WPROWADZENIE DO

PEDAGOGIKI

SPECJALNEJ

Pedagogika Specjalna

według Ottona Lipkowskiego

Pedagogika Specjalna

obejmuje teorię i

praktykę wychowania

rewalidacyjnego i

resocjalizacyjnego

jednostek z

odchyleniami

psychofizycznymi, które

bez specjalnej pomocy

wychowawczej nie

zdołałyby osiągnąć pełni

możliwego dla nich

rozwoju osobowości i

przystosowania do

zadań społecznych i

zawodowych.

Pedagogika Specjalna
według Zofii Sękowskiej

Jest dyscypliną
zajmującą się
osobami
obarczonymi
niepełnosprawności
ą oraz ich
rehabilitacją, a
także osobami
niedostosowanymi
społecznie i ich
resocjalizacją.

Pedagogika Specjalna wg.

Władysława Dykcika

Pedagogika specjalna jest nauką
szczegółową pedagogiki ogólnej a
przedmiotem jej jest opieka,
terapia, kształcenie i wychowanie
jednostek z odchyleniami od
normy, bez względu na rodzaj,
stopień, złożoność przyczyn i
objawów zaistniałych anomalii,
trudności czy ograniczeń.

Zakres i przedmiot

zainteresowań Pedagogiki

Specjalnej

Pomoc
Opieka
Edukacja
Rehabilitacja
Rewalidacja
Resocjalizacja

TERMINOLOGIA PEDAGOGIKI

SPECJALNEJ

Klasyfikacja Światowej

Organizacji Zdrowia

Uszkodzenie
Niepełnosprawność
Upośledzenie

Uszkodzenie

Zgodnie z Klasyfikacją Światowej
Organizacji Zdrowia, oznacza
wszelką stratę, lub wadę
psychicznej, fizjologicznej lub
anatomicznej struktury albo
czynności.

Podział uszkodzeń

Okresowe (regresywne) - trwa przez pewien

czas, i w wyniku odpowiednich zabiegów

leczniczych, chirurgicznych czy

rehabilitacyjnych może zostać usunięte co

umożliwi osiągnięcie stanu zdrowia.
Trwałe- występuje wówczas gdy nie ma

perspektyw na jego usunięcie i taki stan

będzie trwać do śmierci.
Uszkodzenie od urodzenia (wada wrodzona) –

występuje od urodzenia a właściwie wcześniej

w okresie płodowym.
Uszkodzenie nabyte – doznane na wskutek

chorób lub urazów.

Ustabilizowane- nie ulegające
zmianie ani w kierunku jego
pogłębienia ani zmniejszenia.
Progresywne- pogłębiające się i
prowadzące do dalszego
pogorszenia i zaniku
funkcjonowania narządów.

Przyczyny uszkodzeń

narządów spowodowane są

poprzez:

Czynniki dziedziczne i wrodzone
Choroby
Niewłaściwe odżywianie
Urazy
Zmiany związane ze starzeniem
się organizmu

Niepełnosprawność

Osoba niepełnosprawna, to taka u
której uszkodzenie lub obniżony stan
sprawności organizmu spowodował
utrudnienie, ograniczenie lub
uniemożliwienie wykonywania zadań
życiowych i zawodowych oraz
wypełniania ról społecznych, biorąc
pod uwagę jej wiek, płeć oraz
czynniki środowiskowe, społeczne i
kulturowe

Rodzaje niepełnosprawności

Sensoryczna- niepełnosprawność
wzrokowa, słuchowa, dotykowa.
Fizyczna- niepełnosprawność
motoryczna.
Psychiczna- niepełnosprawność
intelektualna.

UPOŚLEDZENIE

Oznacza niekorzystną (gorszą)
sytuację danej osoby, będącą
wynikiem uszkodzenia lub
niepełnosprawności polegającą na
ograniczeniu lub uniemożliwieniu
jej wypełniania ról, które uważane
są za normalne biorąc pod uwagę
jej płeć, czynniki kulturowe i
społeczne.

Wypełnianie określonych zadań

Udział i znaczenie człowieka w
określonych sytuacjach

3 Formy stopnia

upośledzenia

- utrudnienie

- ograniczenie

- uniemożliwienie

Sześć głównych sfer życia

które upośledzenie może

utrudnić, ograniczyć lub

uniemożliwić (Klasyfikacja

ŚOZ)

orientacja w otoczeniu, obejmująca

zdobywanie i wymianę informacji oraz

zdobywanie wiedzy.
czynności życia codziennego, niezależność

ich wykonywania.
poruszanie się w przestrzeni
praca zawodowa, wykonywanie różnych

prac i zawodów.
integracja społeczna, czyli aktywny udział w

różnych formach życia społecznego
niezależność ekonomiczna, możliwość

uzyskania środków na własne utrzymanie.

MIEJSCE PEDAGOGIKI

SPECJALNEJ W

SYSTEMIE NAUK ORAZ

NAUKI Z JEJ

POGRANICZA

Pedagogika Specjalna

*NAUKA EMPIRYCZNA

Bada, analizuje i porównuje prawidłowości oraz

specyfikę rozwoju w zakresie procesów

psychofizycznych osób z różnych kategorii

upośledzeń

*NAUKA TEORETYCZNA

Uogólnia dane w celu opracowania teorii

wyjaśniającej wieloaspektowe przyczyny ,

charakter i skutki upośledzeń.

Pedagogika specjalna jest

działem pedagogiki ogólnej.

Zostały jej powierzone

jednostki z odchyleniami od

normy (fizycznie, psychicznie

lub społecznie) Pedagogika

specjalna realizując swoje

podstawowe funkcje, spełnia

poza tym ważne zadania w

ogólnym systemie nauk

pedagogicznych.

Pedagogika specjalna z istoty swojej jest

nauką budującą wspólną teorię ,stanowiącą

nadbudowę dla szczegółowych

subdyscyplin , zajmujących się

poszczególnymi typami niepełnosprawności

ludzkiej. Pedagogika specjalna obejmuje

obszar całego ludzkiego życia. Nie dotyczy

jedynie osób upośledzonych , ale także

chorych i zagrożonych upośledzeniem na

skutek schorzeń, zaburzeń oraz warunków

społecznych.

Bazą dla wszystkich działów pedagogiki

specjalnej są metodologiczne i teoretyczne

podstawy pedagogiki ogólnej- oprócz tego

każdy z jej działów ma sobie tylko właściwe

powiązania z dyscyplinami

psychologicznymi.

Powiązania Pedagogiki

Specjalnej z Psychologią

Kliniczną

Rozpatruje ona wpływ upośledzeń

psychicznych na sferę osobowości

człowieka na ewentualne zjawiska

patologiczne. Kalectwo często

doprowadza do zmian w zakresie

różnych funkcji i zjawisk psychicznych

ale stają się one specyficzne a nie

patologiczne. Są one jednocześnie

jakościowo różne od zjawisk u ludzi w

pełni sprawnych

Powiązania między Pedagogiką

Specjalną a Medycyną

Związek ten dostarcza podstaw do naukowego

uzasadnienia klasyfikacji różnych rodzajów

uszkodzeń . Ułatwia rozróżnienie między

stanami patologicznymi psychiki np.

rozróżnienie między- oligofrenią a czasowym

zahamowaniem rozwoju, ustalenia stopnia

utraty słuchu. Pedagogika specjalna dostarcza

naukom medycznym informacji potrzebnych w

pracy nad ochroną i rozwojem resztek słuchu,

wzroku i możliwości adaptacyjnych systemu

nerwowego poszczególnych jednostek.

Kompleksowe badania psychologiczno-

medyczne pozwalają rozróżnić pierwotny

defekt i jego wtórne dewiacje.

Powiązania Pedagogiki

Specjalnej z

Psychoneurologią

Badania psychoneurologiczne

pozwoliły na wyjaśnienie przyczyn

zróżnicowanego obrazu

anormalnego rozwoju dziecka;

pokazały że struktura defektu nie

jest tylko różna, ale i ma swoją

specyfiką w zależności od przyczyn,

siły działania negatywnego bodźca

czy lokalizacji uszkodzenia oraz

czynników socjalnych.

Pedagogika Specjalna i

Psychologia

Integracja ta występuje

szczególnie przy badaniach i

ustalaniu możliwości

rozwojowych dzieci specjalnych

oraz mechanizmów kompensacji

przy organizacji szkolnictwa,

treści programów

rewalidacyjnych.

PEDAGOGIKA SPECJALNA nie może

rozwiązywać niektórych problemów bez

współdziałania z EKONOMIĄ I PRAWEM

oraz NAUKAMI SOCJOLOGICZNYMI.

Wpływ upośledzenia dotyczy również

warunków społeczno-ekonomicznych,

których żyje upośledzony . Wspólnym

działaniem pedagogiczno-socjologicznym

jest przełamywanie barier społecznych

stwarzanych przez nie inwalidów wobec

inwalidów . Rola czynników

socjopsychicznych w rehabilitacji osób

niepełnosprawnych jest przedmiotem

badań w wielu krajach ze względu na

decydujące znaczenie( badania

interdyscyplinarne prowadzone przez

psychologów, socjologów, pedagogów )

PEGAGOGIKA SPECJALNA

współpracuje z TECHNIKĄ konkretnie

z działami takimi jak surdotechnika

czy tyflotechnika . Korzystają one z

radiotechniki, elektroniki, akustyki i

optyki. Jest to niezbędne przy

prawidłowym oprzyrządowaniu osób,

które tego wymagają.

Udział techniki w procesie rewalidacji

ciągle wzrasta. Warunkuje

skuteczność wychowania, nauczania

dzieci specjalnych oraz przystosowuje

do życia inwalidów dorosłych.

Definicja pedagogiki

specjalnej i obszar

zainteresowań

Zajmuje się ona zarówno teorią i

praktyką wychowania osób

upośledzonych. Tam gdzie mają

miejsce procesy wychowawcze

tam również napotykamy na

trudności z nimi związane

Jak każda nauka, tak też

pedagogika specjalna, stawia
sobie ciągle rosnące wymagania.
Wiąże się to zarówno z jej
rozwojem jak i wzrastającym
zainteresowaniem pewnymi
istotnymi dla niej kwestiami. W
przypadku pedagogiki specjalnej
istotny jest wzrost
zainteresowania odchyleniami od
normy

Relacje pedagogiki specjalnej

z ogólną

pedagogika specjalna jest

działem pedagogiki ogólnej, która
jest szeroko pojętą działalnością
mającą na celu kształtowanie
człowieka. Pedagogika specjalna
także realizuje to zadanie,
dlatego też jest jedną z gałęzi
pedagogiki ogólnej.

Pedagogika specjalna nie ma

charakteru sporadycznego, lecz
jak twierdzi Janina Doroszewska:
„ Jest zawsze zorientowana
na całokształt realizowania
człowieka w człowieku”.

- pedagogika ogólna, jak twierdzi

Otton Lipkowski w pracy

„Pedagogika specjalna”: „Zmierza

do naukowego ujmowania

ogólnych zagadnień dotyczących

wychowania”.

- pedagogika specjalna ma węższy

zakres, gdyż zajmuje się tylko

jednostkami, które odbiegają od

normy.

Cel pedagogiki specjalnej

Celem pedagogiki specjalnej jest

przywrócenie
do normy osób które cechują
pewne odchylenia, w ten sposób
aby mogły się one przystosować
do warunków społecznych oraz
swej sytuacji życiowej.

Zainteresowanie

odchyleniami od normy

Zainteresowanie odchyleniami

od normy miało swój początek
już w starożytności, lecz dopiero
wraz z upływem czasu i
rozwojem cywilizacji
zainteresowanie to się
wzmagało.

Czynniki powodujące wzrost

zainteresowania odchyleniami

od normy

- Pojawianie się osób

z odchyleniami od normy

- Wzrost potrzeb społecznych
- Czynniki medyczno-

środowiskowo-cywilizacyjne

- Powstawanie nowych chorób
- Kwestia psychiczno-rozwojowa
- Większa świadomość społeczna

Pedagogika specjalna za cel ma

wychowanie jednostek odchylonych od

normy. Wiele jest czynników, które

sprzyjają większemu skupieniu

się na omawianym problemie. Są to

zarówno rozwój cywilizacji, czynniki

społeczne, środowiskowe, medyczne,

związane z powstawaniem nowych

chorób, oraz wiele innych. Przede

wszystkim wzrasta świadomość

społeczna, bowiem każdy człowiek jest,

a bynajmniej powinien być traktowany

jako wartość sama w sobie, toteż

każdemu należy się takie samo prawo

do rozwoju i normalnego życia,

oczywiście na miarę możliwości każdej

odrębnej jednostki.

Systematyka w

Pedagogice Specjalnej

Systematyka ( gr.systematikos –

stanowiący układ, system) jest to

układ (czyli system) przedmiotów lub

pojęć danej nauki, a zarazem także

(pod-)dziedzina danej nauki zajmująca

się klasyfikowaniem jej przedmiotów i

pojęć.

Klasyfikacja osób z
odchyleniami od normy

Już w XIX w. próbowano
wprowadzić klasyfikację
upośledzeń i dokonać systematyki
pedagogiki specjalnej. Koncepcji
systematyki było wiele i kryteria
były różne jednak główną rolę
odegrały systemy oparte na
dokładnie zweryfikowanych
przesłankach naukowych.

Klasyfikacja upośledzeń wg
H. Hanselmanna

- Zahamowania i zaburzenia w

zakresie percepcji (dotyk, smak,

powonienie, słuch, wzrok)
Zahamowania i zaburzenia w zakresie

asocjacji (upośledzenie umysłowe,

zaburzeń układu centralnego)
Zahamowania i zaburzenia w zakresie

ekspresji (uszkodzenia motoryczne -

przewlekłe schorzenia i kalectwo,

zaburzenia mowy)

Klasyfikacje upośledzeń wg
Marii Grzegorzewskiej

Upośledzeni umysłowo
Głusi
Niewidomi
Kalecy
Społecznie niedostosowani
Przewlekle chorzy

Najpowszechniejsza
klasyfikacja upośledzeń

upośledzenia organów
zmysłowych
upośledzenia umysłowe
upośledzenia charakterologiczne
upośledzenia motoryczne

Kryteria klasyfikacji
odchyleń od normy

1. kryteria etiologiczne:
- uszkodzenie wrodzone (zaburzenia, dewiacje, w tym

dziedziczne)
nabyte w ciągu życia

2. kryterium czasu trwania:
- trwałe ( jak brak wzroku, słuchu itp.)
- okresowe ( jak np. schorzenie somatyczne, zaburzenie

emocjonalne itp.)

3. kryterium neuropsychologiczne uwzględniające

patomechanizmy bio- psycho- społeczne ( problem stałej lub

okresowej opieki pedagogiki specjalnej nad tymi osobami)

4. kryterium medyczne:
- wyodrębnianie jednostek , zespołów i syndromów

patologicznych
- określenie stopnia ciężkości stanów tej dewiacji
- budowanie prognozy

5. kryterium biopsychologiczne według zasięgu

wpływu upośledzenia na osobowość i jej

poszczególne funkcje

6. kryterium pedagogiczne ( etapowe kryteria

planowanych osiągnięć)

7.kryterium społeczne ( potrzeby różnego stopnia i

rodzaju opieki w życiu codziennym i pracy)
- jednostki, które można doprowadzić do pełnej

samoobsługi i zaradności życiowej (zarabianie na

siebie, nieraz na rodzinę) oraz pełnej przydatności

społecznej (z uwzględnieniem pewnych warunków,

np. w stosunku do głuchego zawody nie oparte na

stałych kontaktach słownych)
- jednostki, których samoobsługa jest prymitywna, a

zaradność życiowa ograniczona (wymagająca stałej

pomocy z zewnątrz)
- jednostki, które nie mogą obsłużyć się same,

pozbawione stałej opieki nie potrafią zaspokoić

swych podstawowych potrzeb

Działy w Pedagogice
specjalnej wg Marii
Grzegorzewskiej

- Oligofrenopedagogika
- Surdopedagogika

- Tyflopedagogika
- Pedagogika resocjalizacyjna
- Pedagogika terapeutyczna

wg H. Hanselmanna

I dział : wychowanie jednostek z

upośledzeniami w zakresie

aparatury percepcyjnej
II dział: jednostki z

zahamowaniami i upośledzeniami

centralnego układu nerwowego

oraz zaburzeniami i schorzeniami

na tle endokrynologicznym
III dział: obejmuje jednostki z

upośledzeniami aparatury

ekspresyjnej

wg Ulricha Bleidicka

II Poziom

- Tyflopedagogika
- Logopedia
- Pedagogika resocjalizacyjna
- Surdopedagogika
- Oligofrenopedagogika
- Pedagogika terapeutyczna

Wg Janiny Doroszewskiej

Pedagogika rewalidacyjna
Pedagogika resocjalizacyjna

Dziękujemy za uwagę!!