Datowanie Względne

Jan Wasilka gr. 5

Datowanie względne

• Zwane inaczej relatywnym, określa

chronologię starszeństwa źródła
archeologicznego. Pozwala nam
jedynie stwierdzić, który zabytek jest
młodszy lub straszy od innego w
pewnej opracowanej poprzednio
sekwencji.

Wyróżniamy:

• metodę stratygraficzną
• metodę typologiczną
• seriacje
• metodę numizmatyczną
• względne datowanie kości
• datowanie lingwistyczne
• datowanie pyłkowe
• datowanie faunistyczne
• datowanie na podstawie rdzeni

Metoda Stratygraficzna:

• Warstwa powstała pod spodem powstała

wcześniej od leżącej nad nią. Następstwo
warstw tworzy sekwencję chronologiczną
od warstw najwcześniejszych (na spodzie)
do najpóźniejszych (na górze).

/prawo superpozycji/
• Obserwacje stratygraficzne mogą posłużyć

do skonstruowania sekwencji
chronologicznej osadzania różnych warstw.

• Wydatowanie bezwzględne choć by

jednego przedmiotu w warstwie, może
posłużyć do przypisania tejże bezwzględnej
daty całej zamkniętej warstwie, jak również
współwystępującym w niej znaleziskom.

• Owo połączenie sekwencji

stratygraficznych z metodami datowania
bezwzględnego stwarza podstawę do
datowania stanowisk archeologicznych i ich
zawartości.

• Należy tez wziąć pod uwagę, że

bardzo często układ warstw jest
zaburzony poprzez późniejszą
działalność człowieka oraz procesy
erozyjne.

Il. 8. Giecz-Grodziszczko, stan. 1. Stratygrafia wykopów B

(profil północny) i C (profil wschodni); oznaczenia – jak il. 3

(rys. T. Krysztofiak)

metoda typologiczna:

• Uszeregowanie różnych artefaktów w

ciągi typologiczne oparte jest na
dwóch założeniach:
A/ wytwory z danego miejsca i czasu
posiadają rozpoznawalny styl lub
wzór
B/ zmiany stylu są stopniowe, czyli
ewolucyjne

Tępo zmian jednak musi być oceniane

na podstawie datowania
bezwzględnego.

• Istnieje zasada „podobne idzie w

parze z podobnym” która mówi o tym
że, np. sztylety z brązu wykonane
mniej więcej w tym samym czasie, są
często podobne do siebie, natomiast
te wyprodukowane w odstępie kilku
stuleci różnią się stylem. Łącząc
podobne do siebie wytwory w
sekwencje można budować
prawidłowe chronologie.

• Dzięki budowie systemów typologicznych

np. dla narzędzi kamiennych, ceramiki,
albo dekoracji na ceramice, można
porównać znaleziony zabytek z istniejącą
typologią. Jeżeli typologia powiązana jest
z układem nawarstwień archeologicznych,
których chronologię daję się ustalić
metodą radiowęglową lub inną metodą
datowania bezwzględnego, wtedy samym
znaleziskom w ciągu typologicznym
można przypisać datowanie bezwzględne
wyrażone w latach.

• Duże różnice w tempie zmian stylu, u

różnych przedmiotów, mogą
powodować że nie wszystkie będę
dobrymi wskaźnikami
chronologicznymi.

• Oscar Montelius (1843-1921) –

szwedzki archeolog, który w XIX
wieku dokonał podziału neolitu, epoki
brązu i żelaza w Europie na okresy.

• Na podstawie zabytków takich jak

siekierki, miecze, zapinki i naczynia z
brązu. Stworzył system chronologii
względnej dla wielu regionów Europy.

Seriacja - Pozwala porządkować zespoły artefaktów w szeregi lub serie
używane następnie do ustalania kolejności ich występowania w czasie.
Stosuje się dwie wersje owej techniki: seriację kontekstową i seriację
częstotliwości.

• Sir William Matthew Flinders

Petrie (1853-1942) - brytyjski
archeolog i egiptolog. Był pionierem
metody seriacji kontekstowej.
Pracując nad grobami w Górnym
Egipcie, ustalał ich chronologie
poprzez sporządzenie wykazów
znalezionych w nich artefaktów.

• A/ kontekstowa - tworzona jest w

oparciu o czas trwania różnych
stylów, kształtu i ornamentyki
przedmiotów. Polega na ustaleniu,
które z artefaktów pojawia się w
wykazach jedynie przez krótki okres
czasu. Następnie porównujemy
poszczególne wykazy względem
siebie. W ten sposób otrzymujemy
sekwencję zespołów
uporządkowanych według, ich
chronologii względnej.

B/ częstotliwości - za twórców tej metody
uważa się W. S. Robinsona oraz G.W. Brainerda.
Swoje teorie opublikowali w czasopiśmie
American Antiquity w 1951 roku. Wychodzili
oni z dwóch założeń: styl obowiązujący w
ceramice staje się coraz bardziej popularny,
osiąga szczyt popularności, a następnie zanika;
w danym okresie styl obowiązujący powinien
cieszyć się taką samą popularnością na
różnych stanowiskach. Opierając się na tych
dwóch stwierdzeniach układali sekwencje
zabytków w taki sposób, by te które zawierały
w sobie zbliżone cechy stylów znajdowały się
zawsze razem.

http://www.histarch.uiuc.edu/plymouth/deathshead.html

• Datowanie metodą

numizmatyczną - metoda
datowania względnego. Polega na
określeniu wieku kontekstu
archeologicznego na podstawie
monet. Na monetach widnieją daty
emisji co daje nam podstawy do
wydatowania kontekstu, w którym
moneta ta została znaleziona.

• Względne datowanie kości - metoda

datowania względnego, opiera się na analizie
zmian chemicznych zachodzących w kościach
wraz z upływem czasu. Pozwala na określenie
względnego wieku kości, jednak tylko w
obrębie jednego stanowiska. W metodzie
analizuje się zawartość azotu, fluoru i uranu.

• Najbardziej użytecznym wskaźnikiem jest

zawartość azotu.

• Zmiana zawartości pierwiastków jest

uzależniona od czynników lokalnych.
(temperatura, wilgotność, skład chemiczny
gleby i inne)

• Datowanie lingwistyczne - opiera się na studiach

porównawczych języków pokrewnych. Wyróżniamy:

• leksykostatystykę - metoda ta polega na

wybraniu około 100 lub 200 pospolitych wyrazów i
sprawdzeniu, które mają ten sam źródłosłów. Wynik
pozytywny pozwala zorientować się, jak dalece
rozeszły się języki od czasu, gdy tworzyły jedność.

• glottochronologia - za twórcę tej metody uważa

się Morisa Swadesha. Wprowadził on wzór, który
mówił, iż dwa spokrewnione języki zachowują 86%
wspólnego początkowego słownictwa po okresie
rozdzielenia 1000 lat.

• Metodą tą można datować wędrówki ludów, należy

jednak pamiętać o zapożyczeniach słownych.

• Datowanie pyłkowe - metoda

datowania względnego , opiera się na
sekwencjach pyłków dawnej
roślinności i klimatu. Poprzez
zbadanie pyłków i dopasowaniu ich
do sekwencji chronologicznej
jesteśmy w stanie określić wiek
względny danego stanowiska. Pyłki
mogą również dostarczyć nam
informacji na temat środowiska
naturalnego nawet sprzed 3 000 000
lat.

• Datowanie faunistyczne - metoda

opiera się na analizie ewolucji
gatunków zwierząt. Pojawianiu się
nowych form i wymieraniu starych.
Zmiany zachodzące w gatunkach
zostają naniesione na wykres,
tworząc przybliżone sekwencje. Jeżeli
na kilku stanowiskach zostanie
odnaleziona ta sama sekwencja,
można wtedy przypisać im tą samą
datę względną. Jest mało precyzyjna
ale z powodzeniem stosowana dla
np. plejstocenu.

• Datowanie na podstawie rdzeni -

opiera się na analizie budowy i
składu rdzeni głębokomorskich oraz
lodowych.

• rdzenie lodowe - opiera się na

analizie warstw sprasowanego lodu
tworzącego złoża. Złoża można
przeliczyć w warstwy roczne dla
ostatnich 2-3 tyś. lat. Rdzeń ze stacji
polarnej Wostok z Antarktydy
osiągnął ok. 2200 metrów głębokości
i obejmuje w przybliżeniu 160 000
lat.

• rdzenie głębokomorskie – Zawierają

skorupki organizmów głębokomorskich
(otwornic), które opadają na dno oceanu
w procesie sedymentacji. Różnice w
stosunku dwóch izotopów tlenu w
węglanie wapnia, stanowiącym składnik
ich skorupek, stanowią czuły wskaźnik
wahań temperatury wód oceanów za
życia otwornic.

• Dysponujemy obecnie rozkładem

temperatur dla 2.3 mln lat wstecz, która
odzwierciedla zmiany klimatu ziemskiego
w skali globalnej.

Bibliografia:

• Dorota Ławecka 2003,Wstęp do

archeologii, Warszawa-Kraków,
Wydawnictwo Naukowe PWN

• Renfrew C., Bahn Paul, 2002,

Archeologia Teoria, Metody, Praktyka,
Warszawa, Prószyński i S-ka

• http://pl.wikipedia.org