Wpływ aktywności

fizycznej na wartość

ciśnienia tętniczego

Przygotowali:

Barbara Kisielkiewicz

Anna Malinowska

Przemysław Miroński

Co to jest nadciśnienie
tętnicze

Nadciśnienie tętnicze stanowi jeden z

najczęstszych problemów zdrowotnych w

krajach wysoko rozwiniętych. Zmiany

środowiska zewnętrznego, źle nawyki

żywieniowe, polegające na spożywaniu

wysoce przetworzonej i bogatej w kalorie

żywności oraz postępujący spadek aktywności

fizycznej prowadzą do nadwagi i otyłości-

bardzo ważnego czynnika predysponującego

do wzrostu ciśnienia tętniczego.

Badania epidemiologiczne prowadzone w

krajach uprzemysłowionych wskazują na stałą

tendencję wzrostową nadwagi i otyłości.

Również w Polsce nadwagę stwierdza się

często, bo u co 3-go dorosłego, a otyłość u

blisko 20% populacji.

Szacuje się, że aż 80% przypadków

nadciśnienia tętniczego w naszym kraju ma

związek z nadmierną masą ciała.

Wpływ otyłości na ryzyko rozwoju choroby jest

szczególnie wyraźny u osób młodych,

zwłaszcza u kobiet.

Przyczyny

Do najważniejszych mechanizmów wiodących do nadciśnienia i

jego powikłań u ludzi otyłych należą: aktywacja ukł.

współczulnego, pobudzenie ukł. renina-angiotensyna,

zaburzenia funkcji nerek powodujące retencję sodu i wody, jak

również insulinoodporność, procesy zapalne cechujące się

m.in. wzrostem stężenia białka C-reaktynowego, zaburzenia

ukł. krzepnięcia i fibrynolizy, hiperleptynemia oraz

upośledzenie funkcji śródbłonka naczyniowego.

Ponadto otyłość to uznany niezależny, bezpośredni czynnik

ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca (IHD), a otyłość

trzewna powiązana z wyżej wymienionymi mechanizmami

stanowi główne patofizjologiczne podłoże tzw. zespołu

metabolicznego X, którego częstość sięga 60% w grupie

pacjentów z rozpoznaną IHD.

Ze względu na globalny zasięg problemu otyłości i jej

patologicznych impikacji, dla tej grupy chorych, poza

ciągłym doskonaleniem diagnostyki i farmakoterapii,

poszukuje się również innych metod prewencji

powikłań sercowo-naczyniowych-skutecznych, prostych

w realizacji i relatywnie tanich.

Skutki

Wielkość ciśnienia tętniczego stanowi wypadkową

pojemności minutowej serca i obwodowego oporu

naczyniowego.

Otyłość modyfikuje te dwa czynniki poprzez bezpośrednie

oddziaływanie na hemodynamikę (potrzeby tlenowe

nadmiernie rozwiniętej tkanki tłuszczowej implikują

zwiększenie rzutu serca i całkowitej objętości krążącej

krwi) oraz pośrednio poprzez wpływ na zwiększenie

oporu naczyniowego, co jest skutkiem dysfunkcji

śródbłonka, wzrostu insulinoopornośći, sympatykotonii,
zwiększenia stężenia prozapalnych cytokin, w tym IL-6,

jak również występowania epizodów bezdechu sennego.

Wpływ aktywności
fizycznej

Do najważniejszych następstw

hemodynamicznych długotrwałego i

systematycznego wysiłku fizycznego należą

spadek oporu obwodowego i zmniejszenie

częstości rytmu serca. Ponadto dochodzi do

zmniejszenia aktywności współczulnej, a także

zwiększonego wydzielania przez śródbłonek

tlenku azotu, posiadającego nie tylko działanie

hipotensyjne, ale również właściwości

antygregaryjne i antyproliferacyjne.

Temat wpływu aktywności fizycznej na wartości

ciśnienia tętniczego podejmowany był wielokrotnie.

Analizy dotyczyły populacji różniących się płcią,

wiekiem oraz masą ciała.

Przykładem jest meta-analiza 25 randomizowanych

badań obejmujących grupę 4871 osób,

przedstawiona przez Netera i wsp.

Wykazali onaktywności i, że średnie obniżenie

masy ciała o 5,1kg i zwiększenie fizycznej

spowodowało spadek wartości ciśnienia tętniczego:

skurczowego o 4,44mm Hg, a rozkurczowego o 3,57

mm Hg.

Duże badania epidemiologiczne wykazały także, że

nadciśnienie tętnicze występuje ok. 6 krotnie

częściej u osób otyłych niż u osób szczupłych.

Nadmiar 10 kg masy ciała przekłada się na wzrost

ciśnienia skurczowego o 3mm Hg. a rozkurczowego

o 2,3mm Hg, a to z kolei zwiększa ryzyko

wystąpienia IHD o 12%.

Częstość zachorowań na nadciśnienie tętnicze

wzrasta proporcjonalnie do wartości BMI- od 15%

przy BMI<25kg/m2 do 38-42% przy BMI >30kg/m2.

Wpływ regularnej aktywności fizycznej na

ryzyko rozwoju nadciśnienia w zależności od

indeksu masy ciała był przedmiotem

prospektywnej, średnio 11-letniej obserwacji

przeprowadzonej u 8302 mężczyzn i 9139

kobiet w wieku 25-64 lat, wyjściowo

nieleczonych z powodu nadciśnienia

tętniczego.

W ocenianej grupie względne ryzyko

nadciśnienia zwiększało się wraz ze wzrostem

indeksu masy ciała.

Mała aktywność ruchowa rzadko bywa sama przez się

pierwotną przyczyną otyłości, chociaż sprzyja jej rozwojowi.

Również sporadycznie regularny trening fizyczny może być

jedynym sposobem efektywnego zmniejszania znaczącej

nadwagi.

Trening jako jedyna metoda redukcji masy ciała rzadko

przynosi oczekiwane przez pacjentów efekty.

Natomiast korzystne efekty treningu są wyraźnie widoczne

przy ocenie zmian dotyczących beztłuszczowej masy ciała i

tkanki tłuszczowej.

Wysiłek fizyczny stymuluje do rozwoju tkankę mięśniową,

redukuje zawartość tk. tłuszczowej, poprawia wydolność

fizyczną, a w obserwacji długoterminowej pozwala

utrzymać efekt utraty masy ciała.

Potwierdzenie tej opinii stanowi meta-analiza

badań opublikowanych w ciągu ostatniego

ćwierćwiecza, która wykazała, że 15

tygodniowy program samej interwencji

żywieniowej lub też uzupełnionej ćwiczeniami

fizycznymi indukuje spadek masy ciała o ok

11kg. Podczas gdy w grupie stosującej samą

dietę po roku utrzymano zmniejszenie masy

ciała o 6,6kg.

Co istotne, ochronne działanie regularnego

wysiłku fizycznego stwierdza się również u tych

chorych, którym pomimo modyfikacji

aktywnośći fizycznej nie udało się uzyskać

zmniejszenia masy ciała. Ważne jest także to,

że redukcja masy ciała uzyskana wyłącznie

dzięki stosowaniu diety, bez toważyszącej akt.

fizycznej nie wiąże się z poprawą wydolności

sercowo-naczyniowej mierzonej maksymalnym

zużyciem tlenu.

W ocenianej przez nas grupie chorych redukcja

spoczynkowego ciśnienia skurczowego wywołana

przez cykl treningów przekraczała 10 mm Hg i

była istotna statystycznie, podczas gdy redukcja

ciśnienia rozkurczowego nie była istotna

statystycznie. W przypadku ciśnienia mierzonego

na szczycie wysiłku (zarówno skurczowego, jak i

rozkurczowego) obniżenie wartości było niewielkie

i nieistotne statystycznie. Fizjologiczna reakcja

ciśnienia tętniczego na wysiłek sprawia, że

ciśnienie tętnicze skurczowe zwiększa się

proporcjonalnie do wielkości obciążenia, natomiast

ciśnienie rozkurczowe wykazuje tylko nieznaczny

wzrost, nie zmienia się lub nawet obniża.

Mając powyższy fakt na względzie, w połączeniu z

osiągniętym w badanej grupie 60-procentowym wzrostem

pracy treningu (55,76 E3,48 kJ vs 92,41 E4,27: p<0,01),

można by się spodziewać wzrostu szczytowego ciśnienia

skurczowego.

Obserwowany spadek jego wartości potwierdza natomiast

wcześniejsze obserwacje innych badaczy , dotyczące

zmniejszenia reakcji ciśnienia tętniczego na wysiłek u osób

o większej aktywności fizycznej.

Analiza wysokości ciśnienia spoczynkowego i szczytowego

wykazała niewielką różnicę między pomiarami dokonanymi

w spoczynku i na szczycie wysiłku.

Może to być związane z prowadzonym wcześniej leczeniem

farmakologicznym oraz charakterem zastosowanego

treningu interwałowego, podczas którego wzrastające

obciążenie, generujące wzrost ciśnienia tętniczego,

stosowane jest naprzemiennie wraz z okresami

odpoczynku.

Wpływ BMI

W ocenianej przez nas grupie analiza wpływu indeksu

masy ciała na wyjściowe wartości ciśnienia

tętniczego, skurczowego i rozkurczowego, zarówno

w spoczynku, jak i podczas wysiłku, wykazała

istnienie dodatnich korelacji między tymi

parametrami - nie były one jednak istotne

statystycznie.

Wartości BMI w obserwowanej przez nas grupie nie

warunkowały zatem wysokości ciśnienia tętniczego.

Także i w tym przypadku, brak istotnego związku

miedzy tymi parametrami może mieć związek ze

stosowanym u chorych leczeniem

farmakologicznym.

Przeprowadzona w badanej grupie analiza zależności

między tymi wartością BMI a deltą spoczynkowego oraz

szczytowego ciśnienia skurczowego i rozkurczowego,

wykazała istnienie ujemnych korelacji pomiędzy

ocenianymi parametrami, jednak wszystkie zależności

były nieistotne statystycznie.

W obserwowanej u nas grupie jedynie u 36 osób

zarejestrowano nieistotny statystycznie spadek BMI.

A zatem, wytrzymałościowy trening kardiologiczny o

natężeniu stosowanym w badanej grupie, przy braku

radykalnych zmian dietetycznych nie doprowadził per

se do zmniejszenia masy ciała, mimo że wszyscy

pacjenci deklarowali stosowanie się do zaleceń

dietetycznych wskazanych przy chorobie

niedokrwiennej.

Dziękujemy 