TECHNIKI

BADAŃ

PEDAGOGICZNY

CH

OBSERWACJA

[...] dziewięćdziesiąt procent wiedzy,

jaką zdaje nam się, że posiadamy,

czerpiemy [...] z obserwacji, a nie z

własnego życia [...].

José

Saramago

METODA



jest to zespół teoretycznie uzasadnionych
zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych
obejmujących na ogół całość postępowania
badacza zmierzającego do rozwiązania
określonego problemu naukowego.



jest pojęciem najszerszym w stosunku do
techniki i narzędzia badawczego. wyróżniamy
następujące metody:
Eksperyment pedagogiczny
Monografia pedagogiczna
Metoda indywidualnych przypadków
Sondaż diagnostyczny
Metoda egzaminacyjna

EKSPERYMENT
PEDAGOGICZNY



metoda

badań określonego wycinka

rzeczywistości wychowawczej polegająca
na wywołaniu bądź zmienieniu przebiegu
procesów przez wprowadzenie do nich
nowego czynnika i obserwowaniu zmian.
Jest on szczególnym rodzajem obserwacji
ale różni się od niej złożoną strukturą i
większą ilością narzędzi (długopis,
ankieta, itp. ) badacz.



Techniki eksperymentalne: to technika
jednej grupy; grup równoległych;



technika rotacji.



Metoda indywidualnych przypadków –
jest to analiza jednostkowych losów ludzi
uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze
lub na analizie konkretnych zjawisk natury
wychowawczej ujmowanych przez pryzmat
indywidualnych biografii ludzi z postawieniem
na opracowanie

diagnozy

przypadku lub

zjawiska w celu podjęcia działań
terapeutycznych.



Studium – należy to

przeanalizować indywidualny
przypadek.



Sondaż diagnostyczny – to sposób gromadzenia
wiedzy o atrybutach strukturalnych i
funkcjonalnych zjawisk wych. instytucjonalnie
nie zlokalizowanych (np. przestępczość) na
podstawie badań specjalnie dobranej grupy
reprezentującej populację ogólną, w której
zjawisko badane występuje. (zjawisko
narkomanii, przestępczości).



Badania sondażowe obejmują zjawiska społeczne
o znaczeniu istotnym dla wychowania, ponadto
stany świadomości społecznej, opinie, poglądy
określonych zbiorowości, procesy, narastania
badanych zjawisk, ich tendencje i nasilenia.
Typowa technika badawcza to badanie
ankietowe lub wywiad (jego narzędziem jest
kwestionariusz)



Monografia pedagogiczna – met. która prowadzi
do opisu instytucji wychowawczych, placówek
(domu dziecka, kultury) w celu gruntownego
rozpoznania ich struktury, instytucji, zasad i
efektywności działań oraz do opracowania
koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
mono=1; grafia –opis



Metoda egzaminacyjna – jej podstawą jest
zadanie np. w postaci test, wypracowani itp.



Niezbędnym warunkiem skutecznych
oddziaływań wychowawczych jest wszechstronne
poznanie dziecka.



Poznać ucznia to znaczy przede wszystkim podać
jego charakterystykę , która może dotyczyć
różnorodnych cech osobowości czy form
zachowania.
Najbardziej przydatna dla poznawania drugiej
osoby w warunkach pracy wychowawczej jest
obserwacja , która według miedzy innymi
Łobockiego ,

Babskiej i Sztumskiego
jest

metodą

badawczą ,

a z kolei według Pilcha
jest

techniką

.



Obserwacja - jedna z podstawowych
metod badawczych w

naukach społecznych

, stosowana przede wszystkim w socjologii,
etnologii,

antropologii

i

psychologii

.

Istnieje wiele metod obserwacyjnych
różniących się przede wszystkim stopniem
ingerencji obserwatora w obserwowane
sytuacje, sposobami rejestracji i analizy
oraz czasem trwania.



Obserwacja (wg. Sztumskiego) celowe ,
ukierunkowane i zamierzone oraz
systematyczne postrzeganie badanego
przedmiotu , procesu lub zjawiska.



Obserwacja jest najbardziej elementarną

metodą

poznania.



Z kolei Pilch przez obserwację rozumie , że
jest to czynność badawcza polegająca na
gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń
zmysłowych.



Istotą tej metody badawczej jest to , że
badacz nie ingeruje w naturalny przebieg
zjawisk , które chce zbadać.
Obserwacja jako

metoda

charakteryzuje się

cechami :
- obiektywność : zapewni obserwacji
postępowanie polegające przede wszystkim
na tym , że obserwator nie ujmuje faktów i
zdarzeń pod kątem własnych oczekiwań,
uprzedzeń czy nastawień emocjonalnych
- wierność : jest to cecha polegająca na
rejestrowaniu faktów wolnych od
zniekształceń rzeczywistości
- celowość : szukanie odpowiedzi , dlaczego i
w jakich warunkach dane zjawisko
występuje.



Obserwacja powinna być przeprowadzona
w celu rozwiązania ściśle i w pełni
określonego zadania sformułowanego
wcześniej.
- systematyczność i planowość : powinna
trwać ciągle i być przeprowadzona wedle
określonego systemu pozwalającego
spostrzegać obiekty wielokrotnie

i w różnych warunkach
jego występowania.



Planowość polega na tym , aby ta metoda była
stosowana według ustalonego planu
odpowiadającego celom obserwacji.



Pozwala to skoncentrować się na tym , co
najbardziej istotne
- wnikliwość : powinna poszukiwać
uwarunkowań i zależności przyczynowo-
skutkowych miedzy nimi
- wyczerpująca :powinna doprowadzać do
ujęcia wszystkich istotnych elementów.



Do najważniejszych cech badacza
należą : zdolność obserwacyjna i
spostrzegawczość. Nie powinien on
ingerować w przebieg zjawisk oraz
wywoływać określonego rodzaju
zachowania.



Podział obserwacji :
● ze względu na czas :

-

ciągła

: jest spostrzeganiem faktów na przestrzeni

dłuższego czasu
-

próbek czasowych

: jest spostrzeganiem w krótkich

odcinkach czasu , badacz z góry określa przedziały
czasowe , w których będzie dokonywał obserwację.
Otrzymane dane wykorzystuje się do określenia
różnorodności , częstości i czasu występowania
danego zjawiska
-

próbek zdarzeń

: badacz z góry określa, jakie

zdarzenia chce obserwować , czeka na nie i
dokładnie je rejestruje. Zachowanie obserwowanego
obiektu jest związane z sytuacją , to znaczy , że
pojawienie się danej sytuacji wyzwala określone
zachowanie

●

ze względu na treść :

- całościowa

: jest to spostrzeganie pełnego i całościowego

obrazu rzeczywistości

-

częściowa

: to spostrzeganie wybranych aspektów

rzeczywistości

● ze względu na liczbę przedmiotów :

- jednostkowa

: występuje, gdy obserwacja dotyczy jednego

przedmiotu

-

kompleksowa

: gdy, obserwacja ujmuje zespół przedmiotów,

zjawisk uzupełniających się wzajemnie

● ze względu na cel :



otwarta

: zmierza do tego , by na jej podstawie zaplanować

badania lub dalszą obserwację



systematyczna

: to planowe i powtarzające się gromadzenie

spostrzeżeń w celu wykrycia zależności między zjawiskami



● ze względu na sposoby dokonywania :

- bezpośrednia

: badający nie tylko zbiera dane , ale ma również

możliwości sprawdzenia wiarygodności tych danych odwołując się do
innych metod badawczych np. do wywiadu , do eksperymentu . Istnieje
źródło deformacji , którym jest sam badający . Od jego obiektywizmu
skrupulatności zależy rzetelność uzyskanych wyników obserwacji
-

pośrednia

: badający nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma

wpływu na ich powstawanie

- kontrolowana

: obserwacja jest prowadzona w oparciu o określone

narzędzia np. kwestionariusz , schematy, które pełnią dwojaką
funkcję : służą do gromadzenia spostrzeżeń i są czynnikiem
kontrolującym prawidłowość prowadzonej obserwacji
-

niekontrolowana

: jest to obserwacja prowadzona bez narzędzi

systematyzujących . Jest to również obserwacja planowa , ale
przeprowadzana swobodnie
-

jawna

: jest wtedy , gdy badani wiedzą o tym , że są przedmiotem

zainteresowań obserwatora . Można uzyskać fałszywe dane o
zachowaniu
-

ukryta

: stosuje się ją w celu wyeliminowania przyczyn zachowań

nienaturalnych u badanych . Obserwacja ta pozwala na uchwycenie
autentycznych zachowań .

POMOCNICZE TECHNIKI STOSOWANE
W OBSERWACJI MOŻNA PODZIELIĆ NA
:



- niestandaryzowane, które posiadają
taką cechę, że gromadzą

materiał

bez

wyróżniania poszczególnych zagadnień i
aspektów oraz bez umiejscowienia
czasowego. Są to np.: notatki, opisy,
filmy, fotografie
- standaryzowane, które są doskonalszą
techniką gromadzenia materiałów, gdyż
następuje to z wyróżnieniem
poszczególnych problemów i zagadnień
z równoczesnym ujęciem czasowym.



Należy do nich

arkusz obserwacyjny

, który

jest wcześniej przygotowanym
kwestionariuszem z wytypowanymi
zagadnieniami, które objąć ma obserwacja.
Notuje się wszelkie spostrzeżone fakty,
zdarzenia, okoliczności mające związek z
danym zagadnieniem. Notowania mogą być
oznaczone datą.



Do technik standaryzowanych należy również

dziennik obserwacji

, który kategoryzuje

spostrzeżenia ze względu na czas pojawienia
się określonych faktów lub zmienności
procesów w badanych grupach. Prowadzony
jest w postaci zapisów dziennych.



Techniki standaryzowane mają wiele zalet,
gdyż pozwalają na wcześniejszą typologię
zagadnień, która zapobiega przeoczeniu
przez badającego któregoś z nich oraz
nadaje kierunek badaniom. Ponad to daje
możliwość wykrycia zależności, na które
warto zwrócić uwagę w dalszych

badaniach.



Należy pamiętać, że poprawnie
zorganizowana obserwacja wymaga
zwracania uwagi na takie warunki jak :
1. Wstępna znajomość przedmiotu
obserwacji.
2. Jasne sformułowanie zagadnień i celów

obserwacji.

3. Bliższe poznanie przedmiotu
obserwacji.
4. Szczegółowe skonstruowanie

koncepcji badań.



Obserwacja jest jedną z najważniejszych

metod

otrzymywania informacji o

świecie, jednak nie jedyną i żeby jej nie
przeceniać, a także, aby uzyskać
wiarygodną wiedzę, należałoby ją
uzupełnić innymi metodami zdobywania
danych. Natomiast rezultaty uzyskane
dzięki obserwacji powinny być w dalszym
ciągu procesu poznawczego opracowane
za pomocą porównywania, analizy, syntezy
i uogólnienia operacji myślowych.