Rachunki narodowe w gospodarce rynkowej

Rachunek narodowy

Zrozumienie istoty rachunku narodowego,

jak również związanych z nim kategorii

makroekonomicznych wymaga odwołania

się do funkcjonującej strony systemu

gospodarki narodowej, który trzeba

dostrzegać jako całość będącą zbiorem

wielu milionów podmiotów gospodarczych,

których indywidualne decyzje wyznaczają

całkowite wydatki w

gospodarce,

całkowity dochód oraz ogólny

poziom

produkcji

dóbr i usług.

Rachunek narodowy

Pełna analiza rachunku narodowego

wymaga uwzględnienia w systemie
funkcjonalnym gospodarki narodowej -
oprócz gospodarstw domowych,
przedsiębiorstw (o różnym statusie
organizacyjnym i własnościowym) oraz
jednostek organizacyjnych aparatu
państwa (tak na szczeblu centralnym jak i
lokalnym), także związków z otoczeniem
zewnętrznym, tj. z zagranicą.

Rachunek narodowy

Wobec tak określonych zależności, za

podstawę ujawnienia istoty rachunku

narodowego przyjąć można model ruchu

okrężnego reprodukcji społecznej otwartej

gospodarki rynkowej, to jest model

składający się z takich elementów, jak:

Przedsiębiorstwa
Państwo
Gospodarstwa domowe
Zagranica.

Dochód narodowy

 Jest to produkt narodowy netto

wytworzony w gospodarce.

Dochód narodowy jest to ilość

pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka

dobra i usługi, po odłożeniu

odpowiedniej ilości pieniędzy na

sfinansowanie amortyzacji i

utrzymanie istniejącego zasobu

kapitału na dotychczasowym poziomie.

Państwo jako podmiot

gospodarki

 Państwo jest super podmiotem

gospodarczym. Pełni ono rolę organizatora
funkcjonowania gospodarki narodowej.
Funkcjonuje w oparciu o dochody, których
źródłem są:

 podatki bezpośrednie nakładane na płace,

czynsze, odsetki, zyski (podatek
dochodowy);

 podatki pośrednie zwane podatkami od

wydatków, np. VAT, akcyza, cła.

Finansuje ono zaś dwa

rodzaje wydatków:

 Pierwszy „G” obejmujący wydatki na

zakup dóbr i usług dla sfery
zabezpieczającej funkcjonowanie
państwa, to jest na płace urzędników
państwowych i żołnierzy, zakupu
sprzętu bojowego, a także nakłady na
inwestycje publiczne, itp.

Finansuje ono zaś dwa

rodzaje wydatków:

 Drugi, „B” obejmujący wydatki

związane z finansowaniem płatności
transferowych i zasiłków (np.
emerytury, zasiłki dla bezrobotnych,
subwencje dla przedsiębiorstw
państwowych, itd.) które nie wiążą
się z koniecznością świadczenia w
zamian jakichkolwiek dóbr czy usług.

Struktura wydatków

konsumpcyjnych

 Od jego wielkości zależy wielkość produkcji w

gospodarce. Ta natomiast decyduje o wielkości dochodu
narodowego. Badanie empiryczne, realizowane w
rozwiniętych gospodarkach, pokazały, iż wydatki
konsumpcyjne stanowią około 2/3 wszystkich wydatków.

 Wydatki na dobra trwałe są przy tym wyraźnie wyższe

niż wydatki na dobra nietrwałe. Największe są natomiast
te, na dobra i usługi. Wynika to głównie podstawowe
faktu, iż w miarę wzrostu dochodów gospodarstw
domowych, obserwuje się obecnie wyraźny spadek
procentowego udziału wydatków na żywność i inne
dobra podstawowe Warto również zauważyć, iż
relatywnie szybko rosną w tym przypadku oszczędności.

Wydatki inwestycyjne a

majątek trwały

 Inwestycje powiększają potencjał wytwórczy kraju.

Ma to miejsce poprzez wzrost wartości kapitału
stałego, czyli majątku trwałego. Czynią to bowiem
wyłącznie tzw. nowe inwestycje, otrzymywane w
wyniku odjęcia inwestycji odtworzeniowych od
wartości brutto. Informuje ona, o jaką wartość, w
skutek eksploatacji i związanego tym fizycznego
zużycia, zmniejszyła się w danym roku wartość
potencjału wytwórczego. W przypadku obliczania
wpływu wydatków na Produkt Krajowy Brutto,
bierze się pod uwagę ich pełną wartość – wydatki
brutto.

Wydatki inwestycyjne a

Produkt Krajowy Brutto

 Wydatki inwestycyjne brutto stanowią jeden z elementów

obliczania dochodu narodowego gospodarki.

 Produkt Krajowy Brutto mierzy się poprzez wartość wszystkich

wyprodukowanych dóbr i usług finalnych. Zalicza się do nich

przede wszystkim inwestycje dokonane w kraju w danym roku,

niezależnie od tego, czy zastępują one dobra zużyte do

wytworzenia tegorocznej produkcji.

 Prywatne inwestycje krajowe netto, to natomiast wyłącznie

przyrost zasobów dóbr inwestycyjnych kraju. Nie zalicza się do

nich jednak inwestycji zastępujących zużyte maszyny i

wyposażenie. Wartość netto wydatków, wskazuje natomiast na

zmiany w zasobach dóbr kapitałowych w danym kraju.

 Jeżeli zmiana jest dodatnia, potencjalny produkt państwa

mierzony zasobami kapitałowymi rośnie. Jeśli jest ujemna,

potencjał produkcyjny mierzony zasobami kapitałowymi

zmniejsza się.

Wydatki rządowe

Obejmują zakup dóbr i usług

dokonywany poprzez instytucje
państwowe każdego szczebla.
Dotyczy to jednak wydatków o
charakterze nietransferowym.
Inaczej mówiąc przepływowi środków
z budżetu musza towarzyszyć
przepływy produktów lub usług.

Wydatki budżetu

 Wydatki budżetu z punktu widzenia przeznaczenia

można podzielić na następujące grupy:

 1. wydatki związane z tradycyjnymi funkcjami

państwa: (obrona narodowa, administracja i

wymiar sprawiedliwości)

 2. wydatki związane z realizacją celów

społecznych ( oświata, kultura, ochrona zdrowia,

świadczenia socjalne)

 3. wydatki związane z interwencjami w

gospodarce (subwencje, dotacje)

 4. wydatki na obsługę zadłużenia zewnętrznego i

wewnętrznego

Wydatki rządowe

 Rosną wtedy, gdy podejmowane są próby dokonania

zmian strukturalnych w gospodarce, takich jak

tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnych gałęzi

produkcji, dążenie do nadania gospodarce pożądanej

dynamiki, zagospodarowanie mniej rozwiniętych

regionów kraju oraz zmiany strukturalne podyktowane

względami ochrony środowiska. Bardzo trudnym

zabiegiem jest również zmniejszenie wydatków m.in.

na cele socjalne - ograniczenie zakresu pomocy

socjalnej jest posunięciem niepopularnym i niechętnie

przyjmowanym przez społeczeństwo. Istnieją więc

ograniczone możliwości ich zmniejszania.

Produkt Krajowy Brutto

 GDP – Gross Domestic Product– pojęcie

ekonomiczne, oznacza jeden z podstawowych
mierników dochodu narodowego stosowanych w
rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną
wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na
terenie danego kraju w określonej jednostce czasu
(najczęściej w ciągu roku).

 PKB obejmuje: wydatki rządowe, prywatne,

inwestycje kapitałowe, zmiany zapasów netto i
eksport netto; wartość ta pomniejszona jest o
dochody uzyskiwane z zagranicy.

Produkt Krajowy Brutto

 PKB jest w dobrym przybliżeniu

równy finalnym wydatkom
wszystkich nabywców wartości
dodanej wytworzonej na terenie
kraju :

 PKB = konsumpcja

+ inwestycje + wydatki rządowe
+ eksport - import + zmiana
stanu zapasów.

Eksport netto

 Jest różnicą między eksportem a

importem danego kraju.

 Przewaga eksportu przyczynia się

do wzrostu produktu krajowego
brutto, wyższy import zaś
pomniejsza go.

 Wartość produkcji wytworzonej w gospodarce

kraju

wyrażamy

pomocą

produktu

krajowego brutto. Produkt krajowy brutto
(PKB) jest miarą produkcji wytworzonej przez
czynniki

wytwórcze

zlokalizowane

terytorium danego kraju, niezależnie od tego,
kto

jest

ich

właścicielem.

PKB

jest

wystarczającym

miernikiem

wartości

produkcji w przypadku gospodarki zamkniętej
(kryterium lokalizacji).

Produktu Narodowego

Brutto

 Jeśli uwzględnimy powiązania danego kraju z

zagranicą  (gospodarka  otwarta),  należy  od
PKB  odróżnić  produkt  narodowy  brutto
(PNB),  który  uwzględnia  wypłaty  zysków  i
innych  dochodów  podmiotom  zagranicznym
(kryterium własności).

Produktu Narodowego

Brutto

 Produktu Narodowego Brutto PNB jest miernikiem całkowitych

dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie

od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu

własności za granicą (w praktyce procenty i zyski otrzymane przez

obywateli lub rząd danego kraju od zagranicy wliczane są do

eksportu usług, natomiast procenty i zyski płacone obywatelom

lub rządom innych krajów wliczane są do importu usług).

 Produkt narodowy brutto (PNB) jest więc kategorią wyrażającą w

sposób pełny wielkość dochodów osiąganych przez obywateli

kraju.

 Zrozumienie różnicy między PKB i PNB umożliwi następujący

przykład. Kapitał polski lub pracownicy polscy wykonujący

czynności za granicą tworzą wartość produktu, która wchodzi do

polskiego PNB, natomiast w kraju, w którym są zatrudnieni,

wchodzi ona do PKB.

Literatura :

A.Becla, S.Czaja, M.Grabowska,

„Elementy makroekonomii” Wyd.
Hektor, Wrocław 2002

T.Grabowski, „Podstawy teorii

ekonomii”, Wyd. Adam Marszałek,
Toruń 2002

Document Outline