Psychiatria

Psychopatologia ogólna

Psychiatria

Psychiatria jest dziedziną medycyny,

której przedmiotem zainteresowania są
zaburzenia psychiczne z ich licznymi
uwarunkowaniami rodzinno-
genetycznymi, konstytucjonalnymi,
biologicznymi, psychologicznymi
i społecznymi.

Obejmuje ich etiologię, patogenezę,

symptomatologię, klinikę i leczenie.

Etiologia zaburzeń

psychicznych

•

czynniki endogenne – związane z

predyspozycją genetyczną, determinującą
zaburzenie czynności o.u.n. w różnych
okresach życia

• czynniki somatogenne – znane czynniki

patogenne i procesy chorobowe
doprowadzające do zaburzeń czynności o.u.n.

• czynniki psychogenne – związane z

nieprawidłowym rozwojem psychicznym,
społecznym, uczeniem się oraz sytuacjami i
wydarzeniami powodującymi stres psychiczny

Biologiczny substrat zaburzeń

psychicznych

•

kora mózgowa czołowa i skroniowa –

integracja i kontrola procesów

poznawczych, emocjonalnych i

motywacyjnych.

• układ limbiczny – regulacja procesów

emocjonalnych, kontrola układu

neuroendokrynnego, pamięć emocjonalna

• układ siatkowaty wstępujący – generator

energii koniecznej do utrzymywania stanu

świadomości

• wzgórze, jądra podstawy, móżdżek
• neuroprzekaźniki mózgowe –

przekazywanie bodźców

Psychopatologia

• psychopatologia ogólna

(symptomatologia ogólna) – skupia
zainteresowanie na ogólnych sposobach
przejawiania się zaburzeń psychicznych;
stanowi słownik języka psychiatrii

• psychopatologia szczegółowa – zajmuje

się przejawami poszczególnych
zaburzeń psychicznych, nadając
ogólnym pojęciom indywidualne
zastosowanie

Podstawy analizy

psychopatologicznej

• fenomenologia – analiza fenomenów

psychicznych w celu uchwycenia ich
cech ogólnych

• symptomatologia – zajmuje się tymi

fenomenami, które są przydatne
klinicznie

• syndromologia – zajmuje się zespołami

psychopatologicznymi

• nozologia – klasyfikuje zespoły

psychopatologiczne

Objawy zaburzeń

psychicznych

• objawy zaburzeń czynności poznawczych

• objawy zaburzeń czynności

emocjonalnych i motywacyjnych

• objawy zaburzeń scalania czynności

psychicznych

Zaburzenia czynności

poznawczych

Zaburzenia uwagi:
- cechy uwagi: selektywność, czujność,
zakres
-

nieuwaga (dekoncentracja)

-

aproseksja (niemożność ogniskowania

uwagi)
- hipoproseksja (ograniczenie uwagi)
- hiperproseksja (nadmierne ogniskowanie)
- wahania uwagi

Zaburzenia pamięci

• ilościowe

- hipermnezja

(niewielkie znaczenie kliniczne)

- hipomnezja
- amnezja
- całkowita lub fragmentaryczna
- pełna lub cząstkowa
- trwała lub przemijająca
- pamięci krótko- lub długotrwałej
- wsteczna, następcza lub śródczesna
- ekmnezje (przeżywanie przeszłości jako

teraźniejszości – zesp. amnestyczne)

Zaburzenia pamięci

• jakościowe

- iluzje pamięci (rzeczywiste lecz
zniekształcone)
- kryptomnezja (wspomnienia nieświadome –
odtworzone bez rozpoznania jego wtórności)
- złudzenia utożsamiające (deja vu, jamais vu)
- konfabulacje (wspomnienia rzekome)
- omamy pamięciowe (fałszywe wspomnienia;
w istocie to wspomnienia zafałszowane
urojeniowo)

Zaburzenia spostrzegania

• zniekształcenia spostrzegania

(uszkodzenia o.u.n., migrena, pod wpływem
substancji halucynogennych, dysfunkcje
narządów zmysłów)

• deficyty zmysłowe

(całkowita lub

częściowa utrata wrażeń z zakresu danego
zmysłu)

• złudzenia

(iluzje)

• omamy

(halucynacje) – spostrzeżenia nie

istniejących przedmiotów, błędny sąd
realizujący

Zaburzenia spostrzegania

• omamy wzrokowe
• omamy słuchowe
• czuciowe
• węchowe i smakowe
• hipnagogiczne i hipnopomiczne
• omamy rzekome (pseudohalucynacje)
• parahalucynacje –

brak sądu realizującego

(Np.: w napadach migrenowych, omamy
pedunkularne – uszkodzenie pnia mózgu)

Zaburzenia myślenia, języka i

porozumiewania się

•

zaburzenia treści myślenia

• zaburzenia toku myślenia

• zaburzenia struktury i funkcji

myślenia

Zaburzenia treści myślenia

• myśli nadwartościowe
• urojenia:

- proste
- paranoiczne (usystematyzowane)
- paranoidalne (niespójne)
- oniryczne (rozbudowane, intensywnie

przeżywane – „koniec świata”, „zaraza”)

• automatyzmy psychiczne

(poczucie

utraty wpływu na własne przeżycia i

zachowania)

• myśli natrętne

(obsesje)

urojenia

• nastawienia urojeniowe
• urojenia odnoszące (ksobne)
• u. oddziaływania, owładnięcia
• u. prześladowcze
• u. zmiany własnej osoby
• u. wielkościowe
• u. depresyjne – hipochondryczne,

winy, grzeszności

• u. nihilistyczne

Zaburzenia toku myślenia

•

spowolnienie / przyspieszenie

• otamowanie / natłok (mantyzm)
• rozwlekłość
• stereotypie, perseweracje,

iteracje

• mutyzm (brak reakcji słownych)

Zaburzenia struktury i funkcji

myślenia

• zubożenie myślenia

(alogia)

• myślenie paralogiczne
• myślenie nieskładne

( nieskładność

gramatyczna lub toku wypowiedzi)

• myślenie niekomunikatywne

(autystyczne, dereistyczne, egocentryczne)

• rozkojarzenie

(skrajna postać – „sałata

słowna”)

• inkoherencja

(rozerwanie związków

myślowych – pobudzenie, zab. świadomości)

Zaburzenia czynności

emocjonalnych i motywacyjnych

Typ zaburzonego nastroju:

- obniżenie
- podwyższenie
- lęk
- złość

Obniżenie nastroju

• nastrój depresyjny

- triada depresyjna
1) niska samoocena i poczucie małej
wartości
2) niska ocena własnej przeszłości
3) niska ocena własnej przyszłości

• depresyjno – dysforyczny (rozżalenie,

zniechęcenie, rozdrażnienie, złość)

• nastrój dystymiczny

Podwyższenie nastroju

• nastrój maniakalny

1) podwyższenie samooceny
2) zawyżenie oceny własnej przeszłości
3) zawyżenie oceny własnej przyszłości

• nastrój euforyczny (

zaburzenia

organiczne

)

• nastrój moriatyczny

(pusta

wesołkowatość, błaznowanie – uszkodzenie
części oczodołowej płatów czołowych)

•

nastrój ekstatyczny

Lęk i dysforia

• lęk:

- uogólniony
- napadowy
- w postaci fobii
- cechy lękliwości (cecha układu

nerwowego i osobowości)

• złość (dysforia)

Dynamika emocji

•

zobojętnienie ( apatia)

• spłycenie (bladość, sztywność)
• zubożenie uczuciowe

(prymitywizacja)

• zaleganie uczuć i lepkość

uczuciowa

• chwiejność i nietrzymanie uczuć

Zmiany wysycenia

uczuciowego

• syntonia – proporcjonalność, spójność
• paratymia – ekspresja uczuciowa

niedostosowana do sytuacji

• hipertymia
• hipotymia
• atymia
• katatymia – życzeniowe przekształcanie

się przeżyć lub zachowań pod wpływem
nastawień emocjonalnych

Zaburzenia aktywności

(motywacji) i zaburzenia ruchu

• zaburzenia aktywności

- napęd zmniejszony
- napęd zwiększony

• zaburzenia ruchu (ogólny poziom)

- zahamowanie
- pobudzenie

Zmiany aktywności

ruchowej

•

natrętne czynności (kompulsje)

• stereotypie, perseweracje, iteracje ruchowe
• parakinezy (niedostosowanie ruchowe)
• katalepsja (nienaturalne wzmożenie

napięcia mięśniowego – sztywna/plastyczna)

• zastyganie
• automatyczna uległość (giętkość woskowa,

objaw echa, automatyzm nakazowy,
negatywizm)

Zaburzenia impulsywności

• impulsywność wzmożona/ograniczona
• impulsywność popędowa (zaburzenia

łaknienia, pragnienia, snu, popędu
seksualnego)

• działania nawykowe (kleptomania…)
• natrętne impulsy
• unikanie nawykowe (fobie)

Zaburzenia intencjonalności

• zmniejszenie/zwiększenie

zainteresowań

• zaburzenia interakcji (trudny kontakt,

niedostosowanie, ambiwalencja,
wycofanie się, autyzm)

• zaburzenia ekspresji:

- natręctwa
- stereotypie, perseweracje, iteracje
- manieryzmy
- grymasowanie

Zaburzenia świadomości

• ilościowe (senność patologiczna,

sopor, śpiączka)

• jakościowe

- przymglenie (pozostaje niepamięć
fragmentaryczna)
- zmącenie (najczęściej niepamięć
fragmentaryczna)
- zwężenie (niepamięć całkowita)

Zaburzenia poczucia siebie i

otoczenia

• depersonalizacja
• zaburzenia poczucia schematu ciała

(objaw fantomu, sobowtóra)

• dezorientacja (poczucia własnej osoby)
• derealizacja
• dyschronognozja (poczucia czasu)
• zaburzenia orientacji (auto- i

allopsychicznej)

Objawy nieuzasadnione

wynikami badań

• objawy pod postacią somatyczną,

objawy hipochondryczne

• objawy dysocjacyjne (konwersje i

dysocjacje)

• agrawacja ( nieświadome

wyolbrzymianie objawów chorobowych)

• udawanie choroby

Intelekt i osobowość

• upośledzenie / otępienie
• osobowość:

- specyficzne zmiany osobowości
- zmiana osobowości
- dezintegracja osobowości

Zespoły zaburzeń

psychicznych

•

zespoły definiowane

patogenetycznie
- zespoły endogenne
- zespoły somatogenne
- zespoły psychogenne

Zespoły definiowane

objawowo

• z. otępienny

-

narastające ograniczenia: pamięci i

uczenia się, zdolności rozumowania,
komunikacji, orientacji, tożsamości
- zmiany uczuciowości, motywacji
- postępujące: zmiany osobowości, spadek
samodzielności

• z. upośledzenia umysłowego

Zespół amnestyczny

• zaburzenia zapamiętywania informacji
• różnego stopnia utrata pamięci faktów

i zdarzeń dawnych

• dezorientacja w czasie, miejscu
• konfabulacje
• zachowana uwaga, przytomność,

ogólny poziom sprawności poznawczej

• różnego stopnia bezradność, apatia

Zespół wyłączenia

przytomności

•

nadmierna senność

• stan półśpiączki (sopor)
• stan śpiączki (coma)

Zespół przymglenia

prostego

•

zaburzenie jakościowe

przytomności

• objawy przymglenia
• zespół zagubienia

Zespół splątania

• przymglenie z ekspresją bezradności
• splatanie wypowiedzi
• chaotyczna, mało produktywna

aktywność ruchowa z niepokojem

• głęboka dezorientacja
• znaczna niepamięć zdarzenia
• zróżnicowany czas trwania

(dni – tygodnie)

Zespół majaczeniowy

(delirium)

• różnego stopnia zamącenie

świadomości

• iluzje i omamy
• interpretacje urojeniowe
• wahania tempa przeżywania i nastroju
• dezorientacja allopsychiczna
• narastanie wieczorem i w nocy
• niepamięć fragmentaryczna epizodu
• zróżnicowany czas trwania

Zespół zamroczeniowy

• ograniczenie lub zniesienie kontaktu
• zachowanie odbiegające od typowych dla

danej osoby

• zmiana tempa przeżywania
• cechy sztywności zachowania-

stereotypie

• dezorientacja auto- i allopsychiczna
• nagły początek i koniec
• niepamięć epizodu
• zamroczenie jasne

(działanie

zorganizowane)

Zespół asteniczny

• poczucie osłabienia, niewydolności
• stałe poczucie zmęczenia
• nadwrażliwość na bodźce
• niewielkie zmiany nastroju i

aktywności

• zmiany impulsywności popędowej
• różne, mało specyficzne skargi

somatyczne

Zespół omamowy

(halucynoza)

• omamy różnej modalności –

najczęściej słuchowe

• częste interpretacje urojeniowe
• zmiany nastroju
• zachowana przytomność
• tendencja do przewlekania się

i zaostrzania objawów

• najczęściej alkoholowa

Zespół katatoniczny

• ograniczenie lub zniesienie kontaktu
• osłupienie lub pobudzenie
• parakinezy – katalepsja, automatyczna

uległość, negatywizm

• czasem urojenia oniryczne
• ekspresja pantomimiczna wyraża

różne nastroje

• stereotypie, perseweracje, iteracje
• niepamięć (postać receptoryczna),

odtwarzanie wspomnień (efektoryczna)

Zespół urojeniowy prosty

• urojenia pojedyncze, bez

charakterystycznej struktury

• różne objawy towarzyszące: deficyty

poznawcze, wahania nastroju,
aktywności

• różna dynamika i czas trwania

Zespół paranoiczny (obłęd)

• system urojeniowy paranoiczny
• motywowana urojeniowo aktywność

intencjonalna

• adekwatne zabarwienie przekonań i

działań urojeniowych

• zwykle paranoiczne cechy osobowości
• zwarta struktura osobowości
• przebieg długotrwały
•

Np.: prześladowczy, wielkościowy, zazdrości

Zespół paranoidalny

•

urojenia paranoidalne Np.: odsłonięcia

• omamy: głównie rzekome słuchowe oraz inne
• zaburzenia aktywności, rozgraniczania,

tożsamości

• rozkojarzenie myślenia
• zubożenie myślenia i uczuciowości,

ograniczenie aktywności z niedostosowaniem,
ambiwalencja

• zmiany nastroju, anomalie spostrzegania
• dezintegracja osobowości
• przebieg przewlekający się

Zespół parafreniczny

• urojenia o cechach pośrednich pomiędzy

paranoicznymi a paranoidalnymi

• omamy – zwłaszcza słuchowe słowne,

węchowe, cenestetyczne

• działania motywowane przeżyciami

wytwórczymi

• nieznaczne rozkojarzenie, zubożenie

myślenia, wahania nastroju

• ew. nieznaczna dezintegracja osobowości
• przewlekły lub przewlekający się

przebieg

Zespół dezorganizacji psychicznej

(hebefreniczny)

•

dezorganizacja zachowania,

uczuciowości, wypowiedzi

• dezorganizacja myślenia
• zwykle wyraźny autyzm
• urojenia słabo uchwytne, na drugim

planie, podobnie omamy

• znaczna dezintegracja osobowości
• przebieg przewlekły z zaostrzeniami

Zespół depresyjny

• obniżenie nastroju
• zahamowanie napędu
• często myśli, zamiary lub działania

„s”

• lęk oraz czasem związany z nim

niepokój lub pobudzenie ruchowe

• skargi i dolegliwości somatyczne,

zaburzone rytmy biologiczne

Zespół maniakalny

• podwyższenie nastroju
• przyspieszenie napędu
• często impulsywne zachowania

emocjonalne i popędowe

• bagatelizowanie problemów

somatycznych, zaburzonych rytmów
biologicznych

Zespoły nerwicowe

• zespół fobii
• zespół lękowy
• zespół natręctw
• zespoły konwersyjne
• zespoły dysocjacyjne
• zespoły o postaci somatycznej
• zespół derealizacji – depersonalizacji

Specyficzne zmiany

osobowości

• schizoidalna
• paranoiczna
• dysocjacyjna
• chwiejna emocjonalnie
• anankastyczna
• lękliwa
• zależna