Epidemiologia chorób

niezakaźnych a zdrowie

publiczne

Prof. Witold Zatoński

Warszawa, 11 maja 2007

2

Transformacja epidemiologiczna



choroby zakaźne

+++++



umieralność niemowląt i dzieci +++++

transformacja epidemiologiczna

-------------------------------------------------------------------------------------

-----



choroby układu sercowo-naczyniowego ++++



choroby nowotworowe

+++

3

4

Odsetek zgonów przed 5 rokiem życia

Anglia i Walia, obie płcie

5

Odsetek zgonów przed 5 rokiem życia

Polska, obie płcie

6

Trendy umieralności na choroby zakaźne i

pasożytnicze w Polsce i w Szwecji, 1959-

1999

7

Wskaźnik zachorowań na WZW typu B

w Polsce w latach 1980-2001 i innych krajach

europejskich

Źródło: Wojtyniak B., Goryński P. Sytuacja Zdrowotna ludności
Polski. PZH Warszawa 2003

8

Biologia. Co jest możliwe w XXI wieku.

Odsetek zgonów w Szwecji u kobiet w 2002 roku

<40 r.ż.

1,4%

<64 r.ż.

9.7%

<100 r.ż.

~100%

9

Czynniki kształtujące

zdrowie



5-10% czynniki

5-10% czynniki

genetyczne

genetyczne



5-10% czynniki

5-10% czynniki

środowiskowe

środowiskowe



10-20% medycyna

10-20% medycyna

naprawcza

naprawcza



20-25% środowisko

20-25% środowisko

społeczne

społeczne



40-60% styl życia

40-60% styl życia

LALONDE

10

Zmiana strategii medycyny z

kuratywnej

na zapobiegawczo-kuratywną:

11

Zatrzymanie i odwrócenie trendów

umieralności i ekspozycji na

czynniki ryzyka chorób

przewlekłych

12

Współczynniki umieralności z powodu wybranych

przyczyn

w Polsce w latach 1963-2004, wiek 20-64 lat

Mężczyźni

13

Frakcje umieralności przypisane

tytoniowi, Polska, 2002

L

ic

z

b

a

z

g

o

n

ó

w

10%

33%

10%

19%

14

Spożycie papierosów per capita, Polska 1923-

2004



W latach 80. obserwowano w
Polsce najwyższą na świecie
konsumpcję papierosów



Od początku lat 80.
konsumpcja papierosów
zaczęła spadać najpierw z
powodu kryzysu
ekonomicznego a później na
skutek interwencji zdrowotnej

15

Częstość palenia w Polsce

w latach 1974-2004

16

Żródło: Confederation des Debitants de Tabac de France, 2006
http://www.lelosange.fr/confe/article.php?id_article=7

Cena paczki papierosów w krajach EU,

Styczeń 2005

Cena w € za paczk

ę

20 papierosów

17

Alkohol

18

Marskość wątroby w Polsce w latach 1963-

2005, mężczyźni, 20-64

19

Frakcje umieralności przypisane alkoholowi,

Polska, 2002

L

ic

z

b

a

z

g

o

n

ó

w

26%

10%

11%

2%

20

Rejestrowane spożycie alkoholu per capita,

Polska 1950-2001



W okresie powojennym

spożycie alkoholu

wzrastało dramatycznie

do 1980 roku



Podczas stanu

wojennego, gdy alkohol

był racjonowany,

spożycie alkoholu

gwałtownie spadło i od

tego czasu

obserwowana jest

stagnacja trendu

21

Struktura spożycia alkoholu w Polsce, 1950-

2001

Mimo zmiany struktury

spożycia alkoholu w Polsce,

brak istotnej zmiany wzoru

picia:

5-15 razy w roku - binge

drinking (do stanu

upojenia)

(w 2002 odsetek pijących

niewielkie ilości alkoholu

codziennie nie przekraczał

0.3%)

22

Minister Finansów wprowadził od 1 października

2002 r. obniżenie stawki podatku akcyzowego na

wyroby spirytusowe o 30%, z 6.278 PLN na 4.400

PLN

od 100 litrów czystego spirytusu.

Zmiana rozporządzenia uwzględnia postulaty przemysłu

spirytusowego i drożdżowego oraz służb skarbowych. Obniżka

akcyzy ma spowodować:



Ograniczenia nielegalnej produkcji wyrobów spirytusowych przez

zmniejszenie popytu na produkty niewiadomego pochodzenia,



Znaczną redukcję wielkości przemytu przez zmniejszenie jego

opłacalności, a w efekcie zwiększenie wpływów budżetowych

To nie jest decyzja zachęcająca do zwiększonego spożycia wyrobów

spirytusowych. Jest to decyzja zniechęcająca do spożywania

wódki z nielegalnych źródeł.

Żródło: Ministerstwo Finansów – strona internetowa

23

Struktura spożycia alkoholu w Polsce w latach

1950-2005

Źródła: 1950-1960 GUS, Polska; 1961-2001 WHO-GAD; 2002-2005 PARPA

24

Spożycie napojów spirytusowych w Polsce*

* W przeliczeniu na 100% alkohol

25

Otyłość

26

Spożycie kalorii w Polsce

kcal/os/dz

Źródło danych: dla lat 1936 i 1949: Budzynski F. W. Przemiany i prognozy konsumpcji żywności. PWN,
Warszawa, 1975, p. 183; dla lat 1961-1980: FAO Food Balance Sheets

27

Nadwaga i otyłość w grupie wieku 18+

w Polsce w roku 2006 (i 2000)

Nadwaga

(BMI 25.0-29.0)

Otyłość

(BMI ≥ 30.0)

Mężczyźni

39% (41%)

17% (16%)

Kobiety

28% (29%)

19% (20%)

Źródło: Badanie na próbie ogólnopolskiej 6000 osób, COI 2006

oraz badanie na próbie ogólnopolskiej 2800 osób, IŻŻ 2000

28

Nadumieralność mężczyzn w Polsce, 2002

Mężczyźni w Polsce

żyją średnio 8.5
roku krócej niż
kobiety

mężczyźni

kobiety

8.5 lat

29

Różnica w oczekiwanej długości życia

między mężczyznami a kobietami w Polsce,

2002

udział tytoniu i alkoholu

Frakcja tytoniowa

Frakcja alkoholowa

wiek

Lexp

różnica

(lata)

Lexp

TAF

(lata)

%

wiek

Lexp

różnica

(lata)

Lexp

AAF

(lata)

%

35-64

5.32

2.63

31%

20-64

5.32

1.11

21%

30

Nadumieralność gorzej wykształconych,

Polska 2002

Współczynnik
umieralności na 100000

populacji

mężczyźni

kobiety

Wykształcenie
podstawowe

941.0

312.8

Wykształcenie wyższe

237.6

99.3

31

Średnia oczekiwana długość życia w

Polsce i w Rosji 1989-2002

Mężczyźni

Kobiety

32

I co dalej?

33

Zmiana strategii medycyny z

kuratywnej

na zapobiegawczo-kuratywną:

34

Różnica w oczekiwanej długości życia pomiędzy Polską a

EU15, 2002

Rozkład według przyczyn zgonu, mężczyźni

grupa

wieku

cvd

nowotwo

ry

choroby

zakaźne

Inne

schorzeni

a

zgony nagłe

pozamedycz

ne

20-64

1.28

0.62

0.00

0.79

0.88

%

36%

17%

-0.01%

22%

25%