Podstawy prawne

zdrowia publicznego

w Polsce

Aleksandra Marjańska

Zdrowie Publiczne

II stopień gr. 1

Prawo zdrowia

publicznego



jedna z najmłodszych szczegółowych
dziedzin prawa,



samodzielna i autonomiczna dziedzina?

•

prawo karne,

•

prawo wykroczeń,

•

prawo administracyjne,

•

prawo finansowe,

•

prawo cywilne,

•

prawo pracy,

•

prawo ubezpieczeń społecznych.

P. Pub.

P. Pryw.

Definicje prawa

zdrowia publicznego

To ogół regulacji prawnych dotyczących zdrowia
zbiorowości (zdrowia publicznego). Są to
regulacje:



mające na celu zapewnienie i podtrzymywanie
na możliwie najlepszym poziomie zdrowotności
publicznej i przeciwdziałanie istniejącym
i pojawiającym się zagrożeniom zdrowotnym,
takim jak: alkoholizm, nikotynizm, narkomania,



zmierzające

do

urzeczywistniania

podmiotowego prawa do zdrowia każdego
członka danej społeczności (populacji).

Funkcje prawa

w zdrowiu publicznym



zakazuje działań i zachowań szkodliwych lub
nakazuje podejmowanie określonych działań,



określa uprawnienia jednostek, grup lub populacji

w zakresie ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej,



określa wytwarzanie zasobów opieki zdrowotnej,



określa wymagania w zakresie jakości opieki
zdrowotnej,



określa zasady finansowania i pokrywania
kosztów opieki zdrowotnej.

Zasięg prawa

zdrowia publicznego

1.

Międzynarodowy:
→ uniwersalny (WHO, ONZ, UNESCO, FAO),
→ regionalny (Rada Europy, Unia Europejska),
→ subregionalny (Rada Nordycka),

2.

Krajowy:

Pomiędzy międzynarodowym prawem w zdrowiu

publicznym, a regulacjami krajowymi zachodzą

wzajemne relacje i oddziaływania.

Zakres przepisów

prawnych w zdrowiu

publicznym wg R.

Roemer

1)

zdrowie środowiskowe,

2)

żywność i leki,

3)

wykonywanie zawodów medycznych,

4)

organizacja i funkcjonowanie zakładów opieki
zdrowotnej,

5)

zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych,

6)

zdrowie psychiczne,

7)

prokreacja,

8)

promocja zdrowia,

9)

etyka w zdrowiu publicznym.

Rola prawa w zdrowiu

publicznym wg R. Roemer

Negatywna:

Niektóre rozwiązania prawne mogą pozostawać

w sprzeczności z dobrze pojętym interesem
zdrowia publicznego, np.: wysoka
odpłatność za leki.

Pozytywna:

Określa konieczne standardy i normy, ukierunkowuje

działania w dziedzinie polityki zdrowotnej.

Zakres regulacji prawnych

wg Sev S. Fluss

Sev S. Fluss wyróżnił 20 zakresów regulacji
prawnych w dziedzinie zdrowia publicznego:

prawo do zdrowia, prawa pacjenta, bezpieczeństwo

zdrowotne żywności, eksperymenty na człowieku,
transplantacje organów, środki walki z pandemią
nikotynizmu, kontrola narkotyków i środków
psychotropowych, ochrona zdrowia w miejscu
pracy,

zdrowie

psychiczne,

bezpieczeństwo

substancji chemicznych, HIV/AIDS.

Zakresy regulacji prawa
zdrowia publicznego wg

M. Bélanger:

ogólna ochrona medyczna ludności, ochrona

przeciwko wybranym chorobom (ospa, AIDS,
nowotwory), ochrona poszczególnych grup
ludności (dzieci, kobiet, osób w wieku
podeszłym, chorych psychicznie), technologie
medyczne substancje farmaceutyczne.

Nauki pomocnicze,

wykorzystywane

w rozwiązywaniu problemów

zdrowia populacji



epidemiologia,



higiena,



etyka medyczna,



demografia medyczna i biostatystyka,



prawo zdrowia publicznego, a także

częściowo prawo ochrony środowiska
naturalnego i inne dziedziny prawa,



ekonomia i ekonomika zdrowia,



pedagogika zdrowia i edukacja zdrowotna.

Działy regulacji związane

z prawem

zdrowia publicznego (1)

1)

Prawo o zawodach medycznych:

przepisy

prawne

ustalające

zasady

wykonywania

poszczególnych zawodów medycznych (lekarza,
lekarza

dentysty,

farmaceuty,

pielęgniarki,

położnej, diagnosty laboratoryjnego, techników
medycznych różnych specjalności), regulacje
prawne w zakresie kształcenia i doskonalenia
zawodowego,

a

także

przepisy

dotyczące

organizacji,

kompetencji

i funkcjonowania samorządów tych zawodów;

2)

Prawo o działalności leczniczej

: przepisy prawne

regulujące tworzenie, organizację, przekształcanie,
likwidację placówek działalności leczniczej, ich status
prawny, zarządzanie nimi, nadzór i kontrola nad
zakładami opieki zdrowotnej, zasady finansowania
ich

działalności.

Przepisy o ratownictwie medycznym, przepisy
o

lecznictwie uzdrowiskowym i uzdrowiskach,

regulacje prawne dotyczące publicznej służby krwi
oraz

dotyczące

pobierania

i

przeszczepiania

komórek, narządów i tkanek oraz funkcjonowania
banków narządów;

Działy regulacji związane

z prawem

zdrowia publicznego (2)

3)

Prawo

farmaceutyczne

:

przepisy

prawne

regulujące

produkcję,

obrót

produktami

leczniczymi, ich reklamę, funkcjonowanie hurtowni
farmaceutycznych

i

aptek,

inspekcję

farmaceutyczną, wytwarzanie i obrót wyrobami
medycznymi, rejestr incydentów medycznych,
stosowanie i nadzór nad produktami biobójczymi;

Działy regulacji związane

z prawem

zdrowia publicznego (3)

4)

Prawo o zdrowotności publicznej: przepisy
prawne

regulujące

reguły

postępowania

i

działania
w zakresie zdrowia publicznego (zwalczanie
chorób zakaźnych, ochrona zdrowia psychicznego,
walka
z narkomanią, z alkoholizmem, z nikotynizmem,
ochrona

warunków

zdrowotnych

i

jakości

zdrowotnej żywności i żywienia, ochrona przed
substancjami

niebezpiecznymi,

kosmetyki,

ochrona zdrowia w miejscu pracy).

Działy regulacji związane

z prawem

zdrowia publicznego (4)

Kryterium odniesienia

uprawnień

i obowiązków określonych

kategorii podmiotów prawnych



uprawnienia i obowiązki osób korzystających
ze świadczeń zdrowotnych,



uprawnienia i obowiązki osób udzielających świadczeń
zdrowotnych (wykonujących zawody medyczne),



zadania, kompetencje i obowiązki instytucji i zakładów
opieki zdrowotnej,



zadania i obowiązki innych instytucji i podmiotów
w dziedzinie ochrony zdrowia (np.: pracodawców),



zadania, kompetencje i obowiązki władz publicznych
w dziedzinie zdrowia.

Zdrowie publiczne jako

termin prawny

Ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej:

Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia

publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad

warunkami:

1) higieny środowiska,

2) higieny pracy w zakładach pracy,

3) higieny radiacyjnej,

4) higieny procesów nauczania i wychowania,

5) higieny wypoczynku i rekreacji,

6) zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku,

7) higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny,

sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia
zdrowotne – w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym
wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania
powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych.

Zdrowie publiczne

jako

termin prawny

Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z 6 sierpnia 2006 r. w sprawie specjalizacji
lekarzy i lekarzy stomatologów,

zgodnie

z którym istnieje specjalność lekarska
i lekarsko-stomatologiczna w podstawowej
dziedzinie medycyny zdrowie publiczne,
odpowiadająca dawnym specjalnościom:
choroby zakaźne, higiena i epidemiologia,
medycyna społeczna oraz organizacja ochrony
zdrowia.

Kwestia ochrony zdrowia

w Konstytucji RP – art. 68

1.

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia

w znaczeniu

szerokim, obejmującym także promocję zdrowia (ust. 1).

2.

Nakłada na władze publiczne obowiązek:



zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom,
ciężarnym, niepełnosprawnym i osobom w podeszłym
wieku (ust. 3),



zwalczania chorób epidemiologicznych i zapobiegania
negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska
(ust. 4),



popierania rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza wśród
dzieci
i młodzieży (ust.5),



zapewnienia obywatelom równego dostępu do świadczeń
opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych
(ust. 2).

Formuły prawne w umowach

międzynarodowych

obowiązujących

w RP



„korzystanie z najwyższego osiągalnego poziomu zdrowia jest
jednym z podstawowych praw każdej istoty ludzkiej”, przy czym
„zdrowie jest stanem zupełnej pomyślności fizycznej, umysłowej
i społecznej, a nie jedynie brakiem choroby lub ułomności”
(Konstytucja WHO z 22 lipca 1946 r.),



„każdy ma prawo do korzystania z najwyższego osiągalnego
poziomu

ochrony

zdrowia

fizycznego

i

psychicznego”

(Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych
i Kulturalnych ONZ),



„każdy ma prawo do korzystania z wszelkich środków
umożliwiających mu osiągnięcie możliwie najwyższego stanu
zdrowia”, choć tylko „każdy nie mający wystarczających
zasobów ma prawo do pomocy medycznej” (Europejska Karta
Socjalna).

Ustawa o Zdrowiu

Publicznym

Prezydent Andrzej Duda podpisał

27 października 2015 r.,

ustawę o

zdrowiu publicznym, która ma poprawić
koordynację działań podejmowanych
w tej dziedzinie, kładąc nacisk
na profilaktykę, edukację i promocję
zdrowotną. Podstawą działań będzie
Narodowy Program Zdrowia (NPZ).

Ustawa o zdrowiu

publicznym

z dnia 11 września 2015 r.

Przepisy mają znacząco wzmocnić mechanizmy
diagnozowania problemów zdrowia publicznego
i umożliwić racjonalne planowanie działań przez
podmioty

odpowiedzialne

za

prowadzenie

polityki zdrowotnej - jednostki samorządu
terytorialnego, Narodowy Fundusz Zdrowia,
służby medycyny pracy, Państwową Inspekcję
Sanitarną, kuratorów oświaty, szkoły i uczelnie
wyższe.

Realizacja ustawy o zdrowiu publicznym
i NPZ ma pozwolić skuteczniej zapobiegać
chorobom i podnosić potencjał zdrowia
obywateli.

Pierwszy NPZ ma objąć lata 2016-2020.
Na jego realizację w 2016 r. z budżetu
państwa zostanie przeznaczone ok. 140 mln
zł.

Zakładane są:



prowadzenie kampanii edukacyjnych
w szczególności w stosunku do dzieci,
młodzieży
i osób starszych,



promowanie spożywania zdrowych produktów,



pomoc w leczeniu uzależnień od tytoniu i
alkoholu,



wspieranie osób z problemami zdrowia
psychicznego (depresja czy zaburzenia
nerwicowe),



wczesna diagnostyka chorób i rozwój badań
naukowych.

Ustawa zakłada utworzenie

Rady do Spraw

Zdrowia

Publicznego

-

organu

opiniodawczo-doradczego Ministra Zdrowia.
Przewidziano także możliwość powołania
pełnomocnika rządu ds. zdrowia publicznego.

Bibliografia:

1.

H. Izdebski, „Podstawy prawne ustroju zdrowia
publicznego w Polsce”, Zdrowie Publiczne 2001

2.

H. Izdebski, „Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty
współczesnych państw”, wyd. 2, Warszawa 2012

3.

K. Krajewski-Siuda, P. Romaniuk, „Zdrowie publiczne.
Stan obecny, reformy ostatnich 20 lat, model
docelowy”, Warszawa 2011

4.

S. Poździoch, „Prawo zdrowia publicznego. Zarys
problematyki”, Wyd. Zdrowie i Zarządzanie, Kraków
2004

5.

Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu
publicznym, [27.10.2015]

Dziękuję za

uwagę!