Promieniowanie
słoneczne
• Bilans energii słonecznej i stała słoneczna
• Głównym źródłem promieniowania dla Ziemi jest
Słońce.
• Temperatura
rozpalonej
powierzchni
Słońca
przekracza 6 000 stopni C.
• Czynnikiem umożliwiającym życie jest atmosfera,
która zatrzymuje, rozprasza i odbija promienie Słońca.
• Bilans energii słonecznej wysyłanej w kierunku Ziemi
przedstawia się według Baura-Philipsa następująco:
• 43% energii pochłania kula ziemska,
• 42% energii jest odbite w atmosferze i od
powierzchni Ziemi,
• 15% energii jest wchłonięte w atmosferze.
• Bezwzględna wartość energii jaką otrzymuje Ziemia
charakteryzuje stała słoneczna, która wynosi 1380
W/m2
• Filtr atmosfery – ochrona Ziemi przed
promieniowaniem
• Ilość energii słonecznej docierającej do Ziemi
zależna jest także od kąta, pod jakim dochodzą
promienie.
• Promienie przechodząc przez atmosferę tracą
dużą część swej energii, poprzez wchłanianie i
odbijanie przez ozon, parę wodną, pył, dym i
chmury.
• Całość promieniowania elektromagnetycznego
docierającego
do
atmosfery
ziemskiej
z
przestrzeni kosmicznej i Słońca, obejmuje
promienie o długości fali od 10 do potęgi -16 do
10 do potęgi 6 metra. Promieniowanie to, w
zależności od długości fali można podzielić na
promieniowanie
kosmiczne,
gamma,
rentgenowskie, ultrafioletowe (UV), świetlne,
podczerwone (IR) oraz radiowe.
• Cechą specyficzną atmosfery ziemskiej jest wybiórcze
zatrzymywanie fal elektromagnetycznych. Atmosfera
spełnia dla Ziemi funkcję filtru promieniowania,
porównywalnego z filtrem ołowiowym o grubości 90 cm.
• W filtrze, jakim jest atmosfera, są dwa „okna”, w
których zakresy pewnych fal są w 80% przepuszczane.
• Pierwsze „okno” obejmuje część ultrafioletu (od 290 do
400 nm, czyli zakresy UVA i B), cały obszar światła
widzialnego dla oka (400 - 760 nm) oraz zakres
podczerwieni bliskiej światłu (do 2300 nm).
• Drugie „okno” przepuszcza promieniowanie o długości
1 cm do 100 m, czyli fale radiowe ultrakrótkie i krótkie.
• Przez atmosferę przepuszczane są w dużym
procencie te rodzaje promieniowania, które dla
świata ożywionego są korzystne, natomiast
promienie, które na organizmy żywe działają
destrukcyjnie, prawie w całości zatrzymywane są
w warstwie atmosfery.
• Promieniowanie
słoneczne
docierające
do
powierzchni Ziemi:
• promienie ultrafioletowe (UV), do Ziemi
docierają fale o długości od 280 do 400 nm,
promieniowanie
to
stanowi
około
1%
promieniowania docierającego,
• promienie widzialne - światło - od 400 do
760 nm, stanowi około 39% promieniowania
docierającego,
• promieniowanie podczerwone (IR) od 760 do
2300 nm, stanowi około 60% promieniowania
docierającego do powierzchni Ziemi.
• Jedynie fale o długości 400 do 760 nm są
widzialne dla oka ludzkiego i określane
jako światło.
• Wpływ promieniowania ultrafioletowego
(nadfioletowego, UV) na zwierzęta.
Jest ono niewidoczne dla oka ludzkiego,
Natężenie zależy od kąta padania promieni
słonecznych, zmiana kąta z 15 stopni na 60 stopni
powoduje
20-krotny
wzrost
natężenia
promieniowania ultrafioletowego, gdy ogólna ilość
energii wzrasta o 20%.
Przy wznoszeniu się ku górze natężenie ultrafioletu
wzrasta o 3 - 4% na każde 100 m.
Największe natężenie UV występuje w czerwcu, a
potem w maju, lipcu i sierpniu w godzinach
południowych.
Zimą promienie nadfioletowe są prawie w całości
pochłaniane przez atmosferę.
• Promieniowanie ultrafioletowe dzielimy na trzy
frakcje (obszary) o różnym działaniu na zwierzęta:
• Frakcja A o długości od 400 do 320 nm,
są to fale przenikające przez szkło,
mają one możliwość rumienienia skóry, powodują
intensywną i długo utrzymującą się opaleniznę,
ultrafiolet A wnika w głąb skóry do 2 mm, do tkanki
podskórnej, zależy to od zrogowacenia naskórka i
karnacji skóry, czyli zawartości w skórze melaniny,
fale UVA stanowią 80% naturalnego promieniowania
nadfioletowego,
powodują szereg alergii słonecznych,
zwiększają rakotwórcze działanie promieniowania UVB.
Promieniowanie UVA stymuluje powstawanie w skórze
wolnych rodników.
Niszczy także włókna kolagenu i elastyny.
Frakcja UVA uważane jest u ludzi za główny czynnik
starzenia się skóry.
• Frakcja B o długości od 320 do 280 nm,
stanowi 20% naturalnego UV.
Fale te są najważniejsze biologicznie.
Mają one zarówno działanie lecznicze, jak i szkodliwe.
Ma zdolność przeprowadzenia prowitaminy D (7-
dehydrocholesterolu) w witaminę D3 (dehydroksy-
cholekalciferol), przemiana ta następuje w skórze
zwierząt.
Witamina D3 ma podstawowe znaczenie w gospodarce
wapniowo-fosforowej organizmów zwierząt.
Witamina D3 może być zastąpiona witaminą D2
(ergokalciferol) powstającą z ergosterolu w roślinach pod
wpływem naświetlania ich ultrafioletem B.
Kolejne hydroksylacje w organizmie zwierzęcym
prowadzą do wytworzenia kalcytriolu, czyli hormonu
witaminy
D3,
który
odpowiada
za
prawidłowe
wykorzystanie związków mineralnych w procesach
kostnienia.
Przyczyną niedoboru witamin grupy D jest brak dostępu
promieni ultrafioletu B do skóry zwierząt (utrzymywanie
zwierząt w pomieszczeniach bez wybiegów, u owiec
długa wełna), a także zbieranie siana przy złej
(deszczowej) pogodzie.
Takim zwierzętom, dla przeciwdziałania objawom
krzywicy należy podawać w paszy witaminy z grupy D.
Przykładem
mogą
być
stosowane
powszechnie
technologie utrzymania drobiu (niosek i brojlerów) bez
dostępu światła słonecznego.
U
gadów
witamina
D3
podawana
z
paszą
prawdopodobnie nie jest przyswajana, trzeba im
zapewnić kąpiele słoneczne, lub sztuczne promienniki UV
(żółwie, legwan zielony, warany).
U psów prawdopodobnie zupełnie nie występuje synteza
witaminy D3 pod wpływem ultrafioletu i wraz z paszą
trzeba im podać całą potrzebną ilość witaminy D3.
Promienie nadfioletowe powodują rozpad białka w skórze,
skutkiem tego powstają związki czynne biologicznie
(m.in. histydyna), które przez uczynnienie gruczołów
dokrewnych wpływają pobudzająco na przemianę materii
.
Promienie ultrafioletu B mają też właściwości wywołania
odczynu rumieniowego, z następową pigmentacją skóry,
u ludzi znaną jako opalenizna. Jest to zabezpieczanie się
skóry zwierząt przed zbyt dużą dawką ultrafioletu.
Dla ochrony głębszych warstw skóry warstwa naskórka
staje się grubsza, rogowacieje.
Ze znajdujących się w skórze cząsteczek histydyny pod
wpływem melanotropiny powstaje barwnik melanina.
Melanina ma za cel niedopuszczenie zbyt dużych ilości
promieni ultrafioletowych do głębszych warstw skóry.
Jeżeli
zwierzę
nieprzystosowane
do
silnego
promieniowania słonecznego zostanie przez długi okres
poddane jego działaniu, to dochodzi do przewagi
procesów rozpadu w komórkach skóry, z koniecznością
odprowadzenia dużych ilości produktów rozpadu, może
to wywołać miejscowe procesy zapalne, skutkujące
spadkiem produkcyjności i obniżeniem odporności
ogólnej organizmu.
Ultrafiolet B wnika w głąb skóry najwyżej na głębokość
0,5 mm, czyli jest zatrzymywany w naskórku i skórze
właściwej.
Zmniejszenie zawartości ozonu w ozonosferze o 1%
powoduje wzrost dawki promieniowania UVB na
powierzchni Ziemi o 2%.
Przy zmniejszaniu zawartości ozonu chroniącego
powierzchnię Ziemi przed nadmiarem fal UVB wzrasta u
ludzi zapadalność na różne odmiany raka skóry,
następuje wzrost zachorowań na kataraktę oczną,
obniża się bariera immunologiczna, powoduje poważne
zniszczenia skóry.
Ultrafiolet B, mimo że stanowi tylko 20% ultrafioletu
docierającego do powierzchni Ziemi, to posiada
znacznie więcej energii niż UVA.
Zbyt duża ilość promieniowania UVB powoduje rumień
skóry, jej zaczerwienienie i oparzenia ze stanem
zapalnym.
Kwanty promieniowania UVB mają energię zbliżoną do
energii wiązań chemicznych wielu cząstek organicznych,
co powoduje zagrożenie niszczenia tych wiązań.
Promienie ultrafioletu B przejawiają słabe działanie
bakteriobójcze, nie przenikają przez zwykłe szkło.
• Frakcja C, długość fali od 280 do 180 nm,
Fale te posiadają silne działanie bakteriobójcze i
kancerogenne.
Powodują silną jonizację i ozonizację powietrza.
Wnikają w naskórek do 0,1 mm.
Promieniowanie to jest wysyłane przez Słońce,
jednak całkowicie zatrzymywane jest przez warstwę
ozonową atmosfery i nie dochodzi do powierzchni
Ziemi.
Jest to najgroźniejsza forma promieniowania.
Gdyby mogło ono dotrzeć do Ziemi w większej ilości,
zniszczyłoby całkowicie formy życia na naszej planecie.
Frakcja C ultrafioletu może dostawać się do powierzchni
Ziemi przy zmianach w warstwie ozonowej atmosfery,
przy powstawaniu tzw. „dziur ozonowych”.
Przy sztucznych źródłach ultrafioletu (lampy kwarcowe)
jeżeli nie stosujemy specjalnych filtrów to stosunek
ultrafioletu A:B:C występuje jak 1:1:1.
Ustalone granice pomiędzy frakcjami ultrafioletu są
schematyczne. Właściwości charakterystyczne dla jednej
frakcji widma posiadają i pozostałe, działają jednak
znacznie słabiej.
Istota działania ultrafioletu na organizmy żywe polega
na
wzbudzeniu
cząsteczki
biologicznej
poprzez
pochłonięcie fotonu promieniowania nadfioletowego.
Zachodzą wtedy reakcje chemiczne powodujące
rozerwanie wiązań cząsteczkowych, fluorescencja,
przekazanie energii innej cząsteczce.
Promienie UVC poprzez procesy fizykochemiczne
prowadzące do denaturacji i koagulacji białka, działają
głównie na jądro komórki,
Natomiast UVA poprzez chemiczne procesy rozpadu
(fotoliza) działają głównie na plazmę komórek.
Dłuższe działanie promieni UV może powodować stany
zapalne
skóry,
przebiegające
z
powstaniem
pęcherzyków,
a
nawet
martwicy
skóry,
przy
jednoczesnym przedostaniu się do krwi produktów
rozpadu komórek, wywołujących ogólne objawy
chorobowe w postaci podwyższonej temperatury ciała,
pobudzenia nerwowego, zaburzenia czynności przewodu
pokarmowego, a w skrajnych przypadkach śmierć.
Spotęgowanie
działania
promieni
ultrafioletowych
występuje u zwierząt o skórze i włosach białych,
szczególnie u typowych albinosów. Jeżeli te zwierzęta
karmimy
roślinami
zawierającymi
substancje
fotokatalityczne (fotosensybilizatory), to pod wpływem
ultrafioletu słonecznego w krótkim czasie dochodzi do
stanów zapalnych skóry.
Z roślin uprawnych fotosensybilizatory w dużym stężeniu
zawiera gryka, w mniejszym stężeniu lucerna i koniczyna
biała,
Występują one także w jęczmieniu denaturowanym.
Niektóre zioła, także te zjadane przez zwierzęta na pastwisku,
zawierają też substancje fotokatalityczne. Największe dawki
znajdują się w dziurawcu (substancją uczulającą jest
hiperycyna). Na pastwisku zwierzęta omijają to zioło. Przy
zadawaniu zielonki do żłobów i dostępie zwierząt do
nasłonecznionych wybiegów może wystąpić uczulenie.
Substancje uczulające na światło znajdują się w roślinach
zawierających furanokumarynę:
Nostrzyk żółty,
Zioła używane w aromaterapii – olejki z tojowca
kondurango, cytrusów, arcydzięgiel
Barszcz olbrzymi (Sosnkowskiego).
Działanie fotokatalityczne posiadają także
kwasy
żółciowe, przy przenikaniu ich do krwiobiegu (żółtaczka
mechaniczna, np. uszkodzenie wątroby przez motylicę)
objawy są podobne jak przy działaniu roślinnych
fotosensybilizatorów.
Fotosensybilizatory to także hematoporfiryna, chlorofil i
błękit metylowy, sulfonamidy, niektóre antybiotyki.
Działanie ultrafioletu, zwłaszcza obszaru (frakcji) B, w
natężeniu rozsądnym jest dla zwierząt pożądane.
Jeżeli rozpatrujemy świat roślin, to połowa gatunków
wykazuje negatywne reakcje na wzrost promieniowania
UVB, objawiające się wolniejszym wzrostem, spadkiem
fotosyntezy oraz obniżeniem wiązania azotu przez rośliny
motylkowate.
Zwrócono uwagę na negatywne oddziaływanie wzrostu
promieniowania UVB na ekosystemy morskie. Plankton
może być niszczony bezpośrednio, lub spada aktywność
fotosyntezy gdyż przemieszcza się on na większą
głębokość.
Zwierzęta gospodarskie, które większość życia przebywają
w pomieszczeniu, to poza godzinami południowymi latem
trzeba przyjąć pozytywne działanie ultrafioletu.
Pod wpływem promieni ultrafioletowych zwiększa się ilość
wydzielanego (uwalnianego) z hemoglobiny tlenu, a przez to
wzrasta oddychanie komórkowe.
Wzmaga się przemiana węglowodanowa.
We krwi wzrasta poziom hemoglobiny, a także liczba krwinek
czerwonych,
Wzrasta także poziom ciał odpornościowych.
Obserwuje się pogłębienie oddechu i zmniejszenie jego
częstości.
Jeżeli zwierzęta nie korzystają z promieniowania
słonecznego, odbija się to na ich zdrowiu, a przez to na
wielkości produkcji.
Od wielu lat przeprowadzane są próby z naświetlaniem
zwierząt promieniami ultrafioletowymi wytwarzanymi
przez lampy kwarcowe.
W tej chwili do naświetlania zwierząt ultrafioletem w
celach
terapeutycznym,
profilaktycznym
lub
produkcyjnym używane są lampy ze specjalnym filtrem
„obcinającym” kancerogenne promienie obszaru C.
• Największe efekty naświetlania ultrafioletem
uzyskano u drobiu:
Kury nioski wykazywały się większą nieśnością i
mniejszymi upadkami w porównaniu do kur nie
naświetlanych,
Kury naświetlane znosiły jaja o wytrzymalszej
skorupie,
Zawartość witaminy D3 w jaju wzrastała prawie o
40%,
Wylęgowość jaj wzrosła z 87% do 91%,
Wykluwalność kurcząt zwiększyła się o 5-8%,
Wykluwalność kacząt zwiększyła się o 18%,
Naświetlanie piskląt jednodniówek zmniejszyło ich
upadki.
U bydła naświetlanie UV spowodowało zwiększenie
produkcji mleka o 11-18%.
Cielęta od tych krów miały masę ciała o 8-10% większą.
Naświetlanie cieląt zwiększało ich przyrosty i odporność.
Naświetlanie tuczników zwiększało przyrosty, przy
zmniejszeniu zużycia paszy.
Zmniejszyły się upadki.
We
krwi
nastąpił
wzrost
hemoglobiny,
białka
całkowitego, leukocytów i witaminy D3.
Działanie ultrafioletu na knura powodowało zwiększenie
objętości ejakulatu oraz wzmocnienie ruchliwości,
odporności i przeżywalności plemników.
W celach terapeutycznych naświetlanie promieniami UV
można stosować w różnych stanach awitaminozy D.
W nieżytach żołądkowo-jelitowych na tle nadkwasoty.
W charłactwie prosiąt, jagniąt i cieląt.
Wykorzystując bakteriobójcze działanie promieni
UVC, wytwarzanych przez lampy kwarcowe, wykonuje
się odkażanie powietrza pomieszczeń.
Obniżono liczbę drobnoustrojów o 20-30%.
Odkaża się także legowiska dla zwierząt (działanie
tylko powierzchniowe)
Przy okazji odkażania pomieszczeń ultrafioletem
zaobserwowano zmniejszenie liczby pyłów, a także
słabsze stężenie amoniaku i dwutlenku węgla w
powietrzu.
• Wpływ promieni widzialnych (światła) na zwierzęta
Kult słońca jako dawcy światła był znany w wielu starożytnych
cywilizacjach. Już dwa tysiące lat p.n.e. królowie egipscy byli
koronowani jako synowie Słońca Re i wznosili świątynie na jego
cześć.
Po drugiej stronie kuli ziemskiej, w Ameryce Południowej
Aztekowie także czcili Słońce i budowali złote pałace i pomniki
dekorowane symbolem słonecznika.
Zadaniem światła jest regulacja zegara biologicznego istot
żywych.
Każdy człowiek ma indywidualny zegar biologiczny
ulokowany w mózgu i on wskazuje pory, w których organizm
jest w najwyższej gotowości. Komórki nerwowe w naszym
mózgu zmieniają wielkość i kształt w ciągu doby. Zmienia się
liczba połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Jest to
powiązane ze światłem.
Bodziec wzrokowy jakim jest długość dnia świetlnego jest
przekazywany do szyszynki, która pełni rolę zegara
biologicznego. W szyszynce bodźce wzrokowe przetwarzane
są na przekaźnik biochemiczny, jakim jest hormon
melatonina.
Melatonina odgrywa ważną rolę w sterowaniu cyklami
reprodukcyjnymi, stwierdzono, że w przypadku byków jeleni
bierze ona udział w procesie zrzucania i nakładania poroża.
Niedobór światła białego wywołuje liczne
schorzenia u ludzi i zwierząt.
Najważniejsze choroby związane z niedoborem
światła wiążą się z zaburzeniami na tle
nerwowym. U człowieka można tu wymienić;
Zespół depresji zimowej (SAD),
Zaburzenia snu wywołane szybkim przekraczaniem
stref czasowych podczas podróży samolotem
(jetlag),
Zaburzenia snu wiążące się często z zespołem
chronicznego wyczerpania,
Zaburzenia wywołane pracą zmianową,
Zespół napięcia przedmiesiączkowego,
Bóle głowy.
Światło jest jednym z podstawowych elementów
egzystencji zwierząt.
Bezpośrednim efektem promieniowania widzialnego
jest działanie psychiczne, pozwalające zwierzęciu na
orientację w terenie, wyszukiwanie paszy, ucieczkę
przed napastnikiem itp.
Światło jest niezbędne przy obsłudze zwierząt.
Światło wpływa na wzmożoną aktywność ruchową
oraz liczne procesy życiowe organizmów.
Promienie widzialne wzmagają przemianę materii i
przyswajalność pokarmu.
Światło, poza tym, że podtrzymuje wszystkie formy
życia na Ziemi, oddziałuje wprost na wiele funkcji
organizmu ludzi i zwierząt.
Biologiczna rola światła widoczna jest u wszystkich
gatunków zwierząt i sprowadza się nie tylko do
odbierania przez zwierzęta wrażeń wzrokowych
.
Światło bierze czynny udział w aktywności
wydzielniczej gruczołów dokrewnych.
Pod wpływem działania światła na siatkówkę oka, ze
skupisk neuronów sekrecyjnych podnieta biegnie
torami Freya do podwzgórza gdzie wytwarzany jest
hormon
luliberyna,
pobudzająca
wydzielanie
hormonów gonadotropowych w przednim płacie
przysadki mózgowej.
Dwa hormony gonadotropowe to folikostymulina i
hormon luteinizujący.
Folikostymulina inicjuje dojrzewanie pęcherzyków
jajnikowych (Graafa) i wydzielanie przez nie
estrogenów, a w jądrach pobudza spermatogenezę.
Hormon luteinizujący (LH) u samic pobudza
jajeczkowanie i wytwarzanie ciałka żółtego a u
samców stymuluje wydzielanie androgenów przez
komórki jąder.
Ekspozycja na silne światło słoneczne stymuluje
przysadkę mózgową, która jest odpowiedzialna m.in.
za nastroje i uczucia.
Skrajna forma zimowego przygnębienia,
znana u ludzi jako sezonowe zaburzenie
afektywne,
daje
się
wyleczyć
długim
przebywaniem latem w nasłonecznionych
miejscach lub terapii przeprowadzanej za
pomocą ostrego światła (natężenie 15.000 do
30.000 lx przez 10 min dziennie).
Dotyczy to także zwierząt towarzyszących.
Światłoterapia
(fototerapia)
zapobiega
depresji związanej ze skracającym się dniem,
a w razie jej wystąpienia – leczy.
Poprawia aktywność i koncentrację.
Zmniejsza wysiłek oczu.
Pomaga zwalczyć stres, a u ludzi także bóle głowy.
Zapobiega złemu samopoczuciu, apatii.
Ze względu na reakcje zwierząt na
wydłużanie i skracanie się dnia
świetlnego, można zwierzęta podzielić
na „dnia długiego” i „dnia krótkiego”.
Reakcje te są mocno zaznaczone u
zwierząt dzikich.
U zwierząt gospodarskich w trakcie
wielu tysięcy lat przystosowywania ich
do
warunków
oferowanych
przez
człowieka także i w tym względzie
nastąpiła poważna zmiana.
• Zwierzęta dnia długiego - wykazują wzmożoną
aktywność płciową w okresie przyrostu dnia, okres godowy
występuje w czasie wiosny.
W przyrodzie jest on najbardziej znany u ptaków, u
których okres lęgowy występuje wiosną, gdy dzień się
wydłuża. Drób hodowany przez człowieka także jest
fotofilny
mimo
długiego
okresu
przekształcania,
przystosowania do warunków utrzymania ukształtowanych
przez człowieka. Poznanie zasad zależności aktywności
rozrodczej ptaków od wydłużającego się dnia spowodowało,
że kury niosą jaja przez okrągły rok, przy
zastosowaniu,
w
chowie
intensywnym,
tylko
sztucznego oświetlenia i regulowania długości dnia
przez hodowcę, tak by uzyskać jaja w odpowiednim
okresie.
Podobnie, zwierzęciem dnia długiego jest koń. U
klaczy jajniki są czynne w okresie wydłużającego się dnia i
szczyt aktywności osiągają w okolicy najdłuższego dnia w
roku. W okresie jesiennym, tzw. spoczynkowym, objawy rui
są mniej cykliczne, czasem jest to okres bezrujowy, a gdy
objawy rui występują, to często jest to, tzw. fałszywa ruja -
bez dojrzewania pęcherzyka jajnikowego
.
• Zwierzęta dnia krótkiego
Ruja występuje w okresie skracania się dnia -
jesienią. Ze zwierząt gospodarskich do zwierząt
dnia krótkiego można zaliczyć owce i kozy.
U bydła, które można wywodzić od zwierząt dnia
krótkiego, w trakcie wielu tysięcy lat udomowienia, ta
cecha została zmieniona i w tej chwili, w dowolnym
okresie roku, występuje ruja i krowy zacielają się.
Ze zwierząt dzikich do grupy zwierząt dnia
krótkiego zaliczamy jeleniowate.
W sposób doświadczalny próbowano określić wpływ
oświetlenia tak naturalnego, jak i sztucznego na
organizm zwierzęcia.
Wykazano, że u loszek wyhodowanych w ciemności lub
przy niedoborze światła w pomieszczeniu, masa
jajników była o 26% niższa, a u knurów masa jąder o
21% niższa niż u zwierząt wyhodowanych przy dostępie
światła.
Część loszek okazała się niezdolna do rozrodu.
Loszki wyhodowane w chlewniach dobrze oświetlonych
wykazywały dużą aktywność płciową i zapładnialność.
Także utrzymanie prośnych macior w pomieszczeniach
o natężeniu światła 70-100 lx sprzyjało zwiększeniu
przemiany białkowo-mineralnej, zwiększało odporność
zwierząt i ich płodność, a także masę prosiąt po
narodzeniu, w porównaniu do zwierząt utrzymywanych
w chlewni o oświetleniu 6-8 lx.
U drobiu oświetlenie jaj w aparacie wylęgowym powoduje
wcześniejszy wylęg kurcząt.
U bydła także stwierdzono poprawę odporności zwierząt,
przy oświetleniu intensywnym (125 lx), wyniki biochemiczne
krwi były w normie, skróceniu uległ okres międzyciążowy, co
wiąże się z występowaniem przy dobrym oświetleniu
wyraźnych objawów rujowych, a poprzez właściwe wykrycie
krów w rui, uzyskuje się wyższy wskaźnik zapłodnień po
pierwszym unasienianiu
Światło jest stymulatorem procesów odpornościowych
organizmu zwierzęcego.
Jedynie u zwierząt młodych, w technologiach tuczu
intensywnego, można poważnie ograniczać ilość światła, ale
nie może to być produkcja w ciemności.
U brojlerów kurzych, które genetycznie, od bojowca
malajskiego,
mają
zakodowaną
agresję
-
poprzez
zmniejszenie światła białego, zastępowanie go światłem
czerwonym - zmniejszamy natężenie walk hierarchicznych,
przeciwdziałamy kanibalizmowi, przyspieszamy tucz ptaków.
Podobnie u tuczników trzody chlewnej - poprzez
zmniejszenie intensywności oświetlenia uzyskujemy lepsze
wykorzystanie paszy na przyrosty masy ciała.
• Wpływ promieni podczerwonych (IR) na
zwierzęta
Promienie
podczerwone
są
dobrze
przepuszczane przez skórę i tkanki podskórne,
a nawet przez kości czaszki.
Promienie podczerwone wnikają 7 - 20 mm w
głąb ciała zwierząt.
IR zamieniane są w energię cieplną, czyli
napromieniowane ciało ogrzewa się.
Dlatego zwierzęta chętnie przebywają w
słońcu w słoneczne zimne dni, a kryją się w
cieniu w czasie upałów.
Skutkiem nadmiaru promieni słonecznych może
być udar słoneczny, jako skutek porażenia
mózgu. Ośrodki nerwowe mózgu doznają silnego
podrażnienia przez intensywne promieniowanie
podczerwone, aż do porażenia.
Mechanizm udaru słonecznego polega na
tym, że promienie przegrzewają czaszkę,
naczynia krwionośne opon mózgowych
ulegają rozszerzeniu, przez co zawierają
więcej krwi niż normalnie, dodatkowo część
surowicy przesiąka do opon mózgowych,
czynniki te uciskają na mózg wywołując
podrażnienie
ośrodka
oddechowego
i
krążenia.
Przy
dalszej
ekspozycji
organizmu
na
promieniowanie
podczerwone
dochodzi
do
porażenia tych ośrodków, co może wywołać
śmierć zwierzęcia wśród objawów drgawek.
W
warunkach
optymalnych
dawek,
promienie
podczerwone
rozszerzają
naczynia
krwionośne
uczynniając część naczyń włosowatych, wpływają na
lepsze ukrwienie i odżywienie tkanek.
Ma to szczególne znaczenie przy tkankach chorych, gdyż
pozwala na doprowadzenie do nich składników
obronnych.
Promienie podczerwone rozszerzając naczynia chłonne
pozwalają na szybsze usuwanie produktów przemiany
materii.
Oddziałują one także kojąco łagodząc ból, co znalazło
zastosowanie w medycynie (także weterynaryjnej), gdzie
lampy podczerwieni przyspieszają gojenie ran, a także
dają ulgę przy schorzeniach reumatycznych.
Lampy
wytwarzające
podczerwień
(promienniki
podczerwieni) są szeroko wykorzystywane w drobiarstwie
przy wychowie piskląt, a także przy wychowie prosiąt.
Próbuje się je także wykorzystywać w wychowalniach
cieląt, zwłaszcza gdy wskutek wad budowlanych w
kojcach dochodzi do zbyt dużego ochładzania.