HELIOTERAPIA I PROMIENIOWANIE SŁONECZNE
Jest najstarszym czynnikiem leczniczym, a korzystanie z niej należy do najstarszych nawyków ludzkości. Jest to metoda leczenia polegająca na naświetlaniu całego ciała, lub jego części promieniowaniem słonecznym w zakresie promieniowania fal podczerwonych i nadfioletowych. Promienie słoneczne zawierają w swoim składzie od 59 do 65% promieni podczerwonych, od 33 do 40% promieni widzialnych i od 1 do 2% promieni nadfioletowych. Natężenie promieniowania słonecznego ulega zmianom i zależy od:
Pory roku i dnia. Zmiany te związane są z katem, pod jakim padają promienie słoneczne, np. w godzinach rannych i popołudniowych ilość promieniowania nadfioletowego jest niewielka. Natomiast najmniej jest go w czasie położenia słońca w zenicie, w południe.
Wysokości n.p.m. Im wyżej, tym ilość promieni nadfioletowych jest większa, co wiąże się z przejrzystością i czystością powietrza.
Zachmurzenia i od zawartości w powietrzu pary wodnej, a także pyłów.
Promieniowanie słoneczne pochłonięte przez skórę wywołuje odczyny miejscowe, będące wynikiem oddziaływania promieniowania nadfioletowego i podczerwonego. Odczyn miejscowy może być dwojakiego rodzaju:
rumień cieplny, pojawiający się po kilkunastu minutach działania promieni podczerwonych,
rumień fotochemiczny, który jest spowodowany działaniem promieni nadfioletowych i którego okres utajenia trwa do kilku godzin.
W naszych warunkach klimatycznych wykorzystanie światła słonecznego w celach leczniczych jest w pewnej mierze ograniczone. Natomiast jest ważne z punktu widzenia całościowego leczenia fizykalnego, zwykle naświetlania odbywają się w sposób niezorganizowany na morskich plażach, nad brzegiem rzek i jezior. U młodych ludzi, w okresie letnim naświetlanie należy rozpocząć od 15 do 20 minut na każdą stronę ciała, zwiększając stopniowo czas oddziaływania promieni słonecznych, od 10 do 25 minut przy każdym kolejnym naświetlaniu. Po dwóch tygodniach osiągamy około dwóch godzin naświetlania pod wpływem tychże promieni. U osób starszych czas naświetlania powinien być mniejszy, jest uzależniony od stanu ogólnego. U dzieci natomiast należy postępować bardzo ostrożnie, ponieważ wykazują one dużo większą wrażliwość na promieniowanie nadfioletowe, niż dorośli. W sposób zorganizowany naświetlanie promieniami słonecznymi w solariach wykazuje się dużo większe bezpieczeństwo i kontrolę. Istnieją subtelne różnice pomiędzy promieniami słonecznymi, a promieniowaniem emitowanym przez łóżka samoopalające. Jakość światła nie jest taka sama. Światło widzialne, emitowane przez słońce jest silniejsze w porównaniu z lampą solaryjną. Jednak promieniowanie UV emitowane tak przez słońce, jak i w solarium jest takie samo. Interesują nas trzy rodzaje promieniowania zastosowane w łóżkach opalających:
promieniowanie UV zawarte pomiędzy 100 - 400nm,
promieniowanie widzialne zawarte pomiędzy 400 - 780nm,
promieniowanie podczerwone zawarte pomiędzy 780 - 1nm.
Choć słońce i łóżka opalające emitują te same trzy typy promieniowania, jednakże w niższych proporcjach. Sprzęt opalający emituje mniej światła widzialnego, natomiast podobną ilość UV. W procesie stymulowania mechanizmu obronnego, jakim jest opalanie na szczególną uwagę zasługuje UVA i UVB. Te dawki w wypadku solarium mogą być określane z dużą dokładnością, natomiast jeżeli chodzi o promieniowanie emitowane przez słońce, tej dawki nie możemy dokładnie przewidzieć ani określić. Ilość promieniowania emitowanego przez solarium pozostaje stała. Przy określonej odległości od lamp, oczywiście w marę eksploatacji lamp ich zdolność zmniejsza się do momentu ich wymiany. Okazuje się, że nowoczesne lampy charakteryzują się bardzo dużą wydajnością, a ich moc zmniejsza się o około 13% podczas pierwszych 500 godzin. Aby zrekompensować niedoskonałości opalania, po przepracowaniu przez lampy 300 godzin dopuszcza się niewielkie zmiany, przedłużając czas pobytu w solarium. Świetlówki wykorzystywane w solariach pokryte są luminoforową warstwą, ograniczając w ten sposób i uzyskując żądaną długość fali w zakresie promieni UVA z niewielką domieszką UVB, około 3%. Ich działanie jest barwnikotwórcze, wykorzystuje je się w leczeniu dermatologicznym, np. leczenie lampą PUVA, która posiada tylko i wyłącznie samo UVA, (łuszczyca, łysienie, łojotok skóry owłosionej głowy).
DZIAŁANIE PROMIENIOWANIA UVA NA SKÓRĘ:
Skóra staje się lepiej ukrwiona, unaczyniona, odżywiona, dotleniona, elastyczna, a także sprężysta, (zasada umiaru). Odczyn rumieniowy zwiększa dopływ leukocytów do skóry w związku z tym owrzodzenia, ubytki, rany goją się szybciej, poprzez pobudzenie ziarninowania. Nadmiar promieniowania UV jednak szkodzi, powoduje wysychanie skóry, jej zgrubienie, pękanie, a także zwiększa ryzyko powstania nowotworu skóry, jakim jest czerniak (melanoma). Promienie UV wykazują działanie stymulujące produkcję erytrocytów, hemoglobiny, okresowo zwiększając ilość płytek krwi. Wpływają na zwiększenie wydzielania hormonów, gruczołów tj. tarczyca, przysadka mózgowa, kora nadnercza, trzustka, jajniki. Umiarkowane korzystanie wykazuje wpływ na stan psychiczny (uspokojenie, stabilność układu nerwowego i przywrócenie odpowiedniego rytmu snu i czuwania). Poprzez działanie promieniowania UV następuje pobudzenie przemiany materii, pobudzenie wytwarzania witaminy D2 i D3. Promienie UV zwiększają możliwość wykorzystania tlenu.
WSKAZANIA DO KORZYSTANIA Z LECZNICTWA FIZYKALNEGO, JAKIM JEST HELIOTERAPIA
nie gojące się rany,
czyraczność,
łuszczyca,
atopowe zapalenie skóry,
wyprysk kontaktowy,
odmrożenia,
łysienie plackowate,
łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy.
PRZECIWWSKAZANIA
nowotwory i guzki niewiadomego pochodzenia,
fotodermatozy,
nadciśnienie tętnicze,
nadczynność tarczycy,
gruźlica,
leki światłouczulające,
niewydolność krążenia,
daleko posunięta miażdżyca,
klaustrofobia (solarium).
1
2