Wykład1

1.Zbiorowiska trawiaste-zbiorowiska złożone głównie z trwałych roślin zielnych, z przewagą lub przynajmniej z dużym współudziałem traw, zajmują ona około 23% powierzchni lądów na kuli ziemskiej.

2. Użytki zielone- zbiorowiska trawiaste wykorzystywane do celów paszowych.

3. Naturalne zbiorowiska trawiaste: stepy i lasostepy, sawanny, tundra, łąki

4. Step- bezdrzewne farmacje roślinne związane z klimatem umiarkowanym, zajmują około 14,5% ogólnej powierzchni lądów.

5. Czynniki sprzyjające wykształcaniu się stepów:

- suchy, kontynentalny klimat (150-200 mm opadów w okresie wegetacyjnym)

- gleby o dobrej strukturze, duże, miąższość próchnicy, wysokiej zawartości w składniki pokarmowe (czarnoziemy)

6. Występowanie stepów na świecie:

- w Europie- np.: stepy Ukrainy „puszta” węgierska

- w Azji- np.: stepy kazackie, stepy mongolskie

- w Ameryce północnej- prerie

- w Ameryce Południowej- pampasy

- w Nowej Zelandii- tussock

7. Sawanny- zbiorowiska trawiaste z udziałem drzew, występują w ciepłych strefach klimatycznych

( w Afryce, Ameryce Południowej i Australii)

8. Tundra- bezleśne zbiorowiska w polarnej strefie klimatycznej z przewagą traw i turzyc.

9. Łąki- bezdrzewne zbiorowiska trawiaste na siedliskach z reguły poleśnych, o zwartej runi, w zimnie co najmniej częściowo zielone, występujące w strefach klimatycznych, umiarkowanych i chłodnych.

10.Podział zbiorowisk trawiastych: naturalne i sztuczne

11. Łąki naturalne- nietrwałe zbiorowiska roślinne, występujące na terenach, gdzie określone czynniki powstrzymujące sukcesje roślinne prowadzące do utworzenia leśnego zbiorowiska klimaksowego (klimaks- ostatnio zbiorowisko w przekształceń zbiorowisk roślinnych w regionie np.: las mieszany).

12. Czynniki sprzyjające utrzymywaniu się łąk naturalnych: niskie temperatury, silne wiatry, lawiny śnieżne i kamienne w górach, krótki okres wegetacji przy chłodnym i dżdżystym lecie, niskie opady, duży niedosyt wilgotności- zasolenie, wysoki poziom wody gruntowej, wody powodziowe na terenach nadrzecznych

13. Łąki naturalne przykłady: hale wysokogórskie, de alpejskie, łęgi nadrzeczne, watty i marsze, zbiorowiska ziołorośli, łąki słone, hale podbiegunowe,

14. Łąki sztuczne (antropogeniczne)- zbiorowiska roślinne ukształtowane przy udziale człowieka, ich utrzymywaniu się sprzyjają takie czynniki jak koszenie, nawożenie i wypas.

15. Funkcje zbiorowisk łąkowych:

a) produkcyjna: podstawowa, drugorzędna

b) pozaprodukcyjna- ekologiczna, krajobrazowa

16. Funkcja produkcyjna podstawowa- produkcja zielonki do bezpośredniego skarmiania dla zwierząt, produkcja surowca dla pozyskiwania siana, kiszonek, suszu, koncentratów

17. Funkcja produkcyjna drugorzędowa: produkcje ściółki, produkcja biomasy na cele energetyczne, produkcja drewna, produkcja celulozy, pastwisko dla pszczół, miejsce pozyskiwania surowców zielarskich

a)produkcja ściółki- wskaźnik chłonności cieczy,: słoma zbożowa 220-240%, siano z łąk ściółkowych 180-22%

b) produkcja biomasy opałowej: kaloryczność 100g masy biomasy

- słoma żytnia 216,2 kcal, trzcina pospolita 217,8 kcal, siano łąkowe 127,8 kcal,

Phagmites Sp.- trzcina, Phalaris Sp.- mozga trzcinowata (20t/ ha), Miscanthus Sp- miskant

c) produkcja biomasy na cele energetyczne: użytki zielone jako źródło dla produkcji: życica wielokwiatowa, kukurydza

d) produkcja drewna: system silvopastoralny – (pastwiska zadrzewione) polega na połączeniu gospodarki leśnej i pastwiskowej, jego celem jest jednoczesna produkcja paszy i drewna oraz wywoływanie korzystnego oddziaływania na atmosferę, litosferę i biosferę, a także kształtowanie piękna krajobrazowego (oliwki, dęby korkowe).

18. Funkcja pozaprodukcyjna ekologiczna:

- bariera migracji biogenów wód, zbiorniki retencyjne wód, ścinanie fali powodziowej, ochrona gleb przed erozją, wzbogacanie gleby w materię organiczną, oczyszczanie ścieków, oczyszczanie powietrza, kształtowanie klimatu, naturalne siedlisko fauny, skarbnica gatunków flory (brak genów)

a)zbiorniki retencyjne wód:

- znaczenie gleb torfowych, użytki zielone w profilu o głębokości 150cm zatrzymują 250 mm wody wolnej, w skali roku gromadzą 10 mld m3 wody

b) ścinanie fali powodziowej: podstawowe znaczenie łęgów stanowią 23% ogólnego obszaru TUZ

c) ochrona gleb przed erozją: erozyjne zmiany gleb pylastych w USA w ciągu roku (t/ha)

darń wiech linowa 0,9, płodozmian: kukurydza- pszenica-owies 7,0, corocznie pszenica 25,3, corocznie kukurydza 49,3, ugór orany na głębokości 10 cm 104,1 Wniosek: darń zabezpiecza przed er.

d) wzbogacanie gleby w materię organiczną:

współczynniki przyrostu (+) i degradacji (-) glebowej substancji organicznej (1 ha): okopowe -1,40 kukurydza -1,15 zboża oleiste -0,53, strączkowe +0,35, trawy w uprawie polowej +1,05, mieszanki motylkowato- trawiaste +1,96 Wniosek: efekt cyklu produkcyjnego danej uprawy

e) oczyszczanie ścieków: zdolności filtracyjne darni łąkowej np.: Phalaris arunolinacea- mozga trzcinowata, Alopecurus pratensis- wyczyniec łąkowy. Rośliny te rosną na kompleksach glebowych gdzie odprowadzane są ścieki. Fitoremediacja- pozyskiwanie przez rośliny pierw, z gleby

19. Funkcja pozaprodukcyjna krajobrazowa: element kształtowania krajobrazu, element kolorytu i piękna, miejsce uprawiania agroturystyki

20. zależność dóbr ekonomicznych i ekologicznych od intensywności produkcji pasz na użytkach zielonych

Intensyfikacja produkcji paszy zmniejsza dobra ekonomiczne, intensywne gospodarowanie prowadzi do degradacji

21. Dopłaty bezpośrednie do TUZ: JPO, UPO- płatność zwierzęcia (wsparcie z tytułu utrzymania bydła, owiec, kóz i koni przyczynia się do polepszenia jakości użytków zielonych, polepsza bioróżnorodność środowiska.

Wykład2

22. Istota ekosystemu trawiastego: tworzenie darni, specyficzne wymagania termiczne roślin lakowych, znaczne wymagania wodne roślin łąkowych, dodatni bilans materii organicznej, wielogatunkowość, duża plastyczność, zdolność krzewienia się i odrastania po defoliacji, zależność od działalności ludzkiej.

23. Darń lakowa- trwała aktywna roślina obejmująca dolne części pędów (to co zostaje ze skoszenia albo wypasów) oraz przypowierzchniowa warstwa gleby (5-6 cm) wraz z systemami korzeniowymi mającymi zdolność ciągłego obrastania.

24. Podział użytków zielonych w zależności od okresu użytkowania:

-trwała- 6 lat i więcej, mozgo, wyczyniec

- krótkotrwałe (przemienne) 2-5 lat na gruntach ornych, życica

- czasowe- na okres nie dłuższy niż rok życica westerwardzka

25. Podział TUZ w zależności od sposobu u użytkowania: łąki (użytki kośne), pastwiska (użytki pastwiskowe, użytki kośne- pastwiskowe (użytki przemienne są najlepszą formą wykorzystywania UZ, wzmocnienie roślin)

26. Udział TUZ w strukturze użytków rolnych (rok 2009) Irlandia 93,0 Szwajcaria 79,6 Wielka Brytania 64,3 Polska 19,7 Taka struktura jest uwarunkowana klimatem koncentracja TUZ w Polsce nie jest to tzw. zagłębie mleczne oparte na TUZ, W Wielkopolsce występuje mało TUZ tylko 14%

27. Użytki rolne w 9tys.ha)- Polska (rok 2009), grunty orna 12114 łąki 2463, pastwiska- 717

28. Typologiczny podział użytków zielonych:

a) typy łąk polskich: niżowe dolinowe (o-300 m n.p.m), niżowe poza dolinowe (150-300 m n.p.m)- stokowe, wierzchowinowe, Terenów górzystych (pogórze 300-500m n.p.m, górskie 500-1000 m. n.p.m, wysokogórskie >1000 m n.p.m)- dolinowo kotlinowe, stokowe, wierzchowinowe

29.Grupy i rodzaje łąk polskich: łąki łęgowe- lęgi (23%) (zastoiskowe, rozlewiskowe, właściwe), łąki grądowo- grądy (43%) (poprawne, właściwe, podmokłe), łaki murszowiskowe- 22%(pobagienne, murszowe), łąki bagienne- bielawy (podtopione, wododziałowe, właściwe, zalewne (12%)

30. Trójkąt typologiczny (wg. Prończuka)

I-Łęgi dolinowe z okresowymi zalewami (ruch H20 duży)

II-grądy- mniejsze uwilgotnienie (Rajgas wyniosły)

III- bielawy- łąki bagienne, mały ruch wody IV- mursze

31. Charakterystyka siedlisk

32. Zasobność gleby w składniki pokarmowe

33. Podział łąk w zależności od namulanie gleb (zalewy)

34. Stosunki powietrzne w siedlisku

35. uwilgotnienie siedliska

36. Troficzność siedlisk łąkowych

37. Grupy i rodzaje łąk polskich:

*Łąki łęgowe- łęgi (zastoiskowe, rozlewiskowe, właściwe, zgrądowiałe), *łąki grądowe- grądy (popławne, właściwe, zubożałe, podmokłe), *łąki murszowiskowe- pobagiene, mursze (grądowiejące, zdegradowane, właściwe, łągowiejące)

Łęgi

Łęgi zastoiskowe: gleby: torfowo- mułowe, mułowo- torfowe, mułowo- glejowe. Troficzność- średnia. Warunki wodne- stale zatopione z okresowym zalewem. Gatunki dominujące: turzyce (sztywna, prosowa), trzcina pospolita. 3- 3,5tsm/ha. Jakość- zła, ściółka.

Łęgi rozlewiskowe: gleby: mułowo- torfowe, mułowo- glejowe. Troficzność- b. duża lub duża. Warunki wodne- długotrwałe zatopienie z okresowym zalewem i depresją letnią 60-70cm. Gatunki charakterystyczne: manna wodna i jadalna, mozga trzcinowata, turzyca zaostrzona. 3,5-10tsm/ha. Jakość- średnia, b. słaba.

Łęgi właściwe: gleby: mady rzeczne, brunatne i próchnicze. Troficzność- b. duża i duża. Warunki wodne- dość systematyczny zalew użyźniający, umiarkowanie wilgotne. Gatunki charakterystyczne: wyczyniec łąkowy, wiechlina błotna. 4-5tsm/ha. Jakość- b. dobra.

Łęgi zgrądowiałe: gleby: mady rzeczne. Troficzność- duża i b. duża. Warunki wodne: rzadko lub b. rzadko zalewane, wysoka amplituda wahań wód gruntowych. Charakterystyczne gatunki: wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły. 3-4tsm/ha. Jakość- b. dobra, wyśmienita.

Grądy

Grądy popławne: gleby: czarne ziemie właściwe, deluwialne właściwe, brunatne średnio zwięzłe. Troficzność- b. duża lub duża. Warunki wodne- „popławne” wiosną i po okresach burzowych, przy umiarkowanym uwilgotnieniu w okresie wegetacyjnym. Charakterystyczne gatunki- wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, koniczyna biała. 3-5tsm/ha. Jakość- b. dobra lub wyśmienita.

Grądy podmokłe: gleby- torfowo- glejowe. Troficzność- mała, często niedoborowa. Warunki wodne- obsychanie wiosną, zmienne, okresowo zbyt makro. Charakterystyczne gatunki- mietlica rozłogowa, śmiałek darniowy, turzyce prosowate. 3-5tsm/ha. Jakość- słaba lub zła.

Grądy właściwe: gleby- murszowate, mady rzeczne lekkie. Troficzność- mała lub średnia. Warunki wodne- duża amplituda wahań, zasilanie gruntowe tylko wiosną. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa. 2-2,5tsm/ha. Jakość- słaba.

Grądy zubożałe: gleby- murszowate, mady rzeczne b. lekkie, glejowo- bielicowe. Troficzność- b. niska, gleby silnie zakwaszone. Warunki wodne- znacznie zróżnicowane od okresowo nadmiernego do b. suchych. Charakterystyczne gatunki- bliźniczka psia trawka, mietlica pospolita. 1-1,5tsm/ha. Jakość- b. słaba.

Mursze

Mursze łągowiejące: gleby- torfowo- murszowe. Troficzność- średnia. Warunki wodne- umiarkowanie wilgotne z zalewem wiosennym. Charakterystyczne gatunki- wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, mozga trzcinowata. 2-3,5tsm/ha. Jakość- średnia.

Mursze właściwe: gleby- torfowo- murszowe. Troficzność- mała lub średnia (niedoborowa). Warunki wodne- umiarkowanie wilgotne. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa. 1,5-2,5tsm/ha. Jakość- średnia.

Mursze zdegradowane: gleby- torfowo- murszowe zdegradowane. Troficzność- b. mała (niedoborowa). Warunki wodne- b. wysoka amplituda wahań uwilgotnienia w poziomie darniowym. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona, turzyca żółta. 1-2tsm/ha. Jakość- średnia, słaba.

Mursze grądowiejące: gleby- mineralno- murszowe. Troficzność- mała (niedoborowa). Warunki wodne- wysoka amplituda uwilgotnienia i wahań wód gruntowych. Charakterystyczne gatunki- kostrzewa czerwona. 1,5-2tsm/ha. Jakość- średnia lub słaba.

Bielawy

Bielawy właściwe: gleby- bagienno- torfowe. Troficzność- mała. Warunki wodne- b. mokro z długotrwałym zatopieniem. Charakterystyczne gatunki- turzyce (pospolita, dziobkowata). 1,5-2,5tsm/ha. Jakość- zła, ściółka.

Elementy siedliska kształtujące roślinność UZ:

*klimatyczne: światło, temp. powietrza, ilość i rozkład opadów atmosferycznych, kierunki i natężenie wiatrów, wilgotność powietrza, zaleganie mgły i rosy.

*edaficzne: właściwości fizyczne i chemiczne gleby, struktura i skład mechaniczny gleby, zawartość substancji organicznej, zasobność w składniki pokarmowe, poziom wód gruntowych, położenie w obrębie zlewni, występowanie i żyzność zalewów, stopień i kierunek nachylenia stoków.

*biotyczne: fitobiotyczne (konkurencyjność, allelopatia, symbioza, mikoryza, pasożyty roślinne), zoobiotyczne (zwierzęta trawożerne, fauna glebowa, owady), antropogeniczne (koszenie, wypas, zabiegi pratotechniczne, melioracja, wypalanie łąk).

Zależność między czynnikami kształtującymi skład botaniczny i produkcyjność UZ

Rośliny wskaźnikowe

*azot: gleb bogatszych w azot- mozga trzcinowata, perz właściwy, wiechliny zwyczajna i błotna, kłosówka wełnista, barszcz zwyczajny, szczaw tępolistny, pokrzywa zwyczajna. Gleb ubogich w azot: trzęślica modra, kłosówka miękka, izgrzyca przyziemna, koniczyna pogięta.

*fosfor: gleb bogatych w fosfor: wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyna biała i białorożowa, ostrożeń warzywny, mniszek pospolity. Ubogie w fosfor: bliźniczka psia trawka, drżączka średnia, śmiałek darniowy, złocień właściwy.

*potas: gleby bogate: kupkówka pospolita, mozga trzcinowata, barszcz zwyczajny, ostrożeń warzywny. Gleb ubogich: trzęślica modra, drżączka średnia, śmiałek darniowy.

Im bliżej Atlantyku tym więcej łąk, związane to jest z opadami.

Pratotechniczne uwarunkowania produkcji pasz na użytkach zielonych.

Nawożenie UZ:

Źródła zapotrzebowania na składniki pokarmowe na UZ: nawożenie, naturalna żyzność gleby, ścieki i namuły rzeczne, odchody zwierzęce, procesy biologiczne zachodzące w glebie, masa roślinna niewykorzystana pod względem paszowym, opady atmosferyczne.

Ocena zasobności gleb torfowych w azot i potrzeby ich nawożenia:

Zawartość N-NO3 w mg/dm^3 gleby	Wycena zasobności	Nawożenie
0-5	B. mała	Intensywne
5-10	Mała	Niezbyt intensywne
10-20	Średnia	Umiarkowane
20-40	Średnia	Umiarkowane
>40	B. duża	Zbędne

Wartość nawożenia namułów rzecznych: N=100kg/ha, P= 33kg/ha, K= 183kg/ha, Ca= 250kg/ha.

Efekt symbiozy Rhizobium z roślinami motylkowymi w runi: 1% udziału motylkowych w runi pozwala na oszczędność 3-5kg azotu podawanego w nawozach w przeliczeniu na ha.

Kryteria ustalania potrzeb nawozowych na użytkach zielonych: zasobność gleby jako odzwierciedlenie plonotwórczego potencjału siedliska. Oczekiwana wydajność runi. Sposób użytkowania. Przyswajalność składników pokarmowych przez ruń. Termin stosowania w okresie wegetacji.

Zasady nawożenia azotem: zmniejszenie dawki na glebach torfowych. Maksymalny poziom nawożenia- plon krańcowy 1kg azotu nie mniej niż suchej masy (2-3 krotny zysk energii w plonie). Zmniejszenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi. Dzielenie dawki azotu na części (pod odrost max 60-70kg/ha)kryterium nawożenia jest obecność N-NO₃ poniżej 0,2% w s.m.

Formy nawozów azotowych na UZ:

- mineralne: saletrzane (saletra wapniowa), saletrzano- amonowe (saletra amonowa, saletrzak, Salmag), mocznik, RSM, agramid, dicyjanoamid.

- organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, wermikompost.

Zasady nawożenia UZ fosforem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi. Stosować jednorazowo jesienią lub wczesną wiosną. Uwzględnić niska przyswajalność fosforu przez rośliny łąkowe 40-60%.

Formy nawozów fosforowych na UZ:

- mineralne: Granulowane superfosfaty prosty, potrójny, magnesowany (na glebach o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym). Mączka fosforytowa (na gleby kwaśne, torfowe).

- organiczne: obornik, kompost. –naturalne: gnojownica, gnojówka, obornik

Zasady nawożenia UZ potasem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowych w runi. Dzielenie dawki potasu (pod odrost max 50kg/ha). Kryterium nawożenia jest obecność potasu na optymalnym poziomie 1,7% w s.m. Uwzględnić luksusową przyswajalność potasu 90-100%. Ograniczyć dawkę na pastwiskach 20kg/ha ze względu na obecność odchodów.

Formy nawozów potasowych na UZ:

- mineralne: sole potasowe (60%), siarczan potasu, kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex.

- organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, kompost.

Nawożenie magnezem: ważne wiosna zwłaszcza na pastwiskach. Głównym źródłem Mg jest wapno magnezowe dostarczone wystarcza na 2-3 lata. Nawożenie siarczanem magnezu najskuteczniej likwiduje niedobory Mg. Nawożenie solą kizerytowo- karnalitową uzupełnia zasobność gleby w ten składnik. Stosowanie Mg w nawozach wieloskładnikowych.

Zasady nawożenia mikroelementami UZ: na pastwiska z niedoborem runi kobalt (0,08-0,1 mg/kg s.m.) aplikować siarczan kobaltu oraz chelat- jako domieszkę do superfosfatu. Gdy w runi jest powyżej 0,1-0,5 mg selenu w kg s.m. należy nawozić pastwiska selenianem sodu. Na zagospodarowanych pomelioracyjnie UZ na glebach torfowych stosować siarczan miedzi.

Wapnowanie UZ:

Celem wapnowania jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości wierzchnich warstw gleby. Optymalny dla wzrostu i rozwoju roślinności łąkowej przedział pH gleby w KCL:

- dla gleb mineralnych 5.5-6

- dla gleb organicznych 4.5-5

Wapnowanie należy zastosować przy pH:

- dla gleb mineralnych <4.5

- dla gleb organicznych < 3.5-4.

Zasady racjonalnego wapniowania UZ: dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy. Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1.5 t CaO/ha. W odstępach, co 6 lat. Częstotliwość stosowania- im lżejsza gleba tym należy częściej wapnować, lecz mniejszymi dawkami. Stosowanie odpowiedniej formy nawozu, ponieważ jest nią węglan wapniowy, a przede wszystkim wapniowo- magnezowy oraz niekiedy siarczan wapniowy. Wybór optymalnego terminu stosowania. Na ogół jest nim okres powegetacyjny- zwłaszcza późną jesienią lub wczesną wiosną. Możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją UZ zwłaszcza z wykorzystaniem metody pełnej uprawy. Nawóz wapniowy- wapń wolno przemieszcza się w głąb gleby- 2-4cz na rok. Rodzaj sprzętu używanego do wapnowania.

Nawożenie organiczne- zasady stosowania gnojowicy na UZ: wysokość dawki wg pobierania składników pokarmowych i intensywności użytkowania oraz warunków pogodowych (w latach wilgotnych wyższe dawki). Dla zachowania właściwego składu florystycznego runi roczne dawki odpowiednio rozcieńczonej gnojowicy (5-6%sm) na wysoko wydajne łąki nie powinny przekraczać 100m³/ha. Przy stosowaniu 20-25m³/ha pod każdy odrost. Na pastwiskach poziom nawożenia gnojowicą musi być odpowiednio mniejszy 50-70m³/ha. Wyższe dawki powodują zwykle obniżenie smakowitości, pogarszające wykorzystanie runi przez pasące się zwierzęta. Najlepszym terminem stosowania gnojowicy jest okres wiosenny- przełom marca i kwietnia. Wykorzystanie azotu dochodzi wtedy do 60%, a potasu do 100%. Podczas gdy latem wykorzystanie azotu wynosi 25-40%, a potasu 60-80%. W okresie wegetacji rozlewać gnojowicę bezpośrednio po wypasie lub skoszeniu runi stosując umiarkowane dawki. Bez obawy zabrudzenia roślin można rozlewać gnojowicę przez 10 dni po skoszeniu runi. Nie należy stosować gnojowicy w okresie jesienno- zimowym. Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem. Właściwe warunki pogodowe: zimno, pochmurno, wysoka wilgotność względna, małe promieniowanie słoneczne, słaby wiatr lub bezwietrznie. Wprowadzać gnojowicę możliwie jak najniżej gleby w postaci dużych kropel lub do gleby poprzez iniekcję. Dostatecznie duży zbiornik 2-2.5m³/SD/miesiąc. Wystarczająco duże możliwości dawkowania jednorazowo 15-30m³/ha. Idealna dokładność rozlewania w kierunku poprzecznym i wzdłużnym. Beczkowozy dostosowane do rodzaju gleb na UZ: wysokość dawki polewowej. Na gleby mineralne najlepiej z przyrządami nacinającymi darń i wprowadzającymi nawóz do gleby. Na organiczne o mniejszej pojemności i zmniejszonym nacisku jednostkowym na darń wprowadzające nawóz do jej wnętrza. Przed napełnieniem beczkowozu należy wymieszać w nim gnojowicę. Nie gnojowicować UZ położonych na terenach podmokłych.

Sposoby ograniczenia emisji amoniaku podczas stosowania gnojowicy na UZ: iniekcja względna lub płytka przy zamkniętej darni >95%. Iniekcja płytka przy otwartej darni >80%. Parowe rozlewanie przy otwartej darni 50-80%. Rozcieńczanie wodą 1:3. Deszczowanie w czasie i po stosowaniu tradycyjnym 25-75%. Zakwaszanie gnojowicy pH <5- 70-95%. Zakwaszanie gnojowicy pH 5-6 – 30-80%.

Zasady stosowania gnojówki na UZ (mocznik+ woda): optymalnym terminem stosowania jest późna jesień, wczesna wiosna i zima- jeżeli gleba nie jest zamarznięta. W okresie wegetacji stosować w odpowiednich warunkach pogodowych: zimno ok. , pochmurno, wysika wilgotność względna. Gnojówka pełna ma zawartość s.m. 2.5-3.5%. Roczne dawki nie powinny przekraczać 100m³/ha. Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem. Unikać często stosowania na danej powierzchni UZ z względu na niebezpieczeństwo niekorzystnych zmian w składzie florystycznym.

Znaczenie obornika na UZ- oddziaływanie na ruń:

- nawozowe: dostarcza i wyrównuje dysproporcje składników pokarmowych (makro i mikroelementów). Wpływa na wzrost plonów nie tylko w roku następnym po zastosowaniu lecz następczo w dalszych latach.

- fizyczne: chroni rośliny przed wymarzaniem i suszą. Przedłuża okres wegetacji. Poprawia bilans wilgotności w glebie.

- biologiczne: stabilność składu botanicznego runi. Wzrost udziału roślin motylkowatych drobnonasiennych (koniczyna, konietlica). Zwiększenie masy korzeniowej. Pobudzenie krzewienia się traw, przez co wpływa na zagęszczenie się darni i umożliwia szybsze zamknięcie jej uszkodzeń.

Oddziaływanie obornika na glebę: poprawia fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby. Przyczynia się do aktywacji mikroflory (10-20t/ha) i fauny glebowej- 2t dżdżownic przerabiających 50-60t masy glebowej/ha).

Zasady stosowania obornika na TUZ: najkorzystniejszym terminem na łąki i pastwiska jest listopad bo:

- rośliny są już w stanie spoczynku.

- część azotu w formie amonowej jest absorbowana przez glebę; niska temp. i wilgotna łąka zabezpiecza przed jego ulatnianiu się w powietrzu.

- jesienią i zima do gleby przechodzi ok. 60% potasu, 60% fosforu, 50% azotu.

Dawki obornika 30-40t/ha co 3-4 lata. Dobre efekty daje stosowanie mniejszych dawek na zmianę z nawożeniem mineralnym. Przy stosowaniu dużych dawek- wczesna wiosną zgrabić resztki słomy obornik powinien być przefermentowany i drobny. Nie stosować obornika zbyt wysuszonego.

Pielęgnacja UZ

Znaczenie wałowania UZ: dociskanie warstwy darniowej do podgłębia na glebach organicznych. Wspomaganie darni w regeneracji uszkodzeń po zimie. Wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów (grubołodygowych, baldachowatych, sitów i turzyc). Stymulowanie rozwoju traw i roślin motylkowatych. Poprawa właściwości fizycznych gleby.

Zasady wałowania UZ: najlepiej, gdy gleba zawiera 11-12% powietrza, gdy darń ugina się pod naciskiem stopy, a w śladach brak oznak wilgoci. Najlepsze wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami, które można napełnić wodą, także wały łąkowe poprzecznie żebrowane.

Znaczenia włókowania UZ: wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk, zwłaszcza rozciągnięcie kretowisk powstałych w darni w okresie jesienno- zimowym. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów. Zapobieganie zanieczyszczeniu zielonki ziemią. Korzystny wpływ na regenerację roślin łąkowych w momencie ruszenia wegetacji. Przyczynianie się na pastwiskach do rozcierania się łojniaków.

Zasady włókowania UZ: wiosną, gdy jest początek obsychania kretowisk. Ostatnim momentem wykonania włókowania jest wysokość runi na 10cm. Stosowanie włóki łąkowej lub włóki z metalowych obręczy, starych opon, odwróconych bron, gałęziak.

Znaczenie bronowania UZ: ułatwia dostęp tlenu i pobudza uszkodzoną darń do życia. Usuwa warstwę „filcu” złożona z suchej roślinności po zimie. Rozkrusza i częściowo usuwa warstwę namułów naniesiona z wodą zalewową. Usuwa zamszenia. Niszczy częściowo starą darń przed wykonaniem podsiewu.

Zasady wykaszania niedojadów na pastwiskach: zabieg ten wystarczy przeprowadzić 1-2 razy w sezonie pastwiskowym. Stosować specjalne kosiarki rotacyjne ścinające pozostawione elementy runi na wysokości 9-10cm i rozrzucające części na powierzchni pastwiska.

NAWOŻENIE UŻYTKÓW ZIELONYCH

ŹRÓDŁA POKRYCIA ZAPOTRZEBOWANIA NA SKŁADNIKI POKARMOWE NA UZ

Nawożenie, naturalna żyzność gleby, ścieki i namuły rzeczne, odchody zwierzęce, procesy biologiczne zachodzące w glebie. Masa roślinna niewykorzystana pod względem pasowym, opady atmosferyczne.

OCENA ZASOBNOŚCI GLEB TORFOWYCH W AZOT I POTRZEBY ICH NAWOŻENIA

EFEKT SYMBIOZY RHIZOBIUM Z ROŚLINAMI MOTYLKOWYMI W RUNI 1% udziału motylkowych w runi pozwala na oszczędności 3-5kg azotu podstawowego w nawozach w przeliczeniu na ha

KRYTERIA USTALANIA POTRZEB NAWOŻENIA NA UZ zasobność gleby jako odzwierciedlenie plonotwórczego potencjału siedliska. Oczekiwana wydajność runi. Sposób użytkowania. Przyswajalność składników pokarmowych. Termin stosowania w obrębie wegetacji . skład florystyczny runi

MINERALNIE NAWOŻENIE

ZASADY NAWOŻENIA AZOTEM UZ zmniejszenie dawki na glebach torfowych. Maksymalny poziom nawożenia plon krańcowy 1kg azotu nie mniej niż 10kg s.m (2-3krotny zysk energii w plonie) . zmniejszenie nawożenia w przypadku obecności motylkowych w runi (1% udziału 3-5kg/ha N). dzielenie dawki azotu (pod odrost max 60-70kg/ha) kryterium nawożenia jest obecność N-NO3 poniżej 0,2% w s.m

FORMY NAWOZÓW AZOTOWYCH NA UZ

Mineralne : saletrzane (saletra wapniowa) saletrzano amonowe (saletra amonowa, saletrzak, salmag) Mocznik RSM agramid, dicyjanoamid. Naturalne: gnojowica, gnojówka obornik. Organiczne kompost np. wermikompost

ZASADY NAWOŻENIA FOSFOREM UZ zwiększenie dawki na glebach torfowych, zwiększenie nawozów w przypadku obecności motylkowych w runi. Stosowanie jednorazowo w okresie wegetacji i jesienią lub wczesną wiosną. Uwzględnić niską przyswajalność fosforu 40-60%

FORMY NAWOZÓW FOSFOROWYCH NA UZ mineralne granulowane superfosfaty proste i potrójne magnesowany (na gleby o odczynie objętym lub lekko kwaśnym) mączka fosforytowa na gleby kwaśne torfowe. Naturalne obornik, organiczne kompost np. wermikompost

ZASADY NAWOŻENIA POTASEM UZ zwiększamy dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowych w runi. Dzielenie dawki potasu (pod odrost max 50kg/ha) kryterium nawożenia jest obecność K na optymalnym poziomie 1,7% w s.m. uwzględnić luksusową przyswajalność potasu 90-100%. Ograniczyć dawkę na pastwiskach o 80kg/ha rocznie w przeliczeniu na DJP ze względu na odchody

FORMY NAWOZÓW POTASOWYCH NA UZ mineralne sole potasowe(60%) siarczan potasu kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex, naturalne gnojowica gnojówka obornik. Organiczne kompost np. wermikompost

NAWOŻENIE MAGNEZEM NA UZ ważne wiosną zwłaszcza na pastwiskach. Głównym źródłem magnezu jest wapno magnezowe dostarczanie w tym nawozie 50kg/ha MgO jest wystarczające na 2-3lata. Najskuteczniej likwiduje niedobory magnezu nawożenie siarczanem magnezu. Nawożenie solą kizerytowo-karnalitową uzupełnia zasobność gleby w te składniki. Stosowanie magnezu w nawozach wieloskładnikowych.

ZASADY NAWOŻENIA MIKROELEMENTAMI UZ na pastwiska z niedoborem runi kobaltu 0,08-0,1 mg/kg s.m aplikować siarczan kobaltu otaz chylat CO jako domieszkę do superfosfatu. Gdy w runi jest poniżej 0,1-0,5 mg selenu w kg s.m należy nawozić pastwiska selenianu sodu. Na zagospodarowanych pomelioracyjne użytki zielone na glebach torfowych stosować siarczan miedzi.

WAPNOWANIE UZ celem wapnowania trwałych UZ jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości wierzchniej warstwy gleby. Optymalny dla wzrostu i rozwoju roślinności łąkowej w przedział pH gleby w KCl dla gleb mineralnych 5,5-6. Dla gleb organicznych 4,5-5 wapnowanie należy zastosować przy pH mineralne <4,5 organiczne <3,5 -4,0

W siedliskach grądowych będzie szybko wyczerpywał się wapń na łęgach nie ma potrzeby.

ZASADY RACJONALNEGO WAPNOWANIA UZ dobór optymalnej dawki nawozu zależy od pH gleby i zawartość próchnicy (najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5t CaO/ha w odstępach co 6lat. Częstość stosowania im lżejsza gleba Tyl należy częściej wapnować lecz mniejszymi dawkami . stosowanie odpowiedniej formy nawozu przeważnie jest nią węglan wapienny a przede wszystkim wapnowo- magnezowy oraz niekiedy siarczan wapienny. Wybór optymalnego terminu stosowania na ogół jest nim okres pozawegetacyjny zwłaszcza późna jesień lub niekiedy wczesna wiosna przed ruszeniem wegetacji. Możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją UZ zwłaszcza przy wykorzystaniu metody pełnej uprawy. Rodzaj sprzętu używanego do nawożenia.

ZASADY STOSOWANIA GNOJOWICY NA UZ wysokość dawki wg pobierania składników pokarmowych i intensywności użytkowania oraz warunków pogodowych w latach wilgotnych wyższe dawki. Dla zachowania właściwego składu florystycznego runi roczne dawki odpowiednio rozcięczonej gnojowicy (5-6%s.m )na wysokowydajnej łące nie powinny przekraczać 100m3/ha przy stosowaniu 20-25m3/ha pod każdy odrost na pastwisku poziom nawożenia gnojowicą musi być odpowiednio mniejszy 50-70m3/ha wyższe dawki powodują z reguły obniżenie smakowitości pogorszające wykorzystanie runi przez pasące się zwierzęta. Najlepszym terminem stosowania gnojowicy jest okres wiosenny na przełomie marca i kwietnia wykorzystanie azotu dochodzi wówczas do 60% a potasu do 100 podczas gdy latem wykorzystanie azotu wynosi 25-40% a potasu 60-80%. W okresie wegetacji rozlewać gnojowicę bezpośrednio po wypasie lub skoszeniu runi stosując umiarkowane dawki bez obawy zabrudzenia roślin można rozlewać gnojówkę tylko przez 10dni po skoszeniu runi. Nie należy stosować gnojowicy w okresie jesienno zimowym duże straty składników pokarmowych szkodliwy wpływ na środowisko. Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem. Właściwe warunki pogodowe zimno pochmurno wysoka wilgotność. Wprowadzać gnojowicę możliwie jak najniżej gleby w postaci dużej kropli lub do gleby przez iniekcje. Dostatecznie duży zbiornik 2-2,5m3/SD na miesiąc. Wystarczająco duże możliwości dawkowanie jednorazowo 15-30m3/ha. Przed napełnieniem beczkowozów gnojowicę należy w zbiorniku wymieszać. Nie gnojowa UZ położonych na terenach narażonych na powodzie lub podmokłych

SPOSOBY OGRANICZNENIA EMISJI AMONIAKU PODCZAS STOSOWANIA GNOJOWICY NA UZ iniekcja wgłębna lub płytka przy zamkniętej darni >95% inakcja płytka przy otwartej darni> 80% pasowe rozlewania na powierzchni darni 50-80% rozcięczanie wodą 1:3 20-80% deszczowanie w czasie i po stosowaniu tradycyjnym 25-75% zakwaszenie gnojowicy pH <5 70-95% zakwaszenie gnojowicy pH 5-6 30-80%

ZASADY STOSOWANIA GNOJÓWKI szybko działający nie stosujemy zimą zawiera 2,5-3,5 % s.m stosowanie fosforu uzupełniająco.

ZNACZENIE OBORNIKA NA UZ ODDZIAŁYWANIE NA RUŃ nawozowe (dostarcza i wyrównuje dysproporcje składników pokarmowych. Wpływa na wzrost plonów nie tylko w roku następnym po zastosowaniu lecz następczo i w dalszych latach). Fizyczne ( chroni rośliny przed wymarzaniu i suszą, przedłuża okres wegetacji, poprawia bilans wilgoci w glebie). Biologiczne ( stabilność składu botanicznego runi. Wzrost udziału roślin motylkowych drobnonasiennych kończyna komica. Zwiększanie masy korzeniowej. Pobudzenie krzewienia się traw przez co wpływa na zagęszczenie darni i umożliwia szybsze zamknięcie jej uszkodzeń. Poprawia fizyczne chemiczne i biologiczne właściwości gleb. Przyczynia się do aktywacji mikroflory. Sprawia że gleba staje się ponownie biologicznie czynna co ma znaczenie po suszy.

ZASADA APLIKACJI NA UZ najkorzystniejszy termin stosowania obornika i pastwiska jest w listopadzie ponieważ: rośliny są w stanie spoczynku. Część azotu w tym formie amonowej jest absorbowania przez glebę niska temperatura i wilgotna łąka zabezpieczają przed jego uwalnianiem w powietrzu. Jesienią i zimą do gleby przechodzi dok 90% potasu 60% fosforu 30% azotu. Dawki obornika 30-40% co 3-4lata w zależności od żyzności gleby stopnia żywotności runi stan jej degradacji. Dobry efekt daje też stosowanie niższych dawek z nawozami mineralnymi. Przy stosowaniu dużych dawek obornika należy wiosną Grabic resztki słomy. Obornik powinien być przefermentowany i drobny. Nie należy stosować obornika zbyt wysuszonego gdyż brak w nim drobnoustrojów mineralizujących materię organiczną.

PIELĘGNACJA UZ

ZABIEGI wałowanie, włókowanie, bronowanie wykaszanie niedojadów, gospodarkę wodną deszczownie.

ZNACZENIE WAŁOWANIA NA UZ dociskanie warstwy darniowej do podglebia na glebach organicznych. Wspomaganie darni w regeneracji uszkodzeń po zimie. Wyrównywanie powierzchni łąk i pastwisk. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów niszczenie chwastów grubo łodygowych baldaszkowych sitów turzyc. Stymulowanie rozwoju traw i roślin motylkowych poprzez lepsze podsiąkanie wody i wzrost intensywności krzewienia. Poprawa właściwości fizycznych gleby.

ZASADY WAŁOWANIA optymalny termin jest zawartość w glebie 11-12% powietrza praktycznie oznacza to moment gdy darń ugniata się pod naciskiem stopy a w śladach brak oznak wilgoci. Najlepsze w działaniu wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami które można napełnić wodę dobre rezultaty zapewnia także wały łąkowe poprzecznie żeberkowane powinny one przy prędkości 3-5 km/h posiadać obciążenie 11-1,2t/m szerokości roboczej.

Znaczenia włókowania UZ: wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk, zwłaszcza rozciągnięcie kretowisk powstałych w darni w okresie jesienno- zimowym. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów. Zapobieganie zanieczyszczeniu zielonki ziemią. Korzystny wpływ na regenerację roślin łąkowych w momencie ruszenia wegetacji. Przyczynianie się na pastwiskach do rozcierania się łojniaków.

Zasady włókowania UZ: wiosną, gdy jest początek obsychania kretowisk. Ostatnim momentem wykonania włókowania jest wysokość runi na 10cm. Stosowanie włóki łąkowej lub włóki z metalowych obręczy, starych opon, odwróconych bron, gałęziak.

Znaczenie bronowania UZ: ułatwia dostęp tlenu i pobudza uszkodzoną darń do życia. Usuwa warstwę „filcu” złożona z suchej roślinności po zimie. Rozkrusza i częściowo usuwa warstwę namułów naniesiona z wodą zalewową. Usuwa zamszenia. Niszczy częściowo starą darń przed wykonaniem podsiewu.

Zasady wykaszania niedojadów na pastwiskach: zabieg ten wystarczy przeprowadzić 1-2 razy w sezonie pastwiskowym. Stosować specjalne kosiarki rotacyjne ścinające pozostawione elementy runi na wysokości 9-10cm i rozrzucające części na powierzchni pastwiska.

Gospodarowanie wodą na UZ:

Podział roślin łąkowych w zależności od wymagań wodnych:

- wymagające największej wilgotności gleby- 95% pojemności wodnej (mozga trzcinowata, wiechlina błotna, wyczyniec łąkowy, mietlica biaława, groszek łąkowy, komonica błotna, koniczyna biało-różowa).

- wymagające średniej wilgotności gleby- 85% pojemności wodnej (życica trwała, wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, konietlica łąkowa, koniczyna łąkowa i biała).

- wymagające niskiej wilgotności gleby- 70% pojemności wodnej (wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, komonica zwyczajna, lucerna sierpowata).

- wymagające najniższej wilgotności gleby 55-65% pojemności wodnej (rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona).

Termin i częstotliwość zbioru odrostów runi na UZ wpływa na skład chemiczny pasz.

Renowacja UZ

Wymagania jakości pasz dla krów o różnej wydajności mlecznej:

wyszczególnienie	dzienna dawka mleka w kg
	10
pobieranie sm (kg)	13
zawartość białka (%)	13
zawartość NEL (MJ)	5,4
zawartość włókna (%)	około 18%

Przyczyny degradacji UZ:

- czynniki siedliskowe- niezależne od użytkowania (susze, zalewy w nietypowym czasie i siedlisku, niekorzystne warunki w okresie zimy, dziki, norniki).

- błędy w użytkowaniu: nadmiar lub brak nawożenia mineralnego zwłaszcza azotem, nieumiejętne stosowanie gnojowicy, stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu, nieodpowiednia wysokość i częstotliwość koszenia runi, zła gospodarka pastwiskowa.

Strategie i metody renowacji UZ:

- renowacja runi pierwotnej- nawożenie, herbicydy, pielęgnacja i użytkowanie.

- częściowa renowacja darni- podsiew.

- pełna renowacja darni- siew bezpośredni, pełna uprawa.

Gospodarowanie wodą na UZ:

Podział roślin łąkowych w zależności od wymagań wodnych:

- wymagające największej wilgotności gleby- 95% pojemności wodnej (mozga trzcinowata, wiechlina błotna, wyczyniec łąkowy, mietlica biaława, groszek łąkowy, komonica błotna, koniczyna biało-różowa).

- wymagające średniej wilgotności gleby- 85% pojemności wodnej (życica trwała, wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, konietlica łąkowa, koniczyna łąkowa i biała).

- wymagające niskiej wilgotności gleby- 70% pojemności wodnej (wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, komonica zwyczajna, lucerna sierpowata).

- wymagające najniższej wilgotności gleby 55-65% pojemności wodnej (rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, kostrzewa czerwona).

Termin i częstotliwość zbioru odrostów runi na UZ wpływa na skład chemiczny pasz.

Renowacja UZ

Wymagania jakości pasz dla krów o różnej wydajności mlecznej:

wyszczególnienie	dzienna dawka mleka w kg
	10
pobieranie sm (kg)	13
zawartość białka (%)	13
zawartość NEL (MJ)	5,4
zawartość włókna (%)	około 18%

Przyczyny degradacji UZ:

- czynniki siedliskowe- niezależne od użytkowania (susze, zalewy w nietypowym czasie i siedlisku, niekorzystne warunki w okresie zimy, dziki, norniki).

- błędy w użytkowaniu: nadmiar lub brak nawożenia mineralnego zwłaszcza azotem, nieumiejętne stosowanie gnojowicy, stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu, nieodpowiednia wysokość i częstotliwość koszenia runi, zła gospodarka pastwiskowa.

Strategie i metody renowacji UZ:

- renowacja runi pierwotnej- nawożenie, herbicydy, pielęgnacja i użytkowanie.

- częściowa renowacja darni- podsiew.

- pełna renowacja darni- siew bezpośredni, pełna uprawa.

Warunki określające stosowanie strategii kierowania runią pierwotną w renowacji UZ:

- ruń zachowuję zdolność reagowania na składniki pokarmowe zawarte w nawozach.

- brak w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczania za pomocą herbicydów.

- dobre uwilgotnienie gleby.

Warunki określające stosowanie częściowej renowacji darni UZ:

- udział wartościowych traw w runi > 50%, w tym traw niskich > 20%.

- bark w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczania za pomocą herbicydów.

- darń z dużą ilością pustych miejsc.

- dobre uwilgotnienie gleby.

Warunki określające stosowanie całkowitej renowacji darni UZ:

- niewielki udział wartościowych traw i motylkowatych w runi

- udział uporczywych i trujących chwastów łąkowych oraz sitów i turzyc kępiastych w runi > 40%.

- udział śmiałka darniowego w runi > 20%.

- gleba wyjałowiona silnie zakwaszona.

- zagospodarowania UZ po wykonaniu melioracji.

Technika stosowania herbicydów w zwalczaniu chwastów na UZ:

- tradycyjne (herbicydy selektywne i ich mieszanki, pochodne fenoksykwasów, Fernando, Chwastox).

- proekologiczna (herbicydy nie selektywne- Roundup

Łączenie stosowania herbicydów z innymi metodami renowacji (nawożenie, podsiew).

Czynniki decydujące o powodzeniu podsiewu: siedlisko, termin podsiewu, dobór gatunków i odmian hodowlanych, konkurencyjność darni pierwotnej, technika podsiewu, pielęgnacja runi po wschodach.

Siedlisko: uwilgotnione, zaopatrzone w składniki pokarmowe, rozluźnienie darni, usunięcie filcu, typ gleby.

Termin siewu: wczesnowiosenny, późnoletni.

Termin podsiewu determinuje warunki wilgotnościowe gleby i konkurencyjność darni pierwotnej.

Dobór gatunków do podsiewu:

- trawy o szybkim tempie początkowego wzrostu i rozwoju: życica trwała, wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły.

- rośliny motylkowate: koniczyna biała, łąkowa i szwedzka (biało-różowa).

- zioła łąkowe: kminek zwyczajny, babka lancetowata, krwawnik pospolity.

Cechy odmian hodowlanych traw wykorzystywanych w podsiewie:

- zdolność szybkiego ukorzeniania w starej darni.

- odporność na niedobór światła w początkowym etapie wzrostu i rozwoju.

- odporność na większe stężenie CO₂ w okresie wschodów.

- odporność siewek na porażenia przez choroby i szkodniki.

- duża konkurencyjność.

struktura nasion otoczkowa tych w procesie Agricote: nasiono, szczepy Rhizobiumm ochronna warstwa polimerowa, stymulacja wzrostu, fungicydy przeciw Pythium, NPKS mikroelementy, powłoka wapniowa, ochronna warstwa polimerowa

Konkurencyjność darni pierwotnej:

- pośrednia

- bezpośrednia- allelopatia

Fitotoksyny z martwych i żywych korzeni wiechliny łąkowej, kłosówki miękkiej, wełnistej, mniszka pospolitego hamują kiełkowanie nasion i rozwój siewek gatunków podsiewanych.

Sposoby obniżania konkurencyjności darni pierwotnej:

- mechaniczne: niskie koszenie runi, intensywny wypas, uszkodzenie darni (brona talerzowa, glebogryzarka).

- chemiczne: herbicydy totalne w mniejszych stężeniach (Roundup), herbicydy selektywne (Asulox, Fernando), desykanty (Reglone), fitohormony.

Podsiew tradycyjny- wprowadzenie nasion na powierzchnię UZ bez próby ich precyzyjnego umiejscowienia w darni, najczęściej po częściowym mechanicznym lub chemicznym jej uszkodzeniu. Metody: ręcznie, siewnikiem zbożowym, rzutowo, rozsiewaczem nawozów mineralnych, aplikatorem gnojowicy.

Podsiew nowoczesny- wprowadzenie nasion bezpośrednio w darń UZ z wykorzystaniem specyficznych maszyn zwanych siewnikami darniowymi.

Systemy nowoczesnego podsiewu:

- rotacyjne oparte na gryzakowaniu darni: glebogryzakowy, parowy.

- szczelinowe oparte na rozrywaniu darni: sprężynowo-zębowy, kultywatorowy, redlinowy.

Szczelinowe oparte o nacinanie darni: talerzowy, nożowy.

Pielęgnacja runi po wschodach:

Koszenie pielęgnacyjne, nawożenie pielęgnacyjne azotem, koszenie pierwszego odrostu, umiarkowany wypas kolejnych odrostów, deszczowanie.

Najważniejsze elementy metody pełnej uprawy:

Pocięcie starej darni, głęboka orka z krojem talerzowym i dokładnym odwróceniem skiby, nawożenie makroskładnikami, ewentualne wapnowanie, zabiegi doprowadzające glebę do siewu, siew nasion, pielęgnacja powschodowa.

Najważniejsze elementy metody siewu bezpośredniego.

Chemiczne zniszczenie starej darni, usunięcie nadmiaru zeschłej biomasy, nawożenie makroskładnikami lub wapnowanie, siew nasion siewnikiem darniowym, pielęgnacja powschodowa.

Cechy dobrej mieszanki nasiennej:

- skład gatunkowy dostosowany do siedliska i kierunku użytkowania.

- wykorzystywanie odmian o wysokiej wartości użytkowej.

- nasiona o wysokich parametrach jakościowych.

- skład mieszanki zgodny z informacją z etykiety.

Zalety użytkowania pastwiskowego:

- ruń pastwiskowa stanowi źródło pełnowartościowej paszy pod względem pokarmowym.

- żywienie dostosowane do specyfiku fizjologii trawienia przeżuwaczy

- wysoka produktywność zwierząt z paszy podstawowej

- brak ujemnych zmian jakościowych w paszy

- najniższe koszty produkcji paszy

- ułatwienia w organizacji pracy i oszczędność czasu pracy

- możliwość wykorzystania UZ na nie nadających się do koszenia oraz odrostów zbyt niskich

- zdrowy sposób chowu zwierząt, mniejsza jałowość oraz podatność na choroby nóg i wymion

- czas na remont, sprzątanie budynków inwentarskich w określonych warunkach możliwość chowu bez obór

- ograniczenie nakładów związanych z nawożeniem w gospodarstwie

- uzyskanie zbitej darni, ważnej zwłaszcza w ochronie krajobrazu rolniczego

- poprawa aspektu krajobrazowego terenów rolniczych.

Wady użytkowania pastwiskowego:

- lokalizacja pastwisk dla krów mlecznych w pobliżu obór do 1,5km.

- wysokie wymagania odnośnie organizacji wypasu.

- wyższe w porównaniu do koszenia straty paszy (niedojady).

- możliwość zachorowania na specyficzne dla żywienia pastwiskowego choroby.

- zagrożenia dla zwierząt wynikające z obecności owadów

- ograniczają możliwość wypasu powierzchni zbyt uwilgotnionych

- stres związany z ekstremalnymi zmianami pogody

- koncentracja wcieleń w okresie jesiennym przy codziennym wypasie krów

- wyższe nakłady w razie konieczności izolacji pojedynczych zwierząt

- braki nawozów organicznych niezbędnych do nawożenia GO w gospodarstwie.

T:Przemienne użytki zielone- użytki zielone krótkotrwałe. Monokulturowe lub mieszane zasiewu traw i motylkowatych na GO, wchodzące na pewien czas do płodozmianu.

W gospodarowaniu polowym wyróżnia się 2 okresy: darniowy (2-3 lata) i polowy.

Specyfika przemiennych UZ: wysoka wydajność (ponad 10t Sm/ha i 45t zielonki/ha). Zdolność produkcyjnego wykorzystania wysokich dawek nawożenia azotem. Uzyskiwanie paszy prymy przez okres wegetacji. Dogodniejszy rokad prac związanych z uprawą i zbiorem. Dobre stanowisko w płodozmianie. Korzystne oddziaływanie na glebę, poprawa struktury gruzełkowatej i stosunków wodnych gleby, zwiększenie zasobności w składniki pokarmowe, wzbogacanie w próchnicę, uaktywnianie życia biologicznego. Przeciwdziałanie zmęczeniu ziemi. Funkcja fitosomatyczna- przeciwdziałanie wypłukiwaniu związków azotu, zwłaszcza azotanów w głąb gleby oraz ich migracja do wód.

Gatunki roślin łąkowych przydatne na przemienne UZ: życica wielokwiatowa, westerwoldzka, mieszańcowa, życica trwała- tetraploidalna, stokłosa uniolowata, festulolium, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, lucerna siewna, mieszańcowa, koniczyna łąkowa, biała, perska.

Mieszanki na przemienne UZ: pojedyncze gatunki (odmiany), mieszanka kilku gatunków traw, mieszanki kilku odmian (hodowlanych) w obrębie jednego gatunku, mieszanki motylkowo-trawiaste.

Korzyści uprawy mieszanek motylkowo-trawiastych w porównaniu z kukurydzą:

	mieszanka	kukurydza
zagrożenia erozyjne	nie występuje	wysokie
chemiczna ochrona roślin	zbędna	konieczna
nawożenie mineralne	nie koniecznie	koniecznie
stosowanie gnojowicy	do 4 SD/ha	do 2 SD/ha
wymywanie azotanów	małe	duże
struktura gleby	dobra	zagrożona
bilans próchnicy	pozytywny	negatywny

Wykorzystanie przemiennych UZ: kośne do bezpośredniego spasania lub jako surowiec na kiszonkę. Pastwiskowe- krótkotrwałe pastwiska polowe (brak pasożytów zwierzęcych).

Różnorodność mikroflory oraz aktywność mikrobiologiczna w kiszonce:

Bakterie kwasu mlekowego- kwas mlekowy- dobry zapach.

Clostridium- kwas masłowy (nieprzyjemny zapach), białko- NH₃- ograniczone potrzeby.

Crinterobakterie- kwas octowy- ostry zapach.

Bakterie rozkładu białkowego- białko- NH₃- gnilny zapach.

Drożdże- aerobowy rozkład z O₂ (- straty, zagrzewanie), alkohol bez O₂ (-Zapach alkoholu).

Pleśnie- pleśnienie- ograniczone pobieranie, toksyny.

Podstawowe fazy kiszenia: tlenowa, właściwej fermentacji, stabilność kiszonki, wybierania kiszonki.

Warunki prawidłowego rozwoju bakterii kwasu mlekowego: odpowiednia zawartość s.m. (30-35%), odpowiednia zawartość cukrów, warunki beztlenowe.

Rodzaje kiszonek: z runi świeżej- 15-20% s.m., z runi przewiędniętej 30-35%s.m., z runi silnie przewiędniętej 40-50% s.m.

Straty składników pokarmowych przy kiszeniu runi łąkowej:

W polu- oddychanie roślin, podsuszenie, zbiór- 3 do 7%.

W procesie fermentacji- oddychanie, CO₂- ok. 4%.

W wypływającym soku do 7%.

W skutek wtórnej fermentacji- pleśnienia- straty powierzchniowe do 25%.

Czynniki decydujące o jakości kiszonek:

1. Podatność surowca na zakiszanie- zawartość cukrów, pojemność buforowa- obniża pH, zdolność zobojętniania ma białko, zawartość s.m.- stopień przewiędnięcia, zanieczyszczenie ziemią, występowanie bakterii kwasu mlekowego.

2. Technika zakiszania- rozdrabnianie surowca, ubicie i gęstość paszy, czas napełniania pryzmy lub silosa, dodatki kiszonkarskie, przykrycie lub owinięcie.

Zarodniki Clostridium występują w glebie powodując fermentację kwasu masłowego w kiszonce.

Przyczyny pogarszania się jakości kiszonek: rozwój grzybów pleśniowych (dostęp tlenu), fermentacja kwasu masłowego (zanieczyszczenie ziemią), procesy gnilne (dostęp tlenu i zbyt duże uwilgotnienie), fermentacja kwasu octowego (wolny przebieg kiszenia), fermentacja alkoholowa (wtórna fermentacja na skutek dostępu tlenu i działalności drożdży).

Ciągi technologiczne produkcji kiszonek z runi przewiędniętej: zbieracz pokosów- pryzma, silos. Sieczkarnia + przyczepa transportowa- pryzma, silos. Prasa rolująca + owijarka- baloty cylindryczne. Prasa kostkująca- pryzma z kostek.

Ekonomiczne uwarunkowania produkcji pasz na UZ: koszty jednostkowe produkcji plonu, energii, białka. Koszty końcowe nawożenia. Konkurencyjność w stosunku do innych pasz. Stosunek wartości uszlachetniania do kosztów produkcji w aspekcie procesu degradacji UZ. Relacja wartości progowych w technologiach produkcji zwierzęcej opartych o pasze z UZ do cen surowców rynkowych. Czynnik limitujący produkcję pasz. Skala produkcji pasz.

Możliwości obniżania kosztów produkcji pasz z UZ: substytucja wysokoenergetycznych nakładów dostarczanych z zewnątrz mechanizmami zawartymi w ekosystemach. Racjonalizacja procesów produkcji. Postęp biologiczny.

Znaczenie roślin motylkowych obniżaniu kosztów produkcji pasz na UZ: powiększenie wykorzystania motylkowych, w szczególności koniczyny białej w produkcji pasz pozwoli na oszczędność w nakładach na nawożenie azotem i i zakup koncentratów w wysokości 4 mld. Euro rocznie.

Konkurencyjność w stosunku do innych pasz: związana jest z brakiem kosztów alternatywnego użytkowania ziemi na TUZ.

PASTWISKO DLA OWIEC KOSZARY koszarowanie zwierząt zagrody montowane jako płodki do przebywania zwierząt w nocy.

WYPASY ZWIERZAT NA PASTWISKU

Konie z krowami z owcami to co krowy nie zjedzą to inna grupa zwierząt to zje.

PASTWISKO DLA KONI większe powierzchniowo kwatery (o dużej powierzchni) wyraźne dla oczu koni ogrodzenie (albo rury albo żerdzie) pastwisko dla koni powinny być w dużej odległości od stajni.

PASTWISKO DLA ŚWIŃ DLA GĘSI wypas gęsi w grupach baza dla grupy (woda koryto) ptaki bardzo płochliwe.

PASTWISKO DLA STRUSI solidne kwatery

ZALECANA WYSOKOŚĆ RUNI W SYSTEMIE WYPASU CIĄGŁEGO

rodzaj zwierząt	Wysokość runi w cm
- owce (wiosna lato) - owce jesień Krowy zasuszone Opasy Krowy matki Krowy mleczne	4-5 6-8 6-8 6-8 7-9 7-10

WPŁYW OBSADY NA WYDAJNOŚĆ MLEKA

Wydajność w przeliczeniu na krowe wydajność na ha . małą obsada stada duża wydajność większa obsada wydajność spada Jeśli oceniamy na sztukę jeśli na ha to wiecej krów więcej mleka pomiędzy niską a wysoką jest ich najlepsza wydajność

Dużo suchej masy od 16-20 sm co wpływa na dość duże niedojady.

Jeśli jest zbyt duże obciążenie pastwiska pojawia się kończyna.

Wpływa rozkładu nawożenia azotowego na stabilność Tr w runi pastwiskowej

Rozkład dawki roczny Udział Tr w runi (%)

4 2 1 1 0 10-60

1 1 2 2 1 20-25

Produkcja siana

Poprzez suszenie albo kiszenie 2 sposoby konserwacji

PRZYCZYNY POWSTANIA STRAT W PROCESIE SUSZENIA SIANA a. w runi świeżej oraz runi przewiędniętej o zawartości suchej masy do 60% oddychanie roślin

b. w runi o zawartości suchej masy powyżej 60% wymywanie składników pokarmowych przez deszcz a nawet rosę np. cukry – energia białka proste witaminy- beta karoten składniki mineralne. Mechaniczne obłamywanie i wykruszanie się najwartościowszych delikatnych części roślin . procesy fermentacyjne związane z działalnością bakterii i grzybów.

Do 60% składników są w komórkach i nie są wymywane błona cytoplazmatyczna dopóki jest żywa gdy już potem zamiera wymywają się składniki pokarmowe.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O SZYBKOŚCI SUSZENIA SIANA agregatowanie kosiarek ze zgniataczami pokosów (kondycjonerami) roztrząsanie pokosów natychmiast po skoszeniu , wielkość plonu, poziom nawożenia azotem, gatunek i odmiana roślin łąkowych,

SPOSOBY SUSZENIA SIANA przy wykorzystaniu naturalnych czynników suszących tzn słońca i wiatru na pokosach na specjalnych przyrządach (płotki szwedzkie płotki zwyczajne, kozły, daszki, ostwie, rogale). Za pomocą urządzeń mechanicznych po częściowym wysuszeniu na łące poprzez oddziaływania zimnym powietrzem, podgrzewanym powietrzem. Przy wykorzystaniu naturalnych czynników suszących w połaczeniu z urządzeniami mechanicznymi stosowanie kolektorów słonecznych w pomieszczeniach o prostej konstrukcji.

WILGOTNOŚĆ SIANA A JEGO PRZYDATNOŚĆ DO PRZECHOWYWANIA

PONIŻEJ 16%	W PEŁNI PRZYDATNE BRAK PLEŚNI
16%-20%	Częściowo przydatne możliwe pleśnie brak względnie małe zagrzanie (solenie)
21%-25%	Nieprzydatne średnie i silne pleśnienie silne zagrzanie nie wykluczone samozapalenie
Ponad 25%	Nieprzydatne silne spleśnienie silne zagrzanie możliwe samozapalenie

PRODUKCJA SUSZU

Specyfika produkcji suszu z runi łąkowej szybkie usunięcie wody z roślin w warunkach działania wysokich temperatur w suszarni. Minimalne straty wysoka jakość na poziomie pasz treściwych. Wysokie koszty inwestycyjne (suszarnia) i eksploatacja (paliwo) wysokie nawożenie azotem i wielokrotny zbiór runi. Zbiór we wczesnych fazach rozwojowych przed kłoszeniem traw. Zawartość białaka min 18% strawność powyżej 70%

PRODUKCJA KISZONEK

KISZENIE RUNI ŁĄKOWEJ polega na zakwaszeniu materiału roślinnego kwasami organicznymi powstającymi w procesie naturalnej fermentacji cukrów zachodzących pod wpływem bakterii kwasu mlekowego. Osiągnięcie krytycznej wartości pH 4,0-4,2 powoduje zahamowanie fermentacji i zakonserwowanie pasz.

PODSTAWOWE FAZY KISZENIA tlenowa, właściwa fermentacja, stabilność kiszonki, wybieranie kiszonki

WARUNKI PRAWIDŁOWEGO ROWZOJU BAKTERII KWASU MLEKOWEGO odpowiednia zawartość Sm 30-35% odpowiednia zawartość cukrów, warunki beztlenowe.

RODZAJE KISZONEK z runi świeżej 15-20% Sm, z runi przewiędniętej 30-35%sm, z runi silnie podsuszonej 40-50%sm

STRATY SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZY KISZENIU RUNI ŁĄKOWEJ na łące oddychanie roślin podsuszanie zbiór 3-7%, w procesie fermentacji oddychanie CO2 ok. 4%, w wypływającym soku 0-7%, w skutek wtórnej fermentacji i pleśnienia straty powierzchniowe 0-25%

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O JAKOŚCI KISZONEK a. podatność surowca na zakiszenie: zawartość cukru, pojemność buforowa, zawartość Sm (stopień przewiędnięcia), zanieczyszczenie ziemią, występowanie bakterii kwasu mlekowego. B. technika zakiszenia, rozdrobnienie surowca, ubicie i gęstość paszy, czas napełnienia pryzmy silosu, dodatki kiszonkarskie, przykrycie lub owinięcie folią.

MOTYLKOWE CIĘŻKO SIĘ KISZĄ niski stosunek węglowodanów do buforowości jedynie kończyna łąkowa bo ma oksydaze PPO

PRZYCZYNY POGARSZANIA SIĘ JAKOŚCI KISZONEK rozwój grzybów pleśniowych dostęp tlenu, fermentacja kwasu masłowego zanieczyszczenia runi ziemią, procesy gnilne dostęp tlenu i zbyut duże uwilgotnienie. Fermentacja kwasu octowego wolny przebieg kiszenia, fermentacja alkoholowa wtórna fermentacja wskutek dostępu tlenu i działalności drożdży.

CIĄGI TECHNOLOGICZNE PRODUKCJI KISZONKI Z RUNI PRZEWIĘDNIĘTEJ koszenie przetrząsanie zgrabianie. 1 zbieracz pokosów (pryzma silos) 2 sieczkarnia + przyczepy transportowe ( pryzma silos) 3 prasa rolująca + owijarka (baloty cylindryczne) 4 prasa kostkująca (pryzma z kostek) 5 prasa wielkogabarytowa (baloty prostopadłościenne owinięte folią lub pryzmą z balotów) 6 prasa napełniająca rękaw foliowy.

PRZEMIENNE UŻYTKI ZIELONE powierzchnia paszowa gospodarstwa Przemienne użytki zielone (użytki krótkotrwałe –lejsy) Uprawy traw lub ich mieszanek z roślinami motylkowymi na gruntach ornych wchodzące na pewien czas do płodozmianó polowych. Wyróżnia się 2 okresy: darniowy, polowy.

SPECYFIKA PRZEMIENNYCH UZ wysoka wydajność (plon 10ton Sm/ha 45-60t zielonki na ha) zdolność produkcyjnego wykorzystania wysokich dawek nawożenia azotowego. Uzyskiwanie paszy przez cały okres wegetacji. Dogodniejszy rozkład pracy związanych z uprawą i zbiorem. Dobre stanowisko w płodozmianie (wydajność uprawianych roślin polowych zwiększa się w I roku o 20% a w drugim o 12% w porównaniu do zwykłych płodozmianów). Korzystne oddziaływanie na glebę poprawa struktury gruzełkowej i stosunków wodnych gleby, zwiększa zasobność w składniki pokarmowe, wzbogacenie w próchnicę uaktywnienie życia biologicznego. Przeciwdziałanie zmęczeniu gleby. Funkcja fitosanitarna przeciwdziała wypłukiwaniu związków azotu zwłaszcza azotanów w głąb profilu glebowego praz ich migracji do wód.

GATUNKI ROŚLIN ŁĄKOWYCH PRZYDATNE NA PRZEMIENNE UŻYTKI ZIELONE

Życica wielokwiatowa westerwoldzka mieszańcowa trwała (odmiany 4N tetraploidalne) stokłosa uniolowata, festulolium, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, kończyna łąkowa czerwona, biała perska, inkarnatka, lucerna siewna i mieszańcowa.

MIESZANKI NA PRZEMIENNE UZ pojedyncze gatunki (odmiana) mieszanka kilku gatunkowa traw. Mieszanka kilku odmian (hodowlanych) w odrębie jednego gatunku, mieszanka motylkowo- trawiasta.

KORZYŚCI UPRAWY MIESZANEK MOTYLKOWO TRAWIASTYCH W PORÓWNANIU Z KUKURYDZĄ.

	MIESZANKA	KUKURYDZA
Zagrożenie erozyjne	nie	Tak
Chemiczna ochrona roślin	Nie	Tak
Nawożenie mineralne	Nie	Tak
Stosowanie gnojownicy	Do 4 SD/ha	Do 2/ha
Wymywanie azotanów	Małe	Duża
Struktura gleby	Dobre	Zagrożenie
Bilans próchnicy	Pozytywny	Negatywny

WYKORZYSTANIE PRZEMIENNE UŻYTKÓW ZIELONYCH

Kośne do bezpośredniego skarmiania lub źródło surowca do zakiszania. Pastwiskowe krótkotrwałe pastwiska polowe (brak pasożytów zwierzęcych)