Układ oddechowy

Funkcje:

• Utrzymywanie homeostazy gazowej poprzez

ciągłe dostarczanie tlenu do organizmu i

usuwanie dwutlenku węgla

• Utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej
• Ochrona organizmu przed wdychanymi,

szkodliwymi substancjami stałymi (pyły, wirusy,

bakterie)

• Utrzymywanie równowagi termicznej i wodnej

organizmu

• Usuwanie mikrozakrzepów (naczynia

mikrokrążenia płucnego stanowią układ filtrujący

krew)

Wentylacja płuc

• Polega na wymianie powietrza pomiędzy pęcherzykiem

a atmosferą

• Proces zachodzący na skutek pojawiających się różnic

ciśnień (jeżeli ciśnienie w pęcherzyku jest niższe, niż

atmosferyczne, powietrze przepływa przez drogi

oddechowe do pęcherzyków-następuje wdech)

• Do wytworzenia różnic ciśnień niezbędne są ruchy

oddechowe płuc- w czasie wdechu płuco ulega

rozprężeniu, w czasie wydechu zapada się

• Ruchy oddechowe płuc wywołane ruchami

oddechowymi klatki piersiowej, a te działaniem mięśni

oddechowych (mm wdechowe-przepona, mm

międzyżebrowe zewnętrzne, mm szyi, m. piersiowy

mniejszy; mm wydechowe-mm międzyżebrowe

wewnętrzne, m. zębaty dolny, m. czworoboczny lędźwi)

Mechanika oddychania

• Klatka piersiowa pokryta wewnątrz opłucną ścienną, a

płuco opłucną płucną, pomiędzy którymi jama opłucnowa

( bardzo cienka szczelina-obie opłucne ściśle do siebie

przylegają; do zespolenia opłucnych dochodzi w życiu

płodowym, gdy płuco jest tak duże, jak objętość klatki

piersiowej)

• W czasie wdechu mięśnie powiększają klatkę piersiową, a

za ruchami klatki piersiowej postępuje płuco. Gdy

zwiększa się objętość płuc, ciśnienie w nich obniża się .

Jeżeli drogi oddechowe są drożne , następuje ruch

powietrza do pęcherzyków płucnych aż do wyrównania

ciśnień. Do płuc wpływa powietrze wdechowe. Na

szczycie wdechu wartość ciśnienia śródpłucnego wraca do

zera. W zcasie wydechu płuca i klatka piersiowa zapadają

się, ich objętość maleje, rośnie ciśnienie w pęcherzykach.

Różnica ciśnień prowadzi do wypływu powietrza z płuc do

atmosfery

Układ oddechowy

• Dzielimy na :
- drogi oddechowe górne : jama

nosowa, gardło

- drogi oddechowe dolne : krtań,

tchawica, oskrzela

- narząd oddechowy : płuca

Górne drogi oddechowe-

nos

• Wystające ponad powierzchnię twarzy sklepienie jamy

nosowej);

• Kształt trójściennej piramidy: dwie ściany boczne łączące

się w grzbiet nosa; grzbiet ku górze przechodzi w nasadę

nosa, ku dołowi w koniec nosa; boczne dolne ściany

tworzą skrzydełka nosa, ograniczające nozdrza przednie;

• Rusztowanie nosa zewnętrznego tworzą elementy

kostne, chrzęstne i łącznotkankowe- wszystkie pokryte

mięśniami i skórą;

• Kości budujące nos zewnętrzny to k. nosowe i wyrostki

czołowe szczęki;

• Chrząstki:nieparzyste- chrząstka przegrody nosa,

parzyste: chrząstka boczna nosa, chrząstki skrzydłowe

mniejsze i większe, chrząstki nosowe dodatkowe,

chrząstki lemieszowo-nosowe

Jama nosowa

• Czworościenna przestrzeń, zwężająca się ku górze, podzielona przegrodą nosa
• Prowadzą do niej nozdrza przednie; ku tyłowi łączy się z częścią nosową gardła poprzez

nozdrza tylne

• Początkowy odcinek każdej połowy jamy nosowej stanowi przedsionek nosa. Na jego bocznej

ścianie fałd skrzydłowy, do którego sięga skóra z włosami nozdrzy

• W każdej połowie wyróżniamy cztery ściany
• Na ścianie bocznej małżowiny nosowe: dolna, środkowa i górna, a czasami także najwyższa
• Pod każdą z małżowin znajduje się odpowiedni przewód nosowy: dolny, środkowy i górny,

czasami także najwyższy

• W przewodzie środkowym rozwór półksiężycowaty, którym uchodzą zatoka czołowa, zatoka

szczękowa, komórki sitowe

• Przestrzeń za małżowinami, powstająca poprzez połączenie przewodów nazywa się

przewodem nosowo-gardłowym

• Przewód nosowo-gardłowy łączy jamę nosową poprzez nozdrza tylne z nosową częścią

gardła

• W błonie śluzowej jamy nosowej wyróżniamy: część górną-okolicę węchową (pokrywającą

małżowine nosową górną, najwyższą, odpowiednie przewody nosowe oraz przeciwległą
część przegrody nosa), część dolną –okolicę oddechową ( obejmującą pozostałą część jamy
nosowej)

• Błona śluzowa okolicy węchowej posiada nabłonek węchowy, a okolica oddechowa

wyścielona nabłonkiem cylindrycznym migawkowym z licznymi komórkami kubkowymi.
Błona śluzowa tej okolicy zaopatrzona w liczne gruczoły cewkowo-pęcherzykowe oraz
bogate sploty żylne

Zatoki przynosowe

• Przestrzenie wypełnione powietrzem, wysłane błoną

śluzową przedłużającą się z jamy nosowej; stanowią

wypuklenia jamy nosowej w obręb sąsiednich kości

• Zatoka szczękowa- położona w trzonie szczęki, o

kształcie piramidowym; niekiedy tak silnie rozwinięta,

że jej uchyłki wnikają w obręb wyrostków szczęk

• Zatoka czołowa-znajduje się w łusce kości czołowej;

wielkość zmienna osobniczo; dwie zatoki oddzielone

zazwyczaj niesymetrycznie

• Zatoki sitowe- składają się z grupy komórek sitowych,

znajdujących się w obrębie błednika sitowego kości

sitowej

• Zatoka klinowa- mieści się w trzonie kości klinowej;

obie zatoki oddzielone przegrodą zatok klinowych

Krtań

• Jest narządem głosu; leży w okolicy przedniej szyi, na

wysokości IV-VII kręgu szyjnego

• Zbudowana z chrząstek, więzadeł, błon łącznotkankowych i

mięśni; od wewnątrz wyścielona błoną śluzową

• Od góry przymocowana do kości gnykowej za pomocą

więzadeł i błon; ku dołowi przechodzi w tchawicę

• Od krtani do nasady języka biegną trzy fałdy językowo-

nagłośniowe

• Powierzchnia tylna krtani przylega do części krtaniowej gardła
• Wejście do krtani prowadzi z jamy gardła do jamy krtani; od

przodu ograniczone jest przez brzeg górny nagłośni, od boku
przez fałdy nalewkowo-nagłośniowe, od tyłu przez wcięcie
międzynalewkowe

Krtań- jama

• Jama górna krtani (przedsionek krtani)- sięga od fałdów

nalewkowo-nagłośniowych do fałdów przedsionkowych;
ścianę przednią buduje nagłośnia, ścianę tylną chrząstki
nalewkowate

• Jama pośrednia krtani-znajduje się między fałdami

przedsionkowymi, a fałdami głosowymi. Oba fałdy głosowe
ograniczają szparę głośni i razem z zawartą między nimi
szparą tworzą głośnię- najważniejszą część czynnościową
krtani

• Głośnia służy do wytwarzania dźwięków- jest właściwym

aparatem głosu

• Jama dolna krtani (jama podgłośniowa)- znajduje się poniżej

fałdów głosowych i ku dołowi przechodzi w tchawicę

Chrząstki krtani

• Nieparzyste: nagłośniowa, tarczowata, pierścieniowata i

parzyste: nalewkowate, rożkowate, klinowate

• Chrząstka tarczowata- największa chrząstka krtani;

zbudowana z dwóch blaszek:prawej i lewej; w miejscu

połączenia blaszek wcięcie tarczowe górne; brzeg tylny

blaszek przechodzi w rożki górne i dolne

• Chrząstka pierścieniowata- leży pomiędzy chrząstką

tarczowatą a tchawicą; zbudowana z leżącej od tyłu blaszki

chrząstki pierścieniowatej oraz leżącego w części przedniej

łuku; w miejscu przejścia bocznych pow. blaszki w łuk-

pow.stawowe dla połączenia z rogami dolnymi chrząstki

tarczowatej; na brzegu górnym blaszki powierzchnie

stawowe nalewkowe;

• Chrząstka nagłośniowa- stanowi rusztowanie nagłośni; jej

rozszerzona górna część tworzy przednie ograniczenie

wejścia do krtani; dolna część łączy się z chrząstką

tarczowatą

Chrząstki parzyste

• Chrząstki nalewkowate-o kształcie

trójściennych piramid; na podstawie

powierzchnia stawowa dla połączenia z

blaszką chrząstki pierścieniowatej;

przyczepia się do nich więzadło głosowe

• Chrząstki rożkowate i chrząstki klinowate-

małe chrząstki krtani; chrząstki

rożkowate leżą na wierzchołkach

chrząstek nalewkowatych, drugie na

fałdach nalewkowo-nagłośniowych

Tchawica

• Nieparzysty przewód (10-12 cm) doprowadzający

powietrze do płuc; biegnie od VI kręgu szyjnego do V

piersiowego; kieruje się od góry i przodu ku tyłowi i dołowi

• Biegnie w przedłużeniu krtani i kończy się rozdwojeniem

tchawicy

• Części: szyjna (sięga od krtani do górnego otworu klatki

piersiowej) i piersiowa (położona w śródpiersiu górnym)

• Ściana tylna przylega do przełyku

• Budowa: błona włóknista-zewnętrzna( wytwarza

rusztowanie tchawicy, zbudowane z 16-20 chrząstek

tchawiczych połaczonych ze sobą więzadłami

obrączkowymi; chrząstki o kształcie podkowy otwartej do

tyłu; wolne końce połączone ścianą błoniastą, zbudowaną

z mięśni gładkich tworzących mięsień tchawiczy) i błona

śluzowa (wyściełająca tchawicę od wewnątrz, pokryta

nabłonkiem wielorzędowym migawkowym)

Oskrzela główne

• Początek w miejscu rozdwojenia tchawicy,

budowa podobna do niej

• Biegną ku dołowi, bokowi i tyłowi, wchodząc

przez wnękę do odpowiedniego płuca

• Oskrzele główne prawe:krótsze, szersze, o

mniejszym kącie odejścia od tchawicy

• Oskrzele główne lewe: dłuższe, węższe, o

większym kącie odejścia od tchawicy; od góry

objęte łukiem aorty

• Asymetria w przebiegu oskrzeli: jest wynikiem

położenia serca i przebiegu aorty. Ta róznica w

przebiegu powoduje, że ciała obce wpadają

częściej do oskrzela prawego

Oskrzela główne

• Wchodząc do płuc dzielą się odpowiednio na trzy lub dwa oskrzela płatowe, zgodnie

z podziałem płuc na płaty: oskrzele główne prawe na oskrzele płatowe górne prawe,

oskrzele płatowe środkowe prawe i oskrzele płatowe dolne prawe; oskrzele główne

lewe na oskrzele płatowe górne lewe i oskrzele płatowe dolne lewe

• Oskrzela płatowe dzielą się dalej na oskrzela segmentowe zaopatrujące odpowiedni

segment oskrzelowo-płucny zgodnie z podziałem płatów na segmenty oskrzelowo-

płucne

• Oskrzela segmentowe dzielą się na oskrzela podsegmentowe, które poprzez dalsze

podziały prowadzą do powstania oskrzeli najmniejszych

• Oskrzela główne, płatowe, segmentowe, podsegmentowe, małe i oskrzeliki końcowe

tworzą drzewo oskrzelowe

• Zadaniem drzewa oskrzelowego jest doprowadzanie powietrza do drzewa

pęcherzykowego

• Drzewo pęcherzykowe powstaje z dalszych podziałów oskrzeli i w jego skład

wchodzą: oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe, woreczki pęcherzykowe

i pęcherzyki płucne ( najmniejsze oskrzela w obrębie zrazika dzielą się kilkakrotnie

na oskrzelka, a te na oskrzelka końcowe; oskrzelka końcowe rozdzielają się na 2

oskrzelka oddechowe <pęcherzykowe>, te dzielą się dalej, prowadząc do powstania

przewodzików pęcherzykowych, które mogą kończyć się ślepo, lub wytwarzać

woreczki pęcherzykowe

• Pęcherzyki płucne oplecione gęstą siecią naczyń włosowatych, która przeprowadza

wymianę gazową z nabłonkiem oddechowym pęcherzyków

• Budowa ścian: oskrzela główne i płatowe mają budowę ścian podobną do tchawicy,

w kolejnych chrząstki nie zachowuja podkowiastego kształtu, tylko są

różnokształtnymi blaszkami; w drzewie pęcherzykowym brak chrząstek

Płuca

• Leżą w klatce piersiowej rozdzielone śródpiersiem

• Każde płuco pokryte od zewnątrz opłucną płucną

• Wyróżniamy: szczyt płuca (zaokrąglony, pokryty osklepkiem

płuca- część opłucnej ściennej), podstawę płuca (zwrócona

do przepony), trzy powierzchnie: żebrową( wypukła,

skierowana do przodu, boku i ku tyłowi), przeponową

(wklęsła, na podstawie), przyśrodkową (lekko wklęsła, dzieli

się na część kręgową i śródpiersiową) i trzy brzegi: przedni,

tylny i dolny

• Na części śródpiersiowej wycisk sercowy (głębszy w płucu

lewym); powyżej niego wnęka płuca; na zwłokach wyciski

żebrowe (wpuklenia mięśniówki międzyżebrowej)

• Przez wnękę płuca przechodzi: oskrzele główne, tętnica

płucna, obie żyły płucne-górna i dolna, gg i żż oskrzelowe,

naczynia chłonne, splot płucny- tworzą one korzeń płuca,

który objęty jest opłucną

• We wnęce położone węzły chłonne

Płuca

• Lewe płuco dwupłatowe ( u 8% osób trzypłatowe), prawe trzypłatowe
• Szczeliny miedzypłatowe dzielą płuco na płaty: w płucu lewym szczelina

skośna, kierująca się z góry i tyłu ku przodowi i dołowi, dzieląc płuco na dwa
płaty: górny i dolny; płuco prawe oprócz szczeliny skośnej, oddzielającej płat
dolny od środkowego i górnego, ma jeszcze szczelinę poziomą oddzielającą
płat górny od środkowego

• Po stronie lewej oba płaty mniej więcej tej samej wielkości, w płucu prawym

płat dolny największy, środkowy najmniejszy

• Powierzchnia płata okryta opłucną płucną, która wnika do szczelin
• Segmenty oskrzelowo-płucne występujące z reguły w liczbie 10. w każdym

płucu są samodzielnymi częściami płatów płucnych , z których każda jest
zaopatrzona w jedno oskrzele segmentowe ( płat górny prawy 3, lewy 5; płat
dolny lewy i prawy 5; środkowy prawy 2)

• Zraziki to małe odcinki miąższu płucnego, pooddzielane tkanką łaczną w

postaci przegród międzyzrazikowych

• Zraziki dzielą się na grona (ich liczba może być różna)-odlew grona daje

postać drzewka- drzewo pęcherzykowe

Opłucna

• Bona surowicza, która dla każdego płuca tworzy zamknięty

worek ( prawy i lewy)

• Każda opłucna składa się z dwóch blaszek: opłucnej

ściennej (wyścieła jamę klatki piersiowej) i opłucnej
trzewnej (płucnej; pokrywa płuco)

• Pomiędzy obu blaszkami jama opłucnej (jednak blaszki

przylegają do siebie oddzielone włosowatą szczeliną)

• Opłucna ścienna przechodzi w opłucną płucną przy wnęce
• Opłucna wydziela niewielką ilość płynu surowiczego, dzięki

czemu blaszki nie trą o siebie; jest przezroczysta, ale w
przypadku chorób staje się szorstka i matowa, oddychanie
bywa wtedy bolesne ( da się wysłuchać szmery)

Ciekawostki

• Największa wysokość płuc mierzona na zwłokach= 25 cm
• Prawe płuco większe od lewego pod względem objętości, ale wysokość

prawego płuca mniejsza niż lewego

• Masa płuc bardzo zmienna: u noworodka 90 g, donoszonego płodu 60-65g,

dorosłego mężczyzny 1350g , kobiety 1050g

• Tkanka płucna bardzo lekka (płuca wrzucone do wody pływają; płuca płodu

lub noworodka, który jeszcze nie oddychał- toną)

• Barwa: u płodu jeszcze nie oddychającego barwa ciemnoczerwona ( duża

zawartość krwi), u dzieci czerwono-różowe; w wieku młodym białe z szarym
odcieniem; ok. 35 rż osadzanie się barwnika płucnego tworzącego
stalowoszary marmurkowy wzór; złogi pyłu wzrastają- w wieku starszym
płuca mogą być nawet szaro-granatowe

• W ścianach pęcherzyków komórki pyłowe działające jako fagocyty, które za

pomocą ruchów migawkowych nabłonka dostają się do węzłów chłonnych
(dlatego u starszych osób te węzły mogą być nawet czarne)

• Płuca wytrzymałe, sprężyste, ale przy silniejszym ucisku słychać szelest

związany z pękaniem pęcherzyków