Amerykański wymiar 

bezpieczeństwa

Struktura porządku 

międzynarodowego, jedno – 

czy wielobiegunowy świat

• Międzynarodowa konstelacja w XIX wieku charakteryzowała się 

istnieniem sześciu- ośmiu silnych biegunów wśród około 30 państw. 
W początkowym okresie zimnej wojny w XX wieku były dwa 
bieguny, ale liczba państw zwiększyła się do ponad 
siedemdziesięciu. Obecnie jest tylko jeden biegun, ale liczba krajów 
sięgnęła niemal 200. Nieuchronnie zatem duża część ich działań 
podejmowana jest na szczeblu regionalnym, a nawoływanie do 
"przywracania równowagi" zachwianej przez USA stało się 
instrumentem stymulowania współpracy i sposobem uprawiania 
polityki w jednobiegunowym świecie.

Najważniejsza jednak konsekwencja jednobiegunowości świata to 
brak rywalizacji o hegemonię.To doprawdy zdumiewające, ale 
dzisiaj nawet koronowane głowy nie mogą być tak pewne swojej 
przyszłości jak Ameryka. Ta może spać spokojnie.

Pojęcie ładu 

międzynarodowego

Ład (porządek, system) międzynarodowy – to zbiór 
podmiotów międzynarodowych połączonych wzajemnymi 
relacjami o charakterze politycznym, ekonomicznym, 
społecznym, informacyjnym, militarnym itp. i działający 
wedle przyjętych wspólnie lub narzuconych reguł 
(konwencji, dyktatu, prawa międzynarodowego).

Każdy ład międzynarodowy charakteryzują zatem trzy 
elementy:

a) rodzaje podmiotów międzynarodowych; 
b) charakter relacji między podmiotami;
c) zasady funkcjonowania podmiotów w ramach danego 

ładu.

Łady międzynarodowe w historii od 

XX w. 

• Wersalski (międzywojenny)
• Jałtański (zimnowojenny)
• Pozimnowojenny
• …….. Przyszły Po-

pozimnowojenny?

Ewolucji ładu 

międzynarodowego

Istotą każdego ładu był i jest system autoregulacji, sterowania, 
decydowania: to, kim jest sternik, regulator, decydent, główny aktor? 
Zmiana charakteru regulatora powoduje zmianę typu ładu.

• Ład westfalski – bez dominującego aktora, czyli - wszyscy są równymi 

uczestnikami ( system bezbiegunowy)

• Ład wiedeński (i wersalski) – wielu, kilku realnych decydentów 

(wielobiegunowy)

• Ład jałtańsko-poczdamski – dwóch realnych decydentów 

(dwubiegunowy), plus regulator pomocniczy (ONZ)

• Ład pozimnowojenny – jeden realny decydent (jednobiegunowy), plus 

pomocniczy (ONZ)

Prognoza przyszłej ewolucji ładu 

międzynarodowego

Jaki może być dalszy ciąg 
dotychczasowej ewolucji? Czyli: w 
jakim kierunku może ewoluować 
obecny ład międzynarodowy? 

Westfalski

ZEROBIEGUNOWY

Wiedeński/wersalski

WIELOBIEGUNOWY

Jałtański/zimnowojenny

DWUBIEGUNOWY

Pozimnowojenny

JEDNOBIEGUNOWY

0

1

2

Wiel
e

Liczba 
centrów 
(biegunów)

1815/191
8

1945

1989

201
0

1648

Możliwości

DWUBIEGUNOWY 

(konfrontacyjny, 

kooperacyjny)

A) USA + Chiny?

Pozimnowojenny

JEDNOBIEGUNOWY

Westfalski

ZEROBIEGUNOWY

Wiedeński/wersalski

WIELOBIEGUNOWY

Tu 
jesteśmy!!
!

WIELOBIEGUNOWY

A) Skorygowany

B) Klasyczny koncert 

mocarstw

Jałtański/zimnowojenny

DWUBIEGUNOWY

Jałtański/zimnowojenny

DWUBIEGUNOWY

JEDNOBIEGUNOWY

A) Pax Americana

Westfalski

BEZBIEGUNOWY

Westfalski

BEZBIEGUNOWY

ZEROBIEGUNOWY 

Powestfalski, Westfalski 

skorygowany (ONZ)

Ewolucja systemu 

bezpieczeństwa

• Zauważyć można, że mamy do czynienia 

raczej z wielobiegunowością w 
stosunkach międzynarodowych, niż z 
jednym biegunem – Stanami 
Zjednoczonymi. Niektórzy sugerują nawet 
stwierdzenie, że dzisiejszy świat znów przybrał 
postać świata dwubiegunowego, a mianowicie 
terrorystów oraz antyterrorystów. Obserwując 
i analizując wydarzenia początku XXI wieku 
czasami trudno się z tym nie zgodzić.