinie stosunków
międzynarodowych.

Reżim międzynarodowy



J. Ruggie definiował je jako
zespoły wzajemnych oczekiwań,
skonkretyzowanych w postaci
reguł, regulacji i planów w
zgodzie z którymi przebiega
proces alokacji organizacyjnej,
energii i finansowych zasobów
uczestników międzynarodowych.

Struktura reżimów
międzynarodowych



Zasady;



Normy;



Reguły;



Procedury.



Zasady charakteryzuje duży poziom
ogólności. Określają one zjawiska i
wartości do których państwa mają
dążyć. Zakładają cele
międzynarodowej polityki ekol.Są
produktem finalnym konferencji
międzynarodowych. Np.: zasada
ostrożności, odpowiedzialności,
informowania społeczeństwa,
zanieczyszczający płaci, działania na
przyszłość.



Normy – określają ogólne kierunki
postępowania stron reżimu tzn.
pewne standardy zachowań w
kategoriach praw i obowiązków.
Powiązane z normami prawa
międzynarodowego. Ogólne
normy są konkretyzowane w
poszczególnych regulacjach
prawnomiędzynarodowych.



Reguły – powiązane z normami są
ich ukonkretnieniem. Określają
prawa i obowiązki państw.
Konkretyzowane są w przepisach i
zakazach np.: redukcja związana z
redukcją emisji dwutlenku siarki –
klub 30%



Procedury – określają reguły
postępowania w procesie
funkcjonowania reżimu. Wiążą się
np. z procedurami decyzyjnymi.

Specyfika funkcjonowania
reżimu



Rola pośrednika;



Reżimy istnieją tam gdzie
interakcje państw są wtłoczone w
ramy przyjętych regulacji i
wynikają ze wspólnych decyzji;



Powstają tam gdzie występują
rozbieżności interesów

Uwarunkowania

przyczynowo- skutkowe

Reżimy

Zachowania

Reżimy jako zmienna
interweniująca

1. Przezwyciężają dylematy
kolektywnego działania przez:



Poprawę komunikacji między

państwami, wzrost zaufania;



Tworzą reguły, które powodują

narastanie zbieżności oczekiwań co

do wzajemnych zachowań, podnoszą

poziom przewidywalności;



Procesy interakcji są grą powtarzalną



Tworzą materialne i osobowe

struktury

2.

Stabilizują więzi między

państwami. Prowadzi to
zastępowania uzgodnień ad
hoc długoterminową
współpracą opartą na
wspólnie zaakceptowanym
kodeksie postępowania.

Jak modyfikują
zachowania państw



Mechanizm „kija i marchewki”;



Regulacje są wytycznymi dla ośrodków

decyzyjnych;



Wpływają na proces decyzyjny, niwelują

stereotypy, dzięki informacji;



Obniżają konfliktowość interesów państw



Budują zaufanie;



Ułatwiają rozwiązywanie konfliktowych

interesów.

Międzynarodowe prawo
ochrony środowiska

Sposoby rozwiązywania
problemów:



Formułowanie formalnych zakazów
powodowania szkód ekologicznych
oraz zobowiązania do zapobiegania
i redukcji obciążeń środowiska;



Proces negocjacji jak i realizacji
umów ekol. umożliwia państwu
określenie i wykonywanie
wspólnych interesów



Tworzenie międzynarodowego
prawa ochrony środowiska
stymuluje rozwój badań naukowych,
dotyczących charakteru zagrożeń
ekologicznych oraz ich obecnego i
potencjalnego wpływu na
funkcjonowanie społeczeństw i
państw

A. Timoszenko proponuje
wypracowanie specjalnych zasad
zachowań państw:



Jednakowe bezpieczeństwo
ekologiczne;



Zakaz agresji ekologicznej;



Regularna wymiana informacji nt.
sytuacji ekologicznej;



Kontrola wykonywania przyjętych
zobowiązań;



Zapobieganie szkodom ekologicznym;



Międzynarodowa współpraca w
odniesieniu do zagrożeń
ekologicznych;



Pokojowe rozwiązywanie
problemów transgranicznych;



Współpraca naukowo-techniczna;



Odpowiedzialność za szkody w
środowisku

Zakres przedmiotowy
regulacji prawnych

1.

Transgraniczne szkody wobec

elementów środowiska

2.

Eksploatacja i ochrona zasobów

naturalnych dzielonych

3.

Używanie i ochrona obszarów poza

jurysdykcją narodową, np.: wody

międzynarodowe, przestrzeń

kosmiczna;

4.

Rozwiązywanie globalnych problemów

Efektywność prawa
podnoszą:



Konwencje ramowe;



„Miękkie prawo” – rekomendacje,
programy, deklaracje;



Wzmacnianie wykonywania
reżimów na poziomie lokalnym;



Zasada ostrożności

Kategoria szkody
ekologicznej



Szkody wyrządzone środowisku

naturalnemu w drodze emisji

szkodliwych substancji;



Degradacja lub wyczerpywanie

się surowców naturalnych

ważnych dla egzystencji ludzkiej;



Szkody, które godzą w przyjęte

standardy zdrowia lub dobrobytu.