Osobowość zawodowa
nauczyciela

Prof. J.W. Legowicz: "Nauczyciel to ten, który nie wtłacza,
a wyzwala, nie ciągnie, a wznosi, nie ugniata, a
kształtuje, nie dyktuje, a uczy, nie żąda, a zapytuje - ten
przeżywa z dziećmi wiele natchnionych chwil".

NAUCZYCIEL

W odróżnieniu od innych zawodów - jest zawodem
specyficznym i wyjątkowym, ponieważ utożsamiany
jest z osobą, która wykonuje zadania związane z
nauczaniem, wychowywaniem uczniów w szkole lub
w innej placówce oświatowej. Nauczyciel wywiera
istotny wpływ na rozwój uczniów i wychowanków.
Chodzi tu nie tylko o kształtowanie osobowości, ale
także bezpośredni wpływ na wybór drogi życiowej.
Jest bowiem prawdą, że nauczyciel - czasami nawet
bardziej niż rodzice - spostrzec może uzdolnienia czy
zamiłowania do zawodu. Może też wpływać na ich
ukierunkowanie lub też rozwijanie i doskonalenie.

H. Kwiatkowska- "osoba nauczyciela
przesądza o jakości szkoły i jest w
najwyższym

stopniu

sprawczym

czynnikiem rozwoju ucznia. Działanie
nauczyciela na rzecz zmiany rozwojowej
ucznia jest tym bardziej skuteczne, im
bardziej

nauczyciel

sam

podlega

procesom rozwojowym, im bardziej jest
świadomy siebie".

Osobowość

- zbiór względnie stałych

cech psychicznych człowieka różniących go
od innych ludzi warunkujących stałość jego
zachowania, bądź jako system biologicznych
i psychicznych właściwości człowieka
warunkujących organizację jego czynności,
tożsamość, kierunek i sposoby
przystosowania się do otoczenia oraz
twórczego przekształcania tego otoczenia.
Główne składniki tego systemu to postawy
przekonania, uczucia, motywy, potrzeby,
skłonności, jak też cechy wyrażające
specyficzny indywidualny stosunek do
świata i ludzi.

Osobowość w znaczeniu empirycznym

-

oznacza ogół dyspozycji psychicznych i
fizycznych jednostki, przy czym przez
dyspozycję rozumie się warunki tkwiące w
jednostce i niezbędne do wystąpienia
pewnych zjawisk, bądź to fizycznych, bądź to
psychicznych.
Natomiast

osobowość metafizyczna

rozumiana jest „nie jako dyspozycje
jednostki, lecz coś w jednostce, co je
posiada, coś, czego one są cechami, a więc
jakąś jaźń, istotę, duszę, substrat, w którym
one tkwią, lub substancję, które są
atrybutami.

Osobowość w znaczeniu normatywnym

nie

rozumiana jest jako dyspozycje jednostki,
ani jej jaźń, lecz jako „ogół tych, jakie
zgodnie z wymaganiami pewnej etyki lub
pewnego poglądu na świat dana jednostka
powinna by posiadać.

Osobowość nauczyciela

Zgodnie z przekonaniem W. Dawida osobowość
nauczyciela winna cechować miłość dusz ludzkich,
potrzeba doskonałości i obowiązku, wewnętrzna
prawdziwość i moralna odwaga.

Z. Mysłakowski podkreśla doniosłość strony
realizacyjnej talentu pedagogicznego nauczyciela,
którego cechą dominującą jest kontaktowość, a jej
tło stanowi żywość wyobraźni, pozwalającą
zrozumieć stany psychiczne innych ludzi, instynkt
rodzicielski, zdolność do wyrażania uczuć oraz
nastawienie psychiki na zewnątrz.

Natomiast S. Szuman, negując słuszność poglądu o
talencie pedagogicznym jako dyspozycji wrodzonej,
podkreśla znacznie bogactwa osobowości
nauczyciela, umiejętności przekazywania tego
bogactwa uczniom oraz oddziaływania na nich.

Składniki osobowości

Z psychologicznego punktu widzenia do
podstawowych składników osobowości należy
zaliczyć:

•siły dynamiczne-

potrzeby, skłonności,

zainteresowania,

•właściwości układu nerwowego

- temperament,

•cechy warunkujące działania-

zdolności, talenty,

cechy intelektu,

•zespół cech charakteru i woli

.

Z socjogennego punktu widzenia osobowość jest
rozpatrywana w szerszym układzie odniesień.
Socjologowie wskazują najczęściej na trzy
zasadnicze elementy składowe osobowości:

•biogenne

- wzrost, budowa organizmu,

•psychogenne

,

socjogenne

- kulturowy ideał osobowości, role

społeczne, jaźń subiektywna- wyobrażenie o własnej
osobie, jaźń odzwierciedlona- zespół wyobrażeń o
sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas
samych.

Badania nad osobowością

Z. Mysłakowski – za główne cechy, właściwości
osobowe nauczyciela uważa:

•Cechę kontaktowości –

jako odpowiednie i

jakościowe reagowanie w czasie, stające się
objawem adaptacji partnera do sytuacji, w której się
znajdzie.

•Żywość wyobraźni –

jako „gładkość i bogactwo” z

jakim skojarzenia przebiegać mogą w różnych
kierunkach, a obrazy ulegają dysocjacji i mogą
wchodzić w skład nowych syntez.

•Instynkt rodzicielski –

jako wyraz upodobania do

rozwijającego się na około życia.

•Pobudliwość uczuć –

umożliwiająca adaptację

uczuciową, współodczuwania, współprzeżywania i
stwarzanie takich sytuacji, które mogłyby w uczniach
pobudzić przez naśladownictwo rozwijanie się uczuć,
szczególnie w sferze wychowania moralnego i
estetycznego.

Inny podział proponuje J. Schwarz który do
cech osobowych najbardziej istotnych w
pracy nauczyciela zalicza:

•Zamiłowanie do praktycznej działalności
dydaktyczno-wychowawczej,

•Wytrwałość,

•Poczucie odpowiedzialności,

•Umiejętność podawania i utrwalania wiedzy,

•Umiejętność kształtowania charakteru
ucznia,
Zdolność rozpoznawania indywidualnych
różnic między uczniami.

Oryginalny obraz cech osobowych nauczycieli uwzględniający zarówno
ich cechy pozytywne jak i negatywne przedstawił L. Kasprzak z WSP w
Bydgoszczy na podstawie kompleksowych badań opinii uczniów.
(prezentacja negatywnych)

•Cechy osobiste -

brak troski o swoją atrakcyjność, o poziom życia i

pracy.

•Właściwości intelektualne - brak wiedzy ogólnej, oczytania i
zainteresowań, niski poziom przygotowania metodycznego,
pedagogicznego i zawodowego.

•Wola nauczyciela -

niesystematyczność, upór, brak zdecydowania.

•Usposobienie - nerwowość, wybuchowość, krzykliwość,
niezrównoważenie emocjonalne, tworzenie ponurego nastroju i
przygnębienia, biadolenie i narzekanie, brak wiary w skuteczność
metod wychowawczych.

•Postawa moralna -

brak kultury i konkretnych planów życiowych,

postawa egoistyczna, nieliczenie się z czyjąś opinią i poglądami, rażący
i niemoralny tryb życia.

•Charakter nauczyciela -

niesumienność, nieuczciwość, chaotyczność,

skłonność do kar cielesnych, nieobowiązkowość, niesłowność,
mściwość, kłótliwość, niecierpliwość, stronniczość, nieopanowanie i
zarozumiałość.

•Postawa pedagogiczna -

lenistwo, brak zaangażowania, niedbalstwo,

oschłość, lekceważący stosunek do obowiązków i wychowanków,
opryskliwość, nieżyczliwość, konfliktowość, brak wewnętrznej potrzeby
doskonalenia się w pracy.

•Uzdolnienia pedagogiczne -

rutyna, brak organizacji zajęć,

chaotyczność w postępowaniu i w pracy, brak dyscypliny i konsekwencji
w postępowaniu, niesprawiedliwość w ocenie pracy uczniów.

Osobowość idealnego
nauczyciela- wpływ na ucznia

Wpływ osobowości nauczyciela polega przede
wszystkim na tym, że zachowanie nauczyciela,
jego stosunek do ucznia, jego styl działania
zdeterminowane są w dużej mierze przez
właściwości. Poza tym znaczenie osobowości
nauczyciela staje się jak najbardziej oczywiste,
jeśli zrozumiemy cele i zadania wychowania.
Ujmując najogólniej – dotyczą one osobowości
ucznia. Ważne jest kształtowanie pewnych
stałych cech osobowościowych ponieważ
istnieje ogólna zgodność co do tego, że kto
chce z powodzeniem kształtować pewne cechy
u innej jednostki, powinien je sam posiadać.

Ryans stworzył specjalną skalę oceny cech nauczyciela i
odkrył, że odnoszący sukcesy nauczyciel ma tendencję do
bycia człowiekiem ciepłym, wyrozumiałym,
przyjacielskim, odpowiedzialnym, systematycznym,
wyposażonym w wyobraźnię i entuzjastycznym, oraz że
znaczenie tych zalet zmniejsza się wraz z wiekiem
nauczanych dzieci. Innymi słowy, dzieci ze szkół średnich
wydają się bardziej zdolne do lepszego przystosowania
się do tych nauczycieli, którym brakuje takich cech niż
dzieci w szkole podstawowej.

Natomiast według J. Dawida i G. Kerschensteinera cechą
szczególną osobowości wywierającą dominujący wpływ
na ucznia jest emocjonalno - intelektualny stosunek do
ucznia i odczuwane przez nauczyciela uczucie miłości
wobec dzieci i młodzieży. Podkreślają bezinteresowną
skłonność nauczyciela do kształtowania i rozwijania
indywidualności ucznia, zdolności wczuwania się w jego
psychikę oraz umiejętność wywierania na niego
systematycznego wpływu.

Pamiętajmy, ze istotą pracy
nauczyciela jest jak wyraził kiedyś G.
Klimowicz jednym słowem

MOTTO

.

Tworzą go pierwsze litery słów:

miłość, odpowiedzialność, tolerancja,
troskliwość, otwartość

. Kształtując

swoją osobowość powinniśmy o tych
słowach pamiętać.

Dziękuje za

uwagę