Wpływ czynników

psychicznych

na zdrowie somatyczne

Modele wyjaśniające

zależność zdrowie

choroba:

• model biomedyczny

• model biopsychospołeczny
(holistyczny)

Na wyodrębnnienie się

modelu biomedycznego

miały wpływ:

• Filozofia Kartezjusza –
dualizm
duszy i ciała;
• Redukcjonizm (zjawiska
chorobowe
można sprowadzić do pojęć z
zakresu
nauk ścisłych);
• Odkrycia naukowe (wirusy,
bakterie,
witaminy).

•

Choroba ma swe źródło w

nieprawidłowościach w
obrębie struktur ciała (zmiany
biochemiczne);

• Zdrowie definiowane jest jako
nieobecność choroby;

• Zjawiska psychologiczne, stany
psychiczne nie są
związane z funkcjami ciała;

• Pacjent jest „ofiarą ” „nieszczęśliwego
trafu” i nie
ponosi odpowiedzialności za pojawienie
się choroby
i jej przebieg;

• Pacjent jest przedmiotem oddziaływań
specjalistów
i wymagana jest od niego pełna gotowość
do
wypełniania ich zaleceń.

Model biomedyczny

–

założenia

• Patologia „proces chorobowy” wymaga
diagnozy
biomedycznej i dotyczy narządu, układu.
Natomiast
choroba dotyka całego człowieka, jego
najbliższe
otoczenie, grupę społeczną;

• Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób,
więc w jego
spektrum zainteresowania zawiera się
również
człowiek i jego otoczenie;

• Ważnym elementem pracy klinicysty jest
poszanowanie zdania pacjenta, uznanie
jego
spojrzenia na zdrowie i chorobę i
umożliwienie mu
wyrażenia swoich trosk, niepokojów i
oczekiwań.

Model biopsychospołeczny –

założenia:

Przykład: ujęcie sytuacji ciąży i

porodu

MODEL BIOMEDYCZNY

MODEL HOLISTYCZNY

Poród jest sytuacją kryzysową i

wymaga zarządzania dla

bezpieczeństwa

Poród jest naturalnym i

normalnym procesem

Leki i aparatura są niezbędne

dla prawidłowego porodu

Leki i aparatura wykorzystywane

są jedynie gdy zachodzi taka

potrzeba

Poród jest procesem fizycznym,

który można kontrolować za

pomocą leków i interwencji

Instynkt i emocje są składowymi

procesu narodzin

Duchowość nie jest

uwzględniana

Poród zawiera komponenty

duchowe

Ciąża i poród są okresem

podwyższonego ryzyka i

wymagają nadzoru medycznego

Ciąża i urodzenie dziecka są

wyrazem zdrowia

Personel medyczny jest

niezbędny dla wyniku ciąży.

Personel ma kontrolę

Ciało kobiety wie jak rodzić.

Kobieta ma kontrolę

Poród naturalny jest

barbarzyństwem. Znieczulenie

jest konieczne

Świadoma kobieta, mająca

wsparcie emocjonalne i fizyczne

jest w stanie rodzić komfortowo

z niewielką pomocą

farmakologiczną

Koncentracja na patologii

Koncentracja na pięknie aktu

narodzin

Czynniki warunkujące

powstanie choroby

somatycznej

1. Ukształtowana w dzieciństwie
specyficzna konstelacja cech

osobowości;

2. Sytuacja, która wystąpiła tuż

przed

zachorowaniem, a która

reaktywuje

stary konflikt;

3. Konstytucjonalna (najczęściej

wrodzona) słabość danego
narządu.

Kierunki badań nad

udziałem czynników

psychicznych w etiologii

chorób somatycznych:

1. Predyspozycje

osobowościowe

do

zachorowania;

2. Związek czynników

sytuacyjnych

z

zachorowaniem;

3. Związek

zachowania

z

zachorowaniem.

Osobowość -

choroba

• pewne cechy osobowości (np.
tłumienie
uczuć) zwiększają
prawdopodobieństwo
wystąpienia choroby przy
współwystępowaniu innych
czynników
ryzyka;

• jest to zależność probalistyczna;

Zależność

probabilistyczna:

oznacza, że występowanie
określonych właściwości
osobowości nie przesądza o
zachorowaniu, ale może przy
współwystępowaniu innych
czynników ryzyka zachorowania
doprowadzić do choroby.

Czynniki sytuacyjne a

wystąpienie choroby

Osoby, które zapadają na
choroby psychosomatyczne
przechodzą w okresie
poprzedzającym zachorowanie
wiele sytuacji stresowych.

Skala stresu wg Holmesa i Rahe

Social Readjustment Rating Scale (SRSS)

• Śmierć bliskiej osoby (100)
• Rozwód (75)
• Zawarcie małżeństwa (50)
• Zwolnienie z pracy (47)
• Ciąża (40)
• Nowy członek rodziny (39)
• Zmiana stanowiska pracy (36)
• Duża pożyczka na dom (31)
• Kłopoty z szefem (23

Niektóre stresory, ocenione w
punktach:

Zależność pomiędzy natężeniem

stresu a możliwością zchorowania

(wg Holmesa i Rahe)

150 - 199 jednostek
stresu

=

37% szansa choroby
w
ciągu kolejnych 2 lat

200 - 299 jednostek
stresu

= 51% szansa choroby

ponad 300 jednostek
stresu

= 79% szansa choroby

Zachowanie a

wystąpienie choroby

somatycznej

Typy zachowania

/osobowości/radzenia sobie ze

stresem a zdrowie i choroba

TYP A

Wysoki poziom energii,
tendencja do rywalizacji,
wrogość

TYP B

Przeciwieństwo A; spokojny,
nie rywalizuje, zadawala się
tym co ma

TYP C

Wypiera emocje, unika
konfliktów, stara się być miły

TYP D

Negatywne emocje,
pesymizm, ukrywanie emocji

Jest to zespół jawnego
zachowania się, lub
styl życia, dla którego typowe
są:

• Skrajna rywalizacja i walka o
osiągnięcia,

• Agresywność (czasami silnie
tłumiona),

• Pośpiech, niecierpliwość,
pobudliwość,

• Nadmierna czujność,

• Wybuchowy sposób mówienia,

• Napięcie mięśni twarzy,

• Poczucie presji czasu,

• Nadmierna odpowiedzialność.

Wzór
Zachowania A:

Przekonania osób o Wzorze
Zachowania A:

1.Stale trzeba się sprawdzać.

Samoocena i poczucie wartości
uzależnione jest od oceny otoczenia.

2.Nie ma uniwersalnej zasady

moralnej, a wartości mają charakter
materialny

3.Nie dysponuje się środkami,

które pozwoliłyby na wykazanie
się. Jest to źródłem niepokoju,
napięcia, podejrzliwości i wrogości.

• Negatyw  WZA

• Cechy:

- Łagodność,

- Brak pośpiechu,

- Tendencja do
poddawania się
prądowi życia,

- Umiejętność odprężania
się,

- Łatwiejsza satysfakcja.

Wzór

Zachowania B

Ogniwa między WZA i

chorobą:

• ogniwo psychofizjologiczne;

• niezdrowy styl życia;

• uruchomienie ewolucyjnie
zaprogramowanego mechanizmu
śmierci.

Programy modyfikacji

Zachowań Typu A dla dzieci

1. Pomyśl o własnym zdrowiu.
2. Bądź bardziej cierpliwy.
3. Współdziałaj a nie rywalizuj.
4. Dlaczego zachowujemy się

agresywnie?

5. Jak redukować zachowania

agresywne?

6. Jak opanować gniew?
7. Nie daj się stresowi.
8. Uwierz w siebie.

Emocje prowadzą do
choroby gdy:

- mają przewlekły charakter;

- są przeciwstawne co do

znaku;

- są prawdzie krótkotrwałe,

ale

zbyt silne.

Drogi wpływu czynników

psychicznych na rozwój

choroby somatycznej:

•

poprzez procesy fizjologiczne;

• poprzez strategie radzenia sobie
ze stresem,
które prowadzą do
bezpośredniego
uszkodzenia tkanek;

• poprzez strategie radzenia sobie
ze stresem
sprzeczne z zachowaniami
adaptacyjnymi
mającymi na celu zachowanie
życia.

Dziękuję za

uwagę.