Łąkarstwo

Prof. Dr hab. Piotr Goliński

Katedra łąkarstwa i krajobrazu przyrodniczego

Maciej Rogalski - Łąkarstwo

Wykład I 23.02.2010

Zbiorowiska trawiaste a użytki zielone w rozwoju gospodarczym świata

Zbiorowiska trawiaste:

• Zbiorowiska złożone głównie z trawiastych roślin zielnych, z dominacją lub dużym udziałem traw

• Zajmują one około 24% powierzchni lądów na kuli ziemskiej

Użytki zielone- zbiorowiska trawiaste użytkowane przez człowieka

• Zbiorowiska trawiaste wykorzystywane do celów paszowych

• Wykorzystywane przez człowieka, głównie poprzez wypas, zajmują 117mln km² i zapewniają pasze dla 1,8 mld DJP zwierząt gospodarskich

Podział zbiorowisk trawiastych:

• Naturalne- zbiorowiska trawiaste ukształtowane przez czynniki naturalne

• Sztuczne- zbiorowiska trawiaste pochodzenia antropogenicznego

Naturalne zbiorowiska trawiaste

• Stepy i lasostepy

• Sawanny

• Tundra

• Łąki

Step – bezdrzewne formacje roślinne związane z klimatem umiarkowanym o charakterze kontynentalnym i subtropikalnym; zajmują około 14,5 % powierzchni lądów ( stanowią ponad połowę powierzchni zbiorowisk trawiastych na świecie). Czynniki sprzyjające wykształceniu się stepów:

• Suchy, kontynentalny klimat ( 150-200 mm opadów w okresie wegetacji)

• Gleby o dobrej strukturze, dużej miąższości próchnicy, wysokiej zawartości w składniki pokarmowe ( czarnoziemy)

Występowanie stepów na świecie

• W europie np. stepy ukraińskie, „puszta węgierska”

• W Azji np. stepy kazackie, stepy mongolskie

• W Ameryce Północnej – prerie

• W Ameryce Południowej – pampasy/ pampy

• W Nowej Zelandii – tussock ( Kempa po angielsku)

Sawanny – zbiorowisko trawiaste z udziałem drzew, występujące w ciepłych strefach klimatycznych ( w Afryce, Ameryce Południowej i Australii)

Tundra- bezleśne zbiorowisko trawiaste w polarnej strefie klimatycznej z przewagą kępkowych traw i turzyc.

Łąki – bezdrzewne zbiorowisko trawiaste na siedliskach z reguły poleśnych, o zwartej runi, w zimie co najmniej częściowo zielone, występujące w strefach klimatycznych umiarkowanych i chłodnych.

Łąki naturalne- nietrwałe zbiorowiska roślinne, występujące na terenach, gdzie określone czynniki powstrzymują sukcesję roślinną prowadzącą do utworzenia leśnego zbiorowiska klimaksowego ( ostatnie stadium sukcesji roślinnej u nas to las mieszany)

Czynniki sprzyjające utrzymaniu się łąk naturalnych:

• Niskie temperatury

• Silne wiatry

• Lawiny śnieżne i kamienne w górach

• Krótki okres wegetacji przy chłodnym i dżdżystym lecie

• Niskie opady

• Duży niedosyt wilgotności – zasolenie gleby

• Wysoki poziom wody gruntowej

• Wody powodziowe na terenach nadrzecznych.

Łąki naturalne – przykłady

• Hale wysokogórskie

• De alpejskie – inna forma łąk górskich

• Łęgi nadrzeczne – łąki dolinowe, cyklicznie zalewane

• Watty i marsze – łąki stanowisk zasolonych, zasolenie wynikające z dostarczania wód słonych przez człowieka, lub nadmorska gdzie sztorm wlewa słoną wodę

• Zbiorowiska ziołorośli

• Łąki słone

• Hale podbiegunowe

Łąki sztuczne ( antropogeniczne)- zbiorowisko roślinne ukształtowane przy udziale człowiek; ich utrzymaniu się sprzyjają takie czynniki jak koszenie, nawożenie, wypas zwierząt

Kontekst znaczenia zbiorowisk trawiastych w rozwoju gospodarczym świata

• Populacja ludzi na świecie – wzrost liczby ludności zwiększa zapotrzebowanie na żywność i generuje intensyfikację wykorzystania zasobów naturalnych

• Produkcja żywności – jej wzrost determinuje zwiększanie powierzchni obszarów nawadnianych, gównie pól uprawnych

• Zużycie wody na świecie- wzrost stosowania nawodnień przekształcanie naturalnych siedlisk i krajobrazów

• Degradacja gleb – wzrost areału gruntów ornych zwiększa erozję gleb, zasolenie, podtopienia, itd.

• Zanieczyszczenie atmosfery – wzrost przekształcania ekosystemów trawiastych w polowe zwiększa stężenie CO₂ w atmosferze

Konsumpcja żywności per capita rocznie (kg) według FAO

W krajach rozwijających wzrasta udział konsumpcji mięsa

Kraje rozwinięte kraje rozwijające się

	1973	2003	2020	1973	2003	2020
Wołowina	26	23	25	4	6	9
Baranina i kozina	3	2	3	1	2	2
Wieprzowina	26	30	29	4	12	13

Znaczenie użytków zielonych w produkcji pasz w Europie

Kraj	Udział TUZ w UR %	Udział pasz UZ pastwisk w ogólnej ilości pasz dla przeżuwaczy %	Udział pastwisk w ogólnej ilości pasz dla przeżuwaczy %
Irlandia	73	97	63
Polska	19,7	51	10
Niemcy	30,5	60	26
Rumunia	33,0	53	14
Francja	35,8	71	31
Wielka Brytania	62,0	83	59

Wysoka jakość produktów żywnościowych ( mleko, mięso) z użytków lub żywionych runią łąkową:

• Zwiększona zawartość NNKT nienasycone kwasy tłuszczowe( PUFA) – omega-3, omega-6, CLA cis 9 trans 11, Iso – c15:0

• Większa zawartość antyoksydantów – β-karoten, witamina C

• Walory zapachowe, smakowe, from Grass to Glass, Green meat

Sposoby gospodarowania na użytkach zielonych

Teoria Stapledona- „użytek zielony jako uprawa”

• Zastosowanie w produkcji pasz „ prawa minimum” Liebiga

• Ryzyko nadmiernej eksploatacji zasobów siedliska

• Produkcja pasz na UZ w systemie konwencjonalnym

Teoria Kempa „ Użytek zielony jako ekosystem”

• Promocja wielogatunkowej runi

• Substytucja wysokoenergetycznych nakładów dostarczanych z zewnątrz mechanizmami tkwiącymi w ekosystemach

• Racjonalizacja procesów produkcyjnych bez ingerencji w obieg energii, wody i składników pokarmowych

• Produkcja pasz na UZ w systemie zrównoważonym

Trendy w wykorzystaniu użytków zielonych produkcji pasz na świecie

Europa, Australia, Nowa Zelandia

1960 2010

Produkcjo system ekosystem

Chiny Indie, Brazylia, Argentyna

Ekosystem produkcjo system

Wykład II 02.03.2010

Funkcje użytków zielonych i zbiorowisk trawiastych

Funkcje zbiorowisk łąkowych

Produkcyjna:

• Podstawowa

• Drugorzędna

Pozaprodukcyjna

• Ekologiczna

• Krajobrazowa

Funkcja produkcyjna podstawowa

• Produkcja zielonki do bezpośredniego skarmiania dla zwierząt

• Produkcja surowca dla pozyskiwania siana, kiszonek, suszu, koncentratu

Użytkowanie pastwiskowe zapewnia wysokojakościową paszę, jest doskonałym surowcem do zakiszania.

Funkcja produkcyjna drugorzędna

• Produkcja ściółki – łąka jako miejsce produkcji ściółki, wskaźnik chłonności cieczy od 180 -220% ( słoma zbożowa 220-240%), to łąki jednokośne zbierane jesienią

• Produkcja biomasy na cele energetyczne: na biogaz i opał. Kaloryczność 100g biomasy Siano łąkowe 127,8 kcal, Trzcina pospolita Phragmites sp. 217,8kcal, Mozga trzcinowa Phalaris sp., Miskant Miscanthus sp.(ogromny potencjał, problemy z wymarzaniem), dla porównania energetyczność słomy żytniej 216,2kcal. W sianie łąkowym mamy dużo białka i w czasie spalania będzie wydzielał się trujący podtlenek azotu i innych gazów zawierających azot.

• Produkcja drewna- System silvopastoralny ( pastwiska zadrzewione) – polega na połączeniu gospodarki leśnej i pastwiskowej, jego celem jest jednoczesna produkcja paszy i drewna oraz wywoływanie korzystnego oddziaływania na atmosferę, litosferę i biosferę, a także kształtowanie piękna krajobrazu

• Produkcja celulozy- służy do pozyskiwania włókna i gorszej jakości papierów, tanie źródło surowca odnawialnego

• Pastwisko dla pszczół

• Miejsce pozyskiwania surowców zielarskich

Funkcja pozaprodukcyjna ekologiczna:

• Bariera migracji biogenów do wód - łąka dzięki warstwie darniowej ma zdolność filtracyjną

• Zbiorniki retencyjne wód- zdolność zatrzymywania wody w profilu glebowym. Użytki zielone w profilu o głębokości 150cm zatrzymują 250mm wody wolnej czyli takiej którą łąka może oddać terenom sąsiednim. W skali kraju gromadzą 10mld m³ wody( 30mld m³ wszystkie wody gruntowej

• Ścinanie fali powodziowej- osłabianie przemieszczania na nowe tereny, podstawowe znacznie łęgów ( łąk dolinowych) , stanowią 20% ogólnego obszaru TUZ,

• Ochrona gleb przed erozją

• Wzbogacanie gleby w materię organiczną. Współczynniki przyrostu (+) i degradacji (-) glebowej substancji organicznej (1ha)

Okopowe	-1,4
Kukurydza	-1,15
Zboża, oleiste	-0,53
Strączkowe	+0,35
Trawy w uprawie polowej	+1,05
Mieszanki motylkowato trawiaste	+1,96

• Sekwestracja węgla- to zbiór czynności które mają na celu : separację, transport oraz zdeponowanie i odizolowanie od biosfery dwutlenku węgla

Rodzaj zabiegu	Sekwestracja C*
Konwersa pola uprawnego na łąkę	0,17-1,34
Melioracje nawadniające	0,12-3,46
Nawożenie	0,34-0,74

• Oczyszczanie ścieków- zdolności filtracyjne darni łąkowej ( Phalaris arundinacea – mozga trzcinowa, Alopecurus pratensis –wyczyniec łąkowy)

• Oczyszczanie powietrza

• Kształtowanie klimatu

• Naturalne siedlisko fauny

• Skarbnica gatunków flory ( bank genów)

Darń łąkowa to trwała okrywa roślinna która obejmuje dolne części pędów ( to co pozostaje po skoszeniu) oraz przypowierzchniową warstwę gleby ( 5-6cm) z masą korzeniową, mająca zdolność ciągłego odrastania.

Znaczenie łąk półnaturalnych i naturalnych dla bioróżnorodności

Łąki wyróżnione w dyrektywie siedliskowej UE:

• 6219 murawy kserotermiczne ( Festuco-Brometea)

• 6410 zmiennowilgotne łąki trzęś licowe ( Molinion coerulea)

• 6440 łąki selernicowe (Cnidion dubii)

• 6510 niżowe i górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion)

• 6520 górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie ( Polygono- Trisetion)

Funkcja pozaprodukcyjna krajobrazowa

• Element kształtowania krajobrazu

• Element kolorytu i piękna

• Miejsce uprawiania agroturystyki

Rolnictwo a środowisko przyrodnicze w użytkowaniu zbiorowisk trawiastych

dbanie o dobra środowiska B A D C wydajność

1. Łąki przyrodnicze np. bagienne

2. Początek użytkowania

3. Rolnictwo intensywne duża ingerencja w środowisko

4. Rolnictwo integrowane

Zależność dóbr ekonomicznych i ekologicznych od intensywności produkcji pasz na użytkach zielonych

dobra ekonomiczne D B A C Dobra Eko.

Wykład IV 16.03.2010

Fitosocjologiczny podział użytków zielonych.

Fitosocjologia:

• Jest nauką zajmującą się badaniem zbiorowisk roślinnych, czyli fitocenoz, oraz ich klasyfikowaniem

• Pojęcie to wprowadził do literatury prof. Józef Paczoski

• Wykorzystywana do waloryzacji przyrodniczych, oceny warunków siedliskowych, planów zagospodarowania przestrzennego, planów ochrony

• Metoda badawcza Braun – Blanqueta – podstawowa metoda badawcza

• Klasyfikacja roślinności następuje na podstawie zdjęcia fitosocjologicznego – odpowiednia procedura spisywania roślinności

Jednostki fitosocjologiczne

• Klasa -etea

• Rząd -etalia

• Związek -ion

• Zespół -etum

• Podzespół -etosum

• Wariant

• Facja

• Podstawową jednostką fitosocjologiczną jest zespół roślinny.

Zespół roślinny (asocjacja)

• Zbiorowisko o ściśle określonym składzie gatunkowym i związane z typowym dla siebie siedliskiem

• Podstawą do wydzielenia zespołu jest obecność w zbiorowisku gatunków charakterystycznych

Najważniejsze klasy fitosocjologiczne z roślinnością trawiastą

• Molino- Arrhenatheretea – łąki i pastwiska wilgotne i świeże

• Phragmitetea – zbiorowiska szuwarów trawiastych i wielko turzycowych

• Nardo-Calluntetea- murawy bliźniczkowe i wrzosowiska

• Scheuchzerio-Caricetea fuscae- fitocenozy torfowisk niskich i przejściowych z roślinnością przywodną

• Festuco-Brometea –Murawy kserotermiczne w środowisku skrajnie suchym

• Plantaginetea majoris- zbiorowiska muraw dywanowych i muraw okresowo zalewanych w dolinach wielkich rzek

• Sedo-Scleranthetea – murawy piaskowe np. miłka

Najważniejsze z punktu widzenia łąkarskiego jednostki fitosocjologiczne

• Arrhenateherion

  • Arrhenatheretum elatioris medioeuropaeum – zespół rajgrasu wyniosłego ( łąka rajgrasowa)

  • Alopecuretum pratensis – zespół wyczyńca łąkowego ( łąka wyczyńcowa)

• Polygono-Trisetion

  • Trisetetum flavescentis – zespół konietlicy łąkowej ( łąka konietlicowa)

  • Gladiolo-Agrostietum- zespół mieczyka dachówkowatego i mietlicy pospolitej ( łąka mieczykowo-mietlicowa)

• Cynosurion

  • Lolio-Cynosuretum – zespół życicy trwałej i grzebienicy pospolitej (pastwisko życicowe)

  • Festuco-Cynosuretum – zespół kostrzewy czerwonej i grzebienicy pospolitej ( pastwisko kostrzewowo- grzebienicowe)

Warunki siedliskowe a wykształcanie się zbiorowisk trawiastych

Istota ekosystemu trawiastego

• Tworzenie darni

• Specyficzne wymagania termiczne roślin łąkowych

• Znaczne wymagania wodne roślin łąkowych

• Dodatni bilans materii organicznej

• Wielogatunkowość

• Duża plastyczność składu gatunkowego

• Zdolność krzewienia się i odrastania po defoliacji

• Zależność od działalności ludzkiej

Elementy siedliska kształtujące roślinność użytków zielonych

1. Abiotyczne

• Klimatyczne

  • Światło

  • Temperatura powietrza

  • Ilość i rozkład opadów atmosferycznych

  • Kierunek i natężenie wiatrów

  • Wilgotność powietrza

  • Zaleganie mgły i rosy

• Edaficzne – związane z siedliskiem glebowym

1. Biotyczne

Krzywa plonowania typowych użytków zielonych w naszym klimacie

Letnia depresja plonu

Wchodzenie w spoczynek zimowy

Wiosna Lato jesień zima

Woda – podstawowy czynnik abiotyczny decydujący o produkcyjności użytków zielonych

• Współczynnik transpiracji u traw kształtuje się w zakresie 600-850g wody na 1g s.m.

• Specyfika gatunkowa, a nawet odmianowa

• Współczynnik transpiracji u traw – istotnie modyfikowany przez nawożenie

Skutki nadmiaru wody:

• Zbyt późne ruszenie wegetacji

• Utrudnienia w stosowaniu nowoczesnych maszyn

• Wykluczenie użytkowania pastwiskowego

• Występowanie pasożytów zwierzęcych

Skutki niedoborów wody:

• Spadek plonowania

• Wypadanie z runi wartościowych gatunków o płytkim systemie korzeniowym

Dobre paszowiska są wyposażone w urządzenia melioracyjne

Melioracje odwadniające i nawadniające

System rowów otwartych wyposażonych w zastawki

Dwie grupy systemów nawadniania:

• Podpowierzchniowe ( podsiąkowe, podsiąkowo-wgłębne)

• Powierzchniowe ( zalewowe, stokowe, bruzdowe, deszczowniane)

Optymalne warunki wilgotnościowe gleby zapewnia deszczowanie

Światło

• Dobre wykorzystanie światła przez ruń użytków zielonych jest efektem urozmaiconego składu botanicznego

• Przyrost s.m. zaczyna się od momentu, gdy na 1cm² powierzchni liści dociera dziennie 1260J energii słonecznej

• Najważniejszy plon masy nadziemnej uzyskuje się wtedy, gdy natężenie światła przechodzącego przez ruń do powierzchni gruntu wynosi 2%

• Konkurencja o światło w wielogatunkowej runi

Temperatura

• Decyduje o długości okresu wegetacji, który na niżu waha się od 180 do 210 dni, a w górach w granicach 100-120 dni

• Większe wymagania gatunków o typie fotosyntezy C₄

• Zróżnicowana reakcja roślin łąkowych na mrozy oraz duże wahania temperatur zimą

Czynniki Edaficzne

• Właściwości fizyczne i chemiczne gleby

• Struktura i skład mechaniczny gleby

• Zawartość w glebie substancji organicznej

• Zasobność gleby w składniki pokarmowe

• Stopień uwilgotnienia gleby

• Poziom wód gruntowych

• Położenie w obrębie zlewni

• Występowanie i żyzność zalewów

• Stopień i kierunek nachylenia stoków

Gleby łąkowe

• Gleby semihydrogeniczne

  • Czarne ziemie –np. łęgi zgrondowiałe

  • Gleby zabagniane

• Gleby hydrogeniczne

  • Gleby bagienne - bielawy

    • Mułowe

    • Torfowe

  • Gleby pobagienne

    • Murszowe

    • Murszowa te

  • Gleby napływowe

    • Gleby aluwialne ( mady rzeczne i mady morskie)

    • Gleby deluwialne

Żyzność gleb

• Żyzność gleby jest ściśle skorelowana z jej uwilgotnieniem

• Na glebach mineralnych naturalna żyzność jest mniejsza w porównaniu do organicznych

• Na glebach torfowych i murszowych czynnikiem limitującym plonowanie runi są fosfor i potas

Czynniki Biotyczne

• Fito biotyczne ( konkurencyjność, allelopatia (Koliny – wydzieliny korzeniowe hamujące rozwój innych roślin), symbioza, mikoryza, pasożyty roślinne)

• Zoo biotyczne ( zwierzęta trawożerne, fauna glebowa, owady)

• Antropogeniczne ( koszenie, wypas, zabiegi pratotechniczne, melioracje, wypalanie)

Konkurencyjność

• Konkurencyjność pośrednia polega na współzawodnictwie o światło, wodę i składniki pokarmowe

• Konkurencyjność bezpośrednia czyli tzw. Allelopatia, polega na konkurencyjnym oddziaływaniu gatunków na inne poprzez wydzieliny korzeniowe ( Koliny)

Symbioza z Rhizobium:

• Ograniczenie dawki azotu podawanego w nawozach (1% udziału motylkowatych w runi pozwala na oszczędności 3-5kg azotu w przeliczeniu na hektar rocznie)

• Poprawa składu chemicznego pasz i ich smakowitości

• Optymalny z punktu widzenia efektywności procesu wiązania azotu atmosferycznego z powietrza, udział roślin motylkowatych w runi trwałych użytków zielonych powinien wynosić 20-30%

Mikoryza

• Wpływa na wzrost i rozwój ważniejszych gatunków traw pastewnych

• Umożliwia pobieranie składników pokarmowych z trudno rozpuszczalnych związków w glebie

• Efektem jest zwiększenie konkurencyjności gatunków mikotroficznych

Wykład 23.03.2010

Części morfologiczne pędów generatywnych odmian uprawowych Dactylis glomerata w %

Części pędów	Motycka	Rideau
Blaszki liściowe	15	40
Pochwy liściowe	15	14
Źdźbła	26	32

Powierzchnia asymilacyjna rośliny stanowią głównie blaszki liściowe.

Trwałość roślin łąkowych

Gatunki długotrwałe – wiechlina łąkowa, kostrzewa trzcinowa, kostrzewa czerwona, stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, groszek łąkowy, wyka płotowa, wyka ptasia.

Gatunki o średniej trwałości- kupkówka pospolita, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyna biała, komonica zwyczajna

Gatunki o krótkiej trwałości – życica wielokwiatowa, życica trwała, koniczyna łąkowa.

Zawartość substancji zapasowych ( %s.m.)

Gatunek	Dolna część łodygi	Korzenie	Rozłogi
Wiechlina łąkowa	19,9	10,6	18,4
Życica trwała	15,6	13,2
Kupkówka pospolita	13,2	9,6
Stokłosa bezostna	8,1	8,5	18,7

Suma fruktozy u odmian Phleum pratense wiosną w trzecim roku użytkowania ( % s.m.)

Użytkowania w roku poprzednim	Odmiany południowe	Odmiany północne
	Forus	Grinstad
II ośne	24	31
III kośne	7,2	16,5

Konkurencyjność roślin łąkowych

Duża- życica wielokwiatowa, życica trwała, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, koniczyna biała

Średnia- stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, mozga trzcinowata, wiechlina łąkowa, kostrzewa łąkowa, komonica zwyczajna.

Mała – tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, mietlica olbrzymia, wiechlina błotna, koniczyna łąkowa.

Wykład 30.03.2010

Rośliny wskaźnikowe

• Gleb bogatych w azot ( mozga trzcinowata, perz właściwy, wiechliny zwyczajna i błotna, kłosówka wełnista, barszcz zwyczajny, szczaw tępo listny, pokrzywa zwyczajna)

• Gleb ubogich w azot ( trzęślica modra, kłosówka miękka, izgrzyca przyziemna, koniczyna pogięta).

• Gleb bogatych w fosfor ( wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyny – biała i białoróżowa, ostrożeń warzywny, mniszek pospolity)

• Gleb ubogich w fosfor ( bliźniczka psia trawka, drżączka średnia, śmiałek darniowy, kuklik zwisły, złocień właściwy)

• Gleb bogatych w potas ( kupkówka pospolita, mozga trzcinowata, barszcz zwyczajny, ostrożeń warzywny)

• Gleb ubogich w potas ( trzęślica modra, drżączka średnia, śmiałek darniowy)

Trawy ozime wykształcają jedno pokolenie pędów generatywnych, w kolejnym odroście pędy wegetatywne.

Wartość paszowa runi

Czynniki decydujące o wartości paszowej runi łąkowej

• Skład botaniczny runi ( trawy pastewne, motylkowate drobnonasienne, zioła, rośliny niepożądane np. chwasty trujące)

• Faza rozwojowa roślin

• Czynniki siedliskowe ( zasobność gleby w składniki pokarmowe, uwilgotnienie gleby)

• Sposób użytkowania ( wysokość koszenia runi, sposób wypasu, pielęgnacja łąk i pastwisk)

Zmiany w składzie chemicznym traw od ich rozwoju wegetatywnego do generatywnego (% s.m.)

Zawartość komórek 65% 40%

Białko 33%, 7%

tłuszcz 10%, 3%

cukry10, 25%

związki mineralne 12% 5%

Ściany komórek 35% 60%

Stadium rozwoju :

Wegetatywne generatywne

Wpływ terminu koszenia I odrostu runi użytków zielonych z przeznaczeniem do konserwacji na jakość paszy i efektywność produkcji mleka

Wyszczególnienie	Termin koszenia I odrostu
	Kłoszenie
Zawartość energii	6,4
Plon energii	22400
Dzienne pobieranie paszy podstawowej przez krowę kg s.m.	13
Dzienna wydajność mleczna z paszy podstawowej od krowy kg	14,3
Produkcja mleka z paszy podstawowej kg/210dni	3003
Zużycie paszy treściwej w roku dt/krowę	8
Koszty pasz (DM/kg mleka)	0,16
Nadwyżka bezpośrednia (DM/kg mleka)	0,48

Elementy wartości paszowej runi użytków zielonych

1. Zawartość składników pokarmowych, zwłaszcza energii, związków azotowych, mineralnych

2. Strawność

3. Smakowitość

4. Struktura

5. Występowanie substancji swoistych

Pobieranie paszy= A+B+C+D+E+zwierzę

Skład wendeński – białko ogólne, tłuszcz surowy, włókno surowe, popiół surowy, bezazotowe związki wyciągowe,

Skład chemiczny traw

• Woda 75-80%

• Sucha masa 20-25% w tym

  • Białko ogólne 5-20%

  • Włókno surowe 20-30%

  • Tłuszcz surowy 1-3%

  • B.z.w. 30-50% w tym

    • Węglowodany rozpuszczalne w wodzie 7-15%

    • Popiół surowy 5-10%

Białko ogólne

• Wszystkie związki zawierające w swoim składzie azot ( metoda Kjeldahla)

• Składa się z białka właściwego ( 78-95%) i związków azotowych niebiałkowych 5-22%

• Skład aminokwasowy białek w paszach dla przeżuwaczy ma mniejsze znaczenie ( specyfika trawienia w żwaczu)

• Wpływ nawożenia azotem a zawartość białka w runi

• Metabolizm azotu a zawartość azotanów w paszy

Plon białka z różnych upraw rolniczych (t/ha)

Ruń pastwiskowa 2,1-3,2

Lucerna siewna 1,5

Zboża w uprawie na zielonkę 0,8

Zboża w uprawie na ziarno 0,4-0,7

Strączkowe 0,8-1,4

Wykorzystanie energii z runi łąkowej

		Ruń łąkowa		Straty energii
GE		Energia strawna		Energia w kale
DE		Energia metaboliczna		Energia w moczu i gazach
ME		Energia netto		Energia utrzymania temperatury ciała
NE		Energia bytowa i produkcyjna

Plon energii z upraw różnych roślin pastewnych (GJ/ha)

Życica wielokwiatowa – pastwisko	137
Życica wielokwiatowa – kiszonka	176
Życica trwała – pastwisko	110
Życica trwała – kiszonka	119
Lucerna mieszańcowa	143
Koniczyna łąkowa	125
Kukurydza	140
Żyto	70

Funkcje węglowodanów rozpuszczalnych w wodzie

• Stanowią podstawowe źródło energii

• Zwiększają strawność paszy ( przyswajalne w 100%)

• Zwiększają przyswajalność innych składników pokarmowych np. białka

• Zwiększają smakowitość paszy

• Pełnią funkcję antidotum (N-NO₃)

• Wpływają korzystnie na przezimowanie roślin

• Wpływają pozytywnie na intensywność odrastania

• Stanowią pożywkę dla bakterii kwasu mlekowego

Kompleks węglowodanowo – ligninowy

Metoda van Soesta oceny składu chemicznego ściany komórkowej:

	Zawartość w s.m.	Strawność
Ligniny	2-5%	1%
Celuloza	20-30%	50%
Hemicelulozy	15-20%	79%

Optymalne zawartości składników mineralnych w paszy

Makroelementy g/kg s.m.)
Ca
Mg
Mikroelementy (mg/kg s.m.)
Cu
Mn
Fe

Optymalne stosunki zawartości składników mineralnych w paszy

K: (Ca+Mg)<2,2 (1,62)

Ca:P 2:1

K:Na 5:1

Cu:Mo 3,5-4,5:1

Strawność runi

• Waha się od 50-80% (82%)

• Główne czynniki decydujące o poziomie strawności runi to udział treści komórek (trawiona w 100%) i udział ścian komórkowych

• O strawności ścian komórkowych decyduje stopień ich lignifikacji (r= -0,76)

• Ujemny wpływ na strawność ma zbyt duży udział krzemu w roślinach, obecność alkaloidów oraz porażenie roślin przez choroby

Zależność pomiędzy zawartością włókna surowego (x) a strawnością substancji organicznej (y)runi wg Axelsson’a

Przeżuwacze y= 87,6 -0,81x

Konie y=97-1,26x

Świnie y= 92,2 – 1,68x

Zależność pomiędzy zawartością krzemu (Si) a strawnością runi trawiastej

Wzrost zawartości krzemu o 1% w runi zmniejsza jej strawność o 3%, próg bezpieczeństwa zawartości krzemu w paszy wynosi 9g/kg s.m.

Czynniki decydujące o smakowitości paszy

• Skład chemiczny roślin ( zawartość wody, kwasów organicznych, alkaloidów, olejków eterycznych, kumaryny, glukozydów, cukrów, węglowodanów strukturalnych i lignin, składników mineralnych)

• Właściwości fizyczne roślin ( sztywność, owłosienie, udział części martwych)

• Udział motylkowatych i ziół w runi trawiastej

• Obecność patogenów ( rdze)

• Podatność roślin na zerwanie

• Nawożenie mineralne i organiczne ( azot+, sód+ , gnojowica-)

• Zwierzęta gospodarskie ( gatunek, rasa, wrażliwość na zapach, odchody, przyzwyczajenia, sposób dokarmiania)

Substancje swoiste występujące w roślinach łąkowych

1. Alkaloidy – substancje azotowe niebiałkowe ( gramina, pochodne tryptaminy i kaboliny – Pha; Perlolina – Fa; patogeny saprofityczne – Acremonium coenophjilalum na Fa-Fescue foot- sucha gangrena stóp)

2. Glukozydy cyjanogenne – cyjanowodór ( w stanie zielonym – motylkowate, sorgo)

3. Kumaryna (obniża krzepliwość) – dwukumarol ( nostrzyk, tomka wonna)

4. Saponiny – pochodne mydeł ( Ae, Tf, motylkowate)

5. Garbniki – taniny ( motylkowate , Bu)

6. Estrogeny – kumestrol ( motylkowate , Ae, Fr)