Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Gospodarka narodowa

Przemy

sł

Rolnictw

o

Budownictw

o

Transpo

rt

Łącznoś

ć

Handel

Inne

Gospodarka

narodowa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Gospodarka narodowa

Gospodarstwo krajowe, narodowe, wielki system

społeczno-gospodarczy

 wszystkie gospodarstwa indywidualne i zespołowe

w sferze produkcji, usług, podziału, obrotu i

konsumpcji na terytorium państwa

Kryterium gospodarowania – najlepszy użytek z

zasobów narodowych oraz ich wzrost w celu

zaspokajania potrzeb społeczeństwa

Miara gospodarowania – Produkt Narodowy Brutto

(PNB) – wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich

dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym

czasie wg wartości rynkowej, w cenach bieżących

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Produkcja globalna

Wartość dodana – suma

nowo wytworzonej

wartości w

przedsiębiorstwie, do

której z reguły włącza się

amortyzację (brutto)

Produkcja globalna – wartość

wytworzonej produkcji dóbr i usług

w ciągu roku w przedsiębiorstwie

Wartość przeniesiona

(produkty pośrednie) –

nabyte z zewnątrz i

zużyte w produkcji

surowce, materiały,

półprodukty oraz paliwo,

energię itp.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dochód narodowy

PRODUKT GLOBALNY GOSP. NARODOWEJ

Suma

produkcji

globalnych

przedsiębiorstw

w każdym dziale gospodarki.
PRODUKCJA FINALNA

Występuje,

gdy

zakończony

został

proces

produkcji i dane dobro nie podlega już dalszemu

przetworzeniu w kraju.
DOCHÓD NARODOWY

Łączna suma wartości dodanej we wszystkich

działach gospodarki narodowej.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Produkt Krajowy Brutto

Produkt Narodowy Brutto

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO – PKB
Miara produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego
kraju, niezależnie od tego, kto jest właścicielem.

PRODUKT NARODOWY BRUTTO – PNB
Całkowite dochody osiągane przez obywateli

danego kraju powiększone o dochody netto z
tytułu własności za granicą.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Metody obliczania PKB

Metoda sumowania wydatków – polega na

sumowaniu

wydatków

na

dobra

finalne

wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe.
Metoda sumowania dochodów – polega na

dodawaniu dochodów czynników produkcji (płac,

rent, procentów i zysków), powstających w

procesie wytwarzania produktów i usług

w danym roku (bez płatności transferowych).
Metoda sumowania produktów – polega na

sumowaniu

wartości

produktów

i

usług

wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Metoda sumowania wydatków

1.

Wydatki na konsumpcyjne dobra finalne (np. dżem,

książki, usługi fryzjerskie), których nie przetwarza się

dalej, lecz konsumuje (C);

2.

Wydatki przedsiębiorstw na kapitałowe dobra finalne

(np. maszyny, urządzenia techniczne, budowle), czyli

wydatki na inwestycje oraz wydatki na mieszkania i

na inwestycje w kapitał obrotowy – zapasy (I);

3.

Dobra finalne produkowane przez państwo (patrole

policjantów, zieleń miejska, praca posłów, sędziów

itp.) – (G).

Y = C + I + G

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Metoda sumowania dochodów

PKB, czyli suma wartości dóbr finalnych

powstałych w gospodarce, równa się sumie

dochodów właścicieli czynników produkcji:



wynagrodzenia za pracę (płace i dochody z pracy na

własny rachunek),



dochody (procenty) z lokat oprocentowanych,



dochody z tytułu własności majątkowych (czynsze,

renty),



zyski korporacji, które obejmują dywidendy dla

akcjonariuszy i podatki bezpośrednie,



niedochodowe pozycje kosztów pośrednich

(amortyzacja i podatki pośrednie od przedsiębiorstw).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Metoda sumowania produktów

Suma wartości dodanej

Wartość dodana

dzięki zebraniu

poziomek

Wartość dodana

dzięki zrobieniu

konfitury

Wartość dodana

przez

cukiernika

Wartość ciasta
poziomkoweg
o

Cukiernik, który upiekł

ciasto poziomkowe

Producent

konfitury

poziomkowej

Zbieracz

poziomek

Wartość
konfitur
y

Wartość
poziome
k

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Podsumowanie metod

obliczania PKB

PKB

Metoda

produkcyjna

Metoda

wydatkow

a

Metoda

dochodowa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Model ruchu okrężnego

Usługi

Usługi

czynników

czynników

produkcji

produkcji

Dochody

Dochody

czynników produkcji

czynników produkcji

Przedsiębiorst

wa

ZAŁOŻENIA:

1.

Gospodarka
zamknięta

2.

Nie ma państwa

3.

Nie ma oszczędności
gospodarstw
i przedsiębiorstw

Gospodarstwa

domowe

Wydatki na

Wydatki na

produkty i

produkty i

usługi

usługi

Produkty i

Produkty i

usługi

usługi

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Model ruchu okrężnego

Ruch okrężny strumieni pieniężnych w gospodarce:
Dopływy: inwestycje, wydatki rządowe, eksport
Odpływy: oszczędności, podatki, import

Sektor bankowy

Wydatki na

Wydatki na

produkty i

produkty i

usługi

usługi

Inwestycje

Inwestycje

Dochody

Dochody

czynników produkcji

czynników produkcji

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstw

a

Państwo

Zagranica

Inwestycje

Inwestycje

Oszczędnoś

Oszczędnoś

ci

ci

Oszczędnoś

Oszczędnoś

ci

ci

Wydatki

Wydatki

rządowe

rządowe

Wydatki

Wydatki

rządowe

rządowe

Podatki

Podatki

Podatki

Podatki

Eksport

Eksport

Eksport

Eksport

Import

Import

Import

Import

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rachunek dochodu

narodowego

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost gospodarczy

 Wzrostem gospodarczym nazywamy

powiększanie się realnej wartości produktu

krajowego brutto lub realnej wartości produktu

krajowego brutto per capita w gospodarce.

 Tempo wzrostu gospodarczego ekonomiści

opisują za pomocą stopy wzrostu
gospodarczego.

 Stopa wzrostu gospodarczego informuje o

stosunku zmiany wielkości realnego PKB w
danym roku do poziomu realnego PKB
wytworzonego przez gospodarkę w poprzednim
roku [w %].

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rozwój gospodarczy

Jest pojęciem szerszym. Jest to proces zmian w

gospodarce, których istotą są przekształcenia
jakościowo-strukturalne w procesie rozbudowy
gospodarki narodowej. Na rozwój gospodarczy
składają się:



zmiany ilościowe i jakościowe w strukturze społeczno-
ekonomicznej kraju,



zmiany jakościowe wytwarzanych dóbr i usług,



zmiany ich struktury asortymentowej.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czy istnieją granice wzrostu

gospodarczego?

W 1798 r. Malthus ogłosił słynne prawo
ludnościowe mówiące, że liczba ludności rośnie
szybciej niż ilość środków utrzymania, zwłaszcza zaś
żywności. Prowadzi to do obniżania się poziomu
życia pracowników, którego skutkiem są różne
kataklizmy, jak wojny, głód czy choroby. W okrutny
sposób zmniejszają one liczbę ludności. Umożliwia
to wzrost ilości żywności na 1 mieszkańca i ponowne
przyśpieszenie tempa wzrostu liczby ludności.
Nic – według Malthusa – nie było w stanie przerwać
tego błędnego koła.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dlaczego Malthus nie miał

racji?

Społeczeństwa krajów rozwiniętych,

uprzemysłowionych zdołały uniknąć fatalnych
skutków prognozy Malthusa dzięki
intensywnemu postępowi technicznemu.
Pozwolił on przezwyciężyć skutki prawa
malejących przychodów z ziemi.

Dokonało się to dzięki uprzedniemu rozwojowi

przemysłu, przez co udało się zastosować
postęp techniczny w produkcji rolnej.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czy wzrost jest rzeczywiście

potrzebny?

1. Wzrostowi towarzyszą szkodliwe skutki uboczne tj.

zanieczyszczenie środowiska, efekt cieplarniany itp.

2. Wzrost jest skutkiem produkcji wielu niepotrzebnych

dóbr (jak np. elektryczna szczoteczka do zębów,

romanse „Harlequina”).

3. Wzrostowi towarzyszą negatywne konsekwencje dla

pracowników (np. rywalizacja o ekonomiczny

sukces).

4. Wzrost nie rozwiązuje kwestii sprawiedliwości;

ważniejszy od wytwarzania coraz większej ilości dóbr

jest sprawiedliwy podział tego, co już wytworzono.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

 jest zjawiskiem nowym;
 przez wiele tysiącleci stopa wzrostu była bliska

zera, gospodarka w zasadzie się nie rozwijała,

większość mieszkańców cierpiała niewyobrażalną

nędzę, jedynie rządzący żyli w przepychu;

 produkcyjność pracy była bardzo mała (ilość

dóbr wytworzonych przez człowieka w jednostce

czasu);

 dopiero od końca XVIII w. (po rewolucji

przemysłowej w Wielkiej Brytanii), stopa wzrostu

podniosła się z okolic zera mniej więcej do 0,5%.

Wzrost gospodarczy

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Tempo wzrostu gospodarczego w XX

w.

w wybranych krajach świata [realny PKB per capita

w $]

Źródło: World Development Report 2004, s. 252-253; Czarny B., Rapacki R., Podstawy Ekonomii, PWE Warszawa 2002, s. 574.

Barro R.J., X. Sala-i-Martin, Economic Growth, McGraw-Hill, New York 1995., World Bank Data & Statistics 2006

340

30120

28390

3720

3090

440

2244

842

1223

1330

650

1264

436

401

378

1290

37180

41400

6090

620

2,34%

1,91%

2,29%

2,49%

1,37%

2,00%

2,48%

1,49%

1,04%

3,04%

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

U

S

A

Ja

po

n

ia

N

ie

m

cy

K

an

ad

a

P

ol

sk

a

A

rg

en

ty

na

B

ra

zy

lia

C

hi

ny

In

di

e

B

an

gl

ad

es

z

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

PKB per capita w XII 1990 r. [$]
PKB per capita w XII 2004 r. [$]
Przeciętna roczna stopa wzrostu [%]

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost PKB

w roku 2004 w %

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

U

kr

ai

na

C

hi

ny

T

ur

cj

a

In

di

e

R

os

ja

Ir

an

P

o

ls

ka

N

ig

er

ia

B

ra

zy

lia

U

S

A

M

ek

sy

k

P

oł

ud

ni

ow

a

A

fry

ka

C

h

or

w

ac

ja

E

g

ip

t

U

K

Ja

po

n

ia

Fr

an

cj

a

U

E

W

ło

ch

y

N

ie

m

cy

Z

im

b

ab

w

e

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost PKB Polska na tle UE

w XI 2005 - procentowa zmiana

w porównaniu z analogicznym okresem roku

poprzedniego

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

U

E

25

S

tr

ef

a

E

ur

o

B

el

gi

a

R

ep

ub

lik

a

C

ze

sk

a

D

an

ia

N

ie

m

cy

E

st

on

ia

G

re

cj

a

H

is

zp

an

ia

F

ra

nc

ja

Ir

la

nd

ia

W

ło

ch

y

C

yp

r

Li

tw

a

W

ęg

ry

M

al

ta

N

id

er

la

nd

y

A

us

tr

ia

P

ol

sk

a

P

or

tu

ga

lia

S

ło

w

en

ia

S

ło

w

ac

ja

F

in

la

nd

ia

S

zw

ec

ja

W

ie

lk

a

B

ry

ta

ni

a

Polska

Źródło: GUS, Unia Europejska - wskaźniki krótkookresowe, luty 2006

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost PKB

Przeciętna roczna realna zmiana w % (lata 1991-

2004)

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

Irl

an

d

ia

Lu

xe

m

bu

rg

K

or

ea

S

ło

w

ac

ja

P

ol

an

d

A

us

tra

lia

U

S

A

N

or

w

eg

ia

K

an

ad

a

N

ow

a

Z

el

an

di

a

W

ę

gr

y

M

ek

sy

k

Fi

nl

an

di

a

Is

la

nd

ia

O

E

C

D

R

az

em

H

ol

an

di

a

Tu

rc

ja

W

lk

B

ry

ta

n

ia

H

is

zp

an

ia

P

or

tu

g

al

ia

G

re

cj

a

D

an

ia

B

el

gi

a

A

us

tri

a

S

zw

ec

ja

Fr

an

cj

a

W

ło

ch

y

C

ze

ch

y

N

ie

m

cy

S

zw

a

jc

a

ria

Ja

p

on

ia

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost gospodarczy w

Polsce

Trzy fazy w latach 1990-2003

Faza I

Wzrost PKB 1-

3%

groźba utraty

dystansu nie tylko

wobec rozwiniętych

krajów UE, ale

również wobec

innych krajów

Europy

Faza II

Faza III

’90 ’91 ’92 ’93 ’94 ’95 ’96 ’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ‘02 ‘03

Spadek PKB

koszt zmiany

reżymu

gospodarczego

i głębokich

przemian

w strukt.

popytowej

i podażowej

gospodarki

Szybki wzrost PKB

realnie o 57,5%, zjawisko

realnej konwergencji

wobec

krajów UE (dystans

mierzony

relacją produktu per

capita

w Polsce w por. do UE

zmalał

o ok. 10 pkt.

procentowych)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Tempo wzrostu PKB w Polsce w

latach 1991-2004

-11,6

-7,0

2,6

6,0 6,8

4,8 4,1 4,0

1,0 1,3

3,7

5,3

4,2

3,8

5,2

7,0

-15

-10

-5

0

5

10

1990

199

1

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Źródło: GUS, Rachunki kwartalne PKB, 2 marca 2006r

200

4

200

5

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Zmiany realne PKB w 2005

roku

wyrażone

w cenach stałych

średniorocznych 2004 roku

 I Kwartał: wzrost o 2,1%
 II Kwartał: wzrost o 2,8%
 III Kwartał: wzrost o 3,7%
 IV Kwartał wzrost o 4,2%

 I Półrocze: wzrost o 2,45%

Źródło: GUS, Rachunki kwartalne PKB, 2 marca 2006r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czynniki

wzrostu gospodarczego (1)

Czynniki osobowe –
praca ludzka, która
spełnia rolę aktywną w
procesie produkcji i jest
źródłem utrzymania
pracujących ludzi.

Czynniki rzeczowe –
tworzą materialne
warunki produkcji,
będąc jednocześnie
produktem pracy
ludzkiej.

Czynniki osobowe i rzeczowe są niezbędne w
procesie produkcji. Są względem siebie zarówno
komplementarne, jak i w pewnym stopniu
substytucyjne.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czynniki

wzrostu gospodarczego (2)

Czynniki ekstensywne
(ilościowe) – ich
uruchomienie wymaga
znacznych nakładów.
Oddziaływują one na wzrost
gospodarczy w sposób
ilościowy, bez zmian
jakościowych w technologii
wytwarzania, organizacji
pracy, kwalifikacji
zatrudnionych. Wyróżniamy
tu zatrudnienie i inwestycje.

Czynniki intensywne
(jakościowe) –
powodują one wzrost
efektywności produkcji.
Wymienia się tu
najczęściej: wydajność
pracy, postęp naukowo-
techniczny, organizację
pracy, kwalifikacje itp.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czynniki

wzrostu gospodarczego (3)

Czynniki
bezpośrednie –
bezpośrednio
oddziałują na
przyrost dochodu
narodowego. Należą
do nich: zatrudnienie,
wydajność pracy oraz
oszczędności w
zużyciu środków
produkcji
(przedmiotów pracy).

Czynniki pośrednie – tworzą
warunki działania dla nowo
zatrudnionych lub możliwości
wzrostu wydajności pracy żywej
i oszczędności przedmiotów
pracy. Dzielą się na:

1.

Inwestycyjne (wysokość
nakładów inwestycyjnych i
ich efektywność).

2.

Pozainwestycyjne (postęp
techniczny i organizacyjny,
usprawnienia itp.).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezpośrednie czynniki wzrostu

Zatrudnienie i wydajność pracy

Ponieważ zarówno zatrudnienie, jak i wydajność
pracy

bezpośrednio

współtworzą

dochód

narodowy, przeto możemy zapisać:

Y = Z · w

gdzie:
Y – dochód narodowy (rozumiany jako część PNB),
Z – zatrudnienie w gospodarce narodowej,
w – przeciętna wydajność pracy, mierzona wielkością

dochodu na 1 zatrudnionego.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezpośrednie czynniki wzrostu

Zatrudnienie i wydajność pracy

Wydajność pracy w

w =

Y

Z

Techniczne uzbrojenie pracy
m

m =

K

Z

Funkcja wydajności pracy

Techniczne uzbrojenie pracy

W

y

d

a

jn

o

ść

p

ra

cy

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezpośrednie czynniki wzrostu

Przyrost względny

Stopa (tempo) wzrostu dochodu narodowego
wynosi:

Bezwzględny przyrost dochodu narodowego
wynosi:

ΔY = Δw · Z + ΔZ · w

Stąd:



t

=

Y

t

-

Y

t-1

=

Y

t

- 1

=

ΔY

Y

t-1

Y

t-1

Y



t

=

ΔY

=

Δw · Z

+

ΔZ · w

=

Δw

+

ΔZ

Y

Z · w

Z · w

w

Z

α

β

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezpośrednie czynniki wzrostu

Stopa wzrostu wydajności i zatrudnienia

Zatem tempo wzrostu dochodu narodowego
możemy zapisać jako:



t

= α + β

Δw

= α – stopa wzrostu wydajności
pracy

w

ΔZ

= β – stopa wzrostu zatrudnienia

Z

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Pośrednie czynniki wzrostu

Inwestycje – postęp techniczny

Ponieważ inwestycje tylko pośrednio (umożliwiając
wzrost zatrudnienia i przyrost wydajności pracy) oraz z
opóźnieniem (cykl inwestycyjny) powodują przyrost
dochodu narodowego, przeto istotne jest pytanie, w
jakim

stopniu

poniesione

nakłady

inwestycyjne

przyczynią się do wzrostu dochodu narodowego.
Odpowiedź

na

to

pytanie

daje

współczynnik

przyrostowy kapitałochłonności:

Określa on, ile jednostek nakładów inwestycyjnych (I)
należy wydatkować dla osiągnięcia przyrostu dochodu
narodowego o jednostkę.

k

=

I

ΔY

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ

KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ

Pośrednie czynniki wzrostu

Inwestycje – postęp techniczny

Zatem:

Inaczej współczynnik kapitałochłonności można
zdefiniować jako stosunek kapitału do produktu
narodowego:

I wtedy:

k

=

K

Y

ΔY = I ·

1

,
gdzie

1

- efektywność
inwestycji

k

k

<

<

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Pośrednie czynniki wzrostu

Inwestycje – postęp techniczny

Poziom

wydajności

pracy

zależy

od

poziomu

kapitałochłonności.

Postęp techniczny – zmiany w sposobie produkcji, które

prowadzą do wzrostu wydajności pracy bez zmiany
poziomu

kapitałochłonności.

Wyróżniamy

postęp

techniczny:

 procesowy – polegający na pojawieniu się bardziej

efektywnych technologii (metod) produkcji;

 produktowy – polegający na pojawieniu się nowych,

lepszych produktów.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Pośrednie czynniki wzrostu

Pozainwestycyjne

1. Usprawnienia

organizacyjno-techniczne

i

systemowe:

u – współczynnik przyrostu dochodu narodowego z tytułu

usprawnień, który oznacza, o ile procent wzrośnie
dochód narodowy w wyniku tych usprawnień.

2. Parametr strat:

a – współczynnik ubytku dochodu narodowego z tytułu

zmniejszenia zdolności produkcyjnych majątku trwałego,
który wskazuje, o ile procent spadnie dochód narodowy
w wyniku wycofania zużytego aparatu wytwórczego
i zmniejszenia zdolności dotychczas
istniejących.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Model Michała Kaleckiego

A więc przyrost względny wyniesie:

Model M. Kaleckiego – model inwestycyjny –
przedstawia się następująco:

+ u · Y – a · Y

k

1

ΔY = I

·

Y

= i – stopa inwestycji

I

=

Y

k

+ u – a,

gdzie

1

·

Y

I

ΔY

=

k

+ u – a

1

·

i



t

= α +

β

1899-1970

czynniki inwestycyjne

czynniki pozainwestycyjne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Czy wiesz, że? ...

Jednym z czynników, który zadecydował o

pojawieniu się wzrostu gospodarczego w
krajach Zachodu, był protestantyzm wraz z
doktryną predestynacji – kiedy bogactwo
indywidualne jest znakiem przychylności Boga i
zapowiedzią zbawienia, wierni chcą się bogacić.

Odwrotnie, system kastowy w Indiach przez wiele

stuleci uniemożliwiał rozwój gospodarczy
(trudno handlować z kimś, kogo nie wolno
nawet dotknąć).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (1)

Wprowadźmy pojęcie:
makroekonomicznej funkcji produkcji
(opisującej związek ilości zużywanych czynników

produkcji z wielkością produkcji)

Y = F (N, K, A), gdzie:

●

Praca – ludzie gotowi do podjęcia pracy (N)

●

Kapitał – wyposażenie, infrastruktura i inne

urządzenia produkcyjne (K)

●

Technologia – wiedza o tym, jak wykorzystać pracę

oraz kapitał do wytwarzania towarów i usług (A)

ur. 1924 r.

laureat Nagrody Nobla w 1987 r.

z dziedziny ekonomii

profesor Massachusetts Institute of Technology

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (2)

Dla wyeksponowania roli postępu

technicznego funkcję produkcji zapisuje się w
postaci

:

Y = A

x

F(K, N)

gdzie:

zmienne nakłady kapitału K i pracy N zostają połączone dla

wytworzenia określonej produkcji Y, będącej funkcją

nakładów F(K, N).
Wpływ postępu technicznego (A) ujmowany jest w każdym

punkcie czasowym.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (3)

Wykres pokazuje zależność produkcji od zatrudnienia przy danym

zasobie kapitału i danym poziomie technologii. Krzywa produkcji

staje się coraz mniej stroma w miarę wzrostu zatrudnienia.

Krańcowy punkt pracy zmniejsza się wraz ze wzrostem

zatrudnienia. Faktyczna produkcja jest mniejsza od potencjalnej.

F (N, K, A)

Zatrudnienie (N)

P

ro

d

u

kc

ja

(

Y

)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Potencjalny PKB wyraża wielkość produkcji

uzyskanej przy pełnym zatrudnieniu, gdy stopa
bezrobocia jest równa naturalnej stopie
bezrobocia.

Potencjalny PKB, Y*, oznacza wielkość produkcji

wytworzonej w warunkach, gdy na rynku pracy
występuje pełne zatrudnienie:

Y*= F (N*, K, A)

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (4)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Założenia:
S=I; gospodarka zamknięta (brak inwestycji zagranicznych);

brak zmian technologicznych.

Proces wzrostu jest inicjowany przez przyrost siły roboczej.

n – stopa wzrostu siły roboczej,

n=ΔN/N, wobec tego ΔN= n

X

N,

INWESTYCJE NETTO = n

X

K (warunek wzrostu zrównoważonego),

s – stopa oszczędności,

OSZCZĘDNOŚCI NETTO = s

X

Y,

Jeżeli S=I, to

s

X

Y = n

X

K

(podstawowy warunek wzrostu zrównoważonego) wzrost

zrównoważony wymaga, aby stopa wzrostu kapitału równa była

stopie wzrostu siły roboczej, inaczej

K/Y=s/n

,

K/Y – współczynnik kapitałochłonności (przeciętny)

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (5)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Jeżeli s

X

Y > n

X

K (K/Y < s/n), to oznacza, że

inwestycje rzeczywiste > inwestycje wzrostu zrównoważonego.

Kapitał rośnie szybciej niż praca i wsp. kapitałochłonności (K/Y)

wzrasta, aż do zrównania się z s/n - gospodarka powraca na

ścieżkę stabilnego wzrostu.

Jeżeli s

X

Y < n

X

K (K/Y > s/n), to oznacza, że

stopa wzrostu kapitału < stopy wzrostu siły roboczej.

Kapitał rośnie wolniej niż praca i wsp. Kapitałochłonności (K/Y)

maleje, aż do zrównania się z s/n - gospodarka powraca na

ścieżkę stabilnego wzrostu.

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (6)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

ΔY/Y = ΔA/A + 0,7ΔN/N + 0,3ΔK/K

Równanie to pokazuje w jaki sposób wzrost całkowity związany jest

ze wzrostem trzech czynników produkcji. Stopa wzrostu prod.
Równa jest sumie stopy wzrostu technologii, 0.7 stopy wzrostu
nakładów pracy oraz 0,3 stopy wzrostu nakładów kapitału.

Współczynniki 0,3 (dla kapitału) oraz 0,7 (dla pracy) są

wielkościami empirycznymi i oparte są na względnym udziale
pracy oraz kapitału w dochodzie narodowym USA.

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (7)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teorie wzrostu

Model wzrostu Roberta

Solowa (8)

Solow oszacował makroekonomiczną funkcję produkcji dla

Stanów Zjednoczonych. Z jego obliczeń wynika:

REGUŁA 1/3: zwiększenie nakładu kapitału K o 1% powoduje

wzrost stopy wzrostu PKB Y, o 1/3 punktu procentowego.

Przykład:
jeżeli ilość kapitału na godzinę pracy rośnie w tempie 6%

rocznie, a realny PKB na godzinę pracy przyrasta o 5% na

rok, to wzrost ilości kapitału odpowiada za 2 p.p. (1/3 x 6%)

stopy wzrostu PKB, co oznacza, iż uzasadnieniem reszty

(jest to tzw. reszta Solowa), czyli 5 – 2 p.p. stopy wzrostu,

jest zmiana technologiczna.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Model wzrostu

R.M. Solowa – case Polska

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

92

93

94

95

96

97

98

99

'00

'01

'02

Wkład pracy we wzrost
Wkład kapitału we wzrost
TFP
Wzrost PKB

[%]

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Tempo wzrostu spożycia

prywatnego, inwestycji oraz

PKB

w latach 1990-2005

Źródło: GUS, Przedsiębiorczość w Polsce. Raport. Czerwiec 2003..MGPiPS

Dynamika realna produktu krajowego brutto

(analogiczny okres roku poprzedniego = 100, ceny stałe roku poprzedniego)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopy inwestycji na tle realnego wzrostu

PKB

i inwestycji w środki trwałe brutto

w latach 1990-2002 (w %)

-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Stopa wzrostu PKB

Udział inwestycji brutto w środki trwałe w PKB

Udział akumulacji brutto w PKB

Stopa wzrostu inwestycji brutto w środki trwałe

Źródło: GUS, Przedsiębiorczość w Polsce. Raport. Czerwiec 2003..MGPiPS

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia

zarejestrowanego

na tle wzrostu PKB

Źródło: GUS, Raport. Lipiec 2004r

VI

6,3

12,2

14,3

16,4 16,0 14,9

13,2

10,3 10,4

13,1

15,0

17,4 18,1

20,0 19,1 18,0

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Stopa rejestrowanego bezrobocia
Stopa wzrostu PKB

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką