UBEZPIECZENIA

SPOŁECZNE

R Y S H I S T O R Y C Z N Y

1

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Początków

ubezpieczeń

społecznych

można

doszukiwać

się

już

w

średniowieczu.

Genezę

nowożytnych

ubezpieczeń społecznych wiązać wszakże
należy z rewolucją przemysłową XIX
wieku. Okres praktycznej realizacji idei
ubezpieczeniowych

został

zapoczątkowany niemieckimi ustawami,
których inicjatorem był … kanclerz Otto
von Bismarc!

Źródło: J. Wantoch-Rekowski, Składki na ubezpieczenie emerytalne. Konstrukcja i
charakter prawny, Toruń 2005, s. 17; T. Liszcz, Ubezpieczenie społeczne i zaopatrzenie
społeczne w Polsce, Kraków-Lublin 1997, s. 12; B. Pisz, Zarys dziejów ubezpieczeń
społecznych na ziemiach polskich do 1990r., Warszawa 1995, s. 5; T. Zieliński,
Ubezpieczenia społeczne pracowników, Warszawa-Kraków 1994, s. 33.

2

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Warto pamiętać, że idea PRZYMUSOWEGO
ubezpieczenia nie była autorskim pomysłem
Otto von Bismarca. Autorem tej koncepcji jest
Jean Charles Simonde de Sismondi (1819r.).

Źródło: E. Grabowski, Ubezpieczenia społeczne w państwach współczesnych, Warszawa 1923, s. 13-
14.

3

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Polska odzyskała niepodległość w 1918r. Na terenach
byłych

zaborów

funkcjonowało

różne

ustawodawstwo. Również w sferze ubezpieczeń
społecznych.

Trwające wiele lat prace nad zunifikowaniem i
spolszczeniem prawa ubezpieczeń społecznych
zaowocowały uchwaleniem tzw. ustawy scaleniowej –
ustawy z dnia 28 marca 1933r. o ubezpieczeniu
społecznym (Dz.U. nr 51, poz. 396). Weszła ona w
życie z dniem 1 stycznia 1934r. Zwraca uwagę
stosunkowo długi okres vacatio legis.

Polska odzyskała niepodległość w 1918r. Na terenach
byłych

zaborów

funkcjonowało

różne

ustawodawstwo. Również w sferze ubezpieczeń
społecznych.

Trwające wiele lat prace nad zunifikowaniem i
spolszczeniem prawa ubezpieczeń społecznych
zaowocowały uchwaleniem tzw. ustawy scaleniowej –
ustawy z dnia 28 marca 1933r. o ubezpieczeniu
społecznym (Dz.U. nr 51, poz. 396). Weszła ona w
życie z dniem 1 stycznia 1934r. Zwraca uwagę
stosunkowo długi okres vacatio legis.

4

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 24
października 1934r. o zmianie ustawy z dnia 28
marca 1933r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.
nr 95, poz. 855) dokonano nowelizacji ustawy
scaleniowej. W jej wyniku m.in. utworzono Zakład
Ubezpieczeń Społecznych.

Przyjęte w II RP rozwiązania polegały na
zastosowaniu modelu kapitałowego.

Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 24
października 1934r. o zmianie ustawy z dnia 28
marca 1933r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.
nr 95, poz. 855) dokonano nowelizacji ustawy
scaleniowej. W jej wyniku m.in. utworzono Zakład
Ubezpieczeń Społecznych.

Przyjęte w II RP rozwiązania polegały na
zastosowaniu modelu kapitałowego.

5

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

System ubezpieczeń społecznych w okresie II
RP nie zdążył okrzepnąć – przeszkodził temu
procesowi wybuch II wojny światowej.

Po zakończeniu wojny zaczęto systematyczną
odbudowę

instytucji

i

mechanizmów

ubezpieczeniowych.

Pierwszym

aktem

prawnym był dekret PKWN z 7 września 1944r.
o tymczasowych organach samorządu w
ubezpieczeniach społecznych.

6

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Początkowo przyjęte rozwiązania opierały się na

dorobku II RP. Stopniowo jednak zaczęto
wprowadzać nowe rozwiązania.

Z ważniejszych wydarzeń warto wymienić:

1)

uchwalenie ustawy z 20 lipca 1950r. o
Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,

2)

1951r. - zniesienie odrębnych składek na
poszczególne rodzaje ubezpieczeń,

3)

1955r. – likwidacja ZUS,

7

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

4)

1960r. – reaktywacja ZUS,

5)

1965r. – początek dualizmu w zakresie finansów
ubezpieczeń społecznych – część środków zostaje
objęta budżetem państwa, część zaś funkcjonuje
w ramach odrębnych funduszy celowych,

6)

1968r. – uchwalenie ustawy z 23 stycznia 1968r. o
funduszu emerytalnym,

7)

1986r. – uchwalenie ustawy z 5 listopada 1986r. o
organizacji

i

finansowaniu

ubezpieczeń

społecznych (weszła w życie 1 stycznia 1987r.) –
na jej mocy utworzono Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych (FUS)

8

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Warto pamiętać, że w okresie II RP w

Polsce funkcjonował tzw. kapitałowy

system ubezpieczeń społecznych. W

okresie 1944-1998 – system repartycyjny,

oparty na umowie międzypokoleniowej.

Od 1999r. realizowany jest w Polsce

model mieszany – połączenie systemu

repartycyjnego z kapitałowym.

9

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

1 stycznia 1999r. – ważna data w ubezpieczeniach
społecznych – wejście w życie historycznej (wg mnie)
reformy. Głównym aktem prawnym, dzięki któremu ta
reforma się dokonała, jest ustawa z 13 października
1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. To ona
wprowadziła m.in.:

1)

trzy filary,

2)

współfinansowanie składek przez pracowników,

3)

wyodrębnienie poszczególnych rodzajów ubezpieczeń
i składek,

4)

konta ubezpieczonych, płatników, etc.,

5)

Fundusz Rezerwy Demograficznej.

10

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Kolejna ważna data – rok 2011 – początek

demontażu istniejącego systemu,

poprzez ograniczenie składki

drugofilarowej (z 7,3% do 2,3%). Oznacza

to złamanie umowy społecznej z 1998r.

Kolejna ważna data – rok 2011 – początek

demontażu istniejącego systemu,

poprzez ograniczenie składki

drugofilarowej (z 7,3% do 2,3%). Oznacza

to złamanie umowy społecznej z 1998r.

11

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Rok 2012 może być przełomowym –

słyszymy o wydłużeniu wieku

emerytalnego, zrównaniu wieku

emerytalnego kobiet i mężczyzn…

Poczekajmy na ustawy…

12

Ubezpieczenia społeczne – rys historyczny

Po zapoznaniu się z rysem historycznym

proszę spróbować rozwiązań test.

Powodzenia!

W przypadku pytań czy wątpliwości –

proszę korzystać z forum.

13