Jakub Pietruszka
WSPÓŁCZESNE KONFLIKTY NA ŚWIECIE
Konflikty na świecie mają różny przebieg i charakter. Możemy je podzielić na wiele sposobów. Pragnę zaprezentować w mojej pracy podział za względu na rodzaje konfliktów. Konfrontacje na świecie mogą stanowić wojny o uzyskanie suwerenności, walki z terroryzmem oraz wojny domowe( walka z reżimem i terrorem). Niejednokrotnie konflikty na świecie miały zasięg globalny.
Pierwszym z rodzajów konfliktów jaki pragnę opisać jest walka o uzyskanie suwerenności. Przykładem, który wziąłem pod uwagę jest trwający od bliku 50 lat tzw. konflikt baskijski. Baskonia to kraina historyczna na pgraniczu Hiszpanii i Francji, położona nad Zatoką Biskajską, zamieszkana w znacznej części przez Basków. Baskonia składa się z siedmiu prowincji(Gipuzkoa, Bizkaia i Araba wchodzące w część hiszpańską oraz Lapurdi, Zuberoa i Nafarroa Beherea należące do części francuskiej), o tradycjach autonomicznych i określonych granicach pochodzących ze średniowiecza. Tradycyjnym celem baskijskich działaczy narodowych jest utworzenie niepodległego państwa składającego się ze wszystkich tych jednostek.
Baskonia jest po Katalonii jedną z najbardziej uprzemysłowionych części kraju. W Baskonii ma miejsce górnictwo(rudy metali), hutnictwo żelaza i metali kolorowych, przem. maszynowy, stoczniowy, petrochemiczny, papierniczy, elektrotechniczny oraz energetyka jądrowa. Bilbao-przemysłowa stolica Baskonii, jest największym portem Hiszpanii. Z tych właśnie powodów Hiszpania nie chce , aby Baskonia uzyskała całkowitą suwerenność. Hiszpania utraciłaby znaczną część PKB, co oznaczałoby mniejsze zyski z gospodarki kraju. Konflikt baskijki rozpoczął się w 1959 roku w tym samym roku grupa studentów utworzyła organizację ETA: Euskadi Ta Askatasuna (Kraj Basków i Wolność).Głównym jej celem jest założenie niepodległego państwa Basków po obu stronach Pirenejów. W 1936 przyznano Baskom szeroką autonomię polityczną, jednak niemal równocześnie Baskonia została opanowana przez oddziały gen. Franco, a Guernica - symbol narodowej kultury Basków, legła w gruzach w wyniku niemieckich bombardowań. Do lat 70. rząd baskijski z J.A Aguirre na czele, działał na emigracji, a nielegalna organizacja ETA (Kraj Basków i Wolność) prowadziła szereg działań terrorystycznych skierowanych przeciwko centralistycznej polityce władz hiszpańskich. 1973 z rąk bojowników ETA zginął premier L. Carrero Blanco, co spotęgowało represje antybaskijskie. Po śmierci gen. F. Franco w 1975 władze Basków powróciły do kraju i rozpoczęto negocjacje w sprawie autonomii regionu Zatoki Baskijskiej. W 1979 utworzono Kraj Basków - region autonomiczny, w ramach którego działają niezależne instytucje polityczne. Scenę polityczną kraju zdominowała Baskijska Partia Nacjonalistyczna, opowiadająca się za podtrzymywaniem więzi polityczno-prawnych z Hiszpanią, jednak ekstremistyczne ugrupowanie ETA, mające poparcie ok. 30% społeczeństwa, nadal nie złożyło broni w walce o całkowitą niepodległość Kraju Basków. Do 1997 roku ofiarami ETA było ponad osiemset osób (policjanci, oficerowie oraz politycy), podczas gdy terrorystów zginęło 150-ciu. 19 lutego 1996 roku w Madrycie odbyła się milionowa manifestacja przeciwko terroryzmowi Basków. Brali w niej udział najważniejsi politycy. W listopadzie 1997 roku Sąd Najwyższy Hiszpanii skazał ponad dwudziestu przywódców związanych z ETA i Herri Batasuno na długoletnie więzienia za propagowanie przemocy. Z tymi starciami związana jest również działalność organizacji ETA, która po zawiesiła broń w 1998 r. Ale już rok później, czyli w 1999r. ETA ogłosiła powrót do walki zbrojnej. W 2000 roku była odpowiedzialna za serię zamachów bombowych w Hiszpanii.
Pomimo wielu lat walki głownie z rządem Hiszpanii Baskowie nadal nie są suwerennym krajem i walki o uzyskanie suwerenności będą trwały nadal.
Kolejnym konfliktem , który pragną przytoczyć jest walka z reżimem przeistoczona w wojnę domową. W obecnym świecie mamy do czynienia z wieloma wojnami domowymi. Stanowią je tzw. rewolucje w krajach arabskich. Przyczyną ich wybuchu było niezadowolenie obywateli z warunków życiowych, bezrobocie, rosnące ceny żywności, a także korupcja i nepotyzm władz oraz ograniczanie swobód obywatelskich przez autokratyczne reżimy.
Pragnę opisać jedną z tych rewolucji czyli konflikt w Tunezji zwany przez współczesnych politologów rewolucją jaśminową.
Protesty mieszkańców Tunezji miały charakter społeczno-polityczny, wymierzone były przeciwko złej sytuacji materialnej, bezrobociu, brakowi swobód obywatelskich i długoletniej władzy prezydenta Zina Al-Abidina Ben Alego. Prezydent posiadał ogromny majątek, w którego skład wchodziły nieruchomości w Paryżu i na Lazurowym Wybrzeżu, a także 19 koni wyścigowych. Formalnie ich właścicielem był zięć dyktatora. Ludność Tunezji była niezadowolona, gdyż wielu rodaków było bez pracy i niejednokrotnie przymierało głodem, a ich prezydent opływał w luksus i nie interesował się dolą swoich poddanych. W rezultacie protestów 14 stycznia 2011 prezydent zrzekł się władzy i opuścił kraj, udając się do Arabii Saudyjskiej.
Za początek jaśminowej rewolucji uznaję się samospalenie się 17 grudnia 2010 w mieście Sidi Bu Said przez bezrobotnego Mohammeda Bouaziziego z powodu zarekwirowania mu przez policję straganu, na którym handlował nielegalnie owocami. Jego próba samobójcza miała być protestem przeciwko brakowi możliwości znalezienia pracy, zmarł on później w szpitalu. Protesty w przeciągu tygodnia przeniosły się do innych miast prowincji, a 27 grudnia 2010 dotarły do Tunisu. Począwszy od 8 stycznia 2011 doszło do radykalizacji nastrojów społecznych i antyrządowych, kiedy w wyniku użycia siły przez policję z dnia na dzień wzrastała liczba ofiar śmiertelnych.
W wyniku rewolucji 14 stycznia 2011 prezydent Ben Ali po ponad 23 latach sprawowania władzy zrezygnował z urzędu i wraz z rodziną udał się za granicę. 15 stycznia 2011 obowiązki głowy państwa przejął Fouad Mebazaâ, a 17 stycznia 2011 premier Mohamed Ghannouchi utworzył nowy rząd jedności narodowej, w skład którego weszli także przedstawiciele opozycji. Przejściowe władze zobowiązały się do poszanowania zasad demokracji i organizacji wolnych wyborów w ciągu 6 miesięcy. Obywatele nie przerwali jednak protestów, domagając się odsunięcia od rządów wszystkich przedstawicieli obalonego reżimu. 27 stycznia 2011 premier Ghannouchi dokonał zmian w rządzie, dymisjonując wszystkich ministrów ze Zgromadzenia Demokratyczno-Konstytucyjnego. 6 lutego 2011 zawieszona została natomiast działalność tej partii. Pod wpływem dalszych protestów premier ustąpił ze stanowiska 27 lutego 2011.
7 marca 2011 zaprzysiężony został nowy rząd Bedżiego Caida Essebsiego, w którym nie znalazł się żaden z członków dawnej administracji. Na początku marca przejściowe władze podjęły decyzję o organizacji 24 lipca 2011 wyborów do Zgromadzenia Konstytucyjnego, mającego za zadanie opracowanie nowej konstytucji, w oparciu o którą mogłyby następnie odbyć się wybory parlamentarne i prezydenckie. Rozwiązany został także dawny aparat służb bezpieczeństwa, odpowiedzialny za represjonowanie przeciwników politycznych oraz dawna partia rządząca, Zgromadzenie Demokratyczno-Konstytucyjne.
Rewolucja w Tunezji zapoczątkowała falę masowych protestów społecznych, do jakich doszło w pierwszych miesiącach 2011 w wielu krajach arabskich(m.in. Egipcie i Libii).
Kolejnym rodzajem konfliktów są wojny/walka z terroryzmem. Walka z terroryzmem na szeroką skalę rozpoczęła się po 11 września 2001 roku, gdy terroryści zaatakowali światowe centrum handlu (World Trade Center). W wyniku zamachu wiele tysięcy Amerykanów zginęło oraz odniosło rany. Prezydent Stanów Zjednoczonych ogłosił, iż będą prowadzone akcje w celu zniszczenia wszystkich organizacji terrorystycznych na czele z Al.-Kaidą i jej liderem Osamą bin Ladenem. Konflikt formalnie rozpoczął się od odezwy prezydenta USA George `a Walkera Busha, który domagał się od prezydenta Saddama Husajna i jego dwóch synów aby opuścili swój kraj w przeciągu 48 godzin. Kilka godzin później Saddam odmówił opuszczenia kraju.Następnego dnia Ari Fleischer rzecznik prasowy prezydenta USA, ogłosił że Stany Zjednoczone zaatakują Irak bez względu na to czy Saddam Husajn opuści kraj czy nie a ostatecznym celem ataku będzie całkowite oczyszczenie tego kraju z sił wiernych Saddamowi Husajnowi i partii Baas.W ten sposób wybuchła wojna między Stanami Zjednoczonymi a Irakiem.
W celu przeprowadzenia akcji zbrojnej w Iraku Stany Zjednoczone potrzebowały militarnego wsparcia ze strony innych państw. Jako pierwsza swą pomoc zadeklarowała Wielka Brytania.
Przez cały czas przygotowania do wojny i w czasie jej trwania prezydent USA i jego najbliżsi współpracownicy wysuwali szereg argumentów przemawiających przeciwko Irakowi i reżimowi Saddama Husajna, jednak zawsze argumenty te pozostawały bez pokrycia. Opierały się przeważnie na pogłoskach, spekulacjach i niepewnych źródłach. Oprócz Wielkiej Brytanii w siły koalicji przeciwko Al.-Kaidzie zaangażowała się także Polska, gdyż chciała czerpać z tego korzyści gospodarcze.
Po około trzech tygodniach walk siły międzynarodowe objęły kontrolę nad większością terytorium Iraku, obalając rząd tworzony przez partię Baas i Saddama Husajna i rozpoczynając okupację tego kraju, trwającą formalnie do 2005r. Siły międzynarodowe liczyły około 250 000 żołnierzy amerykańskich, 45 000 brytyjskich, 2000 australijskich, 300 duńskich i 194 polskich (Grupa Reagowania Operacyjno Manewrowego GROM i oddział do usuwania skażeń chemicznych z Brodnicy). Oprócz tego siły te były wspierane od północy przez około 50 000 partyzantów kurdyjskich. Siły międzynarodowe wkroczyły do Iraku od południa przekraczając granice od strony Kuwejtu i Zatoki Perskiej. Przeciwstawiły się im znacznie liczniejsze lecz słabo uzbrojone i źle przygotowane siły irackie. Od początku 2002r. amerykańskie i brytyjskie lotnictwo przeprowadziło akcję polegająca na wykorzystaniu lotów patrolowych w ONZ-owskich strefach zakazu lotu do zniszczenia znacznej części infrastruktury obrony przeciwlotniczej. Kulminacją ataków bombowych był rajd 100 samolotów który miał miejsce 5 wrześnie 2002r. Inwazja rozpoczęła się oficjalnie nalotem bombardowań na Bagdad. O 3.15 ( 6.15 czasu lokalnego) Bush ogłosił publicznie, że wydał rozkaz wojskom koalicji, aby przystąpiły do ataku na Irak. Ze względu na to że Turcja odmówiła zgody na użycie jej terytorium na zorganizowanie ataku od północy musiano porzucić plan jednoczesnego zmasowanego ataku z obu stron na raz. Cała operacja inwazyjna była prowadzona z baz w Kuwejcie i innych krajów Zatoki Perskiej. Oddziały skierowane do ataku na Bagdad od zachodu natrafiły na pierwsze poważny opór w okolicach Hillah i Karbali. Marsz został spowolniony przez intensywne burze piaskowe oraz kłopoty z logistyką i zaopatrzeniem które umożliwiły siłom irackim zorientowanie się w sytuacji i zorganizowanie ognisk oporu. Na północy zostały zrzucone z powietrza oddziały specjalne USA które dostały zadanie wsparcia powstania zorganizowanego przez :Unię Kurdystanu - czyli ugrupowanie polityczne założone w Kurdystanie przez Dżalala Talabaniego w czerwcu 1975r oraz Demokratyczną Partię Kurdystany - czyli ugrupowanie polityczne założone w 1946r przez Mustafę Borzaniego i związane z jego wpływowym klanem.Oddziały amerykańskich sił specjalnych które wcześniej przemknęły na te tereny było Zn iszczenie Ansar al- Islam głównej siedziby armii irackiej w Kurdystanie znajdującej się w mieście Sargat. Po zdobyciu Sargat oddziały akantów wraz z powstańczą armią kurdyjską skierowały się na południe aby zaatakować Tikrit rodzinne miasto Husajna. Po trzech tygodniach od rozpoczęcia inwazji wojska amerykańskie dotarły pod Bagdad od południa i zachodu tym samym szczelnie go otaczając.9 kwietnia 2003r. Bagdad znajdował się już formalnie pod kontrolą sił amerykańskich i ogłoszono oficjalnie przyjęcie władzy w całym kraju. Saddam Husajn i większość członków jego rodziny zniknęli. Wielu Irakijczyków wyszło na ulicę I zaczęło niszczyć obiekty kultu Husajna obalając jego pomniki i niszcząc wizerunki. Jednym z najbardziej znanych aktów było obalenie pomnika Saddama na głównym placu w Bagdadzie z użyciem czołgu amerykańskiego przy aplauzie obserwujących to mieszkańców Bagdadu. Później wielu twierdziło że zostali zapędzeni pod pomnik siłą i wyrażali swój entuzjazm strachu. Tommy Franks po ogłoszeniu przejęcia władzy w Iraku został mianowany głównodowodzącym wojsk okupacyjnych. 22 lipca 2003r zabici zostali synowie Saddama Husajna: Udaj Husajn mający 39 lat -Drugi brat Kusaj Husajn miał 35lat - był dowódcą elitarnej Gwardii Republikańskiej stworzonej by strzec ojca - dyktatora. Amerykanom udało się namierzyć kryjówkę braci dzięki informacjom za które informator ( nazwiska nie ujawniono) dostał nagrodę pieniężną w wysokości 15 milionów dolarów. Saddam Husajn został aresztowany 13 sierpnia 2003r Z militarnego punktu widzenia wojna zakończyła się sukcesem.Armia iracka Husajna okazała się niemal całkowicie niezdolna do walki z dużo lepiej uzbrojonymi i wyszkolonymi siłami koalicji I jej działalność ograniczała się do stworzenia nielicznych chaotycznych I źle zorganizowanych ognisk oporu które w niewielkim tylko stopniu opóźniły postęp inwazji.Armię iracką cechowało od początku konfliktu niskie morale nawet w elitarnych jednostkach Gwardii Republikańskiej.
Pomimo zakończonej wojny w Iraku Amerykanie nadal toczyli misję schwytania i zabicia najgroźniejszego współcześnie terrorysty świata Osamy bin Ladena. Misja ta zakończyła się sukcesem drugiego maja 2011 roku , gdy przywódca Al-Kaidy Osama bin Laden został zabity w swej siedzibie w miejscowości Abbotabad na północ od Islamabadu. W operacji tej nie zginął żaden Amerykanin i dbano o to, by uniknąć ofiar wśród cywilów.
W Afryce większość wojen, które toczy się obecnie ma swój początek w zdobyciu władzy lub terytorium. W ostatnich latach konflikty zbrojne miały państwa takie jak: Angola, Czad, Etiopia, Burundia, Demokratyczna Republika Konga, Liberia, Rwanda, Republika Konga, Somalia, Sudan, Sierra Leone, Senegal, Sahara Zachodnia oraz Uganda.
Pragnę omówić konflikt w Somalii. Konflikt w Somalii sięga korzeniami lat 80-tych, kiedy po wojnie z Etiopią o Ogaden w latach 1977-78, w kraju doszło do zapaści gospodarczej przy coraz bardziej dyktatorskich rządach Mohammeda Siada Barre. Barre wykorzystywał podziały w społeczeństwie, popierając jedne klany przeciw innym. W rezultacie konflikty międzyklanowe stopniowo przybierały na sile, aż ostatecznie obróciły się przeciw rządowi centralnemu. 27 stycznia 1991 roku siły Zjednoczonego Kongresu Somalijskiego (USC) obaliły Barre, który uciekł za granicę.
Na czele USC stali Mohammed Ali Mahdi oraz Mohammed Farah Aidid. Nowy rząd utworzył Ali Mahdi, jednak od razu nie uznały go poszczególne ugrupowania opozycyjne, także frakcja Aidida. Już po kilku tygodniach doszło do wybuchu walk, w rezultacie czego kraj szybko popadł w całkowitą anarchię. 18 maja 1991 roku Somalijski Ruch Narodowy (SNM), który wcześniej zwalczał oddziały lojalne wobec Barre na północy kraju, ogłosił niepodległość Somalilandu na obszarze dawnej kolonii Somali Brytyjskie. Somaliland do dziś pozostaje jedyną ustabilizowaną częścią Somalii z demokratycznie wybieranymi władzami, jednak nie cieszy się uznaniem międzynarodowym.
24 kwietnia 1992 roku ONZ przyjęła rezolucję nr 751, ustanawiającą siły UNOSOM, mające zapewnić bezpieczeństwo pracowników organizacji humanitarnych. Obecności żołnierzy ONZ zbrojnie przeciwstawiła się frakcja Aidida, co spowodowało przyjęcie 3 grudnia 1992 roku z inicjatywy USA rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 794 w sprawie powołania sił UNITAF w celu zaprowadzenia pokoju w Somalii. W tydzień później pierwsze oddziały UNITAF, w skład których wchodziło 28 tysięcy żołnierzy amerykańskich i około 17 tysięcy żołnierzy innych państw, wylądowały w Mogadiszu, rozpoczynając operację „Przywrócić Nadzieję.”
Rokowania między frakcjami somalijskimi doprowadziły do podpisania 27 marca 1993 roku w Addis Abebie porozumienia pokojowego, przewidującego utworzenie Tymczasowej Rady Narodowej. Siły UNITAF zostały przekształcone przez ONZ w UNOSOM II z mandatem monitorowania porozumienia. Najpotężniejszy z watażków Aidid szybko jednak zbuntował się przeciw rządowi i wznowił działania zbrojne. 5 czerwca 1993 roku w ataku sił Aidida zginęło 24 żołnierzy pakistańskich sił UNOSOM II, co spowodowało że Aidid stał się najbardziej poszukiwaną osobą w Somalii. W nocy z 3 na 4 października 1993 roku doszło do decydującego ataku na pozycje Aidida w Mogadiszu, podczas którego śmierć poniosło 18 żołnierzy amerykańskich. Ich ciała wleczone po ulicach Mogadiszu pokazały nazajutrz wszystkie światowe media. Wydarzenie wywołało szok, który spowodował szybką ewakuację żołnierzy amerykańskich z Somalii, zakończoną w marcu 1994 roku. 24 marca 1994 roku Aidid i Mahdi podpisali przy mediacji ONZ kolejne porozumienie pokojowe, ale i ono wkrótce upadło. W związku z tym Rada Bezpieczeństwa ONZ postanowiła w listopadzie 1994 roku o zakończeniu misji UNOSOM II w Somalii w marcu 1995 roku.
Aidid zmarł 1 sierpnia 1996 roku w wyniku ran odniesionych w walce z frakcją Mahdiego, a jego miejsce zajął syn Husejn Mohammed Aidid. Uznano to za szansę na pokój w Somalii, toteż w październiku 1996 roku rozpoczęły się nowe rokowania, w których na rzecz pokojowego rozwiązania konfliktu działały przede wszystkim Kenia i Egipt. Doprowadziły one do podpisania 22 grudnia 1997 roku w Kairze układu pokojowego, podpisanego przez 26 liderów frakcji somalijskich. Także to porozumienie nie przyniosło wstrzymania walk, gdyż zaplanowana na 15 lutego 1998 roku konferencja pojednania narodowego nie doszła do skutku. Tymczasem w lipcu 1998 roku w północno-wschodniej Somalii miejscowi przywódcy ogłosili powstanie autonomicznego regionu Puntland.
Dopiero wielomiesięczne wysiłki Dżibuti pozwoliły na zwołanie w maju 2000 roku w tym kraju somalijskiej narodowej konferencji pokojowej, w której uczestniczyło 820 przedstawicieli wszystkich klanów somalijskich. Obrady przyniosły wyłonienie w sierpniu 2000 roku Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego i wybranie pierwszego od 1991 roku prezydenta kraju Abdulqasima Salada Hassana. Powołano również przejściowy rząd Ali Khalifa Galaydha, tworząc w ten sposób pełne struktury władzy w Somalii. Przeciwne nowemu rządowi ugrupowania (m.in. frakcja Aidida) utworzyły w marcu 2001 roku Somalijską Radę Pojednania i Odbudowy. W rezultacie rząd przejściowy nie zdołał uzyskać kontroli nad Somalią, a nawet nad stolicą Mogadiszu. Podjęte w grudniu 2001 roku rozmowy między watażkami a rządem przejściowym także nie przyniosły sukcesu.
Od października 2002 roku trwały w Kenii negocjacje pokojowe pod auspicjami subregionalnego ciała IGAD (Intergovernmental Authority on Development), skupiającego państwa Rogu Afryki. W sierpniu 2003 roku wygasł mandat dotychczasowych władz, ale kolejne udało się wybrać dopiero rok później. 23 sierpnia 2004 roku w Nairobi zainaugurowano 275-osobowy tymczasowy parlament, który 10 października 2004 roku wybrał na tymczasowego prezydenta Abdullahi Yusufa, byłego prezydenta Puntlandu. 3 listopada Yusuf mianował premierem Ali Mohameda Gediego. Konflikt somalijski i trudna sytacja materialna wielu mieszkańców Somalii zmusiło ich do organizowania porwań statków. Tak zwani piraci somalijscy porywali statki dla okupu i za otrzymane pieniądze kupowali żywnośc dla swoich rodzin. Mimo że ich działania były bezprawne, to wielu ludzi otrzymało pomoc od piratów.
Pomimo że ludzie myśleli, iż po drugiej wojnie światowej zapanuje pokój i porządek, na terenie całego świata rozpętało się wiele konfliktów. Zaprezentowałem konflikty, które uważam za najważniejsze. Rewolucja w Tunezji jest bardzo istotna, gdyż zapoczątkowała przemiany demokratyczne w krajach arabskich. Wojna w Iraku jest także ważna, gdyż zlikwidowano wiele organizacji terrorystycznych oraz zabito lidera Al.-Kaidy Osamę bin Ladena. Natomiast konflikt baskijki jest istotny, gdyż pokazuje, iż działania terrorystyczne ETA nie przyniosły skutku, natomiast pokojowe negocjacje przyczyniły się do tego , że Baskonia posiada autonomiczne i niezależne instytucje polityczne. Niestety daleko jeszcze do tego, aby Baskonia otrzymała autonomię. Podsumowując, we współczesnym świecie jest wiele konfliktów i rejony ich występowania także są liczne. Omówiłem przykłady wojny domowej, walki o uzyskanie suwerenności i walki z terroryzmem.