Rozwój

Rozwój

zęba w

zęba w

ujęciu

ujęciu

histologicznym

histologicznym

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Rozwój zęba jest procesem

długotrwałym, trwa od 34 dnia życia
płodowego do 20 roku życia. Zęby
rozwijają się z dwóch listków
zarodkowych-szkliwo powstaje z
nabłonka ektodermalnego, a
pozostałe tkanki zęba z mezenchymy.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Proces rozwojowy można podzieli na kilka

wyodrębniających się okresów:

1.

Tworzenie zawiązków zębowych:



proliferacja tkanki nabłonkowej,



wyróżnicowanie się tkanki mezenchymatycznej,



wytworzenie ostatecznego zawiązka zębowego.

2.

Tworzenie i różnicowanie tkanek swoistych

zęba(histogeneza).

3.

Wymodelowanie korzenia, zębiny korzeniowej,

tworzenie cementu i wyrzynanie zębów.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Zaczątkiem zawiązków zębowych jest

wytworzenie listewki zębowej. Na tej listewce w

9 tyg. życia płodowego powstają pierwsze zawiązki

zębów mlecznych.

W lini przyszłych łuków zębowych następuje

intensywna proliferacja nabłonka

wielowarstwowego płaskiego wyścielającego

pierwotną jamę ustną. Powstają wówczas dwa

podkowiaste zgrubienia nabłonka pokrywającego

zawiązki szczęki i żuchwy. Proliferujące komórki

nabłonkowe wpuklają się w podścieliskową tkankę

mezynchymatyczną, tworząc fałd nabłonkowy.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Fałd nabłonkowy, zwany pierwotną

listewką zębową, różnicuje się na listewkę

przedsionkową (wargową) i wtórną

listewkę zębową.Obie biegną półkoliście

nad brzegami zębodołowymi szczęki i

żuchwy.Listewka zębodołowa rozrasta się w

głąb i przybiera kształt łukowaty w miejscu,

gdzie w późniejszym okresie mają powstać

kły,następnie zagina się ku tyłowi.Listewka

przedsionkowa ogranicza przedsionek jamy

ustnej, a z listewki zębowej powstają

zawiązki wszystkich zębów.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Zwiększaniu się liczby komórek

nabłonkowych listewki zębowej towarzyszą

namnażanie i kondensacja leżących

bezpośrednio pod nią komórek mezenchymy-

komórki neuromezodermalne, wywodzące się

z grzebieni nerwowych. Komórki te tworzą 10

skupisk w łuku szczęki oraz 10 w łuku

żuchwy i indukują proliferację nabłonka.

W miejscach odpowiadających przyszłym

dwudziestu zębom mlecznym proliferacja

komórek nabłonkowych jest zatem

intensywniejsza niż w pozostałych częściach

listewki zębowej.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W efekcie indukcyjnego wpływu komórek

mezenchymatycznych powstają guzkowate
zgrubienia listewki zębowej;są to
zawiązki zębów mlecznych. Proces ten
ma miejsce około 8-9 tygodnia życia
płodowego. Początkowo zawiązki mają
wydłużony kształt z kolbkowatym
rozszerzeniem na końcu.

Z zawiązków zębów rozwiną się narządy

szkliwotwórcze-pączki szkliwne.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Różnicowanie się narządu

szkliwotwórczego można podzieli
na trzy etapy:

1.

Stadium pączka:narządy
szkliwotwórcze są wałeczkowate,
następnie kolbowate i prawie
prostopadłe do listewki zębowej.

2.

Stadium czapeczki.

3.

Stadium dzwonu(dzwonka)

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Stadium czapeczki.
Tkanka mezenchymalna znajdująca się u

podstawy kolbki ektodermalnej wpukla się
w wyniku proliferacji komórek
mezenchymalnych zapoczątkowując
brodawkę zębową.Nabłonek obejmujący
brodawkę zębową na kształt czapeczki jest
narządem szkliwotwórczym, w którym
zaczyna się różnicowanie poszczególnych
elementów na nabłonek zewnętrzny,
miazgę narządu szkliwotwórczego i
nabłonek wewnętrzny.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Nabłonek zewnętrzny:to zewnętrzna

warstwa komórek narządu
szkliwotwórczego.

Nabłonek wewnętrzny:tworzą komórki

leżące w bezpośrednim sąsiedztwie
wpuklającej się brodawki zębowej, od
której oddziela je błona podstawna.

Miazga narządu

szkliwotwórczego:komórki w postaci
luźnej sieci, leżące między tymi dwiema
warstwami nabłonka.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Narząd szkliwotwórczy jest połączony z

listewką zębową pasmem nabłonkowym
zwanym szypułą. Część listewki zębowej
rozrasta się ku językowi tworząc listewkę
zębową drugorzędową(10-12 tydzień
życia płodowego), z której powstają 32
dodatkowe pączki. Są to zawiązki zębów
stałych.

Narząd szkliwotwórczy indukuje też

zmiany w brodawce mezenchymalnej;
następuje zwiększenie liczby komórek i
rozwój naczyń krwionośnych.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W stadium czapeczki dochodzi także do

powstania woreczka
zębowego.Wyodrębnia się on wokół
zawiązka zębowego w wyniku
zagęszczania komórek mezenchymy
oraz cienkich włókien kolagenowych.
Komórki mezenchymy tworzą warstwę
wewnętrzną woreczka, a włókna
kolagenowe-zewnętrzną.

Z woreczka zębowego powstaną:

cement i ozębna.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W tym okresie w skład zawiązka

zęba wchodzą:



narząd
szkliwotwórczy(pochodzenia
ektodermalnego),



brodawka zębowa(pochodzenia
mezenchymalnego),



woreczek zębowy(pochodzenia
mezenchymalnego).

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

3. Stadium dzwonu
Następuje dalszy rozwój narządu

szkliwotwórczego, który przybiera
kształt przyszłej korony zęba, a
także pełne zróżnicowanie komórek
uczestniczących w formowaniu
zęba; rozpoczyna się proces
wytwarzania zębiny i szkliwa.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Nabłonek wewnętrzny narządu

szkliwotwórczego tworzy jedna
warstwa komórek(preameloblastów)-
wysokich, walcowatych,
odizolowanych od brodawki zębowej
przez błonę podstawną.
Przekształcają się one stopniowo w
ameloblasty (adamantoblasty,
enameloblasty), czyli komórki
szkliwotwórcze.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Nabłonek zewnętrzny narządu

szkliwotwórczego utworzony jest z pojedynczej
warstwy komórek sześciennych, oddzielonych
od tkanki łącznej błoną podstawną. Do komórek
tych docierają pętle kapilarów o bardzo
cienkich ścianach. Komórki nabłonka
zewnętrznego wykazują cech komórek aktywnie
transportujących metabolity(mikrokosmki,
liczne mitochondria, pęcherzyki). W
późniejszym okresie komórki te upodabniają się
do siateczki szkliwa, a między nie wnika
mezenchyma wraz z naczyniami krwionośnymi.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Załamek dzwonka organu

szkliwotwórczego, tj. miejsce połączenia
komórek nabłonka zewnętrznego i
wewnętrznego tego organu, głęboko
wrasta w mezenchymę;w ten sposób
dzwonek odpowiada konturowi i
rozmiarowi korony zęba.Miejsce
przejścia nabłonka zewnętrznego w
wewnętrzny nosi nazwę pętli szyjki i
wyznacza granicę między szkliwem, a
cementem w rejonie szyjki zęba.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Miazga narządu szkliwotwórczego (siateczka

szkliwna, nabłonek gwiaździsty) pełni rolę osłony

mechanicznej i dostarcza niezbędnych metabolitów

dla komórek nabłonka wewnętrznego. W jej skład

wchodzą gwieździste komórki, łączące się

wypustkami za pomocą desmosomów. Między

komórkami występuje śluzowaty płyn bogaty w

obojętne i kwaśne mukopolisacharydy. Płyn ten

stanowi środowisko transportowe pośredniczące w

wymianie składników w obu kierunkach pomiędzy

komórkami nabłonka wewnętrznego i gęstą siecią

naczyń na powierzchni narządu szkliwotwórczego.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W siateczce szkliwa, ponad

komórkami nabłonka wewnętrznego,

występuje warstwa pośrednia,

niezbędna do powstawania

ameloblastów. Warstwę tę tworzy

kilka szeregów komórek płaskich,

wrzecionowatych lub sześciennych,

łączących się desmosomami z

komórkami siateczki i z komórkami

nabłonka wewnętrznego. Komórki

pośrednie umożliwiają dyfuzję płynów

od i do nabłonka wewnętrznego.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Wraz ze zmianami w narządzie

szkliwotwórczym zachodzą zmiany w
brodawce mezenchymalnej,
polegające na tym, że na jej
powierzchni układają się
nabłonkowato (uporządkowane w
palisadę) komórki mezenchymalne,
które różnicują się w kierunku
odontoblastów-komórek
zębinotwórczych.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W kolejnym etapie rozwoju załamek

dzwonka, czyli pętla szyjki przesuwa
się w kierunku przyszłego korzenia
zęba, określając jego kształt.
Wydłużające się części boczne
narządu szkliwotwórczego noszą
nazwę pochewki Hertwiga-Bruna.
W jej skład wchodzą wyłącznie dwa
nabłonki: wewnętrzny i zewnętrzny
nabłonek narządu szkliwotwórczego.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

W stadium dzwonu narząd

szkliwotwórczy traci połączenie z

listewką zębową. Z szypuły

ektodermalnej powstaje luźna siec

tworząca tzw. ciałka nabłonkowe

Malasseza. W pobliżu nabłonka jamy

ustnej ciałka nabłonkowe noszą nazwę

pereł Serresa i u osób dorosłych

mogą przekształcać się w torbiele,

guzy nowotworowe lub tworzyć

zawiązki dodatkowych zębów.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Narząd szkliwotwórczy ma do

spełnienia trzy zadania:

1.

Rezerwuje miejsce dla zęba;

2.

Nadaje kształt przyszłym zębom;

3.

Produkuje szkliwo.

Rozwój

Rozwój

zęba w ujęciu

zęba w ujęciu

histologicznym

histologicznym

Oprócz tego narząd szkliwotwórczy wpływa na

proces tworzenia się zębiny,jak również na komórki

brodawki zębowej. Z chwilą wyróżnicowania się

komórek szkliwotwórczych z nabłonka

wewnętrznego dochodzi do różnicowania i układania

się na powierzchni brodawki zębowej bezładnie

dotąd rozrzuconych komórek mezenchymatycznych

na komórki twórcze zębiny, czyli odontoblasty.

Odontoblasty z kolei, po wytworzeniu pierwszej

warstwy zębiny, wpływają na podjęcie czynności

przez ameloblasty i na rozpoczęcie wytwarzania

szkliwa. Istnieje więc współzależność i

naprzemienna współpraca narządu

szkliwotwórczego i brodawki zębowej.