Glebowe

Glebowe

uwarunkowania

uwarunkowania

siedlisk leśnych

siedlisk leśnych

Siedliskoznawstwo

Siedliskoznawstwo

►

Zasobność gleby

Zasobność gleby

►

Żyzność gleby

Żyzność gleby

Zasobność gleby

Zasobność gleby

Sumaryczna zawartość przyswajalnych dla

Sumaryczna zawartość przyswajalnych dla

roślin składników pokarmowych (N, P, K,

roślin składników pokarmowych (N, P, K,

Mg, Ca, Mn, Fe i in.)

Mg, Ca, Mn, Fe i in.)

►

zasoby w całym profilu (gleby nieoglejone)

zasoby w całym profilu (gleby nieoglejone)

►

Zasobność jest wypadkową:

Zasobność jest wypadkową:



Procesu wietrzenia minerałów

Procesu wietrzenia minerałów



Procesu tworzenia się i gromadzenia próchnicy

Procesu tworzenia się i gromadzenia próchnicy

Właściwości określające

Właściwości określające

zasobność gleb

zasobność gleb

►

Uziarnienie

Uziarnienie

►

Skład mineralny (skład chemiczny min.

Skład mineralny (skład chemiczny min.

i podatność na wietrzenie)

i podatność na wietrzenie)

►

Zawartość materii organicznej (ilość i

Zawartość materii organicznej (ilość i

jakość związków próchnicznych)

jakość związków próchnicznych)

►

Odczyn

Odczyn

►

Właściwości sorpcyjne (PWK, S, skład

Właściwości sorpcyjne (PWK, S, skład

jonowy)

jonowy)

Granit (Kwarc i ortoklas)

Gabra (plagioklazy
zasadowe i pirokseny

►

Zasobność naturalna

Zasobność naturalna

►

Zasobność agrotechniczna

Zasobność agrotechniczna

(antropogeniczna)

(antropogeniczna)

Żyzność gleby

Żyzność gleby

Zdolność gleby do zaspokajania potrzeb

Zdolność gleby do zaspokajania potrzeb

życiowych roślin

życiowych roślin

►

Zależy od właściwości gleby:

Zależy od właściwości gleby:



fizycznych

fizycznych



chemicznych

chemicznych



biologicznych.

biologicznych.

►

żyzność

żyzność

≠ zasobność

≠ zasobność

np. gleby

np. gleby

ilaste

ilaste

►

Żyzność naturalna

Żyzność naturalna

►

Żyzność agrotechniczna

Żyzność agrotechniczna



Regulacja stosunków wodnych

Regulacja stosunków wodnych



Wapnowanie i nawożenie

Wapnowanie i nawożenie



Zabiegi agrotechniczne

Zabiegi agrotechniczne



Wylesienia (-)

Wylesienia (-)



Przesuszenie gleb (-)

Przesuszenie gleb (-)

Stan żyzności gleby

Stan żyzności gleby

Czynniki

morfologiczne

Czynniki fizyczne

Czynniki

biochemiczne i

biologiczne

Czynniki

fizykochemiczne

i chemiczne

Czynniki morfologiczne

Czynniki morfologiczne

►

Zróżnicowanie profilu

►

Miąższość gleby i poziomu A

►

Uziarnienie

►

Struktura i tekstura

►

Porowatość

Uziarnienie wpływa na:

Uziarnienie wpływa na:

►

Zwięzłość

Zwięzłość

►

Przepuszczalność

Przepuszczalność

►

Przewiewność

Przewiewność

►

Pojemność wodną

Pojemność wodną

►

Pojemność sorpcyjną

Pojemność sorpcyjną

►

Zasobność w składniki pokarmowe

Zasobność w składniki pokarmowe

Zależność między wielkością

Zależność między wielkością

cząstek

cząstek

a rodzajem występujących

a rodzajem występujących

minerałów

minerałów

Skalenie,
Hornblend
a,
miki

Minerały
ilaste

Porowatość gleby

Porowatość gleby

►

Warunkuje stosunki powietrzno-wodne

Warunkuje stosunki powietrzno-wodne

gleb

gleb

n [%]

n [%]

=

V

p

V

Czynniki fizyczne

Czynniki fizyczne

►

Rozkład porów w glebie

Rozkład porów w glebie

►

Właściwości wodne

Właściwości wodne

►

Gospodarka wodna gleby i podglebia

Gospodarka wodna gleby i podglebia

►

Właściwości powietrzne

Właściwości powietrzne

►

Właściwości termiczne

Właściwości termiczne

►

Podatność na erozję

Podatność na erozję

Struktura porów

Struktura porów

►

Makropory (

Makropory (

Ø

Ø

> 30

> 30

µ

µ

m)

m)

►

Mezopory (

Mezopory (

Ø

Ø

0,2 - 30

0,2 - 30

µ

µ

m)

m)

►

Mikropory (

Mikropory (

Ø

Ø

< 0,2

< 0,2

µ

µ

m)

m)

Utwór

Utwór

glebow

glebow

y

y

C

C

Gęstoś

Gęstoś

ć obj.

ć obj.

Porow

Porow

atość

atość

ogóln

ogóln

a

a

Mikro-

Mikro-

Mezo-

Mezo-

Makro

Makro

-

-

%

%

g/cm

g/cm

3

3

%

%

pl

pl

ps

ps

pgl

pgl

gl

gl

pz

pz

gc, ił

gc, ił

0,1

0,1

0,1

0,1

0,6

0,6

0,9

0,9

0,5

0,5

2,2

2,2

1,64

1,64

1,75

1,75

1,67

1,67

1,56

1,56

1,42

1,42

1,32

1,32

37,7

37,7

33,4

33,4

36,9

36,9

40,7

40,7

46,6

46,6

50,1

50,1

1,4

1,4

3,4

3,4

7,3

7,3

11,5

11,5

8,0

8,0

26,2

26,2

5,8

5,8

14,7

14,7

19,1

19,1

17,4

17,4

28,8

28,8

18,2

18,2

30,5

30,5

15,3

15,3

11,6

11,6

12,5

12,5

9,7

9,7

5,7

5,7

Utwór

Utwór

glebow

glebow

y

y

C

C

Gęstoś

Gęstoś

ć obj.

ć obj.

Porow

Porow

atość

atość

ogóln

ogóln

a

a

Mikro-

Mikro-

Mezo-

Mezo-

Makro

Makro

-

-

%

%

g/cm

g/cm

3

3

%

%

pl

pl

ps

ps

pgl

pgl

gl

gl

pz

pz

gc, ił

gc, ił

0,1

0,1

0,1

0,1

0,6

0,6

0,9

0,9

0,5

0,5

2,2

2,2

1,64

1,64

1,75

1,75

1,67

1,67

1,56

1,56

1,42

1,42

1,32

1,32

37,7

37,7

33,4

33,4

36,9

36,9

40,7

40,7

46,6

46,6

50,1

50,1

1,4

1,4

3,4

3,4

7,3

7,3

11,5

11,5

8,0

8,0

26,2

26,2

5,8

5,8

14,7

14,7

19,1

19,1

17,4

17,4

28,8

28,8

18,2

18,2

30,5

30,5

15,3

15,3

11,6

11,6

12,5

12,5

9,7

9,7

5,7

5,7

Cecha

Cecha

Gleby

Gleby

gruboziarnist

gruboziarnist

e

e

Gleby

Gleby

drobnoziarnis

drobnoziarnis

te

te

Przewiewność

Przewiewność

Przepuszczalnoś

Przepuszczalnoś

ć

ć

Pojemność

Pojemność

wodna

wodna

Duża

Duża

Duża

Duża

Mała

Mała

Mała

Mała

Mała

Mała

Duża

Duża

Optimum warunków pow.-wodnych:

średnie uziarnienie z przewagą mezoporów

Zasoby wody glebowej

Zasoby wody glebowej

Z [mm]

Z [mm]

=

Ww · D · h

10ξ

Ww – chwilowa wilg.gleby [%wag.]
D – gęstość objętościowa gleby [g·cm

-3

]

h – miąższość poziomu lub warstwy glebowej [cm]
ξ – gęstość wody ≈ 1 [g·cm

-3

]

Zasoby wody zależą od

Zasoby wody zależą od

►

Uziarnienia gleby

Uziarnienia gleby

►

Głębokości profilu

Głębokości profilu

►

Zawartości materii organicznej

Zawartości materii organicznej

►

Pory roku

Pory roku

►

Warunków klimatycznych

Warunków klimatycznych

►

Roślinności

Roślinności

Dostępność wody glebowej

Dostępność wody glebowej

dla roślin

dla roślin

►

Woda dostępna (pF 2,2 – 4,2)

Woda dostępna (pF 2,2 – 4,2)

►

Woda niedostępna (martwy zapas

Woda niedostępna (martwy zapas

wody)

wody)



Duża energia wiązania wody (pF > 4,2;

Duża energia wiązania wody (pF > 4,2;

WTW)

WTW)



Warunki beztlenowe

Warunki beztlenowe

Martwy zapas wody

Martwy zapas wody

►

Woda niedostępna dynamicznie

Woda niedostępna dynamicznie

►

Woda niedostępna statycznie

Woda niedostępna statycznie

►

Woda okludowana

Woda okludowana

Zasoby wody glebowej

Zasoby wody glebowej

dostępnej

dostępnej

dla roślin

dla roślin

Z [mm]

Z [mm]

=

(Ww – N)· D · h

10ξ

Ww – chwilowa wilg.gleby [%wag.]
D – gęstość objętościowa gleby [g·cm

-3

]

h – miąższość poziomu lub warstwy glebowej [cm]
ξ – gęstość wody ≈ 1 [g·cm

-3

]

N – wilgotność trwałego więdnięcia (WTW) [%wag.]

Piasek

Pył

Ił

Wilgotność

Wilgotność

i zasoby wody glebowej

i zasoby wody glebowej

►

Zależy od zawartości materii

Zależy od zawartości materii

organicznej

organicznej

Zasoby wody glebowej

Zasoby wody glebowej

aktualnej (Z) i biologicznie

aktualnej (Z) i biologicznie

dostępnej

dostępnej

Gleba 1 Z

Gleba 1 Z

Z

Z

d

d

►

A:

A:

15,9

15,9

7,5 mm

7,5 mm

►

Bv:

Bv:

20,4

20,4

7,2

7,2

►

C:

C:

60,4

60,4

39,8

39,8

►

Ogółem: 96,7

Ogółem: 96,7

54,5

54,5

55%

55%

Gleba 2 Z

Gleba 2 Z

Z

Z

d

d

►

A

A

74,5

74,5

53,1

53,1

71%

71%

►

Eet

Eet

32,7

32,7

19,0

19,0

58%

58%

►

Bt

Bt

110

110

52,0

52,0

47%

47%

►

C

C

177

177

90,7

90,7

55%

55%

►

Ogółem: 394

Ogółem: 394

217

217

51%

51%

Czynniki fizykochemiczne

Czynniki fizykochemiczne

i chemiczne

i chemiczne

►

Zasobność w makro- i mikroskładniki
odżywcze

►

Substancje toksyczne

►

pH i zawartość CaCO

3

►

Właściwości sorpcyjne (T i S)

►

Buforowość gleby

Suma zasad Kwasowość wymienna

Kwasowość pot. (hydrolityczna)

►

Stopień wysycenia gleby kationami

Stopień wysycenia gleby kationami

zasadowymi

zasadowymi

V [%] = S/PWK

V [%] = S/PWK

•

•

100

100

(cmol

(cmol

(+)

(+)

*kg

*kg

-1

-1

)

)

pH gleby a skład kationów

pH gleby a skład kationów

zaabsorbowanych przez koloidy

zaabsorbowanych przez koloidy

glebowe

glebowe

Źródła kwasowości

Źródła kwasowości

►

odczyn skały macierzystej

odczyn skały macierzystej

►

proces dekalcytacji (odwapnienia) pod wpływem:

proces dekalcytacji (odwapnienia) pod wpływem:



Kwasu węglowego (H

Kwasu węglowego (H

2

2

CO

CO

3

3

)

)



Kwasów próchnicznych

Kwasów próchnicznych

►

proces uruchamiania jonów glinu (przy pH < 5,0)

proces uruchamiania jonów glinu (przy pH < 5,0)

►

nasadzenia gatunków iglastych

nasadzenia gatunków iglastych

►

zachwianie naturalnego obiegu biologicznego

zachwianie naturalnego obiegu biologicznego

poprzez użytkowanie biomasy

poprzez użytkowanie biomasy

►

kwaśne deszcze

kwaśne deszcze

Czynniki biochemiczne

Czynniki biochemiczne

i biologiczne

i biologiczne

►

Substancja organiczna i próchnica

Substancja organiczna i próchnica

►

Skład edafonu

Skład edafonu

►

Aktywność biologiczna

Aktywność biologiczna

►

Produkcja CO

Produkcja CO

2

2

Materia organiczna

Materia organiczna

►

Typ i forma próchnicy

Typ i forma próchnicy

Rola próchnicy

Rola próchnicy

1.

1.

Wpływ na właściwości fizyczne gleb;

Wpływ na właściwości fizyczne gleb;

2.

2.

Wpływ na właściwości

Wpływ na właściwości

fizykochemiczne i chemiczne gleb;

fizykochemiczne i chemiczne gleb;

3.

3.

Wpływ na mikroorganizmy i rozwój

Wpływ na mikroorganizmy i rozwój

roślin;

roślin;

4.

4.

Wpływ na ochronę środowiska

Wpływ na ochronę środowiska

glebowego.

glebowego.

1. Wpływ próchnicy na

1. Wpływ próchnicy na

właściwości fizyczne gleb

właściwości fizyczne gleb

►

Tworzenie wodoodpornej struktury gleby

Tworzenie wodoodpornej struktury gleby

►

Tworzenie korzystnych warunków

Tworzenie korzystnych warunków

powietrzno-wodnych

powietrzno-wodnych

►

Wpływ na zwięzłość

Wpływ na zwięzłość

►

Tworzenie kompleksów organ.-ilastych

Tworzenie kompleksów organ.-ilastych

►

Akumulacja wody opadowej (wysoka

Akumulacja wody opadowej (wysoka

pojemność wodna) – gleby piaszczyste

pojemność wodna) – gleby piaszczyste

►

Właściwości termiczne

Właściwości termiczne

2. Wpływ próchnicy na

2. Wpływ próchnicy na

właściwości fizykochemiczne i

właściwości fizykochemiczne i

chemiczne gleb

chemiczne gleb

►

Wpływ na zdolności sorpcyjne i zasobność

Wpływ na zdolności sorpcyjne i zasobność

gleby (składnik kompleksu sorpcyjnego)

gleby (składnik kompleksu sorpcyjnego)

►

Udział w procesie wymiany jonowej;

Udział w procesie wymiany jonowej;

►

Wpływ na rozpuszczalność i migrację

Wpływ na rozpuszczalność i migrację

pierwiastków; udział w obiegu

pierwiastków; udział w obiegu

biologicznym pierwiastków;

biologicznym pierwiastków;

►

Zwiększanie zdolności buforowej gleby,

Zwiększanie zdolności buforowej gleby,

regulacja odczynu i stężenia składników

regulacja odczynu i stężenia składników

pokarmowych

pokarmowych

3. Wpływ próchnicy na

3. Wpływ próchnicy na

mikroorganizmy i rozwój roślin

mikroorganizmy i rozwój roślin

►

Źródło węgla i azotu;

Źródło węgla i azotu;

►

Dostarczanie energii i węgla

Dostarczanie energii i węgla

drobnoustrojom i faunie glebowej;

drobnoustrojom i faunie glebowej;

►

Dostarczanie pierwiastków odżywczych

Dostarczanie pierwiastków odżywczych

roślinom wyższym (N, P, K, Ca i in.);

roślinom wyższym (N, P, K, Ca i in.);

►

Wpływ na proces wietrzenia (udział w

Wpływ na proces wietrzenia (udział w

uruchamianiu min. skł. pokarmowych

uruchamianiu min. skł. pokarmowych

roślin z cząstek mineralnych gleby)

roślin z cząstek mineralnych gleby)

►

Regulacja stężenia skł. pokarmowych

Regulacja stężenia skł. pokarmowych

w podłożu i zmniejszanie ujemnego

w podłożu i zmniejszanie ujemnego

wpływu niskiego pH na ich pobieranie

wpływu niskiego pH na ich pobieranie

przez mikroflorę i rośliny wyższe

przez mikroflorę i rośliny wyższe

►

Wyższa aktywność biologiczna

Wyższa aktywność biologiczna

►

Korzystniejszy przebieg procesów z

Korzystniejszy przebieg procesów z

udziałem mikroorganizmów

udziałem mikroorganizmów

►

Oddziaływanie bezpośrednie na wzrost

Oddziaływanie bezpośrednie na wzrost

i rozwój roślin

i rozwój roślin

4. Wpływ próchnicy na ochronę

4. Wpływ próchnicy na ochronę

środowiska glebowego

środowiska glebowego

►

Działanie ochronne w stosunku do wielu

Działanie ochronne w stosunku do wielu

substancji czynnych;

substancji czynnych;

►

Wiązanie pestycydów i innych związków org.

Wiązanie pestycydów i innych związków org.

pochodzenia antropogenicznego;

pochodzenia antropogenicznego;

►

Przyspieszanie rozkładu pestycydów przez

Przyspieszanie rozkładu pestycydów przez

dostarczanie mikroorganizmom łatwo

dostarczanie mikroorganizmom łatwo

przyswajalnych zw. energetycznych;

przyswajalnych zw. energetycznych;

►

Unieruchamianie metali ciężkich poprzez

Unieruchamianie metali ciężkich poprzez

tworzenie połączeń metalo-organicznych;

tworzenie połączeń metalo-organicznych;

►

Hamowanie rozwoju niektórych patogenów

Hamowanie rozwoju niektórych patogenów

roślin.

roślin.

Rola próchnicy w ubogich

Rola próchnicy w ubogich

glebach leśnych

glebach leśnych

►

Akumulacja składników odżywczych

Akumulacja składników odżywczych

uwalnianych podczas mineralizacji

uwalnianych podczas mineralizacji

m.org., a także docierających z otoczenia;

m.org., a także docierających z otoczenia;

►

Unieruchamianie toksycznych jonów glinu

Unieruchamianie toksycznych jonów glinu

i metali ciężkich;

i metali ciężkich;

►

Buforowanie kwasów i zasad (mała

Buforowanie kwasów i zasad (mała

zdolność zobojętniania kwasów);

zdolność zobojętniania kwasów);

►

Akumulacja wody opadowej.

Akumulacja wody opadowej.

Wpływ warunków

Wpływ warunków

glebowych na bonitację

glebowych na bonitację

drzewostanów sosnowych

drzewostanów sosnowych

Bonitacja sosny a zawartość części spławialnych (

Ø

< 0,02 mm)
w glebach nieoglejonych

piasek luźny

piasek słabogliniastypgl pgm

glina

r = 0,425; p <

0,01

(n = 247)

Bonitacja sosny a zawartość części spławialnych (

Ø

< 0,02 mm)
w glebach nieoglejonych

piasek luźny

piasek słabogliniastypgl pgm

glina

gleby nieoglejone

gleby oglejone

r = 0,450; p <

0,01

(n = 50)

p = 0,18

i oglejonych

Współczynniki korelacji

między H100

a zawartością

części szkieletowych

(Ø > 1 mm)

Gleby nieoglejone:

-0,217

(p < 0,05)

Gleby oglejone:

0,239

(p < 0,05)

Optymalne uziarnienie dla bonitacji

sosny na terenie badań stanowią

gleby o uziarnieniu

piasku gliniastego lekkiego pylastego
(gleby nieoglejone)

piasku słabogliniastego

(gleby oglejone)

Bonitacja drzewostanów sosnowych

Bonitacja drzewostanów sosnowych

a typy/podtypy gleb nieoglejonych

a typy/podtypy gleb nieoglejonych

H100P
[m]

Bielice Gleby Gleby Gleby Gleby
Gleby
właściwe bielicowe rdzawe rdzawe rdzawe
płowe i
bielicowe właściwe brunatne
brunatne



potencjalny wzrost żyzności typu/podtypu gleby



Bonitacja drzewostanów sosnowych

Bonitacja drzewostanów sosnowych

a typy/podtypy gleb nieoglejonych

a typy/podtypy gleb nieoglejonych

H100P
[m]



potencjalny wzrost żyzności typu/podtypu gleby



Bielice Gleby Gleby Gleby Gleby
Gleby
właściwe bielicowe rdzawe rdzawe rdzawe
płowe i
bielicowe właściwe brunatne
brunatne

H100P
[m]

Bielice Gleby Gleby Gleby Gleby
Gleby
właściwe bielicowe rdzawe rdzawe rdzawe
płowe i
bielicowe właściwe brunatne
brunatne

Bielice Gleby Gleby Gleby Gleby
Gleby
właściwe bielicowe rdzawe rdzawe
rdzawe płowe i
bielicowe właściwe
brunatne brunatne

Średnia wartość stosunku C:N w poziomach próchnicznych

poszczególnych typów/podtypów gleb

Bonitacja drzewostanów sosnowych

Bonitacja drzewostanów sosnowych

a poszczególne typy/podtypy gleb oglejonych

a poszczególne typy/podtypy gleb oglejonych

H100P
[m]

Gleby glejo- Gleby glejo- Gleby gruntowo- Gleby
opadowo- bielicowe właściwe bielicowe murszaste glejowe
glejowe

 potencjalny wzrost żyzności typu/podtypu gleby 

Izobonitacje drzewostanów sosnowych na

Izobonitacje drzewostanów sosnowych na

tle siatki troficzno-wilgotnościowej gleb

tle siatki troficzno-wilgotnościowej gleb

RDbr – gl. rdzawe brunatne
P + BR - gl. płowe i brunatne
Bgw – gl. glejo-bielicowe
właściwe
Bgms – gl. glejo-bielicowe
murszaste
G – gl. gruntowoglejowe

OG

– gl. opadowoglejowe

RDw

– gl. rdzawe właściwe

RDb

– gl. rdzawe bielicowe

Bw

– gl. bielicowe

Blw

– bielice właściwe

T

– gl. torfowe

Współczynnik korelacji między H100P a

zawartością

C

org.

i N

t

w poziomach próchnicznych gleb

piaszczystych

C

C

org.

org.

N

N

t

t

C : N

C : N

H100P

H100P

0,322

0,322

0,516

0,516

-0,437

-0,437

Gleby nieoglejone (n
= 51)

Gleby oglejone (n =
16)

C

C

org.

org.

N

N

t

t

C : N

C : N

H100P

H100P

0,491

0,491

0,429

0,429

-0,018

-0,018

-0,302

-0,302

-0,159

-0,159

-0,154

-0,154

p < 0,01

0,01 < p < 0,05

p > 0,05

Zasoby kationów

Zasoby kationów

kwasowyc

kwasowyc

h

h

zasadowych

zasadowych

ogółe

ogółe

m

m

H

H

+

+

+ Al

+ Al

3+

3+

Ca

Ca

2+

2+

Mg

Mg

2+

2+

Na

Na

+

+

K

K

+

+

S

S

zasoby (25 cm)

zasoby (25 cm)

H100P

H100P

0,235

0,235

0,100

0,100

0,291

0,291

-

-

0,250

0,250

0,40

0,40

8

8

0,117

0,117

0,22

0,22

3

3

Współczynniki korelacji między H100P a

zasobami kationów w glebach piaszczystych

Gleby nieoglejone (n
= 51)

Zasoby kationów

Zasoby kationów

kwasowyc

kwasowyc

h

h

zasadowych

zasadowych

ogółe

ogółe

m

m

H

H

+

+

+ Al

+ Al

3+

3+

Ca

Ca

2+

2+

Mg

Mg

2+

2+

Na

Na

+

+

K

K

+

+

S

S

zasoby (25 cm)

zasoby (25 cm)

H100P

H100P

0,235

0,235

0,100

0,100

0,291

0,291

-

-

0,250

0,250

0,40

0,40

8

8

0,117

0,117

0,22

0,22

3

3

zasoby (50 cm)

zasoby (50 cm)

H100P

H100P

0,244

0,244

0,133

0,133

0,344

0,344

-

-

0,192

0,192

0,48

0,48

8

8

0,121

0,121

0,25

0,25

7

7

zasoby (100 cm)

zasoby (100 cm)

H100P

H100P

0,302

0,302

0,223

0,223

0,430

0,430

-

-

0,077

0,077

0,51

0,51

1

1

0,247

0,247

0,29

0,29

4

4

zasoby (150 cm)

zasoby (150 cm)

H100P

H100P

0,365

0,365

0,312

0,312

0,507

0,507

0,002

0,002

0,53

0,53

3

3

0,360

0,360

0,37

0,37

6

6

zasoby (200 cm)

zasoby (200 cm)

H100P

H100P

0,415

0,415

0,368

0,368

0,544

0,544

0,047

0,047

0,56

0,56

2

2

0,423

0,423

0,45

0,45

9

9

0,302

0,302

0,159

0,159

0,154

0,154

p < 0,01

0,01 < p < 0,05

p > 0,05

Gleby nieoglejone (n
= 51)

Współczynniki korelacji między H100P a

zasobami kationów w glebach piaszczystych

Bonitacja drzewostanów sosnowych

na nieoglejonych glebach piaszczystych

zawierających CaCO

3

(n = 19)

H100P = 22,9 m

pozbawionych CaCO

3

(n = 196)

H100P = 22,3 m

różnica nieistotna statystycznie (p = 0,49)

Zasoby kationów

Zasoby kationów

kwasowych

kwasowych

zasadowych

zasadowych

ogółe

ogółe

m

m

H

H

+

+

+ Al

+ Al

3+

3+

Ca

Ca

2+

2+

Mg

Mg

2+

2+

Na

Na

+

+

K

K

+

+

S

S

zasoby (25 cm)

zasoby (25 cm)

H100P

H100P

0,588

0,588

0,197

0,197

0,132

0,132

-

-

0,181

0,181

0,69

0,69

5

5

0,344

0,344

0,55

0,55

9

9

Współczynniki korelacji między H100P a

zasobami kationów w glebach piaszczystych

Gleby oglejone (n =
16)

Zasoby kationów

Zasoby kationów

kwasowyc

kwasowyc

h

h

zasadowych

zasadowych

ogółe

ogółe

m

m

H

H

+

+

+ Al

+ Al

3+

3+

Ca

Ca

2+

2+

Mg

Mg

2+

2+

Na

Na

+

+

K

K

+

+

S

S

zasoby (25 cm)

zasoby (25 cm)

H100P

H100P

0,588

0,588

0,197

0,197

0,132

0,132

-

-

0,181

0,181

0,69

0,69

5

5

0,344

0,344

0,55

0,55

9

9

zasoby (50 cm)

zasoby (50 cm)

H100P

H100P

0,612

0,612

0,215

0,215

0,152

0,152

0,006

0,006

0,68

0,68

8

8

0,259

0,259

0,62

0,62

6

6

zasoby (100 cm)

zasoby (100 cm)

H100P

H100P

0,612

0,612

-0,035

-0,035

-0,018

-0,018

-

-

0,035

0,035

0,391

0,391

0,032

0,032

0,61

0,61

5

5

zasoby (150 cm)

zasoby (150 cm)

H100P

H100P

0,506

0,506

0,012

0,012

-0,018

-0,018

-

-

0,123

0,123

0,379

0,379

0,029

0,029

0,46

0,46

5

5

zasoby (200 cm)

zasoby (200 cm)

H100P

H100P

0,403

0,403

0,032

0,032

-0,050

-0,050

-

-

0,173

0,173

0,403

0,403

0,068

0,068

0,40

0,40

3

3

Współczynniki korelacji między H100P a

cechami kompleksu sorpcyjnego gleb

piaszczystych

Gleby oglejone (n =
16)

0,302

0,302

0,159

0,159

0,154

0,154

p < 0,01

0,01 < p < 0,05

p > 0,05

Współczynniki korelacji między

H100P

a pH gleb piaszczystych

pH w H

pH w H

2

2

0

0

(średnia

(średnia

ważona)

ważona)

pH w KCl

pH w KCl

(średnia

(średnia

ważona)

ważona)

pH (KCl) w

pH (KCl) w

poziomie

poziomie

A lub E

A lub E

pH (KCl)

pH (KCl)

w poziomie

w poziomie

B

B

pH (KCl)

pH (KCl)

w skale

w skale

macierzyst

macierzyst

ej

ej

H100

H100

-0,321

-0,321

-0,443

-0,443

-0,243

-0,243

-0,428

-0,428

-0,441

-0,441

Gleby nieoglejone (n =
215)

-0,302

-0,302

-0,159

-0,159

-0,154

-0,154

p < 0,01

0,01 < p < 0,05

p > 0,05

pH w H

pH w H

2

2

0

0

(średnia

(średnia

ważona)

ważona)

pH w KCl

pH w KCl

(średnia

(średnia

ważona)

ważona)

pH (KCl) w

pH (KCl) w

poziomie

poziomie

A lub E

A lub E

pH (KCl)

pH (KCl)

w poziomie

w poziomie

B

B

pH (KCl)

pH (KCl)

w skale

w skale

macierzyst

macierzyst

ej

ej

H100

H100

-0,349

-0,349

-0,439

-0,439

-0,552

-0,552

-0,423

-0,423

-0,322

-0,322

Gleby oglejone (n = 53)

Przyczyny ujemnej korelacji między pH

gleby

a bonitacją drzewostanów sosnowych

pozytywny wpływ

na mikoryzy

większa intensywność

wietrzenia minerałów

Zależność między bonitacją drzewostanów

sosnowych a pH gleb piaszczystych

H100P a typy siedliskowe lasu

H100P
[m]

ITGL

gleby
nieoglejone

gleby
nieoglejone

gleby oglejone

gleby oglejone

H100P a ITGL

[Brożek 2001]

H100P a liczba gatunków roślin naczyniowych

[Prusinkiewicz, Kowalkowski 1964]

Dla wszystkich powierzchni badawczych z glebami piaszczystymi

(268 pow. badawczych):

H100P

= 1,109097 · ln (PD)* + 1,373925 · G* – 8,04358 · ln (pH)*

+ 1,705095 · ln (CaCO

3

)* - 0,20706 · ln (CZSZK)* + 34,43896* ±

2,09,

gdzie: PD – średnia ważona zawartości pyłu drobnego (0,05-0,02 mm) w profilu glebowym;
G – obecność oglejenia w profilu glebowym (0 – brak oglejenia, 1 – oglejenie występuje); pH – wskaźnik pH w KCl;
CaCO

3

– zawartość CaCO

3

w skale macierzystej [%]; CZSZK – średnia ważona zawartości części szkieletowych

w profilu glebowym [%]; * - istotność statystyczna zmiennej dla modelu przy p < 0,05.
Podstawowe parametry modelu: R

2

= 0,4177; p < 0,00000; d = 1,55.

Dla

powierzchni

badawczych

z

typologicznymi

profilami

gleb

piaszczystych

(67 pow. badawczych

):

H100P

= - 4,83433* · ln (pH) + 2,329222 · ln (K w A)* +

1,4492 · G*

+ 1,081443 · ln (PD)* - 0,02918 · CZSZK* + 36,3426*

± 1,78,

gdzie: pH – wskaźnik pH w KCl; K w A – zawartość kationów K

+

w poziomie próchnicznym

[mmol

(+)

/100g gleby];

G – obecność oglejenia w profilu glebowym (0 – brak oglejenia, 1 – oglejenie występuje); PD –

średnia ważona

zawartości pyłu drobnego (0,05-0,02 mm) w profilu glebowym; CZSZK – średnia ważona

zawartości

części szkieletowych w profilu glebowym [%]; * - istotność statystyczna zmiennej dla modelu

przy p < 0,05.

Podstawowe parametry modelu: R

2

= 0,6060; p < 0,00000; d = 1,85.

Wpływ właściwości gleb piaszczystych na
bonitację
drzewostanów sosnowych w ujęciu
modelowym

Wnioski

Wnioski

3. Optimum odczynu gleby dla bonitacji sosny na terenie badań
odpowiada wartościom pH około 4,5 w H

2

O i 4,0 w KCl.

2. Pozytywny wpływ drobnych frakcji uziarnienia na bonitację sosny
na glebach piaszczystych wiąże się bardziej z poprawą warunków
wilgotnościowych przez te frakcje (sorpcja wody) niż z ich rolą
troficzną. Wzrost bonitacji sosny związany z troficzną rolą drobnych
frakcji uziarnienia ogranicza się do gleb o uziarnieniu piasków
luźnych, a co najwyżej także piasków słabogliniastych.

1. Bonitacja drzewostanów sosnowych jest silnie
determinowana
warunkami wilgotnościowymi gleby. Relacja ta jest
ściśle zależna
od uziarnienia gleby.

4. Bonitacja drzewostanów sosnowych na terenie badań jest silnie
pozytywnie skorelowana z zawartością azotu, potasu i magnezu
w glebach piaszczystych.

5. Optimum fizjologiczne sosny w ujęciu taksonomicznym gleb
przypada na terenie badań na gleby rdzawe brunatne oraz gleby
glejo-bielicowe, a w ujęciu typologicznym siedlisk leśnych
na siedlisko LMśw, Lśw, LMw i BMw.

6. Niezbędnym warunkiem osiągania przez sosnę wysokich bonitacji
na glebach rdzawych jest duża sprawność biologiczna tych gleb.
W celu zachowania wysokiego potencjału produkcyjnego, hodowla
sosny na glebach rdzawych powinna być prowadzona przy
znacznym współudziale fitomelioracyjnych gatunków liściastych.

9. Dla celów kartografii siedliskowej może być wskazane opracowanie
dwóch wariantów indeksu trofizmu gleb leśnych [Brożek 2001],
uwzględniających wilgotność gleby.

7. Cechą gleby, która może być pomocna w diagnozowaniu siedlisk
na glebach rdzawych jest obecność węglanu wapnia w profilu
glebowym. Gleby, w których występuje ten związek powinny
być wiązane z siedliskiem lasu świeżego, a co najmniej
lasu mieszanego świeżego.

8. W instrukcjach kartografii siedlisk leśnych gleby brunatnoziemne
powinny być wiązane wyłącznie z lasem świeżym, a gleby
opadowoglejowe z lasem wilgotnym. Dopuszczanie w Klasyfikacji
gleb leśnych Polski [2000] na tych glebach siedlisk lasów
mieszanych jest nieuzasadnione ze względu na niepełne
wykorzystanie potencjału produkcyjnego tych gleb.

10. Stopień uchwycenia zależności pomiędzy bonitacją drzewostanów
sosnowych a właściwościami piaszczystych gleb nieoglejonych
jest wprost proporcjonalny do głębokości, do której analizowane
są cechy gleby. Dla wzrostu sosny na piaszczystych glebach
oglejonych, w przeciwieństwie do nieoglejonych, większe znaczenie
mają właściwości powierzchniowych poziomów gleby niż skały
macierzystej.

Wnioski (1)

drzewostan
sosnowy –
gleba
oligotroficzna

drzewostan
sosnowy –
gleba
eutroficzna

Wycięcie drzewostanu
liściastego i posadzenie

drzewostanu iglastego

Gleba rdzawa właściwa

Gleba rdzawa bielicowa

A

Bv

C

AEes
BvBhfe

Bv

C