Wśród licznych wynalazków, które

ludzkość zawdzięcza starożytnym

Chinom wynalazek papieru wyróżnia się

się tym, że znane są zarówno osoba

wynalazcy, jak i data dokonania

wynalazku: Caj Lun (Tsaj Lun) w 105 r.

po n. Chr.

Cesarz Ho Ti nakazał Caj Lunowi ,

kierującemu w randze ministra

płatnerzami i warsztatami Jak pisał Fan

Yeh, Caj Lun stworzył ideę wytwarzania

takiego materiału z łyka drzewnego,

odpadów konopnych oraz sieci rybackich

i w 105 r. przedłożył on cesarzowi raport

wraz z próbkami

otrzymanego materiału, a cesarz

pochwalił jego talent. Fan Jeh stwierdził,

że od tej chwili nie było nikogo, kto nie

posługiwałby się tym wynalazkiem,

zwanym papierem księcia Caj.

Najstarsze zabytki
piśmiennictwa pochodzą z III
tysiąclecia p.Chr., co nie
wyklucza
prawdopodobieństwa, iż
Egipcjanie znali pismo już
wcześniej. Pismo egipskie
czyli hieroglify, należy do
najstarszych na świecie
i pozostawało tajemnicą aż
do 1822 r., kiedy to odczytał je
Jean Francois Champollion
(1790-1832), posługując się
m.in. kamieniem z Rosetty
odkrytym w czasie inwazji
napoleońskiej na Egipt w 1798
r. Kamień ten zawierał tekst w
językach greckim i egipskim.

Najbardziej znanym
przykładem
zastosowania pisma
demotycznego jest
Kamień z Rosetty.
Demotyka jest jednym
z trzech charakterów
pisma wyrytych
w sławnym
kamieniu obok
hieratyki i alfabetu
greckiego.

Pismo hieratyczne utrwalano
najczęściej na zwojach
i arkuszach papirusowych,
ostrakonach. Stosowano do
tego pędzelek z trzciny
i "czarnego tuszu".

Pismo to dominowało do przez dwa i pół tysiąca lat, dopiero ok.
600 r. p.Chr. zostało wyparte przez inną kursywę - demotykę. Od
tego okresu używano go jedynie do tekstów o charakterze
religijnym, stąd wzięła się nazwa pisma hieratika (zapis
kapłański). Najpóźniejsze dokumenty hieratyczne pochodzą z III
w. n.e.. Hieratyka była zapisywana w układzie pionowym a od
okresu XII dynastii - poziomym (od prawej do lewej).

Gdy Egipt zaczął ulegać

wpływom kultury greckiej

ukształtował się nowy

rodzaj pisma oparty na

alfabecie greckim. Do tegoż

alfabetu Egipcjanie dodali

siedem znaków tworząc w

ten sposób pismo

koptyjskie. Weszło ono do

użytku ok. III w. n.e.

Posługiwali się nim

chrześcijanie egipscy,

których zwano Koptami.

W 1845 r. odkryto dawną stolicę państwa

asyryjskiego - Niniwę. Pięć lat później

natrafiono na bibliotekę króla

Assurbanipala. Zachowało się z niej m.in.

20 tys. tabliczek glinianych

z charakterystycznym pismem.

Zostało przejęte przez

Babilończtków po podbiciu

Mezopotamii w II w. p. Chr.

Używali go jej dawni mieszkańcy

Sumerowie. Charakterystyczny

kształt pisma był rezultatem

żłobienia w tabliczkach z

miękkiej gliny rylcem

wykonanym z trzciny lub kości o

trójkątnym przekroju. Zespoły

kresek pionowych, poziomych i

ukośnych oznaczały całe wyrazy,

z czasem przekształcając się w

pismo sylabowe. Po upadku

państwa asyryjskiego ustąpiło

ono miejsca literowemu pismu

aramejskiemu.

Kultura chińska należy do najstarszych na

świecie. Pierwsze książki chińskie

powstawały na kościach łopatkowych

zwierząt m.in. jeleni, skorupach żółwi,

rozciętych laskach bambusowych oraz

tabliczkach drewnianych, na których

żłobiono znaki pisarskie, które następnie

zalewano atramentem za pomocą cienkiej

rurki bambusowej. Do czasów współczesnych

nie dotrwał żaden z wymienionych rękopisów

chińskich. Przyczyniła się do tego między

innymi działalność cesarza Szy-huangati,

który w roku 213 p.Chr. nakazał spalenie

wszystkich ksiag chcąc w ten sposób

udaremnić działalność swych przeciwników.

Nie spowodowało to jednak zahamowania

rozwoju kulturalnego Chin. Próbując

nadrobić stratę przystąpiono z większym

zaangażowaniem do działalności literackiej.

Zmiana materiału pisarskiego

z papirusu na pergamin

wpłynęła na modyfikację

pisma. Gładki pergamin

pozwalał na kreślenie linii

zaokrąglonych. Tak powstała

uncjała. Pismo to zaczęto

stosować na początku naszej

ery. Najstarszy zachowany

zabytek z tym stylem

pochodzi z III w., są to

inskrypcje z

Timigadu.

W VII w. uncjała przestała być

używana do pisania całych

kodeksów, długo jeszcze

używano jej do pisania

nagłówków.

Około V w. p. Chr. wyodrebniło się pismo w trzech
odmianach: wschodniej (używane w koloniach jońskich
w Azji Mniejszej i Attyce), południowej (używane na Krecie
i wyspie Thera) i zachodniej (używane w
Peloponezie, Tessali, koloniach greckich w południowej Italii
i na Sycylii).

TABLICE

TABLICE

WOSKOWE

WOSKOWE

Etruskowie panowali w Rzymie

od VIII do końca IV w. p.Chr.,

wtedy to pobili ich Latynowie -

władcy środkowej i północnej

części półwyspu Apenińskiego.

Późniejsi Rzymianie

przystosowali niektóre litery

alfabetu greckiego (w

zachodniej odmianie) do

dźwięków swojej mowy i tak

powstało pismo łacińskie. Łacina

była przez całe średniowiecze

jedynym językiem w Europie

Zachodniej posiadającym pismo,

dlatego pisma narodowe

powstawały poprzez

przystosowywanie tego zapisu

do dźwięków konkretnej mowy.

NARZEDZIA

NARZEDZIA

PISARSKIE W

PISARSKIE W

RZYMIE

RZYMIE

Pismo arabskie wywodzi

się z pisma

aramejskiego,

rozwinęło się

i rozpowszechniło w

Arabii wraz z islamem.

Przyjęte zostało przez

kraje muzułmańskie,

które posługiwały się

innymi językami, obecnie

stosowane jest w

państwach Afryki

północnej, należy do

najbardziej

rozpowszechnionych

pism na świecie

Pismo jest
podstawowym
elementem kultury,
warunkującym jej
rozwój. Dzięki temu,
że słowo żywe zostało
zapisane, największe
skarby myśli ludzkiej
z okresu wielkich
kultur zachowały się
i stały się
własnością pokoleń
następnych.

Nie wyklucza się. Że

Sweynheym i Pannartz mogli

znać to pismo z dzieł

wspomnianego Adolfa Ruscha

ze Strassburga. Ta pierwsza

antykwa miała jeszcze cechy

pisma gotyckiego i nazywana

jest niekiedy gotyko-antykwą.

W roku 1470 wenecki drukarz Drukarz i nakładca głównie

dzieł klasyków greckich i łacińskich Aldus Manutius

drukował antykwą, która ze względu na swój krój – obok

antykwy Jensona – uważana jest za najpiękniejsze pismo

włoskiego Odrodzenia. Sławy przysporzyła Manutiusowi

zastosowana po raz pierwszy w druku kursywa

(italika). Ten nowy rodzaj pisma drukarskiego

zastosowany w Wenecji w 1501 r., znalazł wielu

naśladowców.

We Francji w pierwszej połowie XVI w.

rozpoczął działalność grawer i odlewnik

czcionek Claude Garamond. Będąc pod

wpływem Geofrey Tory'ego (ówczesnego

grafika, projektanta nowych proporcji budowy

liter) Garamond stworzył antykwę, której krój

pozbawiony cech pisma odręcznego, stanowi

szczytowe osiągnięcie francuskiej odmiany

antykwy renesansowej. Przez przeszło 200 lat

była ona wzorem dla późniejszych twórców

krojów pism i odlewników czcionek.
Antykwa Garamonda zamyka okres rozwoju

pisma drukowanego, wzorowanego na

kapitałach rzymskich i minuskułach karoliny.

Antykwy renesansowe nazywane są niekiedy

mediewalami (łac. Medievalis =

średniowieczny).

Najbardziej

reprezentatywnym

pismem drukarskim

epoki baroku stała się

antykwa Baskerville'a.

Anglik John Baskerville w

swoim piśmie uwydatnił

dużą różnicę między

cienkimi i grubymi

kreskami liter a szeroką

formą rysunku zapewnił

dobrą czytelność

i wyrazistość.

Okres antykw

klasycystycznych (zwanych

także neoklasycznymi)

zapoczątkowała grupa pism

drukarskich, których forma

podporządkowana jest

subtelnej technice

miedziorytu. Antykwy

Giambattisty Bodoniego

(Parma, 1800 r.), Piotra

Didota (Paryż, 1800 r.) i

Justusa Walbauma (Weimar,

1810 r.) posiadają podobne

cechy. Ich surowość i

prostota doskonale

odzwierciedlały panujący

wówczas w sztuce i

architekturze neoklasycyzm.

Kilka uwag omawiających
cechy charakterystyczne tych
pism podane jest w innym
miejscu. Nazwy krojów pism
sugerować mogą
pochodzenie („egipskie”) lub
dziwaczność („groteskowe”).
Nazwa pierwszej z
wymienionych grup pism
pochodzi stąd, że powstało
ono w okresie dużego
zainteresowania sprawami
starożytnego Egiptu.

z Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego” w

Bodzentynie

Opracowała
:

Anna

Anna

Kucała

Kucała