Turzyce i Sitowate

Ćwiczenie 5

Turzycowate

Turzyca zaostrzona - Carex gracilis

Curt.(= C. acuta L.)

Pokrój
Roślina wysoka, do 150 cm, trwała, o pełzającym kłączu i krótkich

rozłogach, luźnokęp-kowa. Wykształca liczne i silne pędy

wegetatywne o bardzo długich blaszkach liściowych,

przewyższających nawet pędy kwiatostanowe.

Morfologia
Łodyga - prosta, sztywna, trój kanciasta, w górze nieco przegięta i

szorstka.

Liście
blaszki liściowe - często dłuższe od łodygi, szerokie (10 mm),

ostrobrzegie, podłużnie prążkowane, sztywne, żywozielone;

pochwy liściowe - białobłoniaste, strzępią się płatowo, dołem brunatne.
3. Kwiatostan - duży, złożony z 2-4 szczytowych kłosów męskich oraz

długich, zwieszających się na szypułkach 3-5 kłosów żeńskich.

Podsadki dłuższe od kwiatostanu. Kwiaty męskie mają przysadki

brunatne, a żeńskie czarne z zielonym grzbietem, dłuższe od

pęcherzyków. Pęcherzyki kulistojajowate, niewyraźnie 3-kanciaste,

prawie bez nerwów, zielone o bardzo krótkim dzióbku.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała. Kwitnie w kwietniu i maju. Odznacza się wysoką
konkurencyjnością i dużym zróżnicowaniem form. Jest jedną z
najbardziej pospolitych turzyc w kraju. Występuje najczęściej na
łąkach bagiennych, podmokłych różnego typu, w lokalnych
obniżeniach, łąkach zalewowych, łęgach zastoiskowych, nad
brzegami wód, w szerokich dolinach rzecznych, zwłaszcza przy
ujściu rzek. Tworzy luźną lecz wyrównaną darń.

Znaczenie gospodarcze

Turzyca zaostrzona pod względem paszowym jest wyżej oceniana
niż inne turzyce, szczególnie sprzątnięta w młodym stadium
wegetacji dostarcza cennego surowca do sporządzania kiszonek.
Jako zielonka i siano ma małą strawność i dużą zawartość
krzemionki. Jej znaczenie ekologiczne jest bardzo duże, gdyż
stanowi jeden z podstawowych składników szaty roślinnej torfowisk.
Zbiorowiska z jej udziałem ochraniają gleby torfowe przed różnymi
niekorzystnymi procesami fizykochemicznymi. Powodują też
spłycenie i zarastanie zbiorników wodnych. Lwu = 1 (przy udziale w
runi do 10%); Lwu = 0 (przy udziale w runi powyżej 10%).

Turzyca błotna - Carex

acutiformis Ehrh.

• Pokrój

• Roślina wysoka, do 150 cm, trwała, rozłogowa, o średnio długich

rozłogach, o łodygach sztywnych, ulistnionych tylko w dolnej

części.

• Morfologia

• Łodyga - prosta, bardzo szorstka, trójkanciasta, dolna połowa

łodygi ulistniona, górna bezlistna.

• Liście

• blaszki liściowe - szerokie (5-8 mm), o brzegach pogiętych ku

dołowi, końce nagle zwężone, zaostrzone, sine (szczególnie po

dolnej stronie);

• pochwy liściowe - czerwonobrunatne, z szerokim sieciowatym

unerwieniem.

• 3.

Kwiatostan - stanowi zwisające kłosy męskie (3-5) do siebie

zbliżone oraz żeńskie (3-4) na długich szypułkach. Podsadki kłosów

męskich - brunatne i lancetowate, a żeńskich ciemnobrunatne z

fioletowym odcieniem. Pęcherzyki brunatne, owalne, wyraźnie

unerwione, zwężone w krótki dzióbek.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała, którą cechuje duża żywotność i szybki
rozwój. Kwitnie w kwietniu i maju. Występuje na silnie
zabagnionych łąkach, mokradłach, nad brzegami wód, w
podobnych siedliskach, jak Carex gracilis.

Znaczenie gospodarcze

Turzyca błotna pod względem paszowym, nie przedstawia
żadnej wartości. Zielonkę i siano cechują niska strawność i
duża zawartość krzemionki. Znaczenie ekologiczne tego
gatunku jest bardzo duże, gdyż stanowi jeden z
podstawowych składników zbiorowisk roślinnych na
torfach. Ochraniają gleby torfowe przed niekorzystnymi
procesami fizykochemicznymi, np.: murszeniem. Powodują
też spłycanie i zarastanie zbiorników wodnych. Lwu = 1.

Turzyca sztywna - Carex

Hudsonii Bennet. (= C.

elata All. )

• Pokrój

• Roślina wysoka, do 120 cm, trwała, kępkowa, o łodygach

sztywnych, ulistnionych w dolnej części, z liśćmi rozkładającymi

się na boki. Tworzy kępy duże, zwarte, wysokie, o długich 40-50

cm członach.

• Morfologia

• 1.

Łodyga - sztywno wyprostowana, szorstka, trójkanciasta, o

ostrych krawędziach, sinozielona.

• 2. Liście

• blaszki liściowe - nieco krótsze od łodygi, sztywne, szorstkie, o

załamanych, ostrych krawędziach, sinozielone;

• pochwy liściowe - górne - sieciowato-porozrywane, połyskujące,

dolne - żółtobrunatne lub czerwonobrunatne.

• 3.

Kwiatostan - wielokłosowy, kłosów męskich 4-5, z czego 1-2

szczytowe oraz żeńskich 2-4. Przysadki kwiatowe czarnobrunatne,

z zielonym grzbietem, krótsze od pęcherzyków, które są

elipsowate, płaskie, szarozielone, dachówkowato ułożone, z

króciutkim dzióbkiem.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała, rozwija się wcześnie wiosną. Kwitnie w kwietniu i maju.
Narastające z czasem zwarte, duże kępy są bardzo trwałe i trudne do
usunięcia, nawet po odwodnieniu. Turzyca ta jest dobrze
przystosowana do występowania w zmiennych warunkach
siedliskowych, wytwarza bowiem dwa typy korzeni. Długie i
stosunkowo grube, dorastające do głębszych warstw gleby oraz
cienkie i włókniste, rozłożone głównie pod powierzchnią gruntu. Taki
system korzeniowy pozwala jej na łatwe przetrwanie dłuższych posuch
oraz długotrwałych zalewów powierzchniowych. Występuje na glebach
wytworzonych z torfów szuwarowych, podlegających częstym i
długotrwałym zalewom powierzchniowym, na terenach podtapianych,
moczarach, w pobliżu lądowiejących zbiorników.

Znaczenie gospodarcze

Turzyca sztywna pod względem paszowym, nie przedstawia większej
wartości, chociaż w młodym stanie odznacza się korzystnym składem
chemicznym. Znaczenie ekologiczne tych roślin jest podobne jak Carex
gracilis i Carex acutiformis..Lwu = 1 (przy udziale w runi do 10%); Lwu
= 0 (przy udziale w runi powyżej 10%).

Turzyca pospolita - Carex fusca

Bell. et All

Pokrój

• Roślina niska (do 50 cm wys.), rozłogowa, tworzy luźną

darń.

Morfologia
1. Łodyga - prosto wzniesiona, cienka, szorstka, o ostrych

krawędziach.

2. Liście

• blaszki liściowe - wąskie, górą szorstkie, sinozielone,

przy wysychaniu zwisają w dół. Języczek krótki owalny;

• pochwy liściowe - całe, brunatne, matowe.
3. Kwiatostan - złożony z 1-2 kłosów męskich i 2-3 kłosów

żeńskich. Kwiaty męskie z brunatną przysadką odwrotnie

jajowate, owalnie zakończone. Kwiaty żeńskie mają

czarne przysadki z zielonym grzbietem i są krótsze od

pęcherzyków.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała, występuje na uboższych łąkach i pastwiskach,
pospolita zarówno na glebach mineralnych, jak i organicznych w
warunkach bardziej wilgotnych. Występuje także na brzegach
stawów, rowów i jezior.

Znaczenie gospodarcze

Pod względem pastewnym wyróżnia się spośród turzyc; siano z jej
udziałem zjadane jest przez bydło, szczególnie gdy zebrane jest
wcześniej. Znosi dobrze wypasanie. Lwu = 1.

Turzyca brzegowa - Carex

riparia Curt.

Pokrój

• Roślina wysoka, do 150 cm, rozłogowa, z długimi i grubymi rozłogami.

Morfologia

1. Łodyga - wyprostowana, gruba, szorstka na przekroju ostro

trójkanciasta.

2. Liście

• blaszki liściowe - płaskie z rynnowatym zagłębieniem w środku,

szerokie (do 20 mm), jaskrawozielone. U podstawy blaszki występuje

krótki, owalny języczek;

• pochwy liściowe - całe lub błoniasto porozrywane czerwonobrunatne.
3. Kwiatostan - złożony z 3-5 kłosów męskich o przysadkach

lancetowatych, zakończonych ościsto oraz 3-4 długich kłosów żeńskich

o przysadkach zielonych z brunatnym obrzeżem, zakończone

ząbkowatą ością. Pęcherzyki brązowo szare, obłe, gładkie, zakończone

dwuzębnym dziobkiem.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała. Rozrasta się przy pomocy rozłogów. Pospolita na
moczarach, brzegach wód, rowów. Jest powszechnym składnikiem
roślinności torfowisk niskich.

Znaczenie gospodarcze

Pod względem paszowym nie przedstawia żadnej wartości. Znaczenie
ekologiczne tego gatunku jest duże, gdyż występuje często w
zbiorowiskach roślinnych torfowisk i ochraniają te torfowiska przed
niekorzystnymi procesami fizykochemicznymi. Lwu = 0.

Turzyca dwustronna - Carex

disticha HUDS.

Pokrój

• Roślina wysoka 30-90 cm, gęstokępkowa z krótkimi rozłogami tworzy

zwarte płaty.

Morfologia

1. Łodyga - cienka, ulistniona do połowy długości u góry szorstka,

trójkanciasta, ale o tępych krawędziach.

2. Liście

• blaszki liściowe - długie, wąskie i szorstkie;

• pochwy liściowe - zielone, bez błonkowatej wewnętrznej części,

dolne pochwy brunatne.

3. Kwiatostan - kłos złożony z 6 - 20 kłosków, kwiaty męskie skupione

są w środkowej partii kłosa, a u podstawy i na szczycie znajdują się

kwiaty żeńskie.

4. Owoc - pęcherzyk ciemnobrunatny, jajowaty, w części górnej bardzo

wąsko oskrzydlony.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała. Kwitnie w maju i czerwcu. Pospolita na moczarach,
łąkach bagiennych. Licznie występuje na torfowiskach niskich.

Znaczenie gospodarcze

Pod względem paszowym nie odgrywa roli. Siano nadaje się na
ściółkę. Lwu =2.

Turzyca żółta Carex flava

L.

Pokrój

•

Turzyca niska 20-50 cm wysoka, kępkowa a nawet zbitokępkowa, kolor żółto

zielony.

Morfologia

1. Łodygi - trójgraniaste, gładkie i sztywne.
2. Liście

•

blaszki liściowe - 3-5 mm szerokie, żółtozielone, podwójnie złożone, na

brzegach ostre;

•

pochwy liściowe - brunatne;

•

przydatki liści - języczki długie, błonkowate, białe.

3. Kwiatostan - 3-4-kłosowe, na szczycie jeden kłos męski z brunatnymi

eliptycznymi przysadkami. Kłosy słupkowe osadzone poniżej na krótkich

szypułkach przypominają kształt jeżogłówki.

4. Owoc - pęcherzyk gładki, żeberkowany, żółtozielony, znacznie dłuższy od

przysadek, dzióbek stożkowaty.

Biologia i siedlisko

Jest rośliną trwałą kwitnie w maju, jest rośliną wczesną.
Pospolita na wilgotnych i mokrych łąkach oraz na pastwiskach.
Spotyka się ją na rozmaitych glebach tak mineralnych jak i
organicznych. Jest mało wymagająca w stosunku do siedliska.

Znaczenie gospodarcze

Pod względem paszowym nie odgrywa istotnej roli. Siano z
dużym jej udziałem nadaje się tylko na ściółkę. W
zbiorowiskach naturalnych stanowi istotny składnik szaty
roślinnej, element równowagi przyrodniczej i krajobrazowy. Lwu
= 1.

Turzyca owłosiona -

Carex hirta L.

Pokrój

•

Turzyca niska do 60 cm wysoka, rozłogowa o stosunkowo długich rozłogach

podziemnych. Cała owłosiona.

Morfologia

1. Łodyga - trzykanciasta o kantach tępych, jedynie pod kwiatostanem nieco

szorstka, stosunkowo dobrze ulistniona i owłosiona.

2. Liście

•

blaszki liściowe - obustronnie bogato owłosiona, szerokości 3-6 mm, o

brzegach kolankowato zgiętych;

•

pochwy liściowe - z błoniastym kołnierzykiem, gęsto owłosione, dolne

brunatne słabo unerwione, słabo sitkowane.

3. Kwiatostan - składa się z 2-3 kłosów męskich zbliżonych do siebie i 2-4 kłosów

żeńskich oddalonych od siebie, górne siedzące, dolne osadzone na szypułkach.

Przysadki kwiatowe jajowato - lancetowate z obłonionymi brzegami.

4. Owoc - pęcherzyk jajowatostożkowaty, żółtawy, włochaty, na szczycie

zakończony grubym dzióbkiem.

Biologia i siedlisko

Kwitnie od kwietnia aż do czerwca, jest trwała, światłolubna. W
siedliskach naturalnych występuje pospolicie i wytwarza liczne
ekotypy. Jest gatunkiem typowo eurycenotycznym tj.
gatunkiem, który może rozwijać się w pełni w wielu
zbiorowiskach o odmiennych warunkach ekologicznych.

Znaczenie gospodarcze

Bardzo pospolity gatunek łąk, pastwisk na glebach suchych i
piaszczystych, ubogich w składniki pokarmowe. Występuje
licznie na skarpach, przy widnych lasach i okresowo wilgotnych
murawach. Należy do gatunków o małej wartości pastewnej.
Lwu = 2

Turzyca prosowata — Carsx

panic&a L.

Pokrój

•

Turzyca niska 15-40 cm wysoka. Tworzy długie podziemne rozłogi, z których

pojedynczo wyrastają łodygi.

Morfologia

1.

Łodygi - proste, gładkie ulistnione tylko w dole, nieregularnie trojkanciaste z

tępymi krawędziami.

2.

Liście

•

blaszki liściowe - charakterystycznie zabarwione na kolor niebieskawo - zielony,

brzegi blaszek kolankowato wygięte, szerokości 5 mm, krótsze od łodyg, długo

zaostrzone;

•

pochwy liściowe - żółtobrunatne, matowe, brzuszna jej strona słabo łatkowato roz

padająca się,

•

przydatki liści - języczki małe, krótkie i trójkątne.

3.

Kwiatostan - jeden kłos męski na szczycie, prosty i maczugowaty, poniżej 1-2

kłosy żeńskie słupkowe. Podstawa kłosów długopochwiasta, liściowata. Przysadki

kwiatowe kwiatów męskich są lancetowate koloru brunatnego, natomiast kwiatów

żeńskich czerwo-nobrunatne, błyszczące, ostro zakończone.

4.

Owoc - pęcherzyki dość duże i dłuższe od przysadek, szarozielone, beznerwowe, z

krótkim dzióbkiem.

Biologia i siedlisko

Jest rośliną trwałą. Kwitnie od maja do czerwca. Pospolicie
występuje na mokrych łąkach i torfowiskach na glebach ubogich
i kwaśnych. Pospolita w wielu zespołach łąk i pastwisk, jednak
najczęściej rośnie na łąkach z trzęślicą modrą.

Znaczenie gospodarcza

Pod względem paszowym nie przedstawia większego znaczenia,
w stadium młodym przez zwierzęta jest pobierana dość chętnie.
Intensywne nawożenie łąk może ograniczać jej występowanie.
Plonuje bardzo nisko. Lwu = 2.

Sitowie leśne - Scirpus

silvaticus L.

Pokrój

• Roślina bardzo okazała, powyżej 1 m wysoka. Wytwarza długie i

grube podziemne rozłogi.

Morfologia

1. Łodygi - grube, tępo trójkanciaste, wewnątrz puste, silnie

ulistnione.

2. Liście

• blaszki liściowe - podwójnie złożone, szerokie do 12 mm,

spiczasto zakończone, z połyskiem, o ostrych brzegach;

• pochwy liściowe - żółtawe lub brązowe.
3. Kwiatostan - rozrzutki wielokrotnie rozgałęzione, okazałe,

umieszczone na szczycie łodygi. Kwiaty obupłciowe. Przysadki

kwiatowe podłużnie jajowate o ostrym grzbiecie, z małym ząbkiem.

4. Owoc - jasnożółty, trójkanciasty orzeszek.

Biologia i siedlisko

Roślina trwała. Występuje pospolicie na łąkach nadmiernie
wilgotnych, mokrych zaro ślach, rowach i na stanowiskach z
wodą zastoiskową stagnującą Dobrze znosi ocienianie.

Znaczenie gospodarcze

Pod względem paszowym przedstawia wartość niewielką.
Lwu = 1.

Wełnianka wąskolistna - Eriophorum

angustifolium Honck.

Pokrój

• Roślina niska (40-60 cm). Tworzy gęstą zbitą darń, wytwarza

krótkie podziemne rozłogi.

Morfologia

1. Łodygi - w przekroju poprzecznym zróżnicowane, dołem obłe i

gładkie, gorą trojkanciaste, zakończone kwiatostanem.

2. Liście

• blaszki liściowe - trójkanciaste 2-4 mm szerokie,

rynienkowate, zakończone trójkan-ciastym kolcem;

• pochwy liściowe - liści najwyższych zwykle rozdęte, niższych

normalne.

3. Kwiatostan - typu rozrzutek złożonych z kilku 3-5 kłosów o

gładkich szypułkach.

4. Owoc - zebrany w owocostan w postać białej puszystej główki.

Biologia i siedlisko

Jest rośliną trwałą. Spotykana
na torfowiskach niskich,
mokrych łąkach i szczególnie na
moczarach.

Znaczenie gospodarcze

Nie nadaje się na paszę.
Stanowi element zbiorowisk
naturalnych. Lwu = 1.

Wełnianka pochwowata - Eriophorum

vaginatum L.

Pokrój

•

Roślina zbitokępkowa, niska do 60 cm wysoka. Tworzy gęstą poduszkowatą darń.

Morfologia
1.

Łodygi -w przekroju poprzecznym zróżnicowane, dołem obłe, górą trojkanciaste

szorst kie zakończone tylko jednym kłosem.

2.

Liście

•

blaszki liściowe - zróżnicowane dolne z cienkimi blaszkami, górne bezblaszkowe;

•

pochwy liściowe - rozdęte, górne bezblaszkowe.

3.

Kwiatostan - w postaci pojedynczego, jajowatego kłosa. Przysadki kwiatowe

srebrzyste, ostro wydłużone, błonkowate.

4.

Owoc - zebrane w owocostan główka.

Biologia i siedlisko
•

Gatunek trwały, kwitnie w marcu i kwietniu. Spotykana na torfowiskach wysokich i

przej ściowych.

Znaczenie gospodarcze

•

Nie nadaje się na paszę. Lwu = 1

Wsłnianka szerokolistna - Eriophorum

latifolium Hoppe.

Pokrój

•

Wysokość do 60 cm. Tworzy zbite darnie i rośnie w kępach.

Morfologia
1. Łodygi - zróżnicowane w przekroju poprzecznym, dolna część obła, górna

trójgraniasta.

2. Liście

•

blaszki liściowe - blaszkowate do 7 mm szerokie, brzegi ostre, zakończone trójkan-

ciastym kolcem

•

pochwy liściowe - nieco luźne.

3. Kwiatostan - typu złożonej rozrzutki, 5-12 kłosowe z szorstkimi szypułkami.
4. Owoc - zebrany w owocostan w postaci puszystej główki.

Biologia i siedlisko

•

Roślina trwała, kwitnie od maja do czerwca, spotykana na torfowiskach niskich, na

łąkach wilgotnych i moczarach. Gatunek mniej pospolity, występuje przeważnie w

Polsce Południo wej i w mokrych źródliskowych stanowiskach.

Znaczenie gospodarcze

•

Wartość gospodarcza tego gatunku niska. Łąki z masowym występowaniem wełnianki

szerokolistnej tworzą aspekt bieli, od czego pochodzi nazwa bielawy. Lwu = 1.

Sitowate

Sit rozpierzchły - Juncus

effusus L.

Pokrój i morfologia

• Roślina wysoka (do 120 cm) o krótkich kłączach, tworzy gęste

kępki. Łodygi i podobne do nich liście są prosto wzniesione, obłe.

Łodygi są gładkie, wypełnione nieprzerwanym rdzeniem. Od dołu

pędy są otulone sztywnymi, brunatnymi, bezblaszkowymi

pochwami. Kwiatostanem jest rozpierzchła wierzchołka o dość

długich, rozgałęzionych szypułkach kwiatowych, osadzony pozornie

bocznie na łodydze (zepchnięty na bok przez długą obłą podsadkę,

przedłużającą pozornie łodygę).

Bioiogia i siedlisko

• Roślina trwała, kępkowa z runi wypiera wartościowe trawy,

przyczynia się w ten sposób do degradacji runi łąkowej. Występuje

na mokrych łąkach i pastwiskach źle przewietrzonych, bagnach i

moczarach. Bujnie rozwija się na silnie udeptanych, wilgotnych

pastwiskach, w ugniatanych kołami ciągników darni terenów

wilgotnych. Zaliczany jest do uporczywych chwastów, obniżających

wartość paszy łąkowej, gdyż posiada trudno strawne łodygi. Na

pastwiskach omijany jest przez zwierzęta. Lwu = 0.

Sit członowaty - Juncus

articulatus L.

Pokrój i morfologia

• Roślina 60 cm wysoka, o krótkich pełzających kłączach. Łodyga jest

prosta, obła. Liście dolne zredukowane do czerwonobrunatnej pochwy,

inne wyżej położone posiadają blaszki liściowe obłe, rzadziej nieco

spłaszczone. Blaszki liściowe posiadają wyraźnie zaznaczone

przegrody, widoczne z zewnątrz, w kształcie wąskich poprzecznych

zgrubień. Pochwy liścio we są szerokie i otwarte. Kwiatostanem jest

luźna rozrzutka z kwiatami zebranymi w liczne główki. Osadzone są

one na długich, sztywnych szypułkach. Kwiatostan umieszczony jest

na szczycie łodygi.

Biologia i siedlisko

• Roślina trwała. Występuje na okresowo podmokłych glebach

mineralnych i organicznych.

Znaczenie gospodarcze

• Zaliczany jest do chwastów obniżających wartość paszy łąkowej, gdyż

posiada trudno strawne liście i łodygi. Na pastwiskach omijany jest

przez zwierzęta. Lwu = 1.

Sit skupiony - Juncus

conglomeratus L.

Pokrój i morfologia

• Roślina wysoka (ok. 120 cm), tworzy duże kępy. Pędy

kwiatostanowe są nieulistnione i żeberkowane pod kwiatostanem.

Wypełnione są białym, nieprzerywanym rdzeniem. Liście podobne

do łodyg wyrastają u ich nasady. W dolnej części kęp występują

skrócone, bez-blaszkowe, czerwonobrunatne, skórzaste pochwy.

Kwiatostanem jest skupiona wierzchotka, bocznie osadzona na

łodydze.

Biologia i siedlisko

• Roślina trwała. Tworząc duże kępy wypiera z runi wartościowe

gatunki traw. Występuje na glebach mineralnych i organicznych w

warunkach wilgotnych, podmokłych i źle przewietrzonych.

Znaczenie gospodarcze

• Zaliczany jest do uporczywych chwastów, obniżających wartość

paszy łąkowej. Na pastwi skach omijany jest przez zwierzęta. Nie

nadaje się nawet na ściółkę. Lwu = 0.

Kosmatka polna - Luzula

campestris L.

Pokrój i morfologia

• Roślina niska (do 30 cm) z krótkimi rozłogami. Łodyga dość

sztywna, cienka. Liście płaskie, stopniowo zwężające się w

długi ostry szczyt. Brzegi blaszek, szczególnie u podstawy

wełnisto orzęsione. Kwiatostanem jest rozrzutka

rozpierzchła, wielokrotnie rozgałęziona. Działki ostre,

obrzeżone, ciemnokasztanowate.

Biologia i siedlisko

• Jest rośliną trwałą. Kwitnie bardzo wcześnie. Występuje w

siedliskach zbyt suchych. Jest wskaźnikiem siedlisk ubogich.

Znaczenie gospodarcze

• Występuje na suchych łąkach i pastwiskach, a także na

ugorach i wzgórzach. Wartość pokarmowa bardzo niska. Lwu

= 1.

SKRZYPY

Skrzyp polny - Equisetum

arvense L.

Pokrój i morfologia

•

Pędy zarodnikowe wysokości do 20 cm, pojawiają się osobno i pierwsze na wiosnę, nie

rozgałęziają się żołtawobrunatne lub czerwonawe, pochwy lejkowato rozdęte, z 6-12

ciem nobrunatnymi ząbkami, soczyste, wewnątrz pełne, na szczycie zakończone

grubszym jasno-brunatnym kłosem zarodnikowym.

•

Pędy płonne wysokości do 50 cm, pojawiają się oddzielnie, później niż zarodnikowe,

są podłużnie rowkowane, ciemnozielone, gęsto i okółkowo rozgałęzione, bezlistne.

Pochwy jasnozielone, przylegające do pędu, z 6-18 czerniawymi ząbkami, o białych

brzegach. Pierwszy człon gałązki bocznej jest dłuższy od sąsiadującej pochwy na

pędzie głównym (jest to ważna cecha odróżniająca go od skrzypu błotnego). System

korzeniowy silnie rozwinięty, z pod ziemnymi piętrowymi rozłogami, długości do 1m

oraz bulwkami służącymi do wegetatywnego rozmnażania się.

Biologia i siedlisko

•

Roślina trwała. Bardzo wczesną wiosną, w marcu - kwietniu, wyrastają pędy zarodniko

we, bezzieleniowe, zamierające po dojrzeniu zarodników. Późną wiosną i w miesiącach

letnich wyrastają pędy płonne. Jest to trudny do zwalczenia chwast, pospolity na

podmokłych glebach pól ornych i łąk, o głębokich rozłogach podziemnych.

Znaczenie gospodarcze

•

Skrzyp polny pod względem paszowym, nie przedstawia większej wartości. Zawiera

saponinę, ekwizetynę, eliwizetrynę i izokwercytrynę, alkaloidy, nikotynę oraz dużo

krzemion ki. Duża ilość skrzypu w paszy może być szkodliwa dla koni i świń. Znaczna

domieszka skrzypu w paszy obniża mleczność krów. Większe znaczenie gospodarcze

ma jako roślina lecznicza. Lwu = 0.

Skrzyp błotny - Eąuisetum

palustre L

Pokrój i morfologia

•

Pędy zarodnikowe i płonne wysokości od 20 do 50 (60) cm, pojawiają się jednocześnie

i są do siebie podobne, zielone, o bardzo wąskim przewodzie powietrznym, zwykle 9-

kanciaste, rynienkowate, rozgałęzione okółkowo, szorstkie. Pęd zarodnikowy zielony,

zakończony jest kłosem zarodników, wąskim, do 15 mm długości, na szczycie

zaokrąglonym, brunatnym. Na pędzie płonnym gałązki boczne są odstające,

wyrastające okółkowo. Pochwy zielone, otulające łodygę, walcowato-dzwonkowate, o

6-10 lancetowatych ząbkach. Pierwszy człon gałązki bocznej jest krótszy od

sąsiadującej pochwy na pędzie głównym (jest to cecha odróżniającego go od skrzypu

polnego). System korzeniowy silnie rozwinięty, z podziemnymi piętrowymi rozłogami.

Biologia i siedlisko

•

Roślina trwała. Wiosną rozwija się wcześnie. Zarodniki wytwarzają się i rozsiewają od

maja do września. W odroście również wykształca pędy płone i zarodnikowe. Zawiera

toksyczne alkaloidy: ekwisetynę, palustrynę, palustrydynę, tiaminazę, nikotynę,

ponadto kwas askorbinowy. Rozpowszechniona jest na ubogich, zwykle jednokośnych

łąkach o zmiennej wilgotności i mokrych, na terenach o wodzie stagnującej, na

torfowiskach niskich i przejściowych, w rowach, na brzegach wód.

Znaczenie gospodarcze

•

Skrzyp błotny jest rośliną silnie trującą zarówno w zielonce, jak i w sianie, zwłaszcza

dla koni i bydła (mniej dla owiec). Toksyczne właściwości w stanie suchym zachowuje

przezkilkanaście miesięcy. Pięcioprocentowy udział tej rośliny w sianie może

spowodować zachorowania zwierząt. W runi jest uporczywym, trudnym do wytępienia

chwastem. Wrażliwy na odwodnienie, wysokie nawożenie, zwłaszcza azotem oraz

często powtarzane koszenie i wałowanie. Lwu = -2.

Skrzyp bagienny - Equisetum

fluviatile L. (= Equisetum

limosum L.)

Pokrój i morfologia

•

Pędy zarodnikowe i płonne wysokości do 150 cm, pojawiają się jednocześnie i są do

siebie podobne, barwy ciemnoszarozielone, sztywne, grube, o szerokim przewodzie po

wietrznym, pojedyncze lub słabo rozgałęzione, z 15-20 płaskimi żeberkami.

•

Pęd zarodnikowy cielistobrązowy lub brązowoczarny, zakończony jest kłosem

zarodników, do 20 mm długości, na szczycie zaokrąglonym. Pędy płonne bezlistne.

Pochwy błyszczące, przylegające do pędu, zielone, o licznych (do 20) ząbkach

czarnych, biało obrzeżonych.

•

Gałązki boczne nieliczne, bardzo krótkie, 4-7 kanciaste, ząbki ich pochew prosto

wzniesio ne. Pędy płonne od zarodnikowych różnią się tylko obecnością u tych

ostatnich szczytowych kłosów zarodnikowych. System korzeniowy silnie rozwinięty, z

głębokimi podziemnymi rozłogami.

Biologia i siedlisko

•

Roślina trwała. Wiosną rozwija się wcześnie. Zarodniki wytwarzają się i rozsiewają od

maja do lipca. Zawiera saponiny, krzemionkę, kwas akonitowy, a także alkaloidy, np.

palustrynę. Badania mikroskopowe wykazały, że jest on zwykle pokryty grubą warstwą

okrze mek. Rozpowszechniona roślina na niżu i w niższych górach. Zajmuje wody

stojące, brzegi wód. Najczęściej występuje na zabagnionych łąkach, w zarastających

jeziorach, stawach, dołach potorfowych.

Znaczenie gospodarcze

•

Skrzyp bagienny jest rośliną trującą, zarówno w zielonce, jak i w sianie, zwłaszcza dla

koni mniej dla owiec, bydła, świń i kóz. Ilość krzemionki może dochodzić do 10%.

Uszkadza ona błony śluzowe przewodu pokarmowego. Z runi stopniowo ustępuje po

odwodnieniu, a następnie po intensywnym użytkowaniu i nawożeniu. Lwu = -2.