BADANIA

SĄDOWO-LEKARSKIE

Medycyna sądowa – specjalność medyczna zajmująca się

zagadnieniami dotyczącymi życia i śmierci w świetle prawa.

Jej szczegółowe zainteresowania dzieli się na: tanatologię,

toksykologię, traumatologię i serohematologię,

Medycyna sądowa jest ściśle związana z kryminalistyką-

stanowi jeden z jej elementów. Specjaliści medycyny sądowej

zajmują się sekcjami zwłok, oględzinami żywych -

poszkodowanych, ustalaniem ojcostwa itp.

Medycy sądowi są pomocni również w dociekaniu prawdy

historycznej, są np. obecni przy ekshumacjach zwłok.

Medycyna sądowa jest specjalizacją lekarską inną niż

patomorfologia

Niektóre czynności procesowe muszą

być wykonane z udziałem biegłych
lekarzy. Takimi czynnościami są
oględziny i „otwarcie zwłok” czyli
sekcja (art. 209KPK) , oględziny i
otwarcie zwłok po wyjęciu z grobu
czyli ekshumacji (art. 210KPK),
oględziny ciała (art. 208KPK),
badania podejrzanego lub
oskarżonego (art.74 KPK), oględziny i
badania pokrzywdzonego i świadka
(art. 192KPK)

• Kiedy dowody zostają zebrane, zaś w wyniku

zdarzenia dochodzi do śmierci ofiary, na scenę

wkracza następny specjalista – lekarz medycyny

sądowej. Proces zbierania dowodów zostaje

przeniesiony do prosektorium (lub w przypadku

napaści lub gwałtu do gabinetu lekarskiego).

Rozpoczyna się tzw. proces autopsji. Słowo

„autopsja” tłumaczy się na jęz. polski jak

„zobaczenie na własne oczy”. 

Praca lekarza rozpoczyna się już podczas oględzin

miejsca zdarzenia. Najważniejsze etapy pracy

jakie ma przed sobą to:

• 1. stwierdzenie śmierci; 

2. ustalenie czasu śmierci;

3. ustalenie czy śmierć nastąpiła w

wyniku samobójstwa czy działania

osób trzecich;

4. przeprowadzenie sekcji zwłok;

5. przeprowadzenie identyfikacji

ofiary w razie takiej potrzeby;

6. no i oczywiście mnóstwo

papierkowej roboty podczas

dokumentacji procesu.

SĄDOWO LEKARSKA SEKCJA ZWŁOK

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

art. 209. § 1. Jeżeli zachodzi podejrzenie

przestępnego spowodowania śmierci,
przeprowadza się oględziny i otwarcie
zwłok.

§ 2. Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w

postępowaniu sądowym sąd, z udziałem
biegłego lekarza, w miarę możności z
zakresu medycyny sądowej. W wypadkach
nie cierpiących zwłoki oględzin dokonuje
Policja z obowiązkiem niezwłocznego
powiadomienia prokuratora.

art. 209. c.d. § 3. Oględzin zwłok dokonuje się na

miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia
biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać
lub poruszać zwłoki można tylko w razie
konieczności.

§ 4. Otwarcia zwłok dokonuje biegły w obecności

prokuratora albo sądu. W postępowaniu przed
sądem przepisy art. 396 § 1 i 4 stosuje się
odpowiednio.

§ 5. Do obecności przy oględzinach i otwarciu zwłok

można, w razie potrzeby, oprócz biegłego,
wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy
zmarłemu. Z oględzin i otwarcia zwłok biegły
sporządza opinię z zachowaniem wymagań art.
200 § 2.

CEL SEKCJI – USTALENIE

 czasu śmierci,
 przyczyny śmierci,
 rodzaju obrażeń z określeniem narzędzi od

których powstały,

 charakteru obrażeń i okoliczności w jakich mogły

powstać,

 udzielnie odpowiedzi na konkretne pytania

prokuratury

Ekshumacja

• (z łac. extra = poza, na zewnątrz,

humus = gleba) — wydobycie zwłok

lub szczątków w celu dokonania

oględzin sądowych, lekarskich (np.

aby ustalić bądź potwierdzić

przyczynę zgonu) lub w celu

przeniesienia ich do innego grobu

(np. z leśnych mogił wojennych na

cmentarze lub bliżej miejsca

zamieszkania żyjących krewnych).

Nadzór nad ekshumacją sprawuje właściwy

powiatowy lub portowy inspektor sanitarny. O
ekshumacji należy też zawiadomić na piśmie
zarząd cmentarza. Ekshumacja zwłok i szczątków
jest dopuszczalna w okresie od 16 października
do 15 kwietnia, z tym że właściwy powiatowy lub
portowy inspektor sanitarny może dopuścić
wykonanie ekshumacji w innym czasie, przy
zachowaniu ustalonych przez niego środków
ostrożności. Ekshumację przeprowadza się we
wczesnych godzinach rannych (rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w
sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami
ludzkimi

EKSHUMACJA

PODSTAWY PRAWNE KODEKS

POSTĘPOWANIA KARNEGO

• Art. 210. W celu dokonania oględzin

lub otwarcia zwłok prokurator albo

sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z

grobu.

Przebieg sekcji :

oględziny odzieży
oględziny zewnętrzne zwłok,
oględziny wewnętrzne zwłok



otwarcie jamy czaszkowej

otwarcie jam opłucnowych
otwarcie jamy brzusznej

Dodatkowe techniki :

otwarcie uszu wewnętrznych
otwarcie kręgosłupa
preparowanie naczyń krwionośnych
skrwawienie narządów szyi

Opinia sądowo-lekarskiej

sekcji zwłok zawiera:

Stwierdzone zmiany

1.urazowe
2.chorobowe
3.charakterystyczne dla doznanego rodzaju

śmierci
4.stan zwłok przy znamionach rozkładu
5.cechy śmierci nagłej lub powolnej
6.cechy ostrej niewydolności krążeniowo-
oddechowej

OGLĘDZINY CIAŁA

art. 208 KPK

Oględzin lub badań ciała, które mogą

wywołać uczucie wstydu, powinna
dokonać osoba tej samej płci, chyba
że łączą się z tym szczególne
trudności; inne osoby odmiennej płci
mogą być obecne tylko w razie
konieczności.

Oględzin ciała dokonuje się w celu stwierdzenia

urazów, obrażeń ciała, kalectwa, choroby
zagrażającej zdrowiu. Powinny one zostać
dokładnie opisane w opinii biegłego. Opinia ta
powinna zawierać, oprócz opisu stwierdzonych
śladów i obrażeń, również: określenie rodzaju
użytego narzędzia, czasu powstania obrażeń,
określenie skutków śladów i obrażeń. Widoczne
na ciele badanego ślady mogą być
sfotografowane i oznaczone na sylwetce osoby w
protokole oględzin. Podczas tego typu badań,
ujawnione ślady można przekazać do odrębnych
badań laboratoryjnych.

Takim badaniom ciała można poddać min. osoby

pokrzywdzone, w celu opisania obrażeń, oceny skutków, czy
określenia użytych narzędzi; osoby podejrzane- na których
ciele mogą znajdować się ślady po obronie ofiary; ofiary i
podejrzanego w przypadku przestępstwa seksualnego do
ustalenia śladów defloracji, obrażeń na ciele, oględziny ciała
mają na celu stwierdzenie obrażeń, kalectwa, różnych
uszkodzeń i urazów, jak również chodzi o możliwości
zapłodnienia. Oględziny ciała mogą mieć charakter
powierzchowny np. sprawdzanie, czy dana osoba ma
bieliznę na przedramieniu lub być bardziej szczegółowe.
Jeżeli oględziny takie mogą wywołać uczucie wstydu,
powinna dokonać ich osoba tej samej płci, chyba że łączą
się z tym szczególne trudności, osoby płci odmiennej mogą
być obecne przy takich oględzinach jedynie w razie
konieczności art. 208 k.p.k.

Oględziny osoby:

Dotyczące ciała osoby żywej są przeprowadzane
tylko w szczególnych wypadkach:
na osobie poszkodowanej, by stwierdzić rodzaj
obrażeń i ustalić występowanie śladów
kryminalistycznych
na ofierze małoletniej w celu ustalenia, czy na
podstawie somatycznych znamion rozwoju
biologicznego sprawca mógł wiedzieć, że osoba
nie ma ukończonych 15 lat
na osobie sprawcy poszukuje się obrażeń
powstałych w wyniku popełniania przestępstwa
oraz śladów kryminalistycznych.
Oględziny ciała przeprowadza lekarz.
Oględzinom podlegają wszelkie uszkodzenia ciała,
zabrudzenia na ciele, odzieży i posiadanych
przedmiotach.

Oględziny zwłok:

Na miejscu zdarzenia należy najpierw ustalić czy

dana osoba faktycznie nie żyje oraz czy istnieją
jakieś szansę na udzielenie jej pomocy. Jeżeli
żadna z tych wersji nie wchodzi w grę wówczas
mamy do czynienia ze zgonem. Co powinien
ustalić lekarz. Należy udokumentować wygląd i
ułożenie zwłok, tożsamość osoby nieżyjącej,
widoczne obrażenia, ślady na samych zwłokach,
przypuszczalną przyczynę i czas zgonu. Sytuację
powinny dodatkowo obrazować fotografie,
schematy zwłok. Po wszelkich niezbędnych
czynnościach należy umieścić zwłoki w
specjalnych workach i przetransportować do
prosektorium. Oględzin zwłok dokonuje
prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd z
udziałem biegłego lekarza z zakresu medycyny
sądowej..

W wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin

dokonuje policja z obowiązkiem niezwłocznego
powiadomienia prokuratora. Oględzin dokonuje
się na miejscu ich znalezienia. Nie można do
czasu przybycia biegłego oraz prokuratora lub
sądu przemieszczać zwłok, chyba że zachodzi
taka konieczność. Chodzi tutaj o ustalenie
obrażeń, kolejności ich powstawania i ich wpływu
na zejście śmiertelne, ustalenie czasu śmierci,
określenie narzędzi i ich związku z
poszczególnymi obrażeniami, umożliwienie
rekonstrukcji przebiegu zdarzeń oraz wysunięcie
odpowiednich wniosków. Oględzin zwłok dokonuje
się również po ich wyjęciu z grobu. Art. 210 k.p.k.

Czynność tę dokonuje się gdy bezpośrednio po

śmierci zaniechano sekcji i nie ustalono przyczyny
śmierci, a pojawiły się nowe okoliczności
wcześniej nieznane, np. informacja o otruciu.
Ekshumacja zwłok może dotyczyć samych zwłok
lub tylko ich szczątków ludzkich. Mogą one
znajdować się w różnym stanie, zależy to od
czasu jaki upłynął od śmierci oraz warunków\, w
jakich znajdowały się zwłoki. Przy zwłokach
zeszkieletowanych podstawowe znaczenie ma
określenie ich wieku, wzrostu, płci. Badania te
ułatwiają identyfikację osobniczą, przez
informacje o złamaniach, przebytej chorobie.
Zwłoki gnilne przeobrażone pozwalają na
rozpoznanie niektórych schorzeń i umożliwiają
pobranie tkanek do dalszego badania
biologicznego i toksykologicznego. Ekshumacja
jest użyteczna jeżeli zachodzi potrzeba
identyfikacji człowieka na podstawie uzębienia,
kośćca

DZIĘKUJĘ 

Karolina Kańska 