1.Funkcje układu mięśniowego:
Do najważniejszych funkcji mięśni należą:

•

przemieszczanie kości, co powoduje wykonywanie ruchów
(czynny układ ruchu człowieka),

•

budowanie narządów wewnętrznych i wykonywanie przez
nie skurczów (np. praca serca).

Układ mięśniowy zbudowany jest z tkanki mięśniowej i łącznej (np.

ścięgna).

2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana.

Jest ona zbudowana z cienkich, długich włókien mięśniowych.

Komórki są wielojądrzaste z widocznymi poprzecznymi

paskami.

Tkanka ta buduje mięśnie szkieletowe. Ich praca jest

zależna od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są szybkie.

3. Tkanka mięśniowa gładka.

Jest ona zbudowana z krótkich wrzecionowatych włókien
z jednym jądrem.
Tkanka ta buduje narządy wewnętrzne np. pęcherz
moczowy, ściany jelit, drogi oddechowe.
Ich działanie jest niezależne od woli człowieka. Skurcze
tych mięśni są powolne i długotrwałe. Mogą się one
trwale odkształcić pod wpływem długotrwale
działającego czynnika np. przejadanie się powoduje
rozciągnięcie ścian żołądka.

Obraz mikroskopowy tkanki

mięśniowej serca.

4. Tkanka mięśniowa serca.

Jest to rodzaj tkanki poprzecznie prążkowanej, ale jej
działanie jest niezależne od naszej woli.
Włókna są długie i rozgałęzione. Serce pracuje automatycznie
przez całe nasze życie.

koś

ć

ścięgno

mięsi

e
ń

włókienko

mięśniowe

pęczek mięśniowy

włókna mięśnia poprzecznie

prążkowanego

5. Budowa mięśnia.

a

b

a

a. ścięgno
b. brzusiec

Ścięgna są zbudowane z tkanki łącznej. Są elastyczne i bardzo mocne.

Służą do przyczepiania mięśnia do kości.

Brzusiec jest to środkowa część mięśnia wydłużająca się i skracająca

podczas jego pracy.

6. Podział mięśni ze względu na
ilość przyczepów:

a.

mięsień jednogłowy,

b.

mięsień dwugłowy,

c.

mięsień trójgłowy,

d.

mięsień czworogłowy.

mięsień
czworogłowy uda

7. Podział mięśni ze względu na kształt:

a.

mięsnie długie np. mięśnie kończyn,

b.

mięśnie krótkie np. mięśnie wokół
kręgosłupa,

c.

mięśnie szerokie np. mięśnie
brzucha,

d.

mięśnie okrężne np. wokół oczu.

Mięśnie płaskie
klatki piersiowej

Mięśnie płaskie brzucha

Mięśnie
długie
kończyny
dolnej

Mięsień krótki
zginacz kciuka

Mięsień okrężny wokół
oczu

8. Podział mięśni ze względu na wykonywaną pracę.

Niektóre mięśnie pracują na zasadzie przeciwstawnej – mięśnie antagonistyczne.
Możemy wyróżnić kilka par takich mięśni:

a.

zginacz – prostownik np. mięśnie kończyn powodujące zginanie i
prostowanie kończyn w stawie łokciowym czy kolanowym.

b.

dźwigacz – obniżacz np. mięśnie powodujące dźwiganie ręki w stawie
ramiennym czy nogi w stawie biodrowym.

c.

przywodziciel – odwodziciel np. kciuka.

d.

nawracacz – odwracacz np. mięśnie brzucha czy szyi powodujące ruchy
obrotowe.

e.

zwieracz – rozwieracz np. mięśnie okrężne wokół otworów ciała np. odbytu.

biceps triceps

Działanie przeciwstawne tych mięśni
można wytłumaczyć na przykładzie
zginacza i prostownika. Zginacz
(biceps) w czasie ruchu jest skurczony,
a prostownik (triceps) rozkurczony.
Przeciwnie w czasie prostowania ręki –
biceps się rozkurcza, a triceps kurczy.

9. Podział mięśni w zależności od położenia:

a.mięśnie głowy,

b.mięśnie szyi,

c.mięśnie grzbietu,

d.mięśnie klatki piersiowej,

e.mięśnie brzucha,

f.mięśnie obręczy barkowej

g. mięśnie obręczy miednicowej,

h.mięśnie kończyn.

a

g

h

h

e

c

d

b

f

10. Mięśnie mimiczne twarzy.

Specyficzną grupę mięśni stanowią mięśnie
mimiczne twarzy. Dzięki ich skurczom
możemy zmieniać wyraz naszej twarzy.
Wyróżniamy 6 podstawowych emocji, które
można wyrazić odpowiednią mimiką twarzy:
szczęście, smutek, gniew, zdziwienie, strach,
wstręt.

11. Przepona.

Przepona jest to mięsień płaski leżący poprzecznie w jamie brzusznej. Oddziela

on jamę brzuszną od klatki piersiowej. Znajdują się w nim otwory przez które

przechodzi przełyk, aorta i żyła główna dolna.

Pełni on istotna rolę w oddychaniu. Wraz z mięśniami międzyżebrowymi i

niektórymi mięśniami brzucha powoduje opuszczanie i podnoszenie żeber w

czasie wdechu i wydechu.

11. Rodzaje połączeń mięśni.

a.Kość – mięsień – kość. Jest to najczęstszy typ połączeń mięśni – z dwóch
stron przyczepiony do kości za pomocą ścięgien. Występuje np. w kończynach.

b.Kość – mięsień – skóra. W ten sposób przyczepione są np. mięśnie płaskie
grzbietu, klatki piersiowej.

c.Skóra – mięsień – skóra. Mięsień ze wszystkich stron przyczepiony jest do
skóry. Przykładem tego typu połączeń są mięśnie mimiczne twarzy.

12. Praca mięśni.

Praca mięśni polega na skurczach i rozkurczach. Kurczący się mięsień ulega skróceniu i

następuje przemieszczenie przyczepionych do mięśnia kości.

Skurcze mięśni są sterowane przez impulsy nerwowe przesyłane przez nerwy obwodowe.

Do wykonywania swojej pracy mięśnie potrzebują energii. Jest ona wytwarzana w procesie

oddychania wewnątrzkomórkowego. Dlatego do włókien mięśniowych krew musi

dostarczyć odpowiednią ilość glukozy i tlenu, które są niezbędne do produkcji energii.

U

KŁAD TRAWIENNY (UKŁAD POKARMOWY)

Układ trawienny obejmuje narządy przewodu
pokarmowego służące do odżywiania organizmu.
Odżywianie polega na pobieraniu pokarmu z
zewnątrz, jego trawieniu czyli rozkładaniu substancji
pokarmowych na cząsteczki elementarne, a
następnie na wchłanianiu tych cząstek do krwi i
chłonki. Odżywianie ma na celu zaopatrzenie
organizmu w materiał budulcowy lub tkankowych
oraz dostarczenie organizmowi materiału
energetycznego, koniecznego do różnorodnych
procesów życiowych.

BUDOWA PRZEWODU POKARMOWEGO
Układ trawienny człowieka ma kształt kanału, którego długość dochodzi do 8 m. Rozpoczyna
się on jamą ustną, a kończy odbytem.
Przewód pokarmowy składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita
grubego.. Błona surowicza zwana otrzewną stanowi "worek" wyścielający od wewnątrz ściany
jamy brzusznej i miednicy małej (otrzewna ścienna). Pozostała część otrzewnej (otrzewna
trzewna) pokrywa narządy zawarte w jamie brzusznej i miednicy małej. Błona ta oraz
niewielka ilość płynu surowiczego przez nią wyprodukowana umożliwia wzajemne
przesuwanie się narządów jamy brzusznej np. przy zmianie pozycji ciała, oddychaniu, a także
umożliwia ruchy perystaltyczne przewodu pokarmowego (przesuwające treść pokarmową).
Jama brzuszna stanowi największą jamę ustroju, która od góry jest ograniczona przeponą, od
przodu i boków przez mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej, od tyłu przez kręgosłup; w dole
bez wyraźnej granicy przechodzi w jamę miednicy.

JAMA USTNA
Jama ustna jest miejscem, w którym pokarm podlega rozdrobnieniu, nawilżeniu przez ślinę
oraz uformowaniu w kęsy. Kęsy za pośrednictwem języka przesuwane są do gardła, a stąd
wędrują do przełyku.

PRZEŁYK
Przełyk jest to elastyczny przewód o gładkich ścianach, zbudowanych z mięśni i
wyścielonych od wnętrza błoną śluzową. Łączy gardło z żołądkiem. Nie zachodzi w nim
wchłanianie pokarmów. Kęs pokarmowy po połknięciu jest przesuwany do żołądka dzięki
synchronicznym ruchom mięśniówki przełyku zwanym falą perystaltyczną. Dlatego czynność
transportowa przełyku odbywa się nawet wtedy, gdy gardło jest położone niżej niż żołądek,
np. przy zwisaniu do góry nogami.

 

                           

Żołądek stanowi najszerszą część przewodu pokarmowego o workowatym kształcie. Łączy
przełyk z jelitem cienkim.
To tu rozpoczyna się proces trawienia pokarmów za pomocą enzymów wytwarzanych z
żołądku oraz kwasu solnego.

ŻOŁĄDEK

DWUNASTNICA
Dwunastnica jest początkowym odcinkiem jelita cienkiego o długości 25-30 cm . W
dwunastnicy dzięki enzymom soku trzustkowego trawieniu ulegają białka , tłuszcze i cukry.

TRZUSTKA
Trzustka jest narządem gruczołowatym o zrazikowatej budowie, leży na tylnej ścianie jamy
brzusznej na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego.

JELITO CIENKIE Jelito cienkie stanowi najdłuższą część przewodu pokarmowego ciągnącą się
od żołądka do jelita grubego. W jelicie odbywa się dalszy proces trawienia węglowodanów,
tłuszczów i białka. Powierzchnię chłonną w jelicie zwiększają fałdy okrężne oraz kosmki
jelitowe. Kosmki jelitowe "wpychają" limfę (płyn wypełniający naczynia chłonne, składający się
z osocza i komórek ) do układu chłonnego. W ten sposób tłuszcze wchłonięte przez kosmki
przedostają się do układu chłonnego, a potem dopiero do układu żylnego. Białka i
węglowodany po wchłonięciu przez kosmki transportowane są do wątroby przez układ krążenia
wrotnego.
Wchłanianie ułatwia skomplikowana czynność ruchowa jelita (perystaltyka).

WĄTROBA
Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego, który leży tuż pod przeponą (mięśniem
oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej), po prawej stronie jamy brzusznej. U
dorosłego człowieka waga tego gruczołu dochodzi do 1500 g. Jest ona zbudowana prawie
wyłącznie z komórek wątrobowych. Jest to narząd miękki, a jednocześnie kruchy i łatwo
pękający przy silnym urazie . Wątroba jest odpowiedzialna za rozkład różnych szkodliwych
substancji które przedostały się do krwi np. alkoholu. W wątrobie gromadzi się również
niezwykle ważny dla organizmu składnik – żel , także powstają substancje niezbędne aby krew
mogła prawidłowo krzepnąc

Jelito grube rozciąga się na długości około 1,5 m od ujścia jelita cienkiego do odbytu. Dzieli się
na jelito ślepe (wraz z wyrostkiem robaczkowym), okrężnicę , esicę (ta część okrężnicy nazwę
zawdzięcza swojemu ułożeniu w jamie brzusznej) i odbytnicę. W jelicie grubym z
niestrawionych resztek tworzony jest kał.
Jelito ślepe zwane kątnicą jest "ślepym" uwypukleniem jelita położonym poniżej ujścia jelita
cienkiego. Wyrostek robaczkowy jest zwężoną częścią jelita ślepego z dużą ilością tkanki
limfatycznej biorącej udział w procesach odpornościowych i powstawania niektórych ciałek
krwi.

JELITO GRUBE

Gruczoły trawienne i ich funkcje
 
Ślinianki
 
Małe i duże gruczoły ślinowe (zwane śliniankami) produkują ślinę, która przewodami tych gruczołów dostaje się do
jamy ustnej. Ślina zawiera enzym- amylazę ślinową, która zapoczątkowuje rozkład wielocukru skrobi.
 
 Trzustka
 
Długi (15-20 cm), wąski gruczoł barwy szaro- różowej lub żółto- różowej. Leży w pętli, jaką tworzy dwunastnica,
ułożona jest za żołądkiem. Trzustka jest gruczołem mieszanym, tzn. produkuje enzymy trawienne i hormony
(insulinę i glukagon). Komórki gruczołowe trzustki wydzielają sok trzustkowy, Jest to płyn bezbarwny o odczynie
słabo- zasadowym, zawiera on enzymy trawiące białka, tłuszcze, węglowodany i kwasy nukleinowe.
Enzymy trawiące białka to: trypsyna i chymotrypsyna; trawiące tłuszcze to: lipaza trzustkowa; trawiące cukry to:
amylaza trzustkowa i trawiące kwasy nukleinowe to: nukleozy.

Wątroba
 
Jest największym gruczołem przewodu pokarmowego i całego organizmu;
Ma ona ciemnoczerwone zabarwienie, które jest związane z dużą ilością krwi przez niż przepływającej.
Wątroba spełnia wiele funkcji, oto niektóre z nich:
-       wytwarzanie żółci
-       magazynowanie i przemiana tłuszczów, białek i węglowodanów
-       węglowodany gromadzone są w wątrobie w postaci glikogenu (wielocukru); stanowi ona rezerwę cukrową na
wypadek ich braku w organizmie
-       unieczynnienie niektórych toksyn
-       wytwarzanie prawie wszystkich białek osocza krwi, m. in. Fibrynogenu
-       magazynuje niektóre witaminy: A, D, B12
-       przekształcanie fruktozy w glukozę
-       filtruje zarówno substancje wprowadzone do krwi z przewodu pokarmowego, jak i uwalnianie do krwi z
różnych tkanek
 

Wątroba nie jest gruczołem trawiennym, ale produkowana przez nią żółć (nie jest enzymem)

bierze udział

w trawieniu tłuszczów.
Żółć powoduje emulację tłuszczów, która daje większe rozproszenie tych nierozpuszczalnych w

wodzie związków

i zwiększa ich powierzchnię, co znacznie ułatwia większy dostęp do cząsteczek tłuszczu

lipazie

(enzym ten rozpuszczony jest w soku jelitowym). Wątroba jest głównym laboratorium

chemicznym

organizmu i najważniejszym narządem odtruwającym.
 
Gruczoły żołądkowe
 
Błona śluzowa żołądka zawiera liczne gruczoły, które wydzielają sok żołądkowy. Sok ten

zawiera wodę,

kwas solny, sole mineralne i substancje organiczne. Do tych substancji organicznych zaliczamy

enzymy i śluz.

Enzymami trawiennymi są: podpuszczka, pepsyna i lipaza żołądkowa. Dwa pierwsze enzymy

biorą udział

w trawieniu białek, a lipaza trawi tylko tłuszcze zemulgowane, jak np. tłuszcze mleka, jaj,

śmietany.

 
Gruczoły jelitowe
 
Gruczoły błony śluzowej jelita cienkiego wydzielają sok jelitowy. Sok ten zawiera enzymy

rozkładające krótkie

łańcuchy białkowe do ich elementów podstawowych- aminokwasów, rozbijające dwucukry do

cukrów prostych

oraz rozkładające tłuszcze do kwasów tłuszczowych i glicerolu. Sok jelitowy zawiera również

enzymy

rozkładające kwasy nukleinowe na nukleotydy

Trawienie oraz wchłanianie cukrów, tłuszczów i białek
 
Trawienie polega na enzymatycznym rozkładzie z udziałem wody dużych cząsteczek pokarmowych
związków organicznych (białek, tłuszczów, węglowodanów) na substancje drobnocząsteczkowe,
przyswajalne przez organizm i wchłaniane przez błony komórkowe. Enzymy trawienne są to złożone
substancje białkowe, które powodują rozkład związków bardziej złożonych do prostszych. Trawienie
większości zawartych w pokarmach substancji jest najczęściej procesem wieloetapowym. Każdy
etap trawienia przeprowadzany jest przez inny rodzaj enzymu. Enzymy trawienne nie są wydzielane
w każdym odcinku przewodu pokarmowego, a jedynie w jamie ustnej, żołądku i jelicie.
 
Trawienie węglowodanów
 Trawienie węglowodanów rozpoczyna się w jamie ustnej. Pokarm znajdujący się w jamie ustnej
zostaje rozdrobniony na mniejsze kawałki i przeżuty.
Podczas żucia, w którym biorą udział zęby, mięsnie policzków i warg kurczą się, aby wspomóc
działanie języka przesuwającego pokarm wewnątrz jamy ustnej. W jamie ustnej pokarm jest
wymieszany ze śliną zawierającą enzym- amylazę, która rozkłada skrobię (wielocukier) na mniejsze
fragmenty z odłączeniem maltozy (dwucukru). Gdy pokarm jest przeżuty i nadtrawiony przez
amylazę ślinową, język kształtuje z niego kęsy otoczone śluzem, gotowe do dalszej podróży przez
przewód pokarmowy. Pokarm dostaje się do gardła (wspólny odcinek dla układu pokarmowego i
oddechowego), dalej przez przełyk do żołądka, a z niego porcjami do jelita cienkiego. Tutaj
następuje dalszy etap trawienia węglowodanów. W dwunastnicy pod wpływem zespołu amylaz
trzustkowych i jelitowych dochodzi do rozkładu krótszych fragmentów skrobi na cząsteczki maltozy.
Wszystkie dwucukry (maltoza, laktoza, sacharoza) znajdujące się w dwunastnicy zostają rozłożone
przez odpowiednie enzymy jelita cienkiego na cukry proste (glukoza, fruktoza, galaktoza). I tak
enzym maltaza rozszczepia maltozę na dwie cząsteczki glukozy, enzym sacharaza- rozkłada
sacharozę na glukozę i fruktozę, a enzym laktaza- rozkłada laktozę na glukozę i galaktozę.
 
Trawienie tłuszczów.
 Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku, chociaż w śladowych ilościach, ponieważ lipazy
słabo działają w środowisku kwaśnym, jakie istnieje w żołądku. W żołądku trawiony jest tylko tłuszcz
w postaci zemulgowanej, występujący np. w mleku, śmietanie, jajku. Właściwe trawienie tłuszczy
rozpoczyna się dopiero w jelicie, do początkowego odcinka którego (dwunastnicy) doprowadzane są
enzymy produkowane przez trzustkę oraz żółć, wytworzona w pęcherzyku żółciowym. Wśród tych
enzymów występuje lipaza, która w obecności żółci powoduje stopniowe odłączanie cząsteczek
kwasów tłuszczowych od cząsteczek glicerolu.
 

Trawienie białek
 
Trawienie białek jest procesem bardzo skomplikowanym ze względu na olbrzymie rozmiary i złożona
strukturę ich cząsteczek. Trawienie białka rozpoczyna się w żołądku, gdzie jest wydzielany enzym
pepsyna, który rozbija białka na krótsze łańcuchy polipeptydowe. W soku żołądkowym występuje
również enzym o nazwie podpuszczka= renina= chymozyna, która ścina białko zawarte w
mleku. Dalszy etap trawienia białek odbywa białek odbywa się w jelicie cienkim, gdzie działają
enzymy trypsyna i chymotrypsyna, które rozkładają cząsteczki polipeptydów do trójpeptydów i
dwupeptydów. Oba wymienione enzymy wydzielane są przez trzustkę i do dwunastnicy dostają się
w postaci nieczynnej (trypsynogenu i chymotrypsynogenu) i dopiero w świetle jelita przekształcone
zostają w enzymy czynne. Enzymy uczestniczące w trawieniu białek występują w komórkach
gruczołowych w postaci nieaktywnej dlatego, by zabezpieczyć te komórki przed
samouszkodzeniem. Cytoplazma tych komórek, jak z resztą wszystkich innych komórek, zbudowana
jest głównie z białek i gdyby enzym miał postać aktywną w obrębie komórki, to trawiłby on
komórkę go produkującą. Gruczoły jelita cienkiego wytwarzają enzymy o nazwie peptydazy.
Rozkładają one trójpeptydy i dwupeptydy do aminokwasów (podstawowych elementów budujących
białka).
 
Wchłanianie w jelicie cienkim
 
W jelicie cienkim na skutek trawienia białek, tłuszczy i węglowodanów powstały elementarne
substancje (cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol) i te drobnocząsteczkowe związki
są wchłaniane przez kosmki jelitowe. Kosmki są to palczaste wyrostki nabłonka jelitowego, do
których dochodzą liczne naczynia włosowate i limfatyczne. Kosmki jelitowe zwiększają powierzchnię
chłonną jelita około 23 razy. Związki pobrane z soku jelitowego (mleczka pokarmowego,
składającego się z elementarnych substancji) wędrują głównie do krwi. Część tłuszczy dostaje się
jednocześnie do limfy. Krew, bogata w związki odżywcze wędruje żyłą wrotną do wątroby. Organ ten
jest ważnym centrum metabolicznym i pełni funkcję filtra, zatrzymuje substancje toksyczne i
nadwyżki składników pokarmowych. Krew wypływająca z wątroby żyłą wątrobową posiada zawsze
stały, optymalny poziom cukru. Nadmiar glukozy zamieniany jest w glikogen, składowany w
komórkach wątroby i rozkładany w miarę potrzeby dla utrzymania jej stałego stężenia we
krwi. Ściany dalszych odcinków jelita wchłaniają witaminy, pochodzące z pokarmu lub wytwarzane
przez bakteryjną symbiotyczną florę jelitową (wit. Z grupy B i K) oraz sole mineralne.
Ponieważ produkcja śliny, soków trawiennych i żółci powoduje wydzielanie dużych ilości wody do
światła przewodu pokarmowego, organizm musi ją odzyskać, aby uniknąć jej utraty wraz z
wydalanym kałem. Woda jest więc wchłaniana przez ściany jelita grubego. Minimalizuje to straty,
które mogły by być groźne dla organizmu (odwodnienie).

Zęby
Człowiek ma 32 zęby ułożone w dwóch łukach
zębowych: górnym, czyli szczękowym i dolnym -
żuchwowym (po 16 w każdym).
- siekacze służące do odgryzania kęsów
- kły u człowieka spełniają niewielką rolę (zwierzętom
natomiast pozwalają rozszarpywać pokarm)
- zęby przedtrzonowe służą do rozcierania pokarmu
- zęby trzonowe

Do układu oddechowego należą:

nos zewnętrzny
jama nosowa wraz z zatokami przynosowymi
krtań
tchawica
oskrzela główne
płuca wraz z opłucną i jamami opłucnowymi

Układ oddechowy
        Układ oddechowy - składa się z wielu narządów,
różniących się budową, a także   przydzielonymi
"cząstkowymi" zadaniami. Z grubsza dzieli się on na dwa
"odcinki": górny i dolny. Do górnego zalicza się jamę
nosową i gardło, do dolnego - krtań, tchawicę, prawe i
lewe oskrzele główne oraz drzewiasto rozgałęziony
system wewnątrzpłucnych dróg oddechowych utworzony
przez kolejne "generacje" małych oskrzeli i oskrzelików,
kończący się pęcherzykami płucnymi,    w których
odbywa się wymiana gazowa.

Krtań – górny odcinek układu oddechowego o 4 - 6 cm
długości, nieparzysty narząd służący do wydawania
dźwięków. Krtań łączy gardło z tchawicą

Nagłośnia- nieparzysty fałd zamykający wejście krtani, zbudowany z chrząstki
nagłośniowej, pokrytej tkanką miękką, więzadeł i mięśni

Wymiana gazowa zewnętrzna przebiega w płucach i polega na wymiany części wdychanego
tlenu na dwutlenek węgla i parę wodną . Wymiana gazowa zewnętrzna, która zachodzi w
pęcherzykach płucnych i polega na łączeniu się hemoglobiny z tlenem, którego stężenie w
płucach jest duże oraz powstawania dwutlenku węgla, którego stężenie w płucach jest
mniejsze.

Wymiana gazowa wewnętrzna polega na wymianie tlenu z dwutlenkiem węgla w komórkach.
Wymiana gazowa wewnętrzna, która zachodzi w tkankach i komórkach ciała, stężenie
dwutlenku węgla jest tutaj większe niż stężenie tlenu, więc hemoglobina łączy się z
dwutlenkiem węgla i pozostawia transportowany z płuc tlen