Dzisiejszą lekcję zaczniemy od wysłuchania „Żony
modnej” Ignacego Krasickiego w wykonaniu naszych
Kolegów. Przedstawią ją uczniowie, którzy wcześniej
zostali przydzieleni do swoich ról. Aby łatwiej było
zrozumieć tekst, wyjaśnijmy znaczenie pewnych słów,
które pojawiają się w utworze a mogą niewiele dla nas
znaczyć. Tekst pochodzi z wieku XVIII więc trochę
archaizmów (wyrazów, zwrotów, które wyszły już
z użycia) w nim odnajdziemy. Miejmy je wyświetlone
w czasie słuchania utworu gdyż z pewnością pomogą
zrozumieć jego treść.

luboć – chociaż

jeszczeć – jeszcze jak

wsporzej – prędzej

tuszyć – spodziewać się

ohyda – wstyd

zbiór – majątek, wzbogacenie się

ekwipaż – kareta

przytomni – obecni

kornet – kobiece nakrycie głowy

fant – cenny, drobny przedmiot

koncept z kalendarza –

niefortunny, nieudany, prostacki

dowcip

kiermasz – uroczystość kościelna

połączona z jarmarkiem

na wety – na deser

tatarskie ziele – liście

tataraku

kłaniam – forma

pozdrowienia z

odcieniem

lekceważącym

kwatery – klomby

lustr – blask

kiosk – altana

meczecik – mała

budowla na wzór

meczetu

holenderskie wanny –

baseny wokół fontann

belweder – budynek na

wzniesieniu, z którego roztacza

się rozległy, piękny widok

sztafeta – posłaniec konny

planta – pomysł, plan

buduar – mały, elegancki pokój

kobiecy

szmermel – sztuczny ogień

ekspens - wydatek

Kto wypowiada się w utworze?

Kto wypowiada się w utworze?

Utwór Krasickiego, oprócz opowiadania Pana
Piotra

o jego

małżeńskich

perypetiach,

zawiera dialog. Rozmowa głównej osoby
wypowiadającej się z postacią gratulującą mu
wejścia na nową drogę życia pełni rolę klamry
kompozycyjnej

utworu.

Dialog

otwiera

bowiem

akcję

satyry,

gdy

słyszymy

wypowiedź:
„A ponieważ dostałeś, coś tak drogo cenił,
Winszuję, panie Pietrze, żeś się już ożenił”
Zamyka również utwór i „skargę” męża, gdy
pyta on rozmówcy: „Cóż mam czynić? Próżny
żal, jak mówią, po szkodzie.”
Pozostała wypowiedź należy do pana Piotra.

O czym i za pomocą jakich środków opowiada

O czym i za pomocą jakich środków opowiada

pan Piotr?

pan Piotr?

Głównym tematem jego wypowiedzi, a więc i satyry, są
perypetie małżeńskie pana Piotra. Szlachcic skarży się na
cechy charakteru i zachowanie niedawno poślubionej
małżonki. Określa ją za pomocą:
- wykrzyknień (np. „>>To być nigdy nie może!<< (…)
>>Wyrzucić!<<”),
- przytoczeń wypowiedzi żony w mowie niezależnej (np.
„Wjeżdżamy już we wrota, spojźrzała z karety: >>A pfe,
mospanie; parkan, czemu nie sztakiety?<<”),
- epitetów (np. „w domu rządczyni i pani. (…) Piękna,
grzeczna, rozumna. (…) Dziwne były jej gusta i misterne
wdzięki, (…) Modna Filis gardziła sercem domatora. (…)
(bo Francuzka)”),

- opisów jej gestów i zachowania (np. „Odepchnęła
starego szafarza Franciszka. Łzy mu w oczach stanęły,
jam westchnął. W drzwi wchodzi. >>To nasz ksiądz
pleban.<<

>>Kłaniam.<<

>>Zmarszczył

się

dobrodziej.<< >>Gdzie sala?<< >>Tu jadamy.<< >>Kto
widział tak jadać! Mała izba, czterdziestu nie może tu
siadać.<<”).

Co więcej możemy powiedzieć o bohaterach, bracie,
który, zgodnie z zaleceniami innych braci żałujących
powinien trzymać skromnie i cierpliwie to, co dostał.
Winien milczeć, jak inni, mimo że według niego broń Boże
żonki z miasta! Nawet jeśli ma talenta śliczne i duży
posag.

PAN PIOTR

PAN PIOTR

- przedstawiciel siedemnastowiecznej szlachty sarmackiej,

- stara się pielęgnować staropolskie tradycje,

- żeni się jednak mając na uwadze posag szlachcianki, nie

zwracając uwagi na jej dziwne gusty i to, że gardzi

domatorem,

- jest przywiązany do religii katolickiej i polskich obyczajów,

- charakteryzuje go prostota wieśniaka, z czego nawet

śmiali się jego krewni,

- nie potrafi przeciwstawić się ekstrawagancjom małżonki,

spełnia jej wszystkie życzenia,

- próbuje, nieskutecznie, ratować majątek.

SZLACHCIANKA, ŻONA PANA PIOTRA

SZLACHCIANKA, ŻONA PANA PIOTRA

- piękna, grzeczna kobieta,

- bezmyślnie naśladuje francuską modę,

obyczaje, język,

- jest przeciwniczką wszystkiego, co polskie,

- jest egoistyczna i rozrzutna,

- niezbyt rozsądna, chociaż początkowo pan

Piotr oceniał ją jako rozumną,

- żyje ponad stan opowiadając tym zarówno

swój, jak i męża majątek do upadłości,

- jest niezadowolona ze swojego nowego

domu, zwyczajów w nim panujących,

koniecznie próbuje je zmienić,

- wprowadza wiele kosztownych innowacji,

- zastrzegła sobie prawo do licznych wyjazdów, które

mają jej przynieść rozrywkę i wypoczynek od nudnego

wiejskiego życia,

- odnosi się z pogardą do służby i plebana,

- jest komicznie sentymentalna,

- po urządzeniu dworku sprasza wielu gości i wyprawia

liczne przyjęcia

Co można stwierdzić gdy patrzymy na zestawienie cech

Co można stwierdzić gdy patrzymy na zestawienie cech

obu postaci?

obu postaci?

Autor jest bezwzględny w stosunku do żony modnej,

kobiety, która bezmyślnie naśladuje cudzoziemską

modę. Ostrze satyry zostało wymierzone głównie w

stosunku do niej. Mimo że wiek XVIII był okresem pod

znakiem kultury francuskiej, Krasicki pokazuje i

ośmiesza bezmyślne jej naśladowanie.

Mniej komicznie przedstawiony jest pan Piotr. Można

nawet powiedzieć, że autor trochę mu współczuje. Sam
sobie jest jednak winien. Również w niego, jako
w klasycznego łowcę majątków, wymierzone jest ostrze
utworu.

Pomiędzy bohaterami, z powodu uznawania zupełnie

innych wartości, powstał konflikt Do opisu zarówno ich
samych, jak i całej sytuacji, autor użył karykatury. Chcąc
wyolbrzymić ich wady bowiem, pomija zalety osób.
Szlachcianka

hołduje

cudzoziemszczyźnie,

kosmopolityzmowi. Ojczyzną dla niej jest cały świat,
zapomina o polskiej tradycji i kulturze. Pan Piotr z kolei
poprzestaje na konserwatywnym sarmatyzmie, nie
potrafi przystosować się do nowej rzeczywistości. Obie
te postawy i postaci są ukazane w „krzywym
zwierciadle”.

Właśnie takie ukazanie postaci jest cechą

Właśnie takie ukazanie postaci jest cechą

charakterystyczna satyry. Cóż to takiego?

charakterystyczna satyry. Cóż to takiego?

Satyra należy do literackich

gatunków

synkretycznych

(mieszanych).

Jest

utworem

ośmieszającym, piętnującym wady
ludzkie,

obyczaje,

stosunki

społeczne.

Istotą

satyry

jest

krytyczna

postawa

autora,

ukazanie

rzeczywistości

w krzywym zwierciadle.

Satyry oświeceniowe, a więc te tworzone również
przez Krasickiego, były skierowane nie przeciwko
konkretnym ludziom, lecz przeciw ich wadom. Autor w
swoim utworze podaje więc tylko imię szlachcica, o
szlachciance mówi tylko „żona modna”. Cenił satyry
Horacjusza ale miał do niego pretensje, że śmiał w
swoich dziełach objawiać nazwiska osób.

Cechy satyry na podstawie „Żony modnej”

Cechy satyry na podstawie „Żony modnej”

Autor posługuje się karykaturą dla opisu postaci,
pomija zalety osób, wyolbrzymia natomiast ich
wady.
Skrytykował

wychowanie

polegające

na

bezmyślnym

naśladowaniu

obcej

mody,

zapominaniu o rodzinnej kulturze, tradycji, a więc
obyczaje i stosunki społeczne.
Uświadomił czytelnikowi, że nie można być tylko
konserwatystą. Należy rozsądnie przyjmować
nowości.

Wniosek:

Cudze chwalicie, swojego nie znacie.