Moduł VII jednostka 3a

Diagnostyka laboratoryjna

Jan Szewieczek

Jan Szewieczek

Wskazania do wybranych badań
laboratoryjnych



Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne

ogólnozdrowotne

ogólnozdrowotne



Badania profilaktyczne pracowników

Badania profilaktyczne pracowników



Badania przesiewowe

Badania przesiewowe



Diagnostyka chorób

Diagnostyka chorób



Ocena przebiegu leczenia

Ocena przebiegu leczenia

Przygotowanie pacjenta



Na czczo (12h po posiłku), 6

Na czczo (12h po posiłku), 6

00

00

– 8

– 8

00

00

Posiłek

Posiłek





wpływ na: OB, morfologię, glukozę, lipidogram,

wpływ na: OB, morfologię, glukozę, lipidogram,

proteinogram

proteinogram



Pacjent wypoczęty

Pacjent wypoczęty

Zmęczenie

Zmęczenie





wpływ na: glukozę, białko, cholesterol, transaminazy i in.

wpływ na: glukozę, białko, cholesterol, transaminazy i in.



Pozycja siedząca

Pozycja siedząca

Pozycja leżąca

Pozycja leżąca





niewielki wpływ na: hematokryt, białko, wapń,

niewielki wpływ na: hematokryt, białko, wapń,

cholest

cholest



Opaska uciskowa nie dłużej niż 60 sek.

Opaska uciskowa nie dłużej niż 60 sek.

Dłuższy ucisk

Dłuższy ucisk





wpływ na: zwiększenie stęż. białek i substancji z nimi

wpływ na: zwiększenie stęż. białek i substancji z nimi

związanych

związanych



Nie aspirować gwałtownie krwi (ryzyko hemolizy)

Nie aspirować gwałtownie krwi (ryzyko hemolizy)

Opis zlecenia



Opis zlecenia:

Opis zlecenia:



Imię, nazwisko, data urodz. lub PESEL

Imię, nazwisko, data urodz. lub PESEL

pacjenta

pacjenta



Nr dokumentacji chorego (księgi głównej)

Nr dokumentacji chorego (księgi głównej)



Identyfikator poradni / oddziału

Identyfikator poradni / oddziału



Rodzaj badania

Rodzaj badania



Data i godzina pobrania materiału

Data i godzina pobrania materiału



Pieczątka i podpis lekarza zlecającego

Pieczątka i podpis lekarza zlecającego



Czytelny podpis osoby pobierającej materiał

Czytelny podpis osoby pobierającej materiał

Opis próbówki / pojemnika na
materiał biologiczny



Opis zlecenia:

Opis zlecenia:



Imię i nazwisko pacjenta

Imię i nazwisko pacjenta



Identyfikator poradni / oddziału

Identyfikator poradni / oddziału



Data i godzina pobrania materiału

Data i godzina pobrania materiału



Zlecone badania

Zlecone badania

Próbówka / pojemnik musi być opisana (etykiety

Próbówka / pojemnik musi być opisana (etykiety

samoprzylepne ) przed pobraniem materiału !

samoprzylepne ) przed pobraniem materiału !

Pacjent musi być zidentyfikowany przed

Pacjent musi być zidentyfikowany przed

pobraniem krwi !

pobraniem krwi !

Zasady pobierania krwi



Nie pobierać krwi z kaniuli, do której podłączony

Nie pobierać krwi z kaniuli, do której podłączony

jest płyn infuzyjny (pobrać z drugiej kończyny,

jest płyn infuzyjny (pobrać z drugiej kończyny,

odnotować w skierowaniu)

odnotować w skierowaniu)



Kolejność pobierania krwi w systemie próżniowym

Kolejność pobierania krwi w systemie próżniowym



posiew krwi

posiew krwi



biochemia

biochemia



hormony, markery npl

hormony, markery npl



badania wirusologiczne

badania wirusologiczne



serologia grup krwi

serologia grup krwi



hemostaza

hemostaza



hematologia

hematologia

Zasady pobierania krwi



Próbówki / pojemniki szczelnie zamknięte umieścić

Próbówki / pojemniki szczelnie zamknięte umieścić

w statywach i dostarczyć do laboratorium w

w statywach i dostarczyć do laboratorium w

odpowiednich, plastikowych pojemnikach

odpowiednich, plastikowych pojemnikach



Dołączyć zlecenia

Dołączyć zlecenia



W przypadku zanieczyszczenia próbówki z

W przypadku zanieczyszczenia próbówki z

zewnątrz materiałem biologicznych –

zewnątrz materiałem biologicznych –

zdezynfekować tą powierzchnię

zdezynfekować tą powierzchnię



Krew pobraną celem uzyskania

Krew pobraną celem uzyskania

surowicy

surowicy

do

do

oznaczeń biochemicznych odwirować w ciągu 1 h i

oznaczeń biochemicznych odwirować w ciągu 1 h i

oddzielić od krwinek

oddzielić od krwinek

Badania biochemiczne



Hemoliza, nawet niewielka – uniemożliwia

Hemoliza, nawet niewielka – uniemożliwia

prawidłowe oznaczenie stężenia potasu,

prawidłowe oznaczenie stężenia potasu,

magnezu, aktywności LDH, CK-MB

magnezu, aktywności LDH, CK-MB



Wysokie stężenie bilirubiny – wpływ na wynik

Wysokie stężenie bilirubiny – wpływ na wynik

oznaczenia kwasu moczowego, triglicerydów,

oznaczenia kwasu moczowego, triglicerydów,

kreatyniny

kreatyniny



Światło wpływa na wynik oznaczenia

Światło wpływa na wynik oznaczenia

bilirubiny i innych substancji

bilirubiny i innych substancji

Badania serologiczne



Do oznaczenia przeciwciał

Do oznaczenia przeciwciał

wyłącznie surowica

wyłącznie surowica

(wersenian lub cytrynian hamuje aktywację

(wersenian lub cytrynian hamuje aktywację

komplementu, a przez to uaktywnienie się niektórych

komplementu, a przez to uaktywnienie się niektórych

przeciwciał)

przeciwciał)



Nie używać surowicy zhemolizowanej

Nie używać surowicy zhemolizowanej



Pseudoaglutynacja

Pseudoaglutynacja

(rulonizacja) – wywołana jest

(rulonizacja) – wywołana jest

dysproteinemią (szpiczak, marskość,

dysproteinemią (szpiczak, marskość,

hiperfibrynogenemia)

hiperfibrynogenemia)



Poliaglutynacja

Poliaglutynacja

– skutek bakteryjnego lub wirusowego

– skutek bakteryjnego lub wirusowego

zakażenia krwinek wzorcowych

zakażenia krwinek wzorcowych



Infuzja dekstranu

Infuzja dekstranu

– możliwość fałszywie dodatnich

– możliwość fałszywie dodatnich

reakcji aglutynacji

reakcji aglutynacji

Badanie adhezji i agregacji
płytek



Stosowany antykoagulant: zbuforowany cytrynian

Stosowany antykoagulant: zbuforowany cytrynian



Najlepiej pobrać przy pomocy systemu

Najlepiej pobrać przy pomocy systemu

próżniowego

próżniowego



Wymieszać krew

Wymieszać krew

ruchem przelewowym

ruchem przelewowym

4 razy

4 razy



Nie wstrząsać

Nie wstrząsać



Nie schładzać

Nie schładzać



Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium

Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium

Badania koagulologiczna



Pacjent musi być wypoczęty, może być po lekkim

Pacjent musi być wypoczęty, może być po lekkim

posiłku

posiłku



Krew żylna, włośniczkowa lub tętnicza

Krew żylna, włośniczkowa lub tętnicza



Pierwsze 5 ml krwi odrzucić lub wykorzystać do innych

Pierwsze 5 ml krwi odrzucić lub wykorzystać do innych

oznaczeń

oznaczeń



Krew aspirować powoli, najlepiej wykorzystać

Krew aspirować powoli, najlepiej wykorzystać

swobodny wypływ krwi, jeśli staza – to < 1 minuty

swobodny wypływ krwi, jeśli staza – to < 1 minuty



Pobrać dokładnie do znacznika / zachować dokładnie

Pobrać dokładnie do znacznika / zachować dokładnie

proporcję krwi do 3,2% cytrynianu: 9 : 1

proporcję krwi do 3,2% cytrynianu: 9 : 1



Obrócić próbówkę 4 razy ruchem przelewowym (180

Obrócić próbówkę 4 razy ruchem przelewowym (180

°

°

)

)



Nie schładzać i niezwłocznie dostarczyć do

Nie schładzać i niezwłocznie dostarczyć do

laboratorium

laboratorium



Oznaczenie odroczone: odwirować, osocze zamrozić do

Oznaczenie odroczone: odwirować, osocze zamrozić do

-20

-20

°

°

C

C



Jeśli chory otrzymuje heparynę lub acenokumarol –

Jeśli chory otrzymuje heparynę lub acenokumarol –

odnotować to na skierowaniu !

odnotować to na skierowaniu !

Morfologia



Antykoagulant : EDTA (najlepiej sól potasowa)

Antykoagulant : EDTA (najlepiej sól potasowa)



Próbówkę napełnić dokładnie do znacznika !

Próbówkę napełnić dokładnie do znacznika !



Wymieszać ruchem przelewowym 10 razy

Wymieszać ruchem przelewowym 10 razy



Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium;

Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium;

badanie morfologii wykonać w ciągu 4 h, rozmaz

badanie morfologii wykonać w ciągu 4 h, rozmaz

w ciągu 1 h

w ciągu 1 h



Pseudotrombocytopenia

Pseudotrombocytopenia

: zmniejszenie liczby

: zmniejszenie liczby

płytek i zwiększenie liczby leukocytów naliczanych

płytek i zwiększenie liczby leukocytów naliczanych

w automatach hematologicznych z powodu

w automatach hematologicznych z powodu

aktywacji zależnych od EDTA przeciwciał

aktywacji zależnych od EDTA przeciwciał

antypłytkowych

antypłytkowych

Równowaga kwasowo-zasadowa –
krew tętnicza



Krew tętniczą pobrać bez dostępu powietrza

Krew tętniczą pobrać bez dostępu powietrza



Zalecany antykoagulant: sól sodowa heparyny

Zalecany antykoagulant: sól sodowa heparyny



Najlepiej stosować specjalnie przygotowane

Najlepiej stosować specjalnie przygotowane

próbówki z liofilizowaną heparyną

próbówki z liofilizowaną heparyną



Usunąć ewentualne pęcherzyki powietrza

Usunąć ewentualne pęcherzyki powietrza



Zamknąć końcówkę strzykawki specjalnym

Zamknąć końcówkę strzykawki specjalnym

kapturkiem

kapturkiem



Wymieszać krew przez rolowanie strzykawki

Wymieszać krew przez rolowanie strzykawki



Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium

Dostarczyć jak najszybciej do laboratorium

Równowaga kwasowo-zasadowa –
krew włośniczkowa



Arterializacja opuszki palca, płatka ucha – ogrzanie

Arterializacja opuszki palca, płatka ucha – ogrzanie

w ciepłej wodzie lub ciepłem żarówki do około 42

w ciepłej wodzie lub ciepłem żarówki do około 42

°

°



Nakłucie na głębokość 2,5-3 mm

Nakłucie na głębokość 2,5-3 mm



Pierwszą kroplę zetrzeć, napełnić kapilarę

Pierwszą kroplę zetrzeć, napełnić kapilarę

swobodnie wypływającą krwią

swobodnie wypływającą krwią



Zamknąć kapilarę zatyczkami, wymieszać przy

Zamknąć kapilarę zatyczkami, wymieszać przy

pomocy opiłka wprowadzonego do kapilary i

pomocy opiłka wprowadzonego do kapilary i

magnesu

magnesu



Dostarczyć natychmiast do laboratorium; jeśli

Dostarczyć natychmiast do laboratorium; jeśli

potrwa to > 10 minut (max. do 30 min.) – schłodzić

potrwa to > 10 minut (max. do 30 min.) – schłodzić

do 4

do 4

°

°

C

C

Elektrolity z krwi pełnej



Antykoagulant: najlepiej sól litowa lub

Antykoagulant: najlepiej sól litowa lub

amonowa heparyny

amonowa heparyny



Zwykła heparyna wpływa na wynik oznaczenia

Zwykła heparyna wpływa na wynik oznaczenia

wapnia i potasu

wapnia i potasu



Do oznaczenia wapnia zjonizowanego użyć

Do oznaczenia wapnia zjonizowanego użyć

heparyny zbuforowanej wapniem.

heparyny zbuforowanej wapniem.

Pobieranie krwi w przypadku
infuzji



Nie pobierać krwi podczas infuzji; odczekać 1

Nie pobierać krwi podczas infuzji; odczekać 1

godzinę

godzinę



Jeśli jest to konieczne – pobrać krew z drugiej

Jeśli jest to konieczne – pobrać krew z drugiej

kończyny, odnotować fakt infuzji na zleceniu,

kończyny, odnotować fakt infuzji na zleceniu,

uwzględnić przy interpretacji wyniku

uwzględnić przy interpretacji wyniku



Krew nie może być pobierana z miejsca infuzji

Krew nie może być pobierana z miejsca infuzji



Pobieranie krwi ze stałego wkłucia żylnego lub

Pobieranie krwi ze stałego wkłucia żylnego lub

tętniczego:

tętniczego:



kaniulę przepłukać solą fizjologiczną

kaniulę przepłukać solą fizjologiczną



dokładnie dopasować zestaw

dokładnie dopasować zestaw



pierwsze 5 ml krwi odrzucić

pierwsze 5 ml krwi odrzucić

System zamknięty Vacutainer
Becton Dickinson



Badania chemia kliniczna, enzymy:

Badania chemia kliniczna, enzymy:

1.

1.

Powyżej 10 parametrów: 10 ml krwi, korek rdzawy

Powyżej 10 parametrów: 10 ml krwi, korek rdzawy

2.

2.

5-10 parametrów: 7 ml krwi, korek czerwony,

5-10 parametrów: 7 ml krwi, korek czerwony,

hemogard

hemogard

3.

3.

1-4 parametry: 5 ml, korek czerwony, hemogard

1-4 parametry: 5 ml, korek czerwony, hemogard

4.

4.

W ciągu 30 minut dostarczyć materiał do

W ciągu 30 minut dostarczyć materiał do

laboratorium

laboratorium



Próba zgodności: 10 ml, korek rdzawy, tradycyjny

Próba zgodności: 10 ml, korek rdzawy, tradycyjny



Badania koagulologiczne: 4,5 ml, korek niebieski

Badania koagulologiczne: 4,5 ml, korek niebieski



Badania hematologiczne: 2 ml, korek fioletowy

Badania hematologiczne: 2 ml, korek fioletowy

Badanie moczu



W przeddzień badania nie ograniczać ani zwiększać

W przeddzień badania nie ograniczać ani zwiększać

ilości płynów, powstrzymać się od stosunków

ilości płynów, powstrzymać się od stosunków

płciowych

płciowych



Nie pobierać moczu do badania podczas menstruacji

Nie pobierać moczu do badania podczas menstruacji



Przed oddaniem moczu dokładnie umyć okolicę cewki

Przed oddaniem moczu dokładnie umyć okolicę cewki

moczowej, nie stosując środków odkażających

moczowej, nie stosując środków odkażających



Mocz oddać ze środkowego strumienia

Mocz oddać ze środkowego strumienia



W specjalnym pojemniku niezwłocznie dostarczyć do

W specjalnym pojemniku niezwłocznie dostarczyć do

laboratorium

laboratorium

Dobowa zbiórka moczu



Naczynie 2000 – 3000 ml, najlepiej plastikowe,

Naczynie 2000 – 3000 ml, najlepiej plastikowe,

szczelnie przykryte

szczelnie przykryte



W dniu rozpoczęcia zbiórki mocz oddany o 6

W dniu rozpoczęcia zbiórki mocz oddany o 6

00

00

odrzucić, każdą następną porcję zlewać do

odrzucić, każdą następną porcję zlewać do

specjalnie przygotowanego naczynia do godziny 6

specjalnie przygotowanego naczynia do godziny 6

00

00

następnego dnia

następnego dnia



Zgromadzony mocz dokładnie wymieszać, zmierzyć

Zgromadzony mocz dokładnie wymieszać, zmierzyć

objętość, dostarczyć do laboratorium próbkę około

objętość, dostarczyć do laboratorium próbkę około

100 ml w szczelnym naczyniu, zaznaczając w opisie

100 ml w szczelnym naczyniu, zaznaczając w opisie

ilość DZM, datę rozpoczęcia i zakończenia zbiórki.

ilość DZM, datę rozpoczęcia i zakończenia zbiórki.



W przypadku zbiórki na wydalanie wapnia,

W przypadku zbiórki na wydalanie wapnia,

magnezu, 17-KS, 17-OH, MHM, 5-HIO lub

magnezu, 17-KS, 17-OH, MHM, 5-HIO lub

szczawianów, jako środka konserwującego

szczawianów, jako środka konserwującego

dolać do

dolać do

pierwszej porcji moczu

pierwszej porcji moczu

15 ml 6 n HCl (kwasu

15 ml 6 n HCl (kwasu

solnego) przygotowanego w specjalnie

solnego) przygotowanego w specjalnie

oznakowanej próbówce

oznakowanej próbówce

Pobieranie kału



Badanie kału na krew utajoną: do czystego naczynia

Badanie kału na krew utajoną: do czystego naczynia

pobrać grudkę kału oddanego w sposób naturalny

pobrać grudkę kału oddanego w sposób naturalny



Nie pobierać w czasie menstruacji, podczas

Nie pobierać w czasie menstruacji, podczas

krwawienia z żylaków odbytu, po leczeniu

krwawienia z żylaków odbytu, po leczeniu

stomatologicznym

stomatologicznym



Badanie na obecność pasożytów jelitowych:

Badanie na obecność pasożytów jelitowych:



pobrać materiał z kilku miejsc stolca, w ilości

pobrać materiał z kilku miejsc stolca, w ilości

około 10 ml, wypełniając pojemnik do znacznika

około 10 ml, wypełniając pojemnik do znacznika



dostarczyć w ciągu 24 h do laboratorium

dostarczyć w ciągu 24 h do laboratorium



badanie powtórzyć kilkakrotnie w odstępie 3-5 dni

badanie powtórzyć kilkakrotnie w odstępie 3-5 dni

Opis próbki do badania
mikrobiologicznego



Opis próbówki

Opis próbówki



imię i nazwisko pacjenta

imię i nazwisko pacjenta



oddział / poradnia

oddział / poradnia



rodzaj materiału

rodzaj materiału



data pobrania materiału

data pobrania materiału



Skierowanie

Skierowanie



imię, nazwisko i wiek pacjenta, nr identyfikacyjny (hist.

imię, nazwisko i wiek pacjenta, nr identyfikacyjny (hist.

choroby)

choroby)



pieczątka poradni / oddziału

pieczątka poradni / oddziału



rodzaj materiału, rozpoznanie wstępne, data pobrania i

rodzaj materiału, rozpoznanie wstępne, data pobrania i

przyjęcia

przyjęcia



dane na temat antybiotykoterapii, dodatkowe wskazówki

dane na temat antybiotykoterapii, dodatkowe wskazówki



pieczątka i podpis lekarza

pieczątka i podpis lekarza

Charakterystyka badania



ogólne badanie bakteriologiczne

ogólne badanie bakteriologiczne



preparat bezpośredni

preparat bezpośredni



badanie wirusologiczne

badanie wirusologiczne



hodowla w kierunku grzybów

hodowla w kierunku grzybów



hodowla w kierunku beztlenowców

hodowla w kierunku beztlenowców



inne

inne



zalecenie zachowania szczepu do dalszych

zalecenie zachowania szczepu do dalszych

badań

badań

Pobranie moczu do badania
mikrobiologicznego



Przygotować opisane jałowe naczynie i skierowanie

Przygotować opisane jałowe naczynie i skierowanie



Mocz pobrać po umyciu okolicy cewki ze środkowego

Mocz pobrać po umyciu okolicy cewki ze środkowego

strumienia, najlepiej mocz poranny

strumienia, najlepiej mocz poranny



Jeśli chory ma założony cewnik – pobrać mocz po

Jeśli chory ma założony cewnik – pobrać mocz po

wymianie cewnika przez nakłucie zdezynfekowanej

wymianie cewnika przez nakłucie zdezynfekowanej

części drenu odprowadzającego mocz do worka

części drenu odprowadzającego mocz do worka



Nie wolno pobierać moczu z worka zbierającego mocz

Nie wolno pobierać moczu z worka zbierającego mocz



Próbkę przekazać niezwłocznie do laboratorium, a jeśli

Próbkę przekazać niezwłocznie do laboratorium, a jeśli

niemożliwe – przechowywać w lodówce w temp. 5-8

niemożliwe – przechowywać w lodówce w temp. 5-8

°

°

C

C

Pobieranie materiału z ran, ropni,
odleżyn



Przygotować podłoża transportowe i buliony do hodowli

Przygotować podłoża transportowe i buliony do hodowli

tlenowców i beztlenowców (jeśli jest więcej materiału)

tlenowców i beztlenowców (jeśli jest więcej materiału)



Ropnie: odkazić skórę 70% alk., po wyschnięciu

Ropnie: odkazić skórę 70% alk., po wyschnięciu

otworzyć ropień, odrzucić pierwszą porcję ropy, drugą

otworzyć ropień, odrzucić pierwszą porcję ropy, drugą

pobrać na podłoże transportowe lub strzykawką do

pobrać na podłoże transportowe lub strzykawką do

bulionów

bulionów



Rany, owrzodzenia, odleżyny: usunąć zeschnięty strup,

Rany, owrzodzenia, odleżyny: usunąć zeschnięty strup,

oczyścić powierzchnię jałową solą fizjologiczną, pobrać

oczyścić powierzchnię jałową solą fizjologiczną, pobrać

wymaz z najgłębszego miejsca

wymaz z najgłębszego miejsca



Pobrać także materiał jałowym wacikiem zwilżonym solą

Pobrać także materiał jałowym wacikiem zwilżonym solą

fizjologiczną i umieścić w jałowej próbówce (do rozmazu

fizjologiczną i umieścić w jałowej próbówce (do rozmazu

bezpośredniego)

bezpośredniego)



Dostarczyć do laboratorium, umieścić w cieplarce w 37

Dostarczyć do laboratorium, umieścić w cieplarce w 37

°

°

C

C

Pobieranie płynu mózgowo-
rdzeniowego



Pobrać zgodnie z zasadami aseptyki i

Pobrać zgodnie z zasadami aseptyki i

antyseptyki płyn mózgowo-rdzeniowy do 2

antyseptyki płyn mózgowo-rdzeniowy do 2

próbówek

próbówek



Pobrany materiał dostarczyć do laboratorium,

Pobrany materiał dostarczyć do laboratorium,

umieścić w cieplarce w 37

umieścić w cieplarce w 37

°

°

C

C



Nie wolno przechowywać w lodówce

Nie wolno przechowywać w lodówce

Pobieranie krwi na posiew



Przygotować dwie butelki z podłożami do hodowli

Przygotować dwie butelki z podłożami do hodowli

tlenowców i beztlenowców, ogrzane do 35-37

tlenowców i beztlenowców, ogrzane do 35-37

°

°

C

C



Miejsce wkłucia zdezynfekować 70% alk.,

Miejsce wkłucia zdezynfekować 70% alk.,

następnie 2% roztworem jodowego środka

następnie 2% roztworem jodowego środka

odkażającego, który należy pozostawić na ½ - 1

odkażającego, który należy pozostawić na ½ - 1

minuty; podobnie odkazić korki butelek z bulionami

minuty; podobnie odkazić korki butelek z bulionami



Pobrać krew w proporcji 5 ml na 100 ml podłoża i

Pobrać krew w proporcji 5 ml na 100 ml podłoża i

wprowadzić do butelek z bulionami

wprowadzić do butelek z bulionami



Nie pobierać krwi z cewnika założonego na stałe

Nie pobierać krwi z cewnika założonego na stałe



Zawartość butelki dokładnie wymieszać,

Zawartość butelki dokładnie wymieszać,

zapobiegając tworzeniu się skrzepów

zapobiegając tworzeniu się skrzepów



Dostarczyć do laboratorium, umieścić w cieplarce

Dostarczyć do laboratorium, umieścić w cieplarce

w 37

w 37

°

°

C

C

Wymazy z gardła



Pacjent powinien być na czczo, przepłukać usta

Pacjent powinien być na czczo, przepłukać usta

przegotowaną wodą

przegotowaną wodą



Język delikatnie przytrzymać szpatułką

Język delikatnie przytrzymać szpatułką



Pobrać wacikiem zwilżonym w jałowym roztworze

Pobrać wacikiem zwilżonym w jałowym roztworze

soli fizjologicznej wymaz i umieścić w jałowej

soli fizjologicznej wymaz i umieścić w jałowej

próbówce

próbówce



materiał z migdałków lub

materiał z migdałków lub



z jamy nosowo gardłowej za języczkiem

z jamy nosowo gardłowej za języczkiem

podniebiennym

podniebiennym



lub przestrzeni międzywięzadłowej krtani (lekarz)

lub przestrzeni międzywięzadłowej krtani (lekarz)

Pobieranie plwociny



Pobierać rano, na czczo, po umyciu zębów i

Pobierać rano, na czczo, po umyciu zębów i

przepłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą

przepłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą



Pacjent odkrztusza plwocinę do jałowego

Pacjent odkrztusza plwocinę do jałowego

pojemnika z szerokim otworem

pojemnika z szerokim otworem



Objętość 1-3 ml, plwocina śluzowa, ropna lub

Objętość 1-3 ml, plwocina śluzowa, ropna lub

krwista

krwista



W przypadku trudności odkrztuszenia zwiększyć w

W przypadku trudności odkrztuszenia zwiększyć w

ciągu 1-2 dni nawodnienie pacjenta, zastosować

ciągu 1-2 dni nawodnienie pacjenta, zastosować

leki wykrztuśne, oklepywanie lub nebulizację

leki wykrztuśne, oklepywanie lub nebulizację



Jeśli materiał będzie dostarczony do 2h do

Jeśli materiał będzie dostarczony do 2h do

laboratorium – temperatura pokojowa; dłużej –

laboratorium – temperatura pokojowa; dłużej –

lodówka, 5-8

lodówka, 5-8

°

°

C

C



Plwocina na BK (

Plwocina na BK (

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

) do

) do

czasu dostarczenia do pracowni gruźlicy musi być

czasu dostarczenia do pracowni gruźlicy musi być

przetrzymywana w lodówce

przetrzymywana w lodówce

Najpierw wywiad i badanie fizyczne,

potem badania dodatkowe:



bezpośredni kontakt osobowy z pacjentem

bezpośredni kontakt osobowy z pacjentem



możliwość uzyskania ogólnej oceny stanu zdrowia

możliwość uzyskania ogólnej oceny stanu zdrowia



możliwość postawienia wstępnej

możliwość postawienia wstępnej

diagnozy

diagnozy



możliwość określenia dynamiki i fazy choroby

możliwość określenia dynamiki i fazy choroby



możliwość określenia badań niezbędnych dla

możliwość określenia badań niezbędnych dla

dalszej diagnostyki różnicowej

dalszej diagnostyki różnicowej



możliwość zaplanowania dalszego postępowania

możliwość zaplanowania dalszego postępowania



stosunkowo niski koszt

stosunkowo niski koszt



bezpieczeństwo

bezpieczeństwo

Duża ilość różnych badań dodatkowych

jest przyczyną dodatkowych problemów:

Przykład.

Przykład.

Czy

Czy

zalecić leczenie operacyjne

zalecić leczenie operacyjne

pacjentowi, u którego przypadkowo, badaniem

pacjentowi, u którego przypadkowo, badaniem

USG, wykryto bezobjawową kamicę

USG, wykryto bezobjawową kamicę

pęcherzyka żółciowego

pęcherzyka żółciowego

?

?

Część pacjentów

Część pacjentów

zaczyna odczuwać z tego powodu poważny

zaczyna odczuwać z tego powodu poważny

niepokój.

niepokój.

Prawidłowa interpretacja wyniku wymaga przed

badaniem rozważenia:



Czego chcemy się dowiedzieć

Czego chcemy się dowiedzieć

i co zrobimy

i co zrobimy

?

?



Czy

Czy

badanie

badanie

przyniesie korzyść

przyniesie korzyść

większą niż

większą niż

ryzyko

ryzyko

?

?



J

J

aka metoda najwłaściwsza

aka metoda najwłaściwsza

?

?



Czy badanie jest wykonalne u danego pacjenta ?

Czy badanie jest wykonalne u danego pacjenta ?



Czy nie istnieją przeciwwskazania ?

Czy nie istnieją przeciwwskazania ?



Czy pacjent wyraża zgodę na badanie ?

Czy pacjent wyraża zgodę na badanie ?



Jak i gdzie wykonać badanie?

Jak i gdzie wykonać badanie?



Jaki zakres normy

Jaki zakres normy

podaje to

podaje to

laboratorium ?

laboratorium ?



Jakie jednostki stosuje to laboratorium?

Jakie jednostki stosuje to laboratorium?



Czy uwzględnić układ odniesienia (np.

Czy uwzględnić układ odniesienia (np.

DZM

DZM

) ?

) ?



Jakiego wyniku możemy oczekiwać

Jakiego wyniku możemy oczekiwać

?

?

Przykład 1 - pytanie

Czy wynik morfologii krwi obwodowej:

Czy wynik morfologii krwi obwodowej:

hemoglobin

hemoglobin

a

a

8,5 jest prawidłowy

8,5 jest prawidłowy

?

?

Przykład 1 - odpowiedź

Tak

Tak

, jeśli jest to wynik podany w mmol/l

, jeśli jest to wynik podany w mmol/l

(odpowiada 13,7 g/dl, współczynnik

(odpowiada 13,7 g/dl, współczynnik

przeliczeniowy 1,61). Jednak jeśli jest to wynik

przeliczeniowy 1,61). Jednak jeśli jest to wynik

podany w g/dl, to znacznie odbiega od normy.

podany w g/dl, to znacznie odbiega od normy.

Dlatego zawsze trzeba zwracać uwagę na

Dlatego zawsze trzeba zwracać uwagę na

zastosowane przez laboratorium jednostki.

zastosowane przez laboratorium jednostki.

Przykład 2 - pytanie

Jakie są zmiany w morfologii krwi w pierwszej

Jakie są zmiany w morfologii krwi w pierwszej

godzinie krwawienia np. z górnego odcinka

godzinie krwawienia np. z górnego odcinka

przewodu pokarmowego ?

przewodu pokarmowego ?

Przykład 2 - odpowiedź

Podczas krwawienia

Podczas krwawienia

pacjent traci pełną krew

pacjent traci pełną krew

(zarówno krwinki, jak i osocze). Zatem w

(zarówno krwinki, jak i osocze). Zatem w

pierwszej fazie krwotoku skład krwi nie ulega

pierwszej fazie krwotoku skład krwi nie ulega

istotnym zmianom i morfologia krwi

istotnym zmianom i morfologia krwi

obwodowej nie odzwierciedla utraty krwi.

obwodowej nie odzwierciedla utraty krwi.

Potrzeba kilkudziesięciu minut, by

Potrzeba kilkudziesięciu minut, by

wyrównawcze przesunięcie płynu z przestrzeni

wyrównawcze przesunięcie płynu z przestrzeni

pozanaczyniowej do naczyń (przeciwdziałające

pozanaczyniowej do naczyń (przeciwdziałające

hipowolemii) dało efekt „rozcieńczenia” krwi i

hipowolemii) dało efekt „rozcieńczenia” krwi i

ujawniło niedokrwistości.

ujawniło niedokrwistości.

Przykład 3 - pytanie

Czy wynik rozmazu krwi obwodowej: limfocyty

Czy wynik rozmazu krwi obwodowej: limfocyty

85% świadczy o limfocytozie ?

85% świadczy o limfocytozie ?

Przykład 3 - odpowiedź

„

„

Rozmaz” krwi obwodowej informuje o procentowym

Rozmaz” krwi obwodowej informuje o procentowym

składzie leukocytów. Jeśli liczba leukocytów wynosi np. 2000 /

składzie leukocytów. Jeśli liczba leukocytów wynosi np. 2000 /

mm

mm

3

3

(leukopenia), a w rozmazie limfocyty stanowią 85%, zaś

(leukopenia), a w rozmazie limfocyty stanowią 85%, zaś

segmenty (granulocyty obojętnochłonne) 10% (wartości

segmenty (granulocyty obojętnochłonne) 10% (wartości

względne), to można wyliczyć, iż w mm

względne), to można wyliczyć, iż w mm

3

3

krwi znajduje się

krwi znajduje się

1700 limfocytów i tylko 200 granulocytów (wartości

1700 limfocytów i tylko 200 granulocytów (wartości

bezwzględne). Jest to bardzo ważna informacja: liczba

bezwzględne). Jest to bardzo ważna informacja: liczba

limfocytów mieści się w normie, mamy natomiast do

limfocytów mieści się w normie, mamy natomiast do

czynienia z ciężką granulocytopenią. Jak widać, dopiero

czynienia z ciężką granulocytopenią. Jak widać, dopiero

zestawienie

zestawienie

bezwzględnej

bezwzględnej

liczby leukocytów z ich

liczby leukocytów z ich

procentowym rozkładem daje pełny obraz. Łatwo

procentowym rozkładem daje pełny obraz. Łatwo

przewidzieć, iż zarówno całkowita liczba leukocytów może

przewidzieć, iż zarówno całkowita liczba leukocytów może

być prawidłowa mimo nieprawidłowego rozmazu, jak i

być prawidłowa mimo nieprawidłowego rozmazu, jak i

odwrotnie.

odwrotnie.

Przykład 4 – pytanie

Stężenie białka całkowitego w surowicy

Stężenie białka całkowitego w surowicy

pacjenta wynosi 10,0 g/dl. W elektroforezie

pacjenta wynosi 10,0 g/dl. W elektroforezie

białek surowicy albuminy stanowią 45%.

białek surowicy albuminy stanowią 45%.

C

C

zy

zy

zawartość albumin w surowicy mieści się w

zawartość albumin w surowicy mieści się w

granicach normy, czy też jest obniżona

granicach normy, czy też jest obniżona

?

?

Przykład 4 - odpowiedź

Prawidłowa zawartość albumin w elektroforezie

Prawidłowa zawartość albumin w elektroforezie

białek jest > 60 %, ale stężenie albumin

białek jest > 60 %, ale stężenie albumin

powinno wynosić 4-5 g/dl. W tym przypadku

powinno wynosić 4-5 g/dl. W tym przypadku

wynosi 4,5 g/dl, jest więc prawidłowe.

wynosi 4,5 g/dl, jest więc prawidłowe.

Zwiększone jest natomiast stężenie białka

Zwiększone jest natomiast stężenie białka

całkowitego (podwyższone stężenie globulin).

całkowitego (podwyższone stężenie globulin).

Jakiego wyniku oczekujemy ?

Każdy wynik badania należy interpretować w

Każdy wynik badania należy interpretować w

kontekście wartości oczekiwanej oraz

kontekście wartości oczekiwanej oraz

całokształtu innych informacji o pacjencie

całokształtu innych informacji o pacjencie

(wiek, płeć, stan zdrowia, wyniki innych badań,

(wiek, płeć, stan zdrowia, wyniki innych badań,

przyjmowane leki, okolicznościach wykonania

przyjmowane leki, okolicznościach wykonania

badania)

badania)

Przykład 5 - pytanie

Czy u

Czy u

48 letniego mężczyzny

48 letniego mężczyzny

, u którego

, u którego

zawartość hemoglobiny we krwi

zawartość hemoglobiny we krwi

wynosi

wynosi

12,4 g

12,4 g

% (zakres normy 12-16)

% (zakres normy 12-16)

, a

, a

liczba erytrocytów

liczba erytrocytów

4,2 mln w mm3 ( zakres normy 4,2-5,0)

4,2 mln w mm3 ( zakres normy 4,2-5,0)

wartości te zawsze są wynikiem, który

wartości te zawsze są wynikiem, który

powinien nas uspokoić ?

powinien nas uspokoić ?

Przykład 5 - odpowiedź

Wyniki

Wyniki

te

te

mieszczą się w normie. Jeśli jednak

mieszczą się w normie. Jeśli jednak

pacjent ten cierpi na ciężki zespół

pacjent ten cierpi na ciężki zespół

przewlekłego serca płucnego, to

przewlekłego serca płucnego, to

spodziewamy

spodziewamy

się

się

poliglobuli

poliglobuli

i, w wyniku reakcji na

i, w wyniku reakcji na

niedotlenienie

niedotlenienie

. A więc u tego pacjenta

. A więc u tego pacjenta

“prawidłowy” wynik morfologii może oznaczać

“prawidłowy” wynik morfologii może oznaczać

względną niedokrwistość.

względną niedokrwistość.

Przykład 6 - pytanie

U 72-letniej, obłożnie chorej pacjentki, otrzymujemy

U 72-letniej, obłożnie chorej pacjentki, otrzymujemy

wynik stężenia potasu w surowicy 7,1 mEq/l (zakres

wynik stężenia potasu w surowicy 7,1 mEq/l (zakres

normy 3,5-5,0). Wykonane 2 dni wcześniej oznaczenie

normy 3,5-5,0). Wykonane 2 dni wcześniej oznaczenie

kreatyniny w surowicy dało wynik 0,9 mg%

kreatyniny w surowicy dało wynik 0,9 mg%

(

(

norma 0,7-

norma 0,7-

1,2

1,2

)

)

. Stan pacjentki w ostatnich dniach nie uległ istotnej

. Stan pacjentki w ostatnich dniach nie uległ istotnej

zmianie, przyjmuje ona dziennie ok. 2000 ml płynu i

zmianie, przyjmuje ona dziennie ok. 2000 ml płynu i

oddaje ok. 1400 ml moczu. Nie gorączkuje. Zapis EKG

oddaje ok. 1400 ml moczu. Nie gorączkuje. Zapis EKG

(migotanie przedsionków z rytmem komór średnio ok.

(migotanie przedsionków z rytmem komór średnio ok.

110/min. i niewielkim zaburzeniami okresu repolaryzacji

110/min. i niewielkim zaburzeniami okresu repolaryzacji

komór nie uległ w porównaniu z zapisem sprzed 7 dni

komór nie uległ w porównaniu z zapisem sprzed 7 dni

zmianom. Pacjentka nie otrzymuje leków z grupy

zmianom. Pacjentka nie otrzymuje leków z grupy

antagonistów aldosteronu ani inhibitorów konwertazy.

antagonistów aldosteronu ani inhibitorów konwertazy.

Co

Co

robić ?

robić ?

Pytanie 6 - odpowiedź

W tym przypadku wszystko wskazuje na błąd

W tym przypadku wszystko wskazuje na błąd

przedlaboratoryjny (hemolizę krwi w próbówce

przedlaboratoryjny (hemolizę krwi w próbówce

lub laboratoryjny). Należy pilnie skontaktować

lub laboratoryjny). Należy pilnie skontaktować

się z laboratorium i skontrolować raz jeszcze

się z laboratorium i skontrolować raz jeszcze

wynik.

wynik.

Błędy przedanalityczne (przedlaboratoryjne)



pobranie materiału do badania w niewłaściwy

pobranie materiału do badania w niewłaściwy

sposób

sposób



niewłaściwe przechowywanie materiału

niewłaściwe przechowywanie materiału



pomylenie danych identyfikujących pacjenta

pomylenie danych identyfikujących pacjenta

(nazwisko, imię, oddział)

(nazwisko, imię, oddział)



pomylenie próbówek nie opisanych przed

pomylenie próbówek nie opisanych przed

pobraniem materiału od pacjenta

pobraniem materiału od pacjenta



niewyraźne lub niejednoznaczne opisanie

niewyraźne lub niejednoznaczne opisanie

pojemników (próbówek

pojemników (próbówek

)

)

Błędy analityczne (laboratoryjne )



przeterminowane lub nieprawidłowo

przeterminowane lub nieprawidłowo

przechowywane odczynniki

przechowywane odczynniki



nieprawidłowy wzorzec

nieprawidłowy wzorzec



niesprawny przyrząd pomiarowy

niesprawny przyrząd pomiarowy



nieprawidłowy odczyt wyniku

nieprawidłowy odczyt wyniku



b

b

łędny

łędny

zapis wyniku

zapis wyniku

Błędy interpretacyjne



zastosowanie innej skali miar (jednostek), niż

zastosowanie innej skali miar (jednostek), niż

użyta przez laboratorium

użyta przez laboratorium



b

b

łędne odczytanie wyniku

łędne odczytanie wyniku



b

b

łędne odczytanie danych

łędne odczytanie danych

i

i

dentyfikujących

dentyfikujących

pacjenta

pacjenta

Błędy interpretacyjne



b

b

łędne odczytanie wyniku

łędne odczytanie wyniku



b

b

łędne odczytanie danych

łędne odczytanie danych

i

i

dentyfikujących

dentyfikujących

pacjenta

pacjenta



zastosowanie innej skali miar (jednostek), niż

zastosowanie innej skali miar (jednostek), niż

użyta przez laboratorium

użyta przez laboratorium