Ospa wietrzna

Patryk Goławski

Edyta Wardak

Konrad Bujak

Czym jest ospa wietrzna?

Ospa wietrzna to choroba zakaźna
wywoływana przez kontakt z wirusem
ospy wietrznej i półpaśca. Wirus VZV
należy do rodziny wirusów opryszczki
i charakteryzuje się bardzo dużą
zaraźliwością. Choroba przenosi się
z człowieka na człowieka. W klimacie
umiarkowanym, zachorowania
najczęściej odnotowywane są późną
zimą i wczesną wiosną.

Jak dochodzi do zarażenia wirusem?

Głównym źródłem zakażenia jest człowiek chory
na ospę wietrzną. Wirus przenoszony jest drogą
kropelkową, przez kontakt bezpośredni
i pośrednio przez materiał świeżo
zanieczyszczony zawartością pęcherzyków
od chorej osoby. Uznaje się, że wykwity ospowe
(wysypka) mogą być źródłem zakażenia aż
do momentu wytworzenia się w ich miejscu strupka.
U kobiet ciężarnych możliwa jest również transmisja
wirusa przez łożysko od matki do płodu.
Źródłem zakażenia mogą być także osoby chore na
półpasiec, jednak prawdopodobieństwo przeniesienia
wirusa jest w tym przypadku dużo niższe

Rozprzestrzeniania się wirusa w

organizmie zarażonego.

Okres inkubacji wirusa, czyli wylęgania
się choroby – od momentu zakażenia
do chwili wystąpienia objawów trwa
średnio 14-16 dni. Tuż po zakażeniu,
wirus namnaża się w jamie nosowo-
gardłowej i okolicznych węzłach
chłonnych. Po 4-6 dniach przechodzi
do krwiobiegu, narządów
wewnętrznych (m.in. wątroby,
śledziony) i układu nerwowego.

Rozprzestrzenianie

zarażenia

Wirus ospy wietrznej i półpaśca
należy do grupy bardzo zakaźnych
wirusów. W 90% przypadków kontaktu
z osobą chorą na ospę wietrzną
dochodzi do zachorowania. Największe
prawdopodobieństwo zakażenia
występuje przy kontakcie z chorym
w okresie od 1-2 dni
przed wystąpieniem wysypki
do momentu powstania ostatniego
strupka.

Zarażenie a wiek

Charakterystyka objawów

Charakterystyczna wysypka występuje podczas
kolejnej fazy rozsiewu wirusa, trwającej od 3 – 7 dni.
Może ona pojawić się nie tylko na skórze, ale również
na błonach śluzowych (okolice jamy ustnej i nosowo-
gardłowej, rzadziej w obrębie śluzówek krtani i tchawicy,
odbytu, narządów płciowych, na rogówce i spojówkach).
Pęcherzyki na śluzówkach przechodzą w bolesne, płytkie
owrzodzenia. Uciążliwej wysypce skórnej w postaci
swędzących, grudkowo-pęcherzykowych wykwitów
zazwyczaj towarzyszy gorączka do 39 st.C i złe
samopoczucie.

Wykwity na ciele mogą być jednocześnie

w różnych fazach rozwoju.

Fazy wykwitów

W pierwszej fazie wysypka może pojawić się
na owłosionej skórze głowy, twarzy lub
tułowiu, a następnie rozprzestrzenia się
na kończyny. Na początku pojawiają się plamki,
szybko przekształcając się w grudki, a następnie
w pęcherzyki wypełnione klarowną treścią,
która mętnieje.
Po pęknięciu pęcherzyków tworzą się strupki,
po których odpadnięciu mogą pozostać płytkie
blizny. U dzieci bez zaburzeń odporności obserwuje
się obecność od kilkudziesięciu do kilkuset
wykwitów.

Jak rozpoznać ospę

wietrzną?

a) pierwsze zmiany pojawiają się najczęściej w okolicy głowy i szyi,

kolejne na tułowiu i kończynach

b) wysypka ma charakter uogólniony, ze szczególną koncentracją

zmian w obrębie tułowia,

c) średnica zmian wynosi od 1 do 4 mm,
d) zmiany wywołują silny świąd,
e) zmiany mogą wystąpić również na błonach śluzowych jamy

ustnej, gardła i narządów płciowych,

f) wysypka przebiega następująco: początkowo widoczne są

czerwone plamki przekształcające się w grudki, a na ich szczycie
występują pęcherzyki -treść pęcherzyków początkowo jest
przejrzysta, następnie mętnieje, a pęcherzyki przysychają i
pokrywają się strupkami,

g) w czasie choroby dochodzi od 3 do 5 wysiewów nowych

zmian tak więc równocześnie mogą występować zmiany w
różnym stadium rozwoju (plamki, grudki, pęcherzyki, strupki),
większość zmian ustępuje zwykle w ciągu 20 dni.

Pęcherz – pierwszy dzień

rozwoju

Pęcherze ospy na
plecach

Jak postępować w wypadku

zachorowania?

1.

Zawsze należy zgłosić się do lekarza.

2. Najważniejsze jest leczenie zmniejszające
świąd, które ma ograniczyć drapanie, a tym
samym ryzyko wystąpienia nadkażeń
bakteryjnych. Należy smarować swędzące
miejsca preparatami miejscowymi typu „puder
płynny”, które zawierają składniki
przeciwświądowe i miejscowo znieczulające a
także odkażające. W razie potrzeby lekarz może
zapisać ogólne środki zmniejszające świąd.

Jak postępować w przypadku

zachorowania? (cd.)

3. Należy pamiętać o higienie - regularne kąpiele w
letniej wodzie, obcinanie paznokci co zmniejsza
ryzyko zadrapań i zakażenia wykwitów bakteriami,
takimi jak paciorkowce lub gronkowce.
Jeśli pomimo pielęgnacji zaobserwuje się zakażenie
wykwitów, należy zgłosić się do lekarza – może
zachodzić konieczność zastosowania antybiotyku w
maści lub kremie. W niektórych przypadkach może
być konieczny antybiotyk podawany doustnie.
Szybka interwencja może uchronić dziecko przed
bliznami, które są wynikiem uszkodzenia skóry w
miejscu wystąpienia zakażenia.

Jak postępować w przypadku

zachorowania? (cd.2)

4. Jeżeli wystąpi gorączka można
stosować leki przeciwgorączkowe -
przeciwskazane są pochodne
kwasu salicylowego (Zespół Rey’a)
Doustne leki przeciwwirusowe mogą
skrócić czas utrzymywania się
dolegliwości i ich nasilenie. Nie są
zalecane u chorych z łagodnym
przebiegiem.

Powikłania

Najczęściej występujące powikłania ospy
wietrznej to:
• Powikłania neurologiczne – takie jak:

– ataksja móżdżkowa
– drgawki gorączkowe
– zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

• Skórne – nadkażenia bakteryjne skóry wywołane

przez gronkowce i paciorkowce. Mogą prowadzić
do ropni, ropowicy, róży, zapalenia tkanki łącznej
i martwiczego zapalenia powięzi. Zakażenia miejscowe
mogą przyczynić się do powstania szpecących blizn
na skórze chorego.

• Zapalenie żołądka i jelit
• Zapalenie płuc

Szczególnie narażeni na powikłania

VZV

Grupy osób szczególnie narażone na ciężki
przebieg choroby:

•

wcześniaki

•

dzieci poniżej 1 roku życia

•

młodzież powyżej 13 roku życia i osoby dorosłe

•

osoby z obniżoną odpornością

•

osoby z chorobami przewlekłymi

•

kobiety w ciąży

Ryzyko wystąpienia powikłań, w tym śmierci, jest 10-
20 razy większe u niemowląt i dorosłych niż
u dzieci w wieku 1-4 lat.

Jak uchronić się przed chorobą po

kontakcie z osobą zarażoną?

Osoby zdrowe, które miały kontakt
z osobą chorą na ospę wietrzną można
zabezpieczyć przed ciężkim
przebiegiem ospy wietrznej stosując
szczepienie. Szczepienie przeciwko
ospie wietrznej zastosowane
do 72 godzin po kontakcie zapewnia
ochronę przed zachorowaniem lub
łagodniejszy przebieg choroby.

Jak uchronić się przed chorobą po

kontakcie z osobą zarażoną? (cd.)

W przypadku osób z grup ryzyka, które nie
mogą zostać zaszczepione, po kontakcie
z potencjalnym źródłem zakażenia zaleca się
uodpornianie bierne, polegające na stosowaniu
hiperimmunizowanej immunoglobuliny
przeciw ospie.
Immunoglobulinę należy podać do 96 godzin
po kontakcie z osobą chorą na ospę wietrzną.
Działanie ochronne immunoglobuliny trwa
około 3 tygodnie od podania.

Profilaktyka

W Stanach Zjednoczonych od 1995 roku szczepienie
przeciw ospie wietrznej zostało włączone do Programu
Szczepień Powszechnych, dzięki czemu liczba osób
trafiających do szpitala w wyniku ciężkiego przebiegu
ospy wietrznej zmniejszyła się o blisko 88% w ciągu
7 lat od wprowadzenia szczepienia.

W Polsce szczepienie przeciw ospie wietrznej jest
zalecane przez Ministerstwo Zdrowia wszystkim
osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie
zostały zaszczepione w ramach szczepień
obowiązkowych oraz kobietom planującym ciążę,
które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną.

Kiedy szczepić przeciw ospie

wietrznej?

W 2010 roku w Polsce ponad 80% wszystkich
zachorowań na ospę wietrzną dotyczyło
dzieci do 9 roku życia, dlatego tak ważna
jest wczesna ochrona przed tym wirusem.
Cykl szczepienia składa się z dwóch dawek,
które powinno się podać w odstępie co
najmniej 6 tygodni.
Eksperci zalecają rozpoczęcie szczepienia
pomiędzy 13 a  23 miesiącem życia
dziecka. Drugą dawkę najlepiej podać
w odstępie od 6 tygodni do 3 miesięcy.

Obowiązkowe szczepienia – dla

kogo?

Szczepienie przeciw ospie wietrznej jest
obowiązkowe:

1. Dzieci z grup ryzyka do 12 roku życia:
• z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego

przebiegu choroby,

• z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
• zakażone HIV,
• przed leczeniem immunosupresją lub chemioterapią.
• oraz dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia w/w grup,

które nie przechorowały ospy wietrznej.

2. Dzieci narażonych na zakażenie ze względów
środowiskowych:
• dzieci do 3 roku życia, uczęszczające do żłobków, klubów

dziecięcych;

• dzieci z domów dziecka do 12 roku życia.

Statystyka zachorowań w

Polsce

Co prawda u większości dzieci ospa wietrzna
ma łagodny przebieg, jednakże istnieje realne
ryzyko wystąpienia powikłań i konieczności
pobytu w szpitalu.

W Polsce w ostatnich kilku

latach odnotowuje się ok.
140 000 przypadków zachorowań rocznie,
z czego 800-1100 chorych rocznie trafia
do szpitala w wyniku ciężkiego przebiegu
choroby. Spośród osób hospitalizowanych, aż
89% stanowią osoby wcześniej zdrowe,
bez zaburzeń odporności.

Ospa – raz w życiu?

Przebycie ospy wietrznej gwarantuje
uzyskanie odporności na całe życie,
jednak może nastąpić nawrót w
przypadku upośledzenia układu
odpornościowego (np. zakażenie
wirusem HIV). Po przechorowaniu wirus
ospy wietrznej pozostaje w organizmie
dziecka w stanie „uśpienia”.
Reaktywacja wirusa ospy wietrznej
może spowodować wystąpienie
półpaśca.

Dziękujemy za

uwagę !