Portret rzymski

Historia

• Rzeźba rzymska z początku

podlegała silnym wpływom etruskim,
potem też greckim. Z czasem
wykształciła własne typy posągów.

• Portret rzymski obejmuje dwie grupy

przedstawień: posągi wybitnych
polityków

oraz wizerunki zmarłych

Tzw. Brutus

Ta wykonana z brązu
etruska rzeźba mężczyzny
uznawana była przez
Rzymian
za portret Lucjusza
Juniusza Brutusa,
pierwszego konsula i
przywódcę
Powstania przeciwko
ostatniemu królowi Rzymu
Tarkwiniuszowi Pysznemu.
Tak naprawdę powstała ona
ok. 300 r.p.n.e. czyli dwa
wieki od ustanowienia
republiki.

Geneza portretu-maski

pośmiertne

• Powstanie portretu rzymskiego wiąże się ze

zwyczajem wykonywania masek
pośmiertnych. Miały być one później
utrwalane w marmurze.

• Patrycjusze mieli przywilej odlewania z

wosku masek zmarłych. Maski nieżyjących
członków rodziny trzymano w specjalnej
szafce w tablinum. Były one niesione w
kondukcie żałobnym. Duża kolekcja masek
świadczyła o starożytności rodu.

"Statua Barberini"

Przedstawia patrycjusza
z portretami przodków.
Potwierdza ona przypuszczenia
o maskach pośmiertnych jako
o wzorze do portretu. Portret
trzymany w prawej ręce
datowany jest na 50-40 p.n.e., zaś
portretu trzymany w ręce lewej
na lata 20-15 p.n.e. Cała rzeźba
powstała prawdopodobnie w
czasach cesarza Augusta.

Geneza portretu- c.d.

• Pod koniec czasów Republiki

pojawiają rzeźbione w kamieniu
portrety nagrobne, reliefowe
i pełne, przedstawiające popiersia
osób prywatnych.

• Ich cechą charakterystyczną jest

przedstawienie głowy z częścią
szyi.

Stella nagrobna

Lucio Vilbo i
Vecilia Hilaro z
synem.
Jest to typowa
stella ludzi
niższego stanu.
Mamy tu do
czynienia z
bardzo
realistycznym
przedstawienie
m rysów twarzy.

Geneza popiersia

• Portretowe popiersie rzymskie

wywodzi się z takich form jak greckie
hermy (element architektoniczny w
postaci zwężanego ku dołowi słupa
zwieńczonego głową lub popiersiem
Hermesa a potem także innym
przedstawieniem portretowym) i
etruskie terrakotowe głowy wotywne

Hermy

Cechy portretu

rzymskiego

• Duża grupa przedstawień obejmuje portrety-

maski przedstawiające starszych mężczyzn,

charakteryzujące się weryzmem

(podkreślaniem fizycznych cech podeszłego

wieku), dokumentalnym odtworzeniem

szczegółów: przerysowana sieć zmarszczek,

bruzdy wokół ust i na czole, zapadnięte

policzki, ostry nos, głęboko osadzone oczy.

Genezą ich powstania były

najprawdopodobniej woskowe maski

pośmiertne. Z reguły zachowały się portrety

osób nieznanych.

Portret nieznanego

mężczyzny

Cechy portretu

rzymskiego c.d.

• Druga grupa to portrety osób zasłużonych dla

państwa- postaci historycznych lub
legendarnych oraz osób współczesnych
twórcom Mamy tutaj do czynienia z bardziej
plastycznym i miękkim opracowaniem twarzy
i włosów. Przedstawienia nie są tak
realistyczne, lecz jakby nieco bardziej
wyidealizowane.

• W III-II w. p.n.e. wykonywano odlewy w

brązie i stawiano je na miejskich placach,
zwłaszcza na Forum Romanum. Około I wieku
p.n.e. pojawiły się posągi wykonane z
kamienia.

Mówca

Figura z brązu z I
w.p.n.e. Na lamówce
togi jest inskrypcja
etruska, która mówi,
że figura jest
dedykowana zarządowi
miasta.
Mówca, może dzieło
etruskie, ale chyba już
z ludu podbitego przez
Rzym, jest to prosta
figura trybuna, który
unosi rękę, aby
nakazać ciszę nim
zacznie mówić.

Typy portretów

• W czasach późnej republiki

wykształciły się trzy typy

przedstawień zasłużonych Rzymian

• statua togata- dostojnik w todze
• statua lorica- zwycięski wódz w

pancerzu

• statua capite velato- kapłan lub

urzędnik składający ofiarę. Głowę

miał z reguły przykrytą fałdami togi.

Sulla

Lucjusz Kornelisz
Sulla, rzymski
polityk, dowódca i
dyktator, ubrany w
togę przedstawiony
jako mówca.

Portret w czasach

cesarstwa

• Wszystkie typy przedstawień zostały

podporządkowane ideologii
cesarskiej. Najlepiej to widać na
przykładzie portretów Augusta.
Pragnął on pokazywać się poddanym
jako dzielny wódz i pobożny człowiek.

• Zaczęły się także pojawiać

przedstawienia członków rodziny
cesarskiej

August jako Pontifex

Maximus

August przedstawiony
jako Pontifex Maximus
(Najwyższy Kapłan).
Tytuł ten, związany z
funkcją sakralną
podczas uroczystości
dzierżył każdy kolejny
cesarz aż do 379 r.

August z Prima Porta

Posąg ten został znaleziony
w podmiejskiej willi Liwii,
żony cesarza Augusta. Jest
uważany za prototyp
wszystkich późniejszych
posągów z okresu Cesarstwa
przedstawiających wodzów
w zbrojach (statua loricata).
Cesarz ukazany jest
w kontrapoście. Prawą rękę
z wyciągniętym palcem
wskazującym trzyma
podniesioną do góry. W lewej
dzierży włócznię, wokół której
owinięty jest wojskowy
płaszcz opasujący mu także
biodra. Ubrany jest
w wojskową tunikę i pancerz.

August jako sędzia

Liwia Druzylla

Liwia Druzylla była żoną
Augusta przez ponad
pięćdziesiąt lat. Była
oskarżana, że dla
zapewnienia tronu
swojemu synowi w
zbrodniczy sposób
pozbywała się kolejnych
pretendentów do sukcesji
po Auguście.

Portret kobiecy

• Charakterystyczną cechą rzeźb

kobiecych jest większe łagodzenie
i idealizowanie rysów. Widać tu o wiele
silniejszy wpływ rzeźby hellenistycznej.
Wynika to z braku portretów
pośmiertnych kobiet.

• W portrecie kobiecym pojawia się

charakterystyczna fryzura (tzw.
gniazdo os)

Dama Flavia

Portret późnoantyczny

• Portret późnoantyczny

charakteryzuje się pewną
stylizacją. Twarz staje się bardziej
schematyczna. Najważniejszym
elementem twarzy zaczynają być
szeroko otwarte, wpatrzone w dal
oczy.

Dioklecjan

Gaius Aurelius Valerius
Dioklacjan cesarz rzymski od
284 roku do 305 roku.
Wprowadził szereg reform i
usprawnił działanie państwa.

Konstantyn Wielki

Teodozjusz II

TeodozjuszII był cesarzem
wschodniorzymskim w
latach 408-450 (został nim
w wieku 7 lat).