RYBY NASZYCH WÓD

Autor

Halina Mieszkowicz

PODZIAŁ WÓD NA ZIEMI

oceany i morza

Morze
Bałtyckie

Ocean
Spokojny

wody śródlądowe

Jezioro

Hańcza

Staw w

Zwierzyńcu

Rzeka

Dunajec

Strumi

eń

PORÓWNANIE

ŚRODOWISKA

LĄDOWEGO I WODNEGO

Środowisko

Czynniki
środowiska

wodne lądowe

gęstość

duża

mała

ilość tlenu

3,5%

21%

ilość dwutlenku
węgla

1,7%

0,03%

wahania
temperatury

małe

duże

oświetlenie
zewnętrzne

rozproszone

pełne

UDZIAŁ PROCENTOWY RYB

W PODTYPIE KRĘGOWCÓW

gady

OGÓLNIE O RYBACH

Ryby zamieszkują morza gorące

i podbiegunowe oraz wody słodkie.

Wiele gatunków odbywa wędrówki stale

lub okresowo, w związku z

odżywianiem, rozrodem i zmianami

temperatury. Jest to najliczniejsza grupa

kręgowców. Pod względem regulacji

temperatury ciała są zmiennocieplne.

Cechuje ich olbrzymia różnorodność

kształtów i wielkości. Żywią się zarówno

pokarmem roślinnym, jak

i zwierzęcym. W większości są

jajorodne. Występuje zapłodnienie

zewnętrzne. Niektóre ryby opiekują się

potomstwem.

PRZYSTOSOWANIA RYB DO

ŻYCIA W WODZIE

• Skrzela
• Płetwy
• Linia naboczna
• Pęcherz pławny
• Łuski
• Śluz
• Opływowy kształt ciała
• Barwa ciała

BUDOWA ZEWNĘTRZNA

CIAŁA RYBY

Głowa

Płetwy
piersiowe Płetwy

brzuszne

Tułó
w

Płetwy
odbytowe

Płetwa
ogonowa

Ogo
n

Płetwa
grzbietow
a

SYSTEMATYKA RYB

TYP:Strunowce
PODTYP: Kręgowce
GROMADA:

Ryby

PODGROMADA:

Kostnopromieniste

(posiadają szkielet

kostny)

RZĄD:

Śledziokształtne

RZAD:

Karpiokształtne

RZĄD:

Węgorzokształtne

RZĄD:

Okoniokształtne

PODGROMADA:

Spodouste

(mają szkielet chrzęstny, są pozbawione

pęcherza

pławnego) )

PRZEGLĄD RYB

ŁOSOŚ

Ryba wędrująca z morza do
rzek, gdzie odbywa tarło;
większość młodych ginie, ale
część powraca do morza,
gdzie osiąga dojrzałość; u
dorosłych samców dolna
szczęka jest hakowato wygięta
ku górze; zamieszkuje
zlewiska pn. części
O. Atlantyckiego; w Polsce
— w  M. Bałtyckim, w 
dorzeczach Wisły i Odry.

KARP

Ryba słodkowodna; kształt

ciała zwykle silnie wygięty, na

górnej wardze karpia znajdują

się dwa krótkie, miękkie wąsiki,

a w kącikach paszczy- po

jednym dłuższym ; dojrzewa

w 3–4 roku, podczas tarła (maj)

samica składa do 700 tys.

ziaren ikry; żywi się

bezkręgowcami i roślinami

wodnymi.; poza hodowlami

występują osobniki

wprowadzone do rzek i  jezior

tylko w  celu zarybienia bądź

postacie zdziczałe.

WĘGORZ

Ryba dwuśrodowiskowa;

odbywa wędrówki do Morza

Sargassowego, które jest

miejscem tarła; larwy,

unoszone prądem

zatokowym, biernie

przemieszczają się do

wybrzeży Europy, co trwa

3 lata; jako małe węgorze

wpływają do rzek, gdzie

osiągają dojrzałość; dorosłe

osobniki wracają do

M. Sargassowego, gdzie po

złożeniu i zapłodnieniu jaj

giną .

MAKRELA

Żyje ławicami w morzach;
żywi się skorupiakami
planktonowymi, mięczakami
i drobnymi rybami; grzbiet
ciemnozielony, brzuch jasny;
występuje w pn. części
O. Atlantyckiego,
w M. Śródziemnym,
M. Czarnym i M. Bałtyckim;
duże znaczenie gospodarcze
(spożywana w stanie świeżym,
wędzonym i w konserwach).

SUM

Jedna z  największych ryb

żyjących w  Polsce (dł. do 3

m, masa do 300 kg, dożywa

35 lat); skóra bez łusek;

oliwkowozielony brzuch; 3

pary wąsów; drapieżny,

żeruje gł. nocą, żywi się

rybami, płazami, także

drobnymi ssakami, ptakami

i  padliną; w  okresie tarła

może odbywać wędrówki;

mięso smaczne, spożywane

lokalnie.

ŚLEDŹ

Ryba dł. 10–50 cm; ciało

wrzecionowate, bocznie

ścieśnione; żyje ławicami;

odbywa wędrówki

pokarmowe i  rozrodcze na

tarliska u  wybrzeży lub na

ławicach podmor.; zależnie

od wielkości, wieku i  rasy

samica składa od 10 tys.

do ponad 100 tys. jaj;

młode dojrzewają w  wieku

3 lat lub później; dł. życia

20–25 lat; występuje w 

wodach pn. części O.

Spokojnego i

 Atlantyckiego, w Bałtyku.

LIPIEŃ

Jedyny rodzaj ryb z 

rodziny łososiowatych;

obejmuje

4 gat. i  wiele podgat.;

żywi się bezkręgowcami,

także ikrą; zamieszkuje

czyste, bystre rzeki

(rzadko jeziora) Europy,

pn. Azji i  Ameryki Pn.;

w  Polsce zasiedla górne

dorzecza Wisły, Odry i 

rzeki Pomorza; ceniony

w  wędkarstwie.

SZPROT

Ryba z  rodziny

śledziowatych;

ubarwieniem i  kształtem

przypomina śledzia;

planktonożerny; tworzy

ławice; odbywa

wędrówki pokarmowe i

 rozrodcze; zamieszkuje

morza europejskie; duże

znaczenie gospodarcze,

w  połowach na

M. Bałtyckim 3 miejsce

po dorszu i  śledziu;

ceniony w  przetwórstwie

rybnym (tzw. szprotki).

LESZCZ

Ryba z  rodziny
karpiowatych; ciało silnie
spłaszczone bocznie, grzbiet
czarniawozielony, boki i 
brzuch jasne; początkowo
żyje blisko brzegów, żywiąc
się planktonem, po 2 latach
schodzi w  głębie i  żywi się
większymi bezkręgowcami;
zamieszkuje eur. jeziora
nizinne i  rzeki powoli
płynące, również wody
półsłone; w  Polsce
pospolity (Odra).

CIOSA

Ryba z  rodziny
karpiowatych; żywi się
gł. skorupiakami i 
drobnymi rybami;
żeruje w  wysłodzonych
częściach mórz, na
tarło wchodzi do rzek;
występuje w 
zlewiskach mórz:
Bałtyckiego, Czarnego,
Kaspijskiego i  Jez.
Aralskiego; w  wodach
Polski rzadka (Warcie);
jadalna.

SARDYNKA

Ryba z  rodziny

śledziowatych; typowo

ławicowa, ciepłowodna,

odbywająca wędrówki

tarłowe i  pokarmowe; żywi

się planktonem; zamieszkuje

pelagial O. Atlantyckiego od

cieśn. La Manche do

Wysp Kanaryjskich, a  także

M. Śródziemne i  M. Czarne;

duże znaczenie gospodarcze,

dostarcza tłustego,

smacznego mięsa,

spożywanego w  konserwach.

BRZANA

Zasiedla rzeki w

środkowym biegu; w tych

odcinkach była do

niedawna gatunkiem

przewodnim; dziś jest

gatunkiem wyraźnie

zanikającym; tarło odbywa

w dopływach większych

rzek, na podłożu żwirowo

– kamienistym; mięso

smaczne, ikra w  okresie

tarła trująca; występuje

w Sanie i Wisłoce; gatunki

drobne często hodowane

w  akwariach.

DORSZ

DORSZ, ryba morska; ubarwienie

marmurkowo-oliwkowe, brzuch i 

linia boczna — białe; na podbródku

wąs; drapieżny, żywi się gł. rybami

i  skorupiakami dennymi; tarło

odbywa zimą i  na wiosnę; tarliska

ras atlantyckich znajdują się przy

brzegach Norwegii, wokół W.

Owczych, Islandii i  na M.

Północnym; pospolity w  pn. części

O. Atlantyckiego i  O. Spokojnego

oraz w  przyległych morzach,

w rybołówstwie mor. zajmuje

2 miejsce (po śledziu); z  wątroby

dorsza otrzymuje się tran, wit. A i 

D oraz pasty rybne.

GŁOWACZ

Ma 

dużą głową i 

szeroką paszczę; skóra

chropawa wskutek

obecności w  niej

kostnych tworów,

łuskami

bywa pokryta

tylko częściowo;

pęcherza pławnego

brak; ryba;

drapieżna;

przebywa

w wodach

śródlądowych

– potokach,

dopływie

Drwęcy i jeziorze

Hańcza; morzach strefy

zimnej umiarkowanej.

RYBY CHRONIONE

• Ciosa
• Kiełb
• Piekielnica
• Różanka
• Piskorz
• Śliz
• Koza
• Jesiotr zachodni

ZNACZENIE RYB

• Stanowią ogniwo w łańcuchach

pokarmowych

• Dostarczają mięsa o dużych

wartościach odżywczych

• Mączka rybna jako pasza dla zwierząt
• Tran skuteczny przeciw krzywicy
• Niektóre ryby są bioidentyfikatorami
• Hodowla ryb akwariowych jest pasją

dla ludzi