Konflikty na kontynentach amerykańskich

Walka o równouprawnienie czarnej ludności w południowych stanach
toczyła się już od lat 50. W 1955 r. za sprawą Rosy Parks, doszło do
bojkotu autobusów w Montgomery. W 1957 r. współorganizatorzy
bojkotu i Martin Luther King utworzyli Konferencję Chrześcijańskich
Przywódców Południa (Southern Christian Leadership Conference –
SCLC), najbardziej znaną i najskuteczniejszą organizację walczącą o
prawa Afroamerykanówi zniesienie regulacji rasistowskich na
Południu (tak zwanych praw Jima Crowa). Organizacja ta, stosująca
zasadę nieposłuszeństwa obywatelskiego i niestosowania przemocy
nawet w obliczu bezpośredniej agresji członków Ku-Klux-Klanu,
zyskiwała coraz większą popularność nawet wśród białej klasy
średniej, a jej charyzmatyczny przywódca Martin Luther King w 1964
r. otrzymał pokojową Nagrodę Nobla.

Działania SCLC spotykały się jednak też z krytyką wielu radykalnych
środowisk czarnej ludności, wyznawców ideologii „Black Power”
(czarnej siły), preferujących bardziej aktywną walkę na rzecz
równouprawnienia, czasami przybierającą formy terrorystyczne. Ich
najbardziej znanymi przedstawicielami byli Malcolm X i ruch Czarnych
Panter.

Jedną z ostatnich akcji Kinga mających na celu wzmocnienie
słabnącej SCLC była zainicjowana w 1967 r. Akcja Biednych Ludzi
(Poor People’s Campaign), w ramach której chciano zainteresować
władze federalne problemami (nie tylko kolorowej) biedoty,
planując kolejny (drugi po marszu z 1963 marsz na Waszyngton.
Niedługo przed marszem 4 kwietnia 1968 r. King zginął w
Memphis od kuli zamachowca – J. E. Raya białego skazańca,
prawdopodobnie wynajętego przez grupy rasistowskie. Zabójstwo
to wywołało ogromną falę zamieszek czarnej ludności w całych
Stanach Zjednoczonych, podczas których palono i grabiono sklepy
i atakowano białych.

Akcje organizowane przez SCLC i inne organizacje obywatelskie
ludności afroamerykańskiej zakończyły się tylko połowicznym
sukcesem. W połowie 1968 r. doszło to tak zwanej
drugiejrekonstrukcji, podczas której zniesiono ostatnie regulacje
prawne dyskryminujące czarnych. Nie oznaczało to jednak
poprawy sytuacji ekonomicznej tej ludności, przeważnie żyjącej w
gettach, której ogólne położenie nie zmieniło się do dzisiaj.

W latach 30. XX wieku liczba członków klanu spadła, a w

1944

roku został on

czasowo rozwiązany. W 1945 roku wznowił działalność w stanie Georgia serią

linczów

, morderstw i podpaleń, tym razem nie wytworzył zwartej struktury, lecz

działał w formie luźno powiązanych grupek i frakcji.

Zdelegalizowany

1958

roku

odrodził się nielegalnie w latach sześćdziesiątych, w reakcji na wdrażanie w życie
Ustawy o Prawach Obywatelskich (Civil Rights Act). Klan nigdy jednak nie odzyskał
swej siły, obecnie składa się z kilku faszyzujących odłamów i nie liczy
prawdopodobnie więcej niż kilka tysięcy członków.
KKK złączył się później z innymi, mniejszymi organizacjami rasistowskimi, tworząc
Zjednoczone Klany Ameryki, którymi dowodził William Simmons. Głównymi
wrogami Klanu byli między innymi Martin Luther King, ówczesny prezydent Stanów
Zjednoczonych

Lyndon B. Johnson

i wszyscy inni, którzy nie zgadzali się z

"zasadami" ruchu. Popierali jednak politykę osób zgadzających się z nimi (np.

George Wallace

Za najbardziej niesławne grupy KKK uważa się Białych Rycerzy z Missisipi i grupę
Klanu z miasteczka

Birmingham

, nazywane Bombingham od serii zamachów

bombowych. Osoby popierające Ku Klux Klan wystawiały liczne "parady" na ulicach
swoich miast z propagandowymi transparentami takimi jak np. "KKKK" (Knights of
Ku Klux Klan - Rycerze Ku Klux Klanu), czy karykaturalnym wizerunkiem Martina
Luthera Kinga z obraźliwymi tekstami. FBI utrzymywało swoich szpiegów pośród
członków KKK, co w dużej mierze pomagało w rozprawianiu się ze złoczyńcami.
Wielu z nich brało udział w przestępczych skokach. Osoby należące do Ku Klux
Klanu posługiwały się najczęściej sznurem i

bronią palną

(zazwyczaj pistoletami).

Zdarzały się przypadki powieszenia, pobicia, postrzelenia, zastrzelenia, itp. Ku Klux
Klan wolał raczej zabijać swoich przeciwników innego wyznania i koloru skóry, niż
prowadzić

segregację rasową

Marsz na

Waszyngton



Marsz na Waszyngton (March on
Washington for Jobs and Freedom) -
demonstracja na rzecz podniesienia
płacy minimalnej i zniesienia
segregacji rasowej. Podczas marszu na
Waszyngton

Martin Luther King

wygłosił

słynne przemówienie znane później pod
tytułem

I Have a

Dream (Mam marzenie).



Marsz był legalny i odbył się 28 sierpnia

1963

. W praktyce ograniczył się do terenu

miasta Waszyngton. Obok Kinga
najważniejszymi jego organizatorami byli
A. Philip Randolph (który podobne
wydarzenie planował już w czasie
II wojny światowej) i

Bayard

Rustin. Wzięło w

nim udział kilkaset tysięcy ludzi różnych ras
(choć większość stanowili

Afroamerykanie

), a

liczbę demonstrantów szacuje się na ok.
200-250 tys. Marsz zakończył się pod

Pomnikiem Lincolna

, gdzie przemawiali

kolejni mówcy (w tym King).



Marsz na Waszyngton jest uważany za jedno
z przełomowych wydarzeń w walce z

segregacją rasową

w Stanach Zjednoczonych

. Udział w nim wzięli znani aktorzy

Charlton

Heston,

Sidney

Poitier czy Marlon Brando,

pisarz James Baldwin, przed zgromadzonymi
tłumami wystąpili m.in.

Joan Baez

Bob Dylan

Malcolm X

Malcolm X (ur. 19 maja

1925

jako Malcolm Little, zm.

21 lutego

1965 jako El-Hajj Malik El-Shabazz) – radykalny

przywódca ruchu

afroamerykańskiego

Stanach Zjednoczonych

Malcolm X był jedną z kluczowych postaci w okresie walki

Afroamerykanów o równouprawnienie. Do dziś dla wielu

młodych czarnych mieszkańców

gett

jest ikoną i wzorem

do naśladowania.

Nazwisko zmienił, by podkreślić, że nie zna tożsamości

swoich przodków z Afryki. Uważał, że czarni mieszkańcy

USA powinni zaprzestać używania nazwisk nadanych

przez właścicieli

niewolników

Na początku

lat 50. XX wieku

związał się z organizacją

Nation

of Islam. W tamtym okresie Malcolm X był

zwolennikiem czarnego separatyzmu i odrzucenia

wszelkiego współdziałania z białymi. Opowiadał się za

stosowaniem przemocy w celach samoobrony przed

białymi. Propagował hasła mówiące o dumie związanej z

przynależnością do czarnej rasy. Podkreślał, że na każdym

kroku dumę tę należy okazywać.

1964

wystąpił z Nation of Islam w następstwie konfliktu

z przywódcą tej organizacji, Elijahem Muhammadem.

Również w 1964 Malcolm X odbył pielgrzymkę do Mekki i

zmienił nazwisko na El-Hajj Malik El-Shabazz. W

następstwie pielgrzymki uznał, że wyznawany przezeń

islam

jest nie do pogodzenia z

rasizmem

i hasłami

czarnej supremacji

, głoszonymi przez Nation of Islam. Po

powrocie utworzył

Organizację Jedności

Afroamerykańskiej

Zginął zastrzelony podczas wiecu w

Harlemie

. Sprawcy

morderstwa nie zostali ustaleni, jednak jako podejrzanych

wymienia się przeważnie członków Nation of Islam bądź

handlarzy

narkotyków

Partia Czarnych Panter



Partia Czarnych Panter (Black Panther Party (BPP) albo Black Panther Party for
Self-Defense) – radykalna

amerykańska

organizacja polityczna utworzona w celu

ochrony

czarnej

mniejszości w

USA

i walcząca o jej prawa. Aktywna w

latach 60.

70. XX w.



Czarne Pantery zostały założone w październiku 1966 r. przez takich aktywistów
jak:

Aoki. Początkowo członkowie tego

ruchu opowiadali się za zbrojnym oporem wobec wszelkich aktów przemocy i
działaniem w interesie "afroamerykańskiej sprawiedliwości". Z biegiem czasu
filozofia partii uległa zmianie. Mimo że jej liderzy starali się ukazywać
"socjalistyczne" oblicze Czarnych Panter, to w rzeczywistości nowi członkowie
wstępowali do nich głównie ze względu na opinię jaka do niej przylgnęła (partia
była uważana wtedy za ośrodek "czarnego

rasizmu

"). W samym ruchu istniało

wiele odmiennych nurtów i rozbieżności, co do tego, jaką drogą Pantery powinny
podążać.



Grupa opierała swoje działanie na 10-punktowym programie, który nosił tytuł:
"Ziemia, chleb, mieszkanie, edukacja, odzież, sprawiedliwość i pokój". Pantery
żądały także zwolnienia ze służby wojskowej, uważając, iż "Afroamerykanie są
używani do zabijania i walki z innymi narodami na świecie, które tak jak Czarni są
prześladowane przez biały rasistowski rząd USA"

Rewolucja

kubańska

- walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych przeprowadzonych na

Kubie

w latach 1956-1959. Skierowana była przeciwko trwającej od roku

1952

krwawej dyktaturze

Fulgencio

Batisty.

Zdecydowane działania przeciw dyktaturze

gen.

Batisty zostały podjęte przez niewielką grupę działaczy

demokratycznych zorganizowana przez młodego adwokata

Fidela Castro

Ruz.

Podczas pobytu w Meksyku w 1955 Castro założył

Ruch 26 lipca

który szybko zyskiwał na popularności, i

zaczął organizować oddziały partyzanckie do ponownego podjęcia walki z

reżimem

Batisty. Drugą próbę

obalenia dyktatora Castro podjął 2 grudnia

1956

r. kiedy to jego 82 partyzantów dopłynęło z

Meksyku

starym amerykańskich jachcie

Granma

, wylądowało na wyspie i, podobnie jak 3 lata wcześniej, oddział

został rozgromiony przez wojska rządowe. Castro, ze słynnymi później dwunastoma towarzyszami, znaleźli
schronienie w niedostępnych górach

Sierra Maestra

Partyzantka Castro w 1958 rozszerzyła wtedy pole działania na góry Sierra del Cristal i Sierra de Nicaro,
rejon miast Manzanilla i Bahamo, a nawet pobliże stolicy Oriente – miasto Santiago de Cuba. Było to
spowodowane rozrostem liczebnym oddziałów partyzantki. Oczywiście Batista, gdy się tylko zorientował,
postanowił działać i w maju 1958 r. rozpoczął wielką operację antypartyzancką pod kryptonimem
"Verano", zakończoną fiaskiem i śmiercią półtora tysiąca żołnierzy Batisty. Rozgromienie tej akcji
spowodowało rozszerzenie walk partyzanckich. W październiku

1958

roku oddziały partyzanckie

dowodzone przez

Ernesto "Che"

Gueverę,

Camilo

Cienfuegosa i Jamie Vegę rozpoczęły walkę w kolejnych

dwóch prowincjach:

Las

Tunas i

Camagüey

Siły rządowe już nie były w stanie walczyć z ogromną partyzantką, do której masowo wstępowali chłopi
zwabieni reformą rolną. W wyniku sojuszu "Ruchu 26 lipca" z innymi organizacjami opozycyjnymi w lipcu
1958 r. powstały "Oddziały Cywilnego Zjednoczonego Frontu Walki Rewolucyjnej".
Ostateczna ofensywa nastąpiła w końcu grudnia 1958. Po trwającym tydzień szturmie, oddziały
rebelianckie zdobyły 1 stycznia 1959 roku Santiago de Cuba. Tego samego dnia skapitulowały koszary im.
Leoncia Vidal, ostatni punkt oporu sił batistowskich w mieście

Santa

Clara – stolicy prowincji

Villa

Clara.

Opór stawiany przez wojsko i policję załamał się ostatecznie na wiadomość o ucieczce Batisty, który w noc
sylwestrową odleciał do Dominikany. 2 stycznia 1959 roku rebelianci pod dowództwem Che Guevary
wkroczyli do Hawany. Wojna domowa pochłonęła około 30 tysięcy ofiar. Z początkiem następnego roku (

8 stycznia

1959

) oddziały Castro wkroczyły do

Hawany

Premierem został początkowo opozycyjny demokrata gen. Jose Miro Cardona, pozbawiony jednak tego
stanowiska w połowie lutego przez autentycznie popieranego przez ludność przywódcę partyzanckiego El
Comandante - Fidela Castro.

Fulgencio Batista
y Zaldívar

Fulgencio Batista y Zaldívar (ur.

16 stycznia

1901

- zm. 6 sierpnia 1973) -

kubański

polityk,

generał, prezydent w latach

-1944 i

latach

Batista wstąpił do armii w 1921. W

1933

przewodził

tzw. buntowi sierżantów, który obalił tymczasowy

rząd

Carlosa Manuela de

Céspedesa, który

wcześniej usunął rząd gen.

Gerardo Machado y Moralesa

. Prezydentem został

mianowany

Ramon Grau

, ale Batista, obejmując

stanowisko szefa sztabu armii, sprawował faktyczną

kontrolę nad poczynaniami prezydenta. W

październiku 1940 Batista został wybrany

prezydentem i był nim do 1944. Później, ze

względów konstytucyjnych, nie mógł być wybrany

ponownie. Udał się na dobrowolną emigrację na

Florydę

, aby powrócić na Kubę w

1952

Pod koniec lat 50. na tle narastającego kryzysu
ekonomicznego doszło do oporu wobec rządów

Batisty. Niewykluczony jest udział agentów

radzieckich w obalaniu władzy generała. Jednym z

przeciwników dyktatora był młody prawnik

Fidel Castro

. Początkowo chciał prawnie

doprowadzić do ustąpienia Batisty, lecz nie udało

mu się to. Po ataku na koszary Castro został

pojmany i osadzony w więzieniu w 1953. Na mocy
amnestii został przez Batistę ułaskawiony w maju

1955

i udał się na emigrację do

Meksyku

i USA.

Władza Batisty została obalona 1 stycznia 1959, a

on sam uciekł na Dominikanę. Później przebywał na

emigracji w Portugalii i

Hiszpanii

. Zmarł w

miejscowości

Guadalmina

w Hiszpanii.

Fidel Alejandro
Castro Ruz

Fidel Alejandro Castro Ruz (ur.

) – prawnik, od

do 24 lutego

i premier Republiki Kuby, pierwszy

sekretarz Komunistycznej Partii Kuby i przywódca

rewolucji kubańskiej (El Máximo Lider). Z racji

przewodzenia Armii Powstańczej w latach 1956-1959

popularnie nazywany El Comandante. Jego władza

praktycznie nie podlega ograniczeniom, stąd często

określany bywa mianem

dyktatora

Nie widząc prawnych sposobów walki z dyktaturą,

Castro zorganizował 165-osobowy oddział, który

26 lipca 1953 roku zaatakował koszary Moncada w

prowincji Oriente. Atak się nie powiódł. Połowa

atakujących zginęła. Castro i jego brat Raul zostali

schwytani. Fidela skazano na 15 lat więzienia. Na mocy

amnestii opuścił zakład karny

15 maja

1955

roku.

Przez kilka następnych miesięcy Castro próbował

walczyć z dyktaturą Batisty pokojowymi środkami. Gdy

nie przyniosło to rezultatów, wyjechał do Meksyku, by

zorganizować oddział partyzancki. Tam spotkał

Ernesto "Che

" Guevarę. Utworzyli

Ruch 26 lipca

Stopniowo siły Castro rosły, aż w końcu zgromadził on

pod swoim dowództwem 800 ludzi i zaczął odnosić

zwycięstwo za zwycięstwem. Z Kuby zaczęli uciekać

rezydenci amerykańskiej zorganizowanej

przestępczości (wyspa była wówczas popularnym

miejscem spotkań amerykańskiej mafii). Na Kubie

chętnie prowadzili interesy amerykańscy biznesmeni, a

wyspa była także popularnym i tanim krajem dla

turystyki

amerykańskiej. W końcu, opuszczony przez

USA, na ucieczkę zdecydował się (

1 stycznia

1959

roku)

Fulgencio Batista, co przypieczętowało zwycięstwo

rewolucjonistów.

Ernesto Rafael
Guevara de la
Serna

Ernesto Rafael Guevara de la Serna

(Ernesto Che Guevara,

pseudonim

Fernando Sacamuelas) (ur. 14 czerwca

, zm.

Higuera w

– rewolucjonista

, jedna z

głównych postaci

rewolucji kubańskiej

Z zawodu Guevara był lekarzem. Jeden z

przywódców rewolucji kubańskiej, a po jej

zwycięstwie członek

kubańskich

władz

państwowych i kierownictwa partii

komunistycznej. W 1965 walczył w Kongu i

Tanzanii. Od

1966

organizował oddziały

partyzanckie w

Boliwii

, gdzie został wzięty

do niewoli i zamordowany.

Kubie

Che Guevara jest traktowany jak

bohater narodowy, także w wybranych

krajach Ameryki Łacińskiej jest wspominany

jako mityczny wyzwoliciel. W różnych

krajach regionu znajdują się muzea oraz

pomniki Che Guevary.

Inwazja w Zatoce Świń 17-19 IV 1961 CIA – tzw. I kryzys karaibski



-19 kwietnia

1961

doszło do zorganizowanej przez CIA inwazji

uchodźców kubańskich w Zatoce Świń. Okazała się ona całkowitym
fiaskiem, a w rezultacie nacjonalizacji i konfliktu Stany Zjednoczone
zerwały stosunki dyplomatyczne z Kubą. W

1962

USA wprowadziły

embargo handlowe i blokadę morską Kuby i wpisały to państwo na listę
krajów popierających

terroryzm

. W październiku

1962

miał miejsce

kryzys kubański

, mający swoje źródło w obecności wojskowej

ZSRR

wyspie, który nieomal doprowadził do wybuchu wojny światowej.



W 1961 na Kubie wprowadzono system

monopartyjny

, jedynym legalnie

działającym ugrupowaniem politycznym stała się
Komunistyczna Partia Kuby. Od 1959 rozpoczęła działalność

opozycja

działająca przeciwko rządom Fidela Castro, która w połowie lat 60.
nabrała charakteru konspiracji i antykomunistycznej partyzantki. Jej
siedzibą stał się masyw górski Escambray, gdzie dochodziło do starć z
wojskiem i policją, chcących zlikwidować opór sił opozycyjnych. Opór
opozycji został złamany w kilka lat po przejęciu władzy w 1959, w efekcie
musiała ona kontynuować działalność na emigracji.

Kubański kryzys rakietowy – tzw. II kryzys karaibski

1962

Stan zagrożenia konfliktem między dwoma

supermocarstwami dysponującymi

bronią atomową

ZSRR

USA

, który miał

miejsce w dniach 15-28 października

1962

roku na

Kubie

. Był on spowodowany

rozmieszczeniem przez ZSRR pocisków
rakietowych średniego zasięgu bezpośrednio
zagrażających terytorium USA w odpowiedzi
na podobne działanie ze strony USA w

Turcji