Charakterystyka poszczególnych okresów

życia dziecka ze szczególnym

uwzględnieniem okresu niemowlęcego,

małego dziecka i wieku przedszkolnego.

Okresy ontogenezy człowieka

Okres prenatalny
/ wewnątrzłonowy, śródmaciczny /

1

.

Faza jajowa - pierwsze 2

tygodnie po zapłodnieniu

2. Faza zarodkowa - 3 – 7 tydz.

po zapłodnieniu

3. Faza płodowa - od 8

tygodnia do 10 miesiąca
księżycowego

Okres postnatalny
/ pozamaciczny /

1.

noworodkowy

2.

niemowlęcy

3.

wczesnego dzieciństwa

4.

przedszkolny

5.

szkolny

- faza obojętnopłciowa
- faza dojrzewania płciowego

5.

młodzieńczy

6.

dojrzałości

7.

starzenia się

Okres niemowlęcy

Okres niemowlęcy

Okres

niemowlęcy zaczyna się

od 29

dnia życia, a więc od

końca

okresu noworodkowego

i trwa do

ukończenia 12 miesiąca

życia

Okres niemowlęcy

Rozwój psychomotoryczny



Charakterystyczną cechą wieku niemowlęcego jest wrażliwość na
wszelkie niekorzystne zmiany wewnętrzne i zewnętrzne, które ze
względu na dużą niedojrzałość OUN ujemnie się odbijają na rozwoju
psychomotorycznym



Wzajemne uwarunkowania rozwoju funkcji ruchowych niemowlęcia
z rozwojem jego procesów poznawczych , mowy, uczuć i kontaktów
społecznych sprawiają, że wszelkie zmiany w tym zakresie określa
się jako rozwój psychomotoryczny.

Okres niemowlęcy

2 miesiąc życia

•

niemowlę potrafi na kilka sekund unieść głowę pod
kątem 45 °

•

w pozycji siedzącej podtrzymywane, głowę przez chwilę
utrzymuje prosto

•

coraz dłużej ręce są nieznacznie otwarte

•

nasłuchuje dźwięki ( ograniczenie ruchów bądź
zatrzymanie spojrzenia )

•

na dźwięk matki reaguje nieśmiałym uśmiechem
( odwzajemnia miłość )

•

wydaje pojedyncze dźwięki przypominające samogłoski

Okres niemowlęcy

3 miesiące życia

•

położone na brzuchu trzyma uniesioną, odchyloną głowę około 1
minuty

•

podciągane do pozycji siedzącej , głowę utrzymuje krótko w pozycji
osi ciała

•

potrząsa grzechotką, wodzi za nią oczami

•

pojawia się uśmiech ( pierwszy objaw kontaktu społecznego )

•

pojawiają się dźwięki przypominające „ r ”i pojedyncze sylaby -
gruchanie

Okres niemowlęcy

4 miesiąc życia

•

podciągane do pozycji siedzącej, głowę utrzymuje w osi kręgosłupa

•

w pozycji na brzuchu uruchamia mm.wyprostne grzbietu i kk.
dolnych

•

bawi się własnymi rączkami jak również przedmiotami – wkłada je
do buzi

•

głośno się śmieje

•

modulacja tonu głosu

Okres niemowlęcy

5 miesiąc życia

•

przekręca się z brzucha na plecy

•

podczas pociągania do przodu, głowa przybliża się do klatki
piersiowej

•

przy podtrzymywaniu na krótko przejmuje swój własny ciężar ciała

•

wyciąga rączkę do zabawki , dotykając ją, ale jeszcze nie chwyta

•

różnicuje mimikę i ton matki

Okres niemowlęcy

6 miesiąc życia

•

niemowlę opiera się na
wyprostowanych rączkach

•

dłonie są całkowicie otwarte

•

dziecko podtrzymywane siedzi

•

chwyta dłonią interesującą go
zabawkę

•

zabawkę przekłada z ręki do ręki

•

odwraca głowę w kierunku
każdego dźwięku

•

rozróżnia osoby bliskie od
obcych

•

dźwięki łańcuchowe da-da-da

•

uczy się żuć

Okres niemowlęcy

7 miesiąc życia

•

leżąc na wznak bawi się własnymi nogami

•

aktywnie zmienia położenie ciała , samodzielnie siada

•

podtrzymywane pod pachami zgina nogi, prostuje, odbija się od
podłoża

•

łapie oburącz dwa przedmioty

•

szuka przedmiotu, który mu wypadł z ręki

•

potrafi się bawić w „ a kuku ”

•

zwiększa zakres wypowiadanych sylab

Okres niemowlęcy

8 miesiąc życia

•

obraca się wokół własnej osi

•

łapiąc palce osoby dorosłej podciąga się do pozycji siedzącej

•

poszerza się zakres ruchów chwytnych dłoni

chwytanie dowolne : łokciowo-dłoniowe
dłoniowe proste ( zgarnianie )
chwyt nożycowy
chwyt pęsetkowy

•

śledzi czynności domowe matki

•

interesuje się swoim odbiciem w lustrze

•

rezerwa wobec obcych – wyraża nieufność płaczem

•

zmiana natężenia głosu – pojawia się szept

Okres niemowlęcy

9 miesiąc życia

•

podparte na ramionach pełza

•

w pozycji siedzącej podpiera się rękoma

•

trzymane za ręce stoi samodzielnie przez kilka sekund

•

zwraca uwagę na ciche odgłosy otoczenia np.: tykanie zegara

•

bawi się w chowanego, ta zabawa daje mu radość

•

składa podwójne sylaby „ ba-ba, ma-ma ”

Okres niemowlęcy

10 miesiąc życia

•

samodzielnie się podnosi i siada

•

siedzi pewnie z wyprostowanymi nogami i plecami

•

stoi do 30 sekund samodzielnie podparte rękoma przy
przedmiotach

•

chwyta przedmioty kciukiem i palcem wskazującym – chwytanie
pęsetkowe

•

wyrzuca przedmioty z łóżeczka

•

powtarza proste gesty „ kosi, kosi łapki, pa-pa ”

•

rozróżnia nazwy niektórych przedmiotów i pokazuje je

Okres niemowlęcy

11 miesiąc życia

•

raczkuje, przesuwając się rytmicznie do przodu

•

dość pewnie stoi a trzymane za ręce zaczyna stawiać pierwsze kroki

•

samo je , potrafi też przechylać kubek z płynem

•

wyraża potrzeby słowami np. „ am-am ”

•

rozumie zakazy, ale je zapomina

Okres niemowlęcy

12 miesiąc życia

•

samodzielnie się podnosi i stawia pierwsze kroki

•

nadal chętnie raczkuje

•

chętnie bierze udział w prostych zabawach

z rodzicami np.: w łapanego

•

rozumie treść prostych zdań

•

używa z sensem wyrazów hau-hau, kwa-kwa

 

                                    

                                                     

Okres niemowlęcy

Prawidłowy rozwój dzieci w wieku niemowlęcym jest w dużym

stopniu uzależniony od nawiązania z nimi więzi
emocjonalnej oraz stymulowania ich aktywności przez
dostarczanie różnorodnych bodźców słownych i
przedmiotowych.

Wzajemne uwarunkowania wszystkich sfer rozwoju

niemowlęcia ( funkcje ruchowe, poznawcze, emocjonalne,
społeczne ) decydują, że całościowo proces rozwojowy
określa się jako rozwój

psychoruchowy bądź psychomotoryczny

Okres niemowlęcy

Somatyczny rozwój
masa ciała

Niemowlę przybywa około
25 – 30 g/dobę

Reguła do określania przeciętnej

masy

ciała

3 – 12 m.ż. =

wiek w

miesiącach + 9

2

noworodek
= 3,5 ( 2,5 – 4,5 ) kg
Wiek masa

ciała
do 10 dż

wyrównuje
4 – 5 mż

podwaja
11 mż potraja

noworodek 500-

600g/mż
niemowlę młodsze

800-900
g/w miesiącu
niemowlę starsze

500g/w miesiącu

Okres niemowlęcy

Somatyczny rozwój
wysokość ciała ( cm )

Przyrost wysokości ciała w 1

r.ż. wynosi

23 – 25 cm

noworodek
= 50 ( 48 – 52 )cm
wiek średni przyrost

( cm )

0- 3 mż około 10

cm
4 – 6 mż około 6

cm
7-12 mż około 8

cm

Okres niemowlęcy

Somatyczny rozwój

dziecka

obwód głowy ( cm )

Somatyczny rozwój

dziecka

obwód klatki piersiowej

( cm )

noworodek = 34 – 35 cm
większy o 1 – 2 cm od

obwodu
klatki piersiowej

wiek średni

przyrost w cm
do 6 mż około 1,5

cm/miesiąc
7-12mż około 0,5

cm/miesiąc
1 r.ż. = około 45 – 46

cm
ciemiączko zarasta
przednie 9 – 18 mż
tylne 4 mż

noworodek = 33 cm
mniejszy od obwodu głowy o
1 – 2 cm

wiek średni

przyrost w cm

2 – 3 mż = obwód

głowy
0 – 6 mż około 12 cm
7- 12 mż około 2 cm
1 r.ż. = około 47 –

48 cm

Okres niemowlęcy

Przyjmuje

się,

że

ząbkowanie

rozpoczyna się w 6 miesiącu życia

dziecka. Jest to jednak termin

umowny,

gdyż

wiele

badań

wykazuje duże odchylenia w czasie

pojawiania się pierwszych zębów.

Kolejność wyrzynania się zębów

mlecznych.

Najczęściej

pierwszymi

wyrzynającymi się zębami są

siekacze

przyśrodkowe

(„jedynki”), potem wyrzynają się

siekacze

boczne

(„dwójki”),

pierwsze trzonowce („czwórki”),

kły („trójki”), a na końcu drugie

trzonowce („piątki”). Z reguły zęby

dolne wyrzynają się wcześniej niż

górne.

Wyrżnięte zęby mleczne ustawiają się

w pewnej odległości od siebie. Do

kontaktu między nimi dochodzi

dopiero

po

wyrżnięciu

się

kolejnych grup zębowych.

Okres niemowlęcy

Budowa sklepienia czaszki niemowlęcia.

Strzałki wskazują ciemię przednie i tylne. Otwarte szwy czaszki u niemowląt

pozwalają na powiększanie pojemności czaszki w miarę rozwoju wodogłowia.

Okres poniemowlęcy

Okres poniemowlęcy inaczej nazywany
okresem wczesnego dzieciństwa to
2 i 3 rok życia dziecka.

Jest to okres olbrzymiego bogactwa
form ruchu i rozrzutności ruchowej.

Jest to okres postępującego rozwoju
umysłowego a zwłaszcza
mowy, osobowości i zachowania.

 

                                            

                                             

Okres poniemowlęcy

Somatyczny rozwój

dziecka

Reguła do określania przeciętnej

masy ciała

3 – 12 m.ż. =

wiek w miesiącach + 9

2

1 – 6 r. ż. = wiek ( lata )x 2

+8

7 - 12 r.ż. =

wiek w latach x 7 – 5

2

noworodek = 3,5 kg

wiek masa

ciała
do 10 dż

wyrównuje
4mż- 5mż

podwaja
11mż – 12mż potraja

między 2 rż a 9 rż

2kg/rok

Okres poniemowlęcy

Od 2 roku życia następuje zwolnienie tempa rozwoju. Szczególnie wyraźnie

znajduje to wyraz w przyrostach rocznych wysokości ciała.

noworodek
= 50 ( 48 – 52 )cm
wiek średni przyrost ( cm )

0- 3 mż około 10 cm Urodzeniowa długość

ciała ulega

4 – 6 mż około 6 cm
7-12 mż około 8 cm podwojeniu - 4 rok życia
2 rok życia około 12 cm potrojeniu - 12 rok życia
3 rok życia około 10 cm
4 rok życia około 8 cm Wzór na obliczanie

wysokości

5 - 7 rok życia około 5 cm
aż do skoku pokwitaniowego 2 – 12 r. ż. = wiek ( lata ) x

6 + 77

5 – 6 cm/rok

Okres poniemowlęcy

Bardzo ważnym zmianom ulegają proporcje ciała

•

zmienia się ukształtowanie głowy

•

kończy się proces wyrzynania zębów mlecznych

•

wydłużeniu ulegają kończyny

•

zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej

•

zwiększa się masa mięśniowa ciała

•

sylwetka dziecka zgrabnieje

•

podkreślone zostają krzywizny kręgosłupa

Wypięty brzuch i płaskie stopy są w tym okresie zjawiskiem

prawidłowym

związanym z wiotkością mięśni

Z końcem 3 roku życia dziecko osiąga 1/4 masy i 1/3

powierzchni ciała ,

nieco powyżej połowy wysokości ciała
a ponad 90% obwodu głowy człowieka dorosłego

Okres poniemowlęcy

W 2 i 3 roku życia zwalnia się dynamika rozwoju

dużej motoryki,

a dominuje intensywny rozwój mowy biernej i

czynnej

Wiek

Mowa

Język

12mż
13mż
15-

18mż
21-

24mż
2 lata

3 lata

4 lata
6 lat

7 –8

lat

żargon ( własny język )

prawidłowo

wymawiane samogłoski
częste wahanie się i

niepewność

biegłość jak u

dorosłego

jedno słowo oprócz mamy,

taty
trzy słowa
sześć słów
dwa, trzy wyrażenia
ok.. 270 słów, używa

orzeczeń

ok.. 900 słów, zdania z 4

słów

ok.. 1540 słów
ok.. 2500 słów,zdania z 6-

7 słów

wg H.K. Silvera

Okres poniemowlęcy

13 – 15 miesiąc życia
Co już umiem robić?

•

chodzę bez pomocy

•

wchodzę po schodach za rękę

•

wejdę na krzesło

•

ustawiam 2 klocki , jeden na drugim

•

próbuję sam jeść

Jak mnie odbierają inni?

•

zmienność nastrojów

•

brak współdziałania z rówieśnikami

•

interesuje się w swoim otoczeniu

•

narastająca ciekawość

 

                                                                            

             

Okres poniemowlęcy

24 miesiące - 30 miesięcy

Co już umiem robić?

•

układam wieżę z 5 – 6 klocków

•

myję sam ręce

•

próbuję sam ubierać się

•

już umiem się ubrać, ale co z tymi guzikami

•

mówię , no to co, że seplenię

•

trzymam ołówek i rysuję proste figury

•

rozróżniam kolory

•

ty jesteś dziewczynka , a ja chłopczyk

•

poczytaj mi mamo , ale tylko bajeczkę

 

                                                                             

            

Okres poniemowlęcy

3 lata
Co już umiem robić?

•

wyrażam się poprawnie i gramatycznie

•

biegam niezgrabnie

•

chodzę po schodach

•

jadę , trzy kółka i rowerek

•

naśladuję najlepiej dorosłych

•

rozwijam praksję ( ruchy celowe )

Jak mnie odbierają inni?

•

początki pamięci

•

koncentracja uwagi na zabawie

•

odwzajemnia uczucia

•

demonstruje niezadowolenie

•

kształtuje nawyki higieniczne

•

zainteresowanie odmienną płcią

 

                                    

                                                     

Okres przedszkolny

Okres przedszkolny to okres między 3 a 7 rokiem

życia

Granice wieku przedszkolnego określa
się na podstawie kryterium społeczno-
wychowawczego, czy nawet administracyjnego,
jakim jest wiek przyjęty dla zinstytucjonalizowanej
formy wychowania przedszkolnego.

Nie ma natomiast wyraźnych granic biologicznych
między okresem wczesnego dzieciństwa a
okresem przedszkolnym

 

               

                                               
                                               

                         

Okres przedszkolny

W okresie przedszkolnym utrzymuje się spostrzegane uprzednio

zwolnienie tempa

rozwoju. Zaznacza się jednak większe zróżnicowanie przebiegu

zjawiska rozwoju.

Przypuszcza się , że może to mieć związek z rozpoczęciem

wytwarzania własnego

hormonu wzrostu.
Manifestuje się to licznymi cechami

•

wydłużanie się kończyn

•

zaznacza się dymorfizm płciowy

w zakresie wymiarów klatki piersiowej
szerokości barków i bioder
sylwetka męska u chłopców
rozmieszczenie tkanki tłuszczowej u dziewcząt

•

nasilenie procesów mineralizacji kośćca

•

wymiana zębów mlecznych na stałe

•

pojawiają się nowe punkty kostnienia

•

wzmocnienie aparatu wiązadłowo-ścięgnistego stopy i silny jej wzrost

Okres przedszkolny

Przeobrażenia w rozwoju motorycznym polegają na

doskonaleniu ruchów

postawno-lokomocyjnych takich jak chód, bieg, skoki, wspinanie

się oraz ( praksji )

narzędziowych,umożliwiających postępy w samodzielności i

zaradności dziecka.

Wiek

Informacje o dziecku

4 – 5

lat

•

stoi na jednej nodze przynajmniej 10 sekund

•

dziecko biega i obraca się, nie tracąc równowagi

•

zapina ubrania, sznuruje buty ( nie robi węzłów )

•

samo załatwia czynności w toalecie

•

samodzielnie bawi się na dworze

5 – 6

lat

•

chwyta piłkę, łatwo skacze

•

przerysowuje rysunek

•

wykonuje domowe czynności ( wynosi śmieci,

wyciera naczynia )

•

idzie do szkoły, czeka na autobus , słabe poczucie

bezpieczeństwa

6 – 7

lat

•

rysuje trójkąty, definiuje słowa,

•

rysuje człowieka z 12 szczegółami

•

czyta kilka jednosylabowych słów ( ja, pies, kot )

•

posługuje się ołówkiem przy pisaniu imienia

Okres przedszkolny

W okresie przedszkolnym najbardziej charakterystyczne

przemiany dokonują się u

dziecka w sferze społecznej, emocjonalnej i w dynamice

procesów poznawczych.

•

wzrasta potrzeba kontaktów zabawowych z rówieśnikami

•

pojawia się umiejętność współdziałania w zabawie z podziałem ról i
funkcji

Okres przedszkolny

Młodszy przedszkolak

•

dominuje egocentryzm

•

chwiejność uczuciowa

•

negatywizm

•

konflikt z rówieśnikami

•

impulsywność

•

przechwalanie się

 

                                                                       

                                     

Okres przedszkolny

Starszy przedszkolak

•

zaczyna być towarzyski

•

uczy się współżyć z innymi

•

zaczyna przestrzegać norm moralno-

społecznych i estetycznych

•

nabiera umiejętności podporządkowania

się wymaganiom życia zbiorowego

•

opanowuje reakcje impulsywne

•

kształtuje sposoby zachowania, nawyki

•

krystalizują się potrzeby i wzory

osobowościowe

 

                

                                     
                                     
                                     

       

Okres przedszkolny

Pod koniec okresu przedszkolnego

•

dominuje myślenie konkretno-

wyobrażeniowe

•

rozszerza się zakres zainteresowań

•

pojawia się twórczość plastyczna

•

zabawy prowadzą do rozwoju

inwencji własnej

•

budzi się zainteresowanie

przyszłą nauką

•

wzrasta samodzielność

•

wzrasta poczucie obowiązku

•

kształtuje się odpowiedzialność

Stopniowo dziecko osiąga dojrzałość

szkolną