Bezpieczeństwo ekologiczne

Wykład I

Bezpieczeństwo ekologiczne

W sensie etymologicznym pojęcie bezpieczeństwo wywodzi się od łacińskiego słowa securitas W czasach rzymskich oznaczało uosobienie bezpieczeństwa i ufność.

Współczesne definicje słownikowe określają bezpieczeństwo jako stan pewności, spokoju, zabezpieczenia oraz wskazują, że oznacza ono brak zagrożenia oraz ochronę przed niebezpieczeństwami.

Pojęcie bezpieczeństwa państwa ewoluowało przez wieki, a w ostatnich dekadach szczególnie szybko zmieniało znaczenie (przełom lat 80-tych i 90-tych XX wieku), coraz większe znaczenie zaczęto przywiązywać do bezpieczeństwa pozamilitarnego. Wyłoniło się więc m.in. bezpieczeństwo ekologiczne, ekonomiczne, energetyczne, informatyczne i socjalne itp.

Przedmiotowe kryterium bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo ekologiczne jest terminem złożonym od sposobu podejścia, ponieważ może dotyczyć tak ekosystemu, jak kraju, regionu czy globu. W odniesieniu do ekosystemu prze bezpieczeństwo ekologiczne należy rozumieć stan, w którym ryzyko zakłóceń jego składowych jest niewielkie.

W próbach definiowania bezpieczeństwa ekologicznego wyróżniamy dwa nurty:

• podkreślający potrzebę działań na rzecz likwidacji lub zmniejszenia do minimum zagrożeń, spowodowanych przez skażenia i dewastację środowiska,

• wskazujący potrzebę ochrony przed naturalnymi czynnikami przyrodniczymi mogącymi zagrozić egzystencji człowieka.

Świadomość ekologiczna

W świadomości społecznej przeważa postrzeganie zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem środowiska, powstających w trakcie normalnego funkcjonowania instalacji przemysłowych, infrastruktury komunalnej i innych urządzeń.

Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego rozumiane jest głównie jako zapobieganie zjawiskom mającym nagły charakter. Na skutek katastrofy przemysłowej czy klęski żywiołowej może powstać nagłe „nadzwyczajne zagrożenie” życia i zdrowia ludzi lub środowiska przyrodniczego.

Rozpatrywanie podmiotowe tak rozumianego pojęcia bezpieczeństwa ekologicznego umożliwia wydzielenie jego składowych. Do najważniejszych z pewnością należy zaliczyć:

• techniczne

• pożarowe

• chemiczne

• powodziowe

• atomowe

• epidemiologiczne

Składowe bezpieczeństwa ekologicznego

Wykład II

Klęska żywiołowa rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków.

Katastrofa naturalna rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu.

Awaria techniczna rozumie się przez to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

Katastrofą naturalną lub awarią techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniem terrorystycznym.

Przeciwdziałanie klęskom żywiołowym i awariom produkcyjnym oraz likwidacja ich skutków.

Na likwidację skutków katastrof (klęsk żywiołowych i awarii produkcyjnych) składa się sześć grup przedsięwzięć organizacyjnych i inżynieryjnych: 

1 grupa – prognozowanie klęsk żywiołowych, na podstawie prognoz meteorologicznych, sejsmicznych, wulkanicznych, glacjologicznych, biologicznych itp., oraz uzyskanych za pomocą sztucznych satelitów ziemi. 

2 grupa – walka z katastrofami obejmująca uprzedzanie i ostrzeganie ludności i zakładów pracy, ewakuację ludności z obszarów zagrożonych oraz lokalizację skutków katastrof w celu ograniczenia dalszych strat i zniszczeń. 

3 grupa – akcja ratunkowa prowadzona w rejonach objętych skutkami katastrof, obejmująca: 

- prowadzenie rozpoznania specjalistycznego, 

- określenie zakresu strat i zniszczeń, 

- określenie rozmiarów stref zniszczeń, pożarów i zatopień, 

- określenie, które obiekty i miejsca zamieszkania ludności są bezpośrednio zagrożone, 

- określenie sił i środków niezbędnych do lokalizacji i likwidacji skutków katastrof, 

- ratowanie ludzi, zwierząt i mienia, 

- udzielanie poszkodowanym pierwszej pomocy medycznej, 

- prowadzenie prac zabezpieczających, 

- zapewnienie porządku i bezpieczeństwa, 

- ochronę mienia, 

- wyszukiwanie i chowanie zmarłych. 

4 grupa – udzielanie niezbędnej pomocy poszkodowanym w rejonach objętych skutkami katastrof. 

5 grupa – tymczasowe, a następnie całkowite odtworzenie (często połączone z rekonstrukcją miast, osiedli, zakładów pracy, odbudowa zniszczonych i uszkodzonych budynków i urządzeń, źródeł wody, sieci komunalnych i energetycznych, łączności i transportu). Odrestaurowanie i konserwacja zabytków i dóbr kultury, a także budowa nowych budynków i urządzeń – w miejsce całkowicie zniszczonych. 

6 grupa – przeprowadzenie przedsięwzięć inżynieryjno – technicznych zwiększających odporność i niezawodność funkcjonowania zakładów pracy na wypadek ponownego zaistnienia katastrof, wykonanie prac profilaktycznych zabezpieczających budynki i inne urządzenia przed zniszczeniem w przyszłości oraz innych przedsięwzięć mających na celu ochronę ludności, dóbr materialnych i dóbr kultury. Sterowanie przebiegiem klęski żywiołowej, jej ujarzmienie, to jeszcze odległa sprawa. Człowiek nie włada energią porównywalną z energią huraganów, trzęsień ziemi i innych groźnych zjawisk przyrody. Ale pierwsze kroki zostały już zrobione. Zostały opanowane metody wywoływania opadów deszczu i śniegu, spowodowania mgły, zatrzymania leśnych pożarów. Siły niszczące klęsk żywiołowych są ogromne lecz nie nieograniczone. Prognozując i wykonując działania profilaktyczne mające zmniejszyć lub zniwelować skutki klęsk żywiołowych, przygotowując środki ochrony i w odpowiednim czasie je stosując w walce z klęskami żywiołowymi do likwidacji ich następstw włącznie, można niszczące działanie klęsk żywiołowych sprowadzić do minimum.

Rodzaje klęsk żywiołowych

1. Powódź

Powodzie w Polsce ze względu na proces powstawania, wezbrania można podzielić na typy:

• opadowe – których przyczyną są silne opady naturalne czyli o dużym natężeniu lub rozlewne na dużym obszarze zlewnym.

• roztopowe – których przyczyną jest gwałtowne topnienie śniegu

• zimowe – których przyczyną jest nasilenie niektórych zjawisk lodowych

• sztormowe – których przyczyną są silne wiatry, sztormy występujące na zalewach i wybrzeżach

Wielkość powodzi określa się w 3-stopniowej skali:

• małe - o zasięgu lokalnym,

• średnie - o zasięgu regionalnym, nie mają wpływu na funkcjonowanie państwa,

• duże - o zasięgu krajowym, mają charakter klęski żywiołowej, zakłócają normalne funkcjonowanie państwa lub jego dużej części, istnieje wtedy konieczność pomocy międzynarodowej.

Przedsięwzięcia zabezpieczające przed powodzią

Najgroźniejszymi spośród klęsk żywiołowych występujących w Polsce są powodzie. Ich rozmiary oraz wyrządzane szkody mogą być znacznie zmniejszone po wykonaniu, na terenach zagrożonych powodzią, następujących przedsięwzięć: 

• zalesianiu stoków górskich i stosowaniu odpowiednich zabiegów agrotechnicznych w celu zatrzymania pewnej ilości wody na obszarze dorzecza, 

• obudowy potoków i rzek górskich chroniących przed niszczeniem wodami spływowymi przyległych osiedli, dróg komunikacyjnych i innych urządzeń, 

• regulacji rzek, ułatwiających znacznie spływ wód, 

• budowy kanałów ulgi w obrębie większych miast dla ułatwienia spływu wód powodziowych, 

• budowy wałów ochronnych.

Wykład III

1. Susza

Rodzaje susz

• Atmosferyczna -  brak opadów (przez 20 dni), wysoka temperatura i niska wilgotność powietrza, przyczyną jest antycyklonalna (wyżowa) cyrkulacja atmosferyczna, powodująca napływ ciepłych i suchych mas powietrza

• Glebowa oznacza niedobór wody dostępnej dla roślin, na tym etapie suszy obfite opady powodują szybkie uzupełnienie zasobów wody w strefie aeracji

• Fizjologiczna to okres, w którym roślina nie może pobierać wody z otoczenia, mimo iż woda tam występuje. Powodem tego może być zbyt niska temperatura powietrza, zbyt duże zasolenie gleby lub też jej zbyt małe napowietrzenie (zbyt mało tlenu). Susza fizjologiczna występuje najczęściej późną jesienią, zimą i wczesną wiosną. 

1. Pożar – niekontrolowany proces spalania przebiegający w miejscu do niego nie przeznaczonym, stwarzającym zagrożenie dla życia i zdrowia oraz powodującym straty moralne.

Podział pożarów

blokowy – pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów

otwarty – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.

podpowierzchniowy (torfowo-murszowy) – pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.

przestrzenny – pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów, upraw itp.

ukryty – pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropodachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.

wewnętrzny – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

• wewnętrzny ukryty – pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.

• wewnętrzny otwarty – pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

wierzchołkowy – pożar całkowity drzewostanu lasu.

w zarodku – pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania.

zewnętrzny – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.

Pożary przestrzenne odznaczają się następującymi cechami:

• wysoką temperaturą, powodującą spalenie wszystkiego co znajduje się w strefie pożaru, 

• zadymieniem dużych obszarów, powodującym znaczne ograniczenie widzialności, 

• działającym podrażniająco na ludzi i zwierzęta, a także powodującym zatrucia tlenkiem węgla,

• silnym ujemnym oddziaływaniem psychologicznym.

Zmniejszenie możliwości powstania pożarów:

• planowanie przestrzenne miast, osiedli i obiektów przemysłowych z uwzględnieniem wymagań ochrony przeciwpożarowej, 

• stosowanie w budownictwie miejskim i wiejskim wyłącznie materiałów niepalnych i trudno zapalnych, 

• przygotowanie stosownych zbiorników wodnych do celów gaśniczych, 

• tworzenie pasów ochronnych w lasach, 

• szkolenie ludności i załóg zakładów pracy w zakresie ochrony przeciwpożarowej, 

• syntetyczny nadzór na stanem ochrony przeciwpożarowej zakładów pracy, budynków i urządzeń publicznych, budynków mieszkalnych i innych obiektów. 

Główne statyczne, potwierdzone powody pożarów to:

• palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych, 

• używanie otwartego ognia, 

• naprawa bezpieczników topikowych, 

• eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycznych w sposób odmienny od przeznaczenia i zaleceń producentów (najczęściej jest to przeciążenie instalacji elektrycznej zbyt dużą liczbą odbiorników prądu), 

• brak dozoru przy eksploatacji urządzeń mechanicznych, co często doprowadza do gwałtownego wzrostu temperatury – powoduje iskrzenie i samozapłon, 

• stosowanie cieczy i gazów palnych w sposób niefachowy lub niekontrolowany. 

• wypalanie suchych traw, słomy, palenie w lesie ognisk (szczególnie w okresie suszy), pozostawianie nie ugaszonego otwartego ognia, pozostawianie szklanych butelek i pojemników w lasach.

1. Huragany, sztormy i trąby powietrzne to nadzwyczaj szybkie ruchy powietrza, często katastrofalne w skutkach, powodujące śmierć ludzi i zwierząt, zniszczenia budynków i urządzeń. Dla określenia siły wiatru wykorzystuje się skalę „Beauforta”.

Siłę huraganów mierzy się za pomocą skali Saffira - Simpsona.

Huragan – to wiatr o sile 12 stopni w skali Beauforta, sieje na swojej drodze spustoszenie, łamie lub wyrywa z korzeniami drzewa, niszczy budowle, itp. Siła niszcząca huraganu jest porównywalna z siłą wybuchów termojądrowych. Według danych statystycznych służby meteorologicznej USA, energia huragany w promieniu 160 km od jego centrum jest równa sile wybuchu jądrowego o mocy 15 – 160 MT. 

Huragan jest nazwą stosowaną dla zjawisk występujących nad akwenami Oceanu Atlantyckiego, natomiast tajfun – dla sztormów nad akwenami Oceanu Indyjskiego czy Oceanu Spokojnego.

Orkan oznacza "cyklon tropikalny formujący się w pewnych rejonach Oceanu Indyjskiego.

Skala Saffira - Simpsona - skala opracowana w 1969 przez Herberta Saffira oraz Boba Simpsona w celu klasyfikacji huraganów wg intensywności wiatrów ciągłych. Służy ona do oszacowania potencjalnych szkód, powstałych w momencie wejścia huraganu na ląd. Jest ona stosowana tylko w przypadku sztormów powstałych na Oceanie Atlantyckim i północnym Pacyfiku na wschód od międzynarodowej linii zmiany daty. W przypadku innych sztormów stosowane są odmienne metody oceny.

1. Trzęsienia ziemi mogą mieć charakter tektoniczny i wulkaniczny. Tektoniczne trzęsienia ziemi, to podziemne wstrząsy skorupy ziemskiej wywołane rozłamami lub przemieszczeniami płyt litosferycznych, odczuwalne na powierzchni ziemi w postaci wstrząsów i kołysania. Podczas trzęsienia ziemi wyzwala się olbrzymia energia, rozprzestrzeniająca się w postaci fal sejsmicznych.

Skala Richtera – skala logarytmiczna określająca wielkość trzęsienia ziemi na podstawie amplitudy drgań wstrząsów sejsmicznych, wprowadzona w 1935 roku przez amerykańskich geofizyków Charlesa F. Richtera i Beno Gutenberga. Wielkość tę określa się za pomocą magnitudy.

Skala Richtera pozwala na pomiar za pomocą sejsmografów energii powstałej w czasie wstrząsów sejsmicznych. Skala jest otwarta - nie ma ustalonego górnego pułapu. Najwyższy zanotowany dotąd wskaźnik wynosi 9,5 stopnia.

Skala Richtera jest skalą energetyczną, tj. określa energię wyzwoloną w czasie wstrząsu. Każdy kolejny stopień oznacza 10-krotnie większą poziomą amplitudę drgań oraz około 32-krotnie większą energię wyzwoloną mierzoną w dżulach (J).

Oprócz powszechnie znanej skali Richtera, do określenia intensywności trzęsienia ziemi używa się skali Mercallego. Włoski naukowiec Giuseppe Mercalli stworzył ją w 1902 roku. Intensywność trzęsień jest podzielona według wartości przyspieszenia, na dwanaście stopni. Trzęsienie jest tym silniejsze, im większe jego przyspieszenie, czyli im mniejszy jest okres drgań w stosunku do ich amplitudy.

Wykład IV

Osuwiska, powstają w wyniki nagłych lub powolnych zamian w składzie i strukturze zbocza. Osuwiska są z reguły zdarzeniami wtórnymi, ale w szczególnych wypadkach mogą też źródłem nowego zagrożenia. Przyczyną powstawania osuwisk są zmiany w strukturze materiału (ziemia, skały) lub oddziaływanie mechaniczne.

Przewidzenie osuwiska jest możliwe dzięki wcześniej przeprowadzonym badaniom obszaru zagrożonego o stworzeniu tzw. Map zagrożenia osuwiskami. Ocena zagrożenia dokonywana jest na podstawie zdarzeń historycznych, badań geologicznych, hydrologicznych, geomorfologicznych.

Duże opady deszczu, powodzie, prawdopodobieństwo wystąpienia trzęsienia ziemi czy erupcji wulkanu to czynnika ryzyka na danym obszarze zwiększające prawdopodobieństwa wystąpienia osuwiska.

SOPO -

Do zjawisk wywołujących osuwisko należą:

• wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,

• podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności człowieka, np. przy budowie drogi,

• nadmierne obciążenie stoku, np. przez zabudowę,

• wibracje związane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,

• trzęsienia ziemi.

Główne elementy osuwiska:

• nisza osuwiskowa - zagłębienie w miejscu, w którym osunęła się ziemia

• jęzor osuwiskowy - przemieszczona dolna część materiału

• koluwium - przemieszczone masy

• powierzchnia poślizgu - powierzchnia, po której przemieszcza się koluwium

• taras osuwiskowy - pozioma (lub zbliżona do poziomu) powstałą przez przemieszczenie się materiału

• szczelina osuwiskowa - nieciągłość w materiale zbocza

Bezpieczeństwo ekologiczne a zrównoważony rozwój

Podstawowym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych),

Bezpieczeństwo ekologicznej jest zjawiskiem złożonym na które składają się:

1. bezpośrednie bezpieczeństwo ekologiczne- negatywne oddziaływanie zmian ekologicznych na zdrowie i życie ludzi.

2. napięcia i konflikty pomiędzy państwami w wyniku internacjonalizacji i globalizacji zagrożeń ekologicznych czy rywalizacji o dostęp do zasobów naturalnych.

3. bezpośrednia pozytywna współpraca tworząca nowe obszary międzynarodowych i transnarodowych interacji i więzi pomiędzy państwami i narodami w celu stabilizacji środowiska naturalnego (biosfery).

Trwały rozwój- rola tego rozwoju pojawiła się w nowoczesnej formie dopiero w Niemczech w XVIII w. Przy pomocy pojęcia trwałego i zrównoważonego rozwoju zaczęto określać podstawy gospodarki leśnej. Koncepcja trwałości-normatywna, przenika całą gospodarkę, naukę, politykę. W koncepcji trwałego i zrównoważonego rozwoju zaczęto wyróżniać następujące zakresy: ekologiczny(przyrodniczy), ekonomiczny, społeczno-kulturowy; czasami wyróżnia się również: przestrzenny, instytucjonalno-polityczny.

Rozwój zrównoważony to taki rozwój, który gwarantuje zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń, nie ograniczając możliwości zaspokajania potrzeb przez przyszłe pokolenia.

Cele ekologiczne:

• ochrona atmosfery ziemskiej;

• funkcjonowania przyrody, łącznie z zużyciem powierzchni i ochrona gatunków;

• chronienie zasobów naturalnych;

• ochrona ludzkiego zdrowia, łącznie z ochroną w zakresie hałasu i substancji szkodliwych.

Cele ekonomiczne:

• pełne zatrudnienie przy możliwej do akceptacji jakości pracy;

• odpowiednie dochody i gospodarczy rozwój w granicach przestrzeni przyrodniczej;

• równowaga w stosunkach międzynarodowych;

• stabilność cenowa.

Cele społeczno – kulturowe:

• bezpieczeństwo społeczne;

• demokracja i państwo prawne;

• bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne;

• integracja społeczna i sprawiedliwe szanse życiowe - włącznie z równouprawnieniem płci;

• jakość życia i zdrowia.

Organizacje ratownictwa w Polsce

Aktualnie w Polsce( pomijając ratownictwo branżowe np. morskie, górnicze, górskie, itd.) ratownictwo zorganizowane jest w dwóch systemach:

• Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy (KSRG);

• Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM).

Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy

Celem działania Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego jest ochrona życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez:

1) walkę z pożarami;

2) walkę z klęskami żywiołowymi;

3) ratownictwo techniczne;

4) ratownictwo chemiczne;

5) ratownictwo ekologiczne;

6) ratownictwo medyczne przedlekarskie.

Walka z pożarami obejmuje:

• rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń pożarowych;

• ocenę rozmiarów powstałego pożaru i prognozowanie jego rozwoju;

• ratowanie ludzi i zwierząt przed skutkami zagrożenia pożarowego;

• dostosowanie sprzętu oraz technik gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru;

• lokalizowanie pożaru;

• gaszenie pożaru

Do walki z klęskami żywiołowymi są przeznaczone wszystkie podmioty systemu w zakresie wynikającym z ich możliwości sprzętowo - technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony osobistej.

Główne zadania ratownictwa technicznego, to:

• analizowanie awarii oraz katastrof technicznych i budowlanych;

• ocena rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju;

• dostosowanie sprzętu oraz wdrożenie technik stosowanych do poszukiwania, uwalniania i ewakuacji poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwierząt w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia;

• ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną;

• wykonywanie przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt.

Do zasadniczych zadań ratownictwa chemicznego i ekologicznego należy:

• rozpoznawanie zagrożeń oraz ocena i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska;

• analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych;

• ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną;

• identyfikacja substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia;

• prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocena rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludności;

Ratownictwo medyczne przedlekarskie obejmuje zespół działań planistyczno -organizacyjnych i stosowanie technik z zakresu pomocy medycznej, na poziomie przedlekarskim, mających na celu ratowanie życia i zdrowia, podczas zdarzeń prowadzących do nagłej groźby utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się stanu zdrowia.

W Krajowym Systemie Ratowniczo - Gaśniczym wyróżnia się trzy poziomy zarządzania:

 powiatowy;

 wojewódzki;

 centralny /kraju/.

Na poziomie powiatowym wykonuje się wszystkie podstawowe zadania systemu, związane z obszarem powiatu. Poziomy wojewódzki i centralny (kraju) spełniają rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza obszaru danego powiatu lub województwa.

Aktualnie zadania z zakresu poszczególnych rodzajów ratownictwa realizują następujące podmioty i organizacje:

 jednostki ratowniczo – gaśnicze PSP i inne jednostki ochrony przeciwpożarowej;

 organizacje pozarządowe, w tym ochotnicze straże pożarne i inne ratownicze organizacje społeczne, np. Grupy Ratownictwa Specjalnego i Polskiego Czerwonego Krzyża;

 jednostki ochrony zdrowia, w tym szpitalne oddziały ratunkowe;

 służby, inspekcje i straże oraz instytucje i specjaliści w sprawach ratownictwa;

 inne podmioty włączone do systemu w drodze umowy cywilnoprawnej.

W skład powszechnego systemu ratowniczego, poza jednostkami już funkcjonującymi w ramach KSRG, powinny wejść, między innymi:

a) ratownictwo górnicze;

b) Morska Służba Poszukiwawczo-Ratownicza;

c) wydzielone siły ratownicze jednostek ochrony zdrowia;

d) wydzielone siły ratownicze Sił Zbrojnych;

e) organizacje pozarządowe i społeczne organizacje ratownicze;

f) wolontariusze;

g) przedsiębiorstwa, których rodzaj działalności może być skutecznie wykorzystywany do prowadzenia działań ratowniczych.

Wykład dodatkowy

Państwowe Ratownictwo Medyczne

System Państwowego ratownictwa Medycznego, działa w ramach systemu bezpieczeństwa cywilnego państwa oraz systemu ochrony zdrowia. Jego celem jest zapewnienie sprawnego i efektywnego podejmowania medycznych działań ratowniczych wobec każdej osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia.

System zorganizowany jest w sposób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na trzech poziomach zarządzania

• Powiatowym;

• Wojewódzkim;

• Centralnym (kraju).

Poziom powiatowy Systemu Ratownictwa Medycznego jest poziomem wykonawczym. Realizowane są zadania ratownictwa medycznego w całym zakresie „łańcucha przeżycia”, to jest od momentu zdarzenia do udzielenia wykwalifikowanej pomocy przedszpitalnej przez zespół ratunkowy i następnie transport, aż do działań na izbie przyjęć szpitala włącznie.

Zadania ratownictwa medycznego na poziomie powiatowym realizowane są przez następujące jednostki systemu:

• zespoły ratownictwa medycznego (ZRM), w tym lotnicze służby ratownicze (LSR) i lotnicze grupy poszukiwawczo – ratownicze (LGPR);

• szpitalne oddziały ratunkowe (SOR);

• zintegrowane centrum powiadamiania ratunkowego (CPR) TEL. 112.

Medyczne działania ratownicze w warunkach szpitalnych realizuje Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR). Do jego podstawowych zadań należy:

• przyjęcie, wstępna diagnostyka i leczenie pacjentów w zakresie niezbędnym dla stabilizacji funkcji życiowych osób, które uległy nagłemu zachorowaniu, zatruciu, bądź urazowi i zostały przywiezione przez zespoły ratownictwa medycznego lub zgłosiły się do oddziału samodzielnie;

• pomoc ofiarom katastrof i zdarzeń masowych;

• prowadzenie dokumentacji oddziału i zespołów ratownictwa medycznego według odrębnych przepisów;

• edukacja i promocja zdrowia w zakresie ratownictwa medycznego.

Do głównych zadań Centrum Powiadamiania Ratunkowego w zakresie ratownictwa medycznego, należy:

• przyjmowanie powiadomień o stanach nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;

• selekcja i ustalanie priorytetów wyjazdów;

• niezwłoczne dysponowanie najbliższych jednostek systemu do zdarzeń;

• przekazywanie niezbędnych informacji osobom udzielającym pierwszej pomocy, w szczególności przed przybyciem zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia;

• monitorowanie i analiza medycznych działań ratowniczych.

Na poziomie województwa realizowane są zadania wspomagania i koordynacji medycznych działań ratowniczych obejmujących obszar województwa. Ustalana jest liczba i rozmieszczenie centrów powiadamiania ratunkowego, szpitalnych oddziałów ratunkowych oraz zespołów ratownictwa medycznego.

Poziom centralny wspomaga i koordynuje medyczne działania ratownicze na obszarze kraju.

Instytucje krajowe zajmujące się problematyką bezpieczeństwa ekologicznego

Obrona środowiska jest potrzebą, której zaspokojenie stanowi warunek zapewnienia bezpieczeństwa środowiskowego przez priorytetowe traktowanie zagadnień ochrony i kształtowania środowiska. Problemami tymi zajmuje się wiele instytucji:

• instytucje rządowe,

• placówki naukowo - badawcze, edukacyjne.

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej

Główne zadania IMGW obejmują m. in.:

• Prowadzenie systematycznych pomiarów i obserwacji przy pomocy podstawowych systemów i sieci pomiarowych.

• Zbieranie, przechowywanie, przetwarzanie i udostępnianie materiałów pomiarowych i obserwacyjnych krajowych i zagranicznych.

• Opracowywanie i rozpowszechnianie prognoz i ostrzeżeń dla osłony ludności oraz gospodarki narodowej i obronności Państwa.

• Prognozowanie jakości zasobów wodnych i zanieczyszczeń atmosfery. Opracowywanie ocen stanu technicznego i bezpieczeństwa budowli piętrzących.

Podsystem obserwacyjno pomiarowy składa się:

• naziemna sieć obserwacyjno-pomiarowa, hydrologiczna, meteorologiczna i specjalizowana; łącznie ponad 2000 punktów pomiarowych,

• 8 radarów meteorologicznych,

• 3 stacje aerologiczne,

• system wykrywania i lokalizacji burz (9 stacji detekcyjnych),

• stacja odbioru danych satelitarnych,

• morski statek badawczy r/v Baltica.

Inspekcja Ochrony Środowiska

Inspekcja Ochrony Środowiska - organ kontroli , przestrzegania przepisów i praw ochrony środowiska, bada stan środowiska, funkcję tego organu w aspekcie prawnym pełni Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ).

GIOŚ kierujący działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej - powoływanym i odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów

Do podstawowych zadań IOŚ należą:

• kontrola przestrzegania prawa,

• badanie stanu środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska,

• przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom -weryfikacja rozpoznanych źródeł wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska według ich rodzaju i zagrożonych elementów środowiska, przygotowywanie i wdrażanie zasad współdziałania w akcjach ratowniczych

• przeciwdziałanie importowi odpadów Główny Inspektor Ochrony Środowiska przeciwdziała nielegalnemu obrotowi odpadami, w tym importowi, eksportowi i tranzytowi odpadów niebezpiecznych.

Państwowa Inspekcja Sanitarna

Główny Inspektorat Sanitarny ustala ogólne kierunki działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Inspektoratem kieruje Główny Inspektor Sanitarny, który jest centralnym organem administracji rządowej podległym Ministrowi Zdrowia.

Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:

• Główny Inspektor Sanitarny;

• Państwowi Inspektorzy Sanitarni powołani na obszar 16 województw

W każdym z województw działa wojewódzka stacja sanitarno-epidemiologiczna, której podlegają stacje powiatowe i graniczne. Każdą ze stacji kieruje odpowiednio:

• państwowy wojewódzki inspektor sanitarny,

• państwowy powiatowy inspektor sanitarny,

• państwowy graniczny inspektor sanitarny.

Dwa ministerstwa (MON oraz MSWiA) posiadają własne inspekcje sanitarne – odpowiednio:

• Wojskową Inspekcję Sanitarną,

• Państwową Inspekcję Sanitarną MSWiA.

Zadania PIS:

• higieny środowiska,

• higieny pracy w zakładach pracy,

• higieny radiacyjnej,

• higieny procesów nauczania,

• higieny wypoczynku i rekreacji,

• zdrowotnymi żywności i żywienia,

• higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne,

Główny Urząd Nadzoru Budowlanego

Centralnym organem administracji rządowej w sprawach określonych w ustawach: Prawo budowlane i o wyrobach budowlanych jest Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (GINB). Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego wykonuje swoje zadania przy pomocy Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego.

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów, spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego, na wniosek ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej.

Zadania GUNB:

• pełnienie funkcji organu wyższego stopnia w stosunku do wojewodów i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego oraz sprawowanie nadzoru nad ich działalnością,

• kontrolowanie działania organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego;

• prowadzenie centralnych rejestrów:

• osób posiadających uprawnienia budowlane,

• rzeczoznawców budowlanych,

• ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej.

• prowadzenie Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych (KWZWB)

Inne instytucje zajmujące się problematyką bezpieczeństwa ekologicznego:

• Inspekcja Weterynaryjna;

• Urząd Komunikacji Elektronicznej;

• Państwowa Agencja Atomistyki;

• Policja;

• Państwowa Straż Pożarna;

• Instytut Badawczy Leśnictwa;

• i inne.