MINERALOGIA

Minerały skałotwórcze

Mgr inż. Ewa Chwedorowicz

Nauki mineralogiczne zmierzają do poznania składników skorupy

ziemskiej

Mineralogia jest nauką ściśle związaną z licznymi działami
nauki:

geologią,

chemią,

fizyką,

medycyną,

elektroniką, inżynierią materiałową i ochroną
środowiska. Nie sposób wyobrazić sobie postępu w
syntezie wielu tworzyw bez udziału mineralogów.

Mineralogia (nauka o minerałach) to nauka zajmująca się strukturą, budową,
powstawaniem minerałów, ich paragenezą, wykształceniem, przeobrażaniem
oraz właściwościach fizycznych i chemicznych. Mineralogia zajmuje się
także klasyfikacją minerałów i metodami ich rozpoznawania.

Naukami wywodzącymi się z mineralogii są: petrografia, petrologia,
gemmologia (nauka o kamieniach szlachetnych), krystalografia i jej
pochodne.

ROZPOZNAWANIE MINERAŁÓW

NA PODSTAWIE CECH ZEWNĘTRZNYCH

1.BARWA

2.RYSA

3.POŁYSK

4.TWARDOŚĆ

5.ŁUPLIWOŚĆ / PRZEŁAM

6.POKRÓJ

1.BARWA

Barwa minerałów, to wynik selektywnej absorpcji światła. Jest ona
określana ogólnie przyjętymi nazwami (zielona, niebieska itd.)

Minerały

bezbarwne

–

nie

wykazują

absorpcji

światła

lub

pochłanianie

światła

jest

równomierne i nieznaczne.

Minerały barwne – pochłaniają,
zależnie od swojej natury chemicznej,
ściśle określoną część widma światła
widzialnego i z tego względu posiadają
charakterystyczną barwę własną

Minerały zabarwione – ich barwa
związana jest z obecnością domieszek
substancji obcych lub przemieszczeń
strukturalnych.

2. RYSA

Rysa, ściślej mówiąc barwa sproszkowanego minerału. Barwa minerału
sproszkowanego została nazwana rysą, ponieważ najłatwiej proszek
ten można uzyskać przez potarcie minerału o twardą i szorstką
powierzchnię, np. nieszkliwionej płytki porcelanowej.

Za pomocą rysy można odróżniać minerały zabarwione od barwnych.
Minerały barwne mają rysę barwną, a zabarwione - rysę bezbarwną.
Rysę bezbarwną mają także minerały bezbarwne.

Minerały twarde i bardzo twarde nie dają rysy, gdyż podczas pocierania
o płytkę zadrapują jej powierzchnię. Sprawdzić to można próbując
zetrzeć taką rysę.

3. POŁYSK

Jest własnością określającą odbijanie światła od powierzchni kryształu lub
świeżego przełamu minerału. Zależy on głównie od powierzchni
minerału.

Głównie połysk można określić jako metaliczny i niemetaliczny.

Połysk metaliczny jest zbliżony do połysku metali i jest charakterystyczny dla
większości minerałów rudnych.

Minerały o połysku niemetalicznym można rozdzielić na kilka grup - minerały o
połysku:
- szklistym (zwyczajny) - podobny do połysku szkła
- tłustym - przypomina powierzchnię natłuszczoną
- diamentowym - bardzo silny połysk, podobny do połysku diamentu
- perłowy - przypomina połysk perły
- jedwabisty - przypomina powierzchnię jedwabiu
- matowy - brak połysku

4. TWARDOŚĆ

Jest to opór, jaki stawia minerał sile mechanicznej
usiłującej go zarysować lub w inny sposób naruszyć jego
powierzchnię.

Twardość minerałów określa się porównując ją do twardości minerałów
wzorcowych tworzących skalę Mosha .Skala obejmuje 10 minerałów od 1
(najmniej twardy) do 10 (najtwardszy).

1

talk

Można zarysować

paznokciem

2

gips

3

kalcyt

Można zarysować

ostrzem stalowym

4

fluoryt

5

apatyt

6

ortoklaz

7

kwarc

Rysują szkło

8

topaz

9

korund

Przecinają szkło

10

diament

Zdolność minerału do pękania i podziałów wzdłuż określonych kierunków
zwanych płaszczyznami łupliwości pod wpływem uderzenia lub nacisku.

Wyróżnia się następujące rodzaje łupliwości:

doskonała - dostrzegalna na mikach i chlorytach, które mają
zdolność do dzielenia się na cieniutkie blaszki

dokładna - pod naciskiem lub uderzeniem z łatwością
rozpadają się na odłamki ograniczone prawidłowymi ścianami
przypominającymi ściany kryształów naturalnych

wyraźna - pod wpływem uderzenia pękają wzdłuż równych
płaszczyzn łupliwości, obok których pojawiają się przełamy w
kierunkach przypadkowych

niewyraźna - płaszczyzny łupliwości niewyraźnej trzeba
wyszukiwać

wśród

przeważających

przypadkowych

przełamów

bardzo niewyraźna lub brak

5. ŁUPLIWOŚĆ / PRZEŁAM

PRZEŁAM

Minerały pozbawione łupliwości pękają przy rozbiciu
wzdłuż

powierzchni

nieprawidłowych,

tzw.

powierzchni przełamu.

W zależności od charakteru powierzchni wyróżnia się między innymi
przełam:

nierówny - określenie bardzo ogólne, zwykle pomocnicze. Ma szorstką w dotyku
powierzchnię pokrytą licznymi zagłębieniami i wypukłościami. Jest
charakterystyczny dla minerałów tworzących drobnoziarniste skupienia zbite

muszlowy - ma falistą powierzchnię pokrytą współśrodkowymi pręgami, które
przypominają linie przyrostowe muszli

zadziorowy - ma nierówną powierzchnię pokrytą licznymi, częściowo
oderwanymi, drobnymi ale dość ostrymi fragmentami

ziemisty - charakterystyczny dla zbitych, drobnoziarnistych skupień
mineralnych

Pokrój (postać) - jest to kształt pojedynczego kryształu danego
minerału. Inaczej, pokrój opisuje wzajemne relacje między rozmiarami
poszczególnych ścian kryształu.

6. POKRÓJ

izometryczny, gdy kryształ ma identyczne lub zbliżone wymiary w
trzech kierunkach

tabliczkowy, gdy kryształ ma różne wymiary w trzech kierunkach

blaszkowy, gdy kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach,
w trzecim zaś wymiar wyraźnie mniejszy od poprzednich

słupowy, gdy kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach, w
trzecim zaś ma wymiar wyraźnie większy od dwóch poprzednich

pręcikowy, igiełkowy lub włóknisty można wyróżnić w przypadku
bardzo dużej przewagi trzeciego wymiaru

POSTAĆ SKUPIENIA

POSTAĆ SKUPIENIA

doskonała/dokładna/wyraźna/niewyraźna/
brak

1.BARWA

2.RYSA

3.POŁYSK

4.TWARDOŚĆ

5.ŁUPLIWOŚĆ

/

PRZEŁAM

6. POKRÓJ

określamy barwę/kolor minerału

określamy barwę/kolor sproszkowanego
minerału (pocierając nim o porcelanową
płytkę)

szklisty/tłusty/diamentowy/perłowy/jedwabisty/
matowy

określamy wg skali Mosha (1-10)

nierówny,/muszlowy/zadziorowy/zie
misty

izometryczny/tabliczkowy/blaszkowy/słupowy/pręci
kowy