Okres

Okres

hellenistyczny

hellenistyczny

dr hab. Arkady Rzegocki

dr hab. Arkady Rzegocki

GRECJA - IV, V wiek p.n.e.

GRECJA - IV, V wiek p.n.e.

(m.in. Platon,

(m.in. Platon,

Arystoteles)

Arystoteles)



Dobro wspólne

Dobro wspólne



Prawo

Prawo



Jednostka

Jednostka



Podporządkowanie interesu

Podporządkowanie interesu

indywidualnego dobru wspólnemu

indywidualnego dobru wspólnemu



Obowiązek partycypacji w życiu

Obowiązek partycypacji w życiu

publicznym

publicznym

OKRES HELLENISTYCZNY

OKRES HELLENISTYCZNY

(od upadku greckich polis IV wieku p.n.e

(od upadku greckich polis IV wieku p.n.e

do powstania cesarstwa rzymskiego w I wieku n.e.)

do powstania cesarstwa rzymskiego w I wieku n.e.)



1. Pojawienie się pojęcia indywidualności,

1. Pojawienie się pojęcia indywidualności,

prywatności, osobistości jako czegoś

prywatności, osobistości jako czegoś

niezależnego od życia wspólnoty.

niezależnego od życia wspólnoty.



2. Jednostka wycofuje się z życia publicznego.

2. Jednostka wycofuje się z życia publicznego.



3. Religia przestaje być zależna od wspólnoty i

3. Religia przestaje być zależna od wspólnoty i

zaczyna odgrywać ogromną rolę w życiu

zaczyna odgrywać ogromną rolę w życiu

pojedynczych ludzi.

pojedynczych ludzi.



4. Te procesy umożliwiają sformułowanie

4. Te procesy umożliwiają sformułowanie

uprawnień, które mogą nawet negować prawo.

uprawnień, które mogą nawet negować prawo.

Uprawnienia wiążą państwo, państwo powinno je

Uprawnienia wiążą państwo, państwo powinno je

przestrzegać.

przestrzegać.



ius – lex

ius – lex



uprawnienie – prawo (right – law)

uprawnienie – prawo (right – law)

Diogenes

Diogenes

John William Waterhouse

John William Waterhouse

Cynicy

Cynicy

(kynikos – jak pies)

(kynikos – jak pies)

Antystenes (uczeń Sokratesa)

Antystenes (uczeń Sokratesa)

Diogenes (404 – 323 p.n.e.)

Diogenes (404 – 323 p.n.e.)



Przeciwstawiają się przeciwko:

Przeciwstawiają się przeciwko:



uczestnictwu w życiu publicznym, państwowym

uczestnictwu w życiu publicznym, państwowym



stratyfikacji społecznej

stratyfikacji społecznej



Mędrzec jest samowystarczalny

Mędrzec jest samowystarczalny



Bezwartościowe są wszystkie instytucje kulturowe (małżeństwo,

Bezwartościowe są wszystkie instytucje kulturowe (małżeństwo,

rodzina, własność, obywatelstwo, wiedza, a więc wszystkie

rodzina, własność, obywatelstwo, wiedza, a więc wszystkie

konwencjonalne instytucje cywilizowanego świata).

konwencjonalne instytucje cywilizowanego świata).



Grecy zostają zrównani z barbarzyńcami, a wolni z niewolnikami.

Grecy zostają zrównani z barbarzyńcami, a wolni z niewolnikami.



Pozbawiają nas kryterium rozumności, sprowadzając mędrca do

Pozbawiają nas kryterium rozumności, sprowadzając mędrca do

pozycji prymitywnej według hasła aby żyć w zgodzie z naturą, ze

pozycji prymitywnej według hasła aby żyć w zgodzie z naturą, ze

swoimi instynktami.

swoimi instynktami.



Wszyscy są równi przed obliczem naturalności, przyrodniczości

Wszyscy są równi przed obliczem naturalności, przyrodniczości

(przeciw elitaryzmowi Platona czy Arystotelesa)

(przeciw elitaryzmowi Platona czy Arystotelesa)



Mędrzec nie potrzebuje prawa i państwa, gdyż stanowią one

Mędrzec nie potrzebuje prawa i państwa, gdyż stanowią one

ograniczenie.

ograniczenie.



Wszystkie instytucje są konwencjonalne.

Wszystkie instytucje są konwencjonalne.



Są obywatelami świata (kosmopolitami)

Są obywatelami świata (kosmopolitami)

Epikur

Epikur

Epikurejczycy

Epikurejczycy

Epikur (ok. 341 – 270 p.n.e.)

Epikur (ok. 341 – 270 p.n.e.)

(hedonizm, materializm, utylitaryzm)

(hedonizm, materializm, utylitaryzm)



Materializm – negowali istnienie platońskiego świata idei

Materializm – negowali istnienie platońskiego świata idei



Hedonizm – zagadnienie przyjemności, człowiek jest

Hedonizm – zagadnienie przyjemności, człowiek jest

samowystarczalny (a u Arystotelesa polis)

samowystarczalny (a u Arystotelesa polis)



Negacja istnienia powszechnych norm obowiązujących jednostkę

Negacja istnienia powszechnych norm obowiązujących jednostkę

(polemika z Sokratesem). W jednostce znajdują się podstawowe

(polemika z Sokratesem). W jednostce znajdują się podstawowe

kryteria tego co istnieje.

kryteria tego co istnieje.



Natura ludzka jest egocentryczna, na pierwsze miejsce wysuwa się

Natura ludzka jest egocentryczna, na pierwsze miejsce wysuwa się

własny interes

własny interes



Obok indywidualnego szczęścia nie ma reguł, a więc nie istnieje

Obok indywidualnego szczęścia nie ma reguł, a więc nie istnieje

sparwiedliwośc jako coś niezależnego od człowieka.

sparwiedliwośc jako coś niezależnego od człowieka.



Sprawiedliwość to zespół konwencji regulujących stosunki między

Sprawiedliwość to zespół konwencji regulujących stosunki między

ludźmi. Każda jednostka decyduje o tym co jest przyjemne a co

ludźmi. Każda jednostka decyduje o tym co jest przyjemne a co

przykre, co jest dobre a co złe.

przykre, co jest dobre a co złe.



Dobro tożsame z indywidualnym poczuciem przyjemności. Istnienie

Dobro tożsame z indywidualnym poczuciem przyjemności. Istnienie

instytucji publicznych jest uzasadnione o tyle o ile przyczyniają się do

instytucji publicznych jest uzasadnione o tyle o ile przyczyniają się do

osiągnięcia dobra czyli indywidualnej przyjemności.

osiągnięcia dobra czyli indywidualnej przyjemności.



Państwa zawiązują się dla zapewnienia bezpieczeństwa. Państwo i

Państwa zawiązują się dla zapewnienia bezpieczeństwa. Państwo i

prawo istnieje w ramach kontraktu dla ochrony jednostki.

prawo istnieje w ramach kontraktu dla ochrony jednostki.

Epikurejczycy cd.

Epikurejczycy cd.



Człowiek nie ma instynktu wspólnotowego,

Człowiek nie ma instynktu wspólnotowego,

ma za to instynkt indywidualnej szczęśliwości.

ma za to instynkt indywidualnej szczęśliwości.



Zredukowanie motywów postępowania

Zredukowanie motywów postępowania

człowieka wyłącznie do indywidualnego,

człowieka wyłącznie do indywidualnego,

przyjemnościowego interesu.

przyjemnościowego interesu.



Transcendencja nie ma znaczenia dla

Transcendencja nie ma znaczenia dla

ludzkiego życia. Negują istnienie Boga, a

ludzkiego życia. Negują istnienie Boga, a

religia jest równoznaczna z marzeniem.

religia jest równoznaczna z marzeniem.



Postulują wycofanie się jednostki z życia

Postulują wycofanie się jednostki z życia

wspólnotowego do prywatności oraz bierność

wspólnotowego do prywatności oraz bierność

polityczną.

polityczną.

Marek Aureliusz

Marek Aureliusz

Stoicy

Stoicy

Zenon z Kition na Cyprze (334 – 262 p.n.e.)

Zenon z Kition na Cyprze (334 – 262 p.n.e.)

Seneka (ok. 2 p.n.e. – 65 n.e.)

Seneka (ok. 2 p.n.e. – 65 n.e.)

Marek Aureliusz (121 – 180 n.e.)

Marek Aureliusz (121 – 180 n.e.)



nie może być wyższego autorytetu od rozumu

nie może być wyższego autorytetu od rozumu



świat w takiej postaci, w jakiej przedstawia nam go rozum,

świat w takiej postaci, w jakiej przedstawia nam go rozum,

a więc świat przyrody, stanowi całą istniejącą

a więc świat przyrody, stanowi całą istniejącą

rzeczywistość. Nie istnieje nic wyższego.

rzeczywistość. Nie istnieje nic wyższego.



Przyroda rządzi się racjonalnie zrozumiałymi zasadami.

Przyroda rządzi się racjonalnie zrozumiałymi zasadami.



Ludzie stanowią część przyrody.

Ludzie stanowią część przyrody.



Bóg jest przenikającym na wskroś przyrodę i ludzi duchem

Bóg jest przenikającym na wskroś przyrodę i ludzi duchem

rozumu, boskim tchnieniem – jest umysłem świata, jego

rozumu, boskim tchnieniem – jest umysłem świata, jego

samoświadomością.

samoświadomością.



Stanowiąc jedność z przyrodą po śmierci znów stajemy się

Stanowiąc jedność z przyrodą po śmierci znów stajemy się

jej częścią.

jej częścią.



Powinniśmy przyjąć stanowisko pogodzenia się ze

Powinniśmy przyjąć stanowisko pogodzenia się ze

światem, z przyrodą podporządkowaną pod racjonalne

światem, z przyrodą podporządkowaną pod racjonalne

prawa.

prawa.

Sceptycy

Sceptycy



Pirron (ok. 365 – 270 p.n.e.)

Pirron (ok. 365 – 270 p.n.e.)



Tymon z Fliuntu (320 – 230 p.n.e.)

Tymon z Fliuntu (320 – 230 p.n.e.)



Karneades (214 – 129 p.n.e.)

Karneades (214 – 129 p.n.e.)



Istnieje niezliczona liczba poglądów, pozostaje

Istnieje niezliczona liczba poglądów, pozostaje

nam więc kierować się wrażeniami, nigdy nie

nam więc kierować się wrażeniami, nigdy nie

powinniśmy zakładać, że znajdziemy

powinniśmy zakładać, że znajdziemy

wyjaśnienie prawdziwsze od innego.

wyjaśnienie prawdziwsze od innego.



Najlepiej dostosować się do panujących

Najlepiej dostosować się do panujących

obyczajów.

obyczajów.



Nigdy nie osiągniemy ostatecznego poziomu

Nigdy nie osiągniemy ostatecznego poziomu

pewności.

pewności.

Aleksander Wielki

Aleksander Wielki

(336-323 p.n.e.)



Aleksander przyjął model wschodniej monarchii despotycznej.

Aleksander przyjął model wschodniej monarchii despotycznej.



Wprowadził obyczaj

Wprowadził obyczaj

proskynesis

proskynesis

, czyli bicia pokłonów przed

, czyli bicia pokłonów przed

władcą. (Obyczaj ten nie obowiązywał tylko macedońskich

władcą. (Obyczaj ten nie obowiązywał tylko macedońskich

oficerów – towarzyszy walki Aleksandra).

oficerów – towarzyszy walki Aleksandra).



Przyjął styl monarchów perskich: ubierał się w purpurową tunikę

Przyjął styl monarchów perskich: ubierał się w purpurową tunikę

z białymi pasami, na głowie nosił diadem.

z białymi pasami, na głowie nosił diadem.



Integrował ludzi Wschodu z Macedończykami:

Integrował ludzi Wschodu z Macedończykami:



przeszkolił w macedońskiej armii 30 tys. młodych mężczyzn z Baktrii.

przeszkolił w macedońskiej armii 30 tys. młodych mężczyzn z Baktrii.



zorganizował ślub 90 macedońskich dowódców wojskowych z córkami

zorganizował ślub 90 macedońskich dowódców wojskowych z córkami

perskich arystokratów.

perskich arystokratów.



ożenił się z córką Dariusza III i z córką jednego z perskich arystokratów

ożenił się z córką Dariusza III i z córką jednego z perskich arystokratów

(miał więc jednocześnie trzy żony).

(miał więc jednocześnie trzy żony).



Prowadził politykę tolerancji wobec odrębności kulturowej i

Prowadził politykę tolerancji wobec odrębności kulturowej i

religijnej podbitych ludów, pod warunkiem uznania jego

religijnej podbitych ludów, pod warunkiem uznania jego

absolutnej władcy.

absolutnej władcy.

Okres

Okres

hellenistyczny

hellenistyczny

dr hab. Arkady Rzegocki

dr hab. Arkady Rzegocki