Strona 1

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:33:58

http://www.sgk.gofin.pl/11,2334,125070,podstawy-prawne-prowadzenia-rachunkowosc...

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości

nr

17

z dnia 2010-09-01 nr kolejny 281

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., www.sgk.gofin.pl

Podstawy prawne prowadzenia rachunkowo

ś

ci w Polsce

1. Ustawa zasadnicza i akty wykonawcze

Podstawowym aktem prawnym reguluj

ą

cym w Polsce zasady prowadzenia rachunkowo

ś

ci jest ustawa o rachunkowo

ś

ci

z dnia 29 wrze

ś

nia 1994 r., która do dnia dzisiejszego była ju

ż

kilkakrotnie nowelizowana.

Na podstawie delegacji ustawowej (art. 81 ust. 2 i art. 82 pkt 1 ustawy o rachunkowo

ś

ci) Minister Finansów wydał

kilkana

ś

cie rozporz

ą

dze

ń

, w których zostały uregulowane szczegółowe zasady prowadzenia rachunkowo

ś

ci dla

niektórych

podmiotów

gospodarczych

i instytucji.

Najwa

ż

niejsze

rozporz

ą

dzenia

Ministra

Finansów

zostały

przedstawione w poni

ż

szej tabeli.

Rozporz

ą

dzenie

z dnia

w sprawie

nr Dziennika

Ustaw

15 listopada
2001 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci dla niektórych jednostek

nieb

ę

d

ą

cych spółkami handlowymi, nieprowadz

ą

cych

działalno

ś

ci gospodarczej

Dz. U. nr 137,
poz. 1539 ze zm.

21 listopada
2001 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci spółdzielczych kas

oszcz

ę

dno

ś

ciowo-kredytowych

Dz. U. nr 138,
poz. 1550

28 grudnia 2009 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci domów maklerskich

Dz. U. nr 226,
poz. 1824

29 sierpnia 2008 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci banków

Dz. U. nr 161,
poz. 1002

24 grudnia 2007 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci funduszy

inwestycyjnych

Dz. U. nr 249,
poz. 1859

28 grudnia 2009 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci zakładów ubezpiecze

ń

i zakładów reasekuracji

Dz. U. nr 226,
poz. 1825

24 grudnia 2007 r.

szczególnych zasad rachunkowo

ś

ci funduszy emerytalnych

Dz. U. nr 248,
poz. 1847

12 grudnia 2001 r.

szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu
ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych

Dz. U. nr 149,
poz. 1674 ze zm.

25 wrze

ś

nia

2009 r.

szczegółowych zasad sporz

ą

dzania przez jednostki inne ni

ż

banki, zakłady ubezpiecze

ń

i zakłady reasekuracji

skonsolidowanych sprawozda

ń

finansowych grup

kapitałowych

Dz. U. nr 169,
poz. 1327

Jednostki, dla których Minister Finansów okre

ś

lił w rozporz

ą

dzeniu szczegółowe zasady rachunkowo

ś

ci, w sprawach

nieuregulowanych tym rozporz

ą

dzeniem, s

ą

zobowi

ą

zane stosowa

ć

odpowiednie przepisy ustawy o rachunkowo

ś

ci,

w tym w szczególno

ś

ci:

nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci (tj. zasady: rzetelnego obrazu, memoriału, współmierno

ś

ci przychodów

i zwi

ą

zanych z nimi kosztów, istotno

ś

ci, indywidualnej wyceny),

przepisy dotycz

ą

ce dokumentowania operacji gospodarczych, przechowywania dokumentów ksi

ę

gowych oraz

inwentaryzacji aktywów i pasywów,

Strona 2

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:33:58

http://www.sgk.gofin.pl/11,2334,125070,podstawy-prawne-prowadzenia-rachunkowosc...

przepisy nakazuj

ą

ce prowadzenie ksi

ą

g rachunkowych rzetelnie, bezbł

ę

dnie, sprawdzalnie i bie

żą

co.

Zwracamy uwag

ę

, i

ż

jednostki sektora finansów publicznych (np. jednostki samorz

ą

du terytorialnego, jednostki

bud

ż

etowe, zakłady bud

ż

etowe) zobowi

ą

zane s

ą

do prowadzenia ksi

ą

g rachunkowych zgodnie z zasadami okre

ś

lonymi

w ustawie o rachunkowo

ś

ci oraz w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240

ze zm.), z uwzgl

ę

dnieniem zasad szczególnych okre

ś

lonych w aktach wykonawczych do ustawy o finansach

publicznych.

2. Krajowe Standardy Rachunkowo

ś

ci (KSR)

2.1. Czym s

ą

Krajowe Standardy Rachunkowo

ś

ci?

Minister Finansów na podstawie rozporz

ą

dzenia z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie zakresu działania i sposobu

organizacji Komitetu Standardów Rachunkowo

ś

ci (Dz. U. nr 140, poz. 1580 ze zm.), korzystaj

ą

c z delegacji ustawowej

zawartej w art. 81 ust. 2 pkt 9 ustawy o rachunkowo

ś

ci, powołał do

ż

ycia Komitet Standardów Rachunkowo

ś

ci, który

działa od 2002 r.

Celem Komitetu jest przede wszystkim doprecyzowanie regulacji ustawowych i ułatwienie pracy ksi

ę

gowym. Do

zakresu działania Komitetu nale

ż

y:

wydawanie Krajowych Standardów Rachunkowo

ś

ci, przegl

ą

d i aktualizacja istniej

ą

cych,

wydawanie stanowisk w problematycznych kwestiach w zakresie rachunkowo

ś

ci,

opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie rachunkowo

ś

ci,

analiza i opiniowanie projektów Mi

ę

dzynarodowych Standardów Rachunkowo

ś

ci oraz projektów ich zmian,

współpraca z mi

ę

dzynarodowymi organizacjami do spraw standaryzacji rachunkowo

ś

ci,

podejmowanie innych działa

ń

maj

ą

cych na celu harmonizacj

ę

i standaryzacj

ę

zasad rachunkowo

ś

ci.

KSR maj

ą

za zadanie uzupełnia

ć

regulacje zawarte w ustawie o rachunkowo

ś

ci i w rozporz

ą

dzeniach wykonawczych.

Standardy oraz stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowo

ś

ci s

ą

wydawane w formie zał

ą

czników do uchwał

podejmowanych przez Komitet, opublikowanych w Dzienniku Urz

ę

dowym Ministra Finansów.

Dotychczas Komitet Standardów Rachunkowo

ś

ci wydał sze

ść

standardów krajowych:

Strona 3

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:33:58

http://www.sgk.gofin.pl/11,2334,125070,podstawy-prawne-prowadzenia-rachunkowosc...

Numer

standardu

Tytuł standardu

Uchwała Komitetu

KSR nr 1

"Rachunek przepływów pieni

ęż

nych"

nr 3/10 z dnia 23 lutego 2010 r. (Dz.
Urz. max. Fin. nr 6, poz. 25)

KSR nr 2

"Podatek dochodowy"

nr 7/10 z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz.
Urz. max. Fin. nr 7, poz. 31)

KSR nr 3

"Niezako

ń

czone usługi budowlane"

nr 9/09 z dnia 26 pa

ź

dziernika 2009 r.

(Dz. Urz. max. Fin. nr 16, poz. 88)

KSR nr 4

"Utrata warto

ś

ci aktywów"

nr 6/07 z dnia 26 czerwca 2007 r. (Dz.
Urz. max. Fin. nr 8, poz. 46)

KSR nr 5

"Leasing, najem, dzier

ż

awa"

nr 2/08 z dnia 11 marca 2008 r. (Dz.
Urz. max. Fin. nr 4, poz. 35)

KSR nr 6

"Rezerwy, bierne rozliczenia mi

ę

dzyokresowe

kosztów, zobowi

ą

zania warunkowe"

nr 7/08 z dnia 14 pa

ź

dziernika 2008 r.

(Dz. Urz. max. Fin. nr 12, poz. 90)

Komitet poza standardami

wydał

dotychczas

cztery stanowiska

w problematycznych kwestiach

w zakresie

rachunkowo

ś

ci, takie jak:

1) "Prawo do emisji zanieczyszcze

ń

" - uchwała nr 6/05 z dnia 28 listopada 2005 r. (Dz. Urz. max. Fin. nr 15,

poz. 134),

2) "Ustalanie kosztu wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów" - uchwała nr 1/07 z dnia 16 stycznia

2007 r. (Dz. Urz. max. Fin. nr 2, poz. 11),

3) w sprawie ksi

ę

gowego uj

ę

cia praw maj

ą

tkowych wynikaj

ą

cych ze

ś

wiadectw pochodzenia energii

wytworzonej w odnawialnych

ź

ródłach energii - uchwała nr 7/07 z dnia 26 czerwca 2007 r. (Dz. Urz. max. Fin.

nr 8, poz. 47),

4) w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksi

ą

g rachunkowych - uchwała nr 5/10 z dnia 13 kwietnia 2010 r.

(Dz. Urz. max. Fin. nr 6, poz. 26).

2.2. Czy stosowanie KSR jest obowi

ą

zkowe?

Przepisy ustawy o rachunkowo

ś

ci stanowi

ą

,

ż

e w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, jednostki -

przyjmuj

ą

c zasady (polityk

ę

) rachunkowo

ś

ci - mog

ą

stosowa

ć

Krajowe Standardy Rachunkowo

ś

ci wydane przez

Komitet Standardów Rachunkowo

ś

ci (por. art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowo

ś

ci).

Stosownie do tego przepisu przestrzeganie KSR nie jest obligatoryjne, ale ma charakter fakultatywny.

Zatem kierownik jednostki mo

ż

e (ale nie musi) zapisa

ć

w polityce rachunkowo

ś

ci,

ż

e w sprawach nieuregulowanych

przez ustaw

ę

o rachunkowo

ś

ci jednostka b

ę

dzie korzysta

ć

z wytycznych zawartych w KSR.

Nale

ż

y

pami

ę

ta

ć

,

ż

e

w przypadku

braku

odpowiedniego standardu

krajowego

jednostki

mog

ą

stosowa

ć

Mi

ę

dzynarodowe

Standardy

Rachunkowo

ś

ci. Inaczej mówi

ą

c, nie mo

ż

na korzysta

ć

z rozwi

ą

za

ń

zawartych

w Mi

ę

dzynarodowych Standardach Rachunkowo

ś

ci, je

ś

li konkretne zagadnienie zostało uregulowane krajowym

standardem (por. art. 10 ust. 3 zdanie drugie ustawy o rachunkowo

ś

ci).

3. Mi

ę

dzynarodowe Standardy Rachunkowo

ś

ci (MSR)

3.1. Jaka jest ró

ż

nica pomi

ę

dzy MSR i MSSF?

Mi

ę

dzynarodowe Standardy Rachunkowo

ś

ci powstały w celu ujednolicenia mi

ę

dzynarodowych zasad rachunkowo

ś

ci,

a w szczególno

ś

ci tre

ś

ci sprawozda

ń

finansowych, tak aby

informacje

o wynikach finansowych

podmiotów

gospodarczych były wiarygodne i budziły zaufanie inwestorów.

Organizacj

ą

, która została odpowiedzialna za opracowanie mi

ę

dzynarodowych zasad rachunkowo

ś

ci jest zało

ż

ony

w 1973 r. Komitet Mi

ę

dzynarodowych Standardów Rachunkowo

ś

ci (KMSR, ang. IASC - International Accounting

Strona 4

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:33:58

http://www.sgk.gofin.pl/11,2334,125070,podstawy-prawne-prowadzenia-rachunkowosc...

Standards Committee), który w 2001 r. zast

ą

piono Rad

ą

Mi

ę

dzynarodowych Standardów Rachunkowo

ś

ci (RMSR, ang.

IASB - International Accounting Standards Board).

Wraz ze zmian

ą

KMSR na RMSR wydawane od tej pory standardy zast

ą

piono nazw

ą

MSSF (Mi

ę

dzynarodowe

Standardy Sprawozdawczo

ś

ci Finansowej). Okre

ś

lenie "rachunkowo

ść

" zamieniono na "sprawozdawczo

ść

finansowa"

celem zaznaczenia,

ż

e przedmiotem zainteresowania mi

ę

dzynarodowych standardów jest prawidłowe sporz

ą

dzanie

sprawozdania finansowego oraz prezentacja danych w sprawozdaniu, a nie sam sposób prowadzenia ksi

ą

g

rachunkowych.

Z powodu tych zmian cz

ęść

standardów okre

ś

lona jest skrótem MSR, a pozostałe MSSF, jednak wszystkie s

ą

tak samo

istotne.

Głównym celem RMSR jest ujednolicenie zasad rachunkowo

ś

ci stosowanych przez przedsi

ę

biorstwa i inne organizacje

w zakresie sprawozdawczo

ś

ci finansowej na całym

ś

wiecie. Jest on realizowany poprzez:

tworzenie i publikacj

ę

MSR (od 2001 r. MSSF),

prace nad doskonaleniem i harmonizacj

ą

standardów rachunkowo

ś

ci,

promocj

ę

stosowania MSR i MSSF celem uzyskania powszechnej akceptacji zawartych w nich zasad.

Ustawa o rachunkowo

ś

ci natomiast pod poj

ę

ciem MSR rozumie Mi

ę

dzynarodowe Standardy Rachunkowo

ś

ci,

Mi

ę

dzynarodowe Standardy Sprawozdawczo

ś

ci Finansowej oraz wszystkie zwi

ą

zane z nimi interpretacje ogłoszone

w formie rozporz

ą

dze

ń

Komisji Europejskiej (art. 2 ust. 3 ustawy o rachunkowo

ś

ci).

Skróty MSR oraz MSSF co do zasady, dotycz

ą

tego samego. Cz

ę

sto w literaturze przedmiotu mo

ż

na spotka

ć

si

ę

z korzystaniem przez autorów publikacji zamiennie z obydwu skrótów lub na przykład u

ż

ywania obu jednocze

ś

nie

w postaci "MSR/MSSF". Wynika to z rozbie

ż

no

ś

ci poj

ęć

pomi

ę

dzy ustaw

ą

o rachunkowo

ś

ci a mi

ę

dzynarodowymi

standardami oraz przemian jakie miały miejsce na gruncie mi

ę

dzynarodowym.

3.2. Jakie jednostki mog

ą

, a jakie musz

ą

stosowa

ć

MSR?

Ustawa o rachunkowo

ś

ci okre

ś

la, które jednostki maj

ą

obowi

ą

zek, a które prawo do stosowania MSR.

Mi

ę

dzynarodowe Standardy Rachunkowo

ś

ci musz

ą

by

ć

stosowane do:

a) skonsolidowanych sprawozda

ń

finansowych emitentów papierów warto

ś

ciowych, o których mowa w art. 4

rozporz

ą

dzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie

stosowania mi

ę

dzynarodowych standardów rachunkowo

ś

ci (Dz. Urz. WE L 243 z 11.09.2002, str. 1; Dz. Urz.

UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 29, str. 609),

b) skonsolidowanych sprawozda

ń

finansowych banków.

Pozostałe jednostki stosuj

ą

polskie przepisy, a tylko w kwestiach nieuregulowanych ustaw

ą

o rachunkowo

ś

ci si

ę

gaj

ą

w pierwszej kolejno

ś

ci do krajowych standardów rachunkowo

ś

ci. Dopiero w przypadku braku odpowiedniego standardu

krajowego mog

ą

skorzysta

ć

z MSR (por. art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowo

ś

ci).

Mi

ę

dzynarodowe Standardy Rachunkowo

ś

ci mog

ą

by

ć

dobrowolnie stosowane do:

a) jednostkowych sprawozda

ń

finansowych emitentów papierów warto

ś

ciowych dopuszczonych do obrotu na

jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

b) jednostkowych i skonsolidowanych sprawozda

ń

finansowych emitentów papierów

warto

ś

ciowych

zamierzaj

ą

cych ubiega

ć

si

ę

lub ubiegaj

ą

cych si

ę

o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków

regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

Strona 5

www.sgk.gofin.pl

2010-12-08 08:33:58

http://www.sgk.gofin.pl/11,2334,125070,podstawy-prawne-prowadzenia-rachunkowosc...

c) jednostkowych sprawozda

ń

finansowych jednostek wchodz

ą

cych w skład grupy kapitałowej, w której

jednostka dominuj

ą

ca sporz

ą

dza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodne z MSR,

d) skonsolidowanych sprawozda

ń

finansowych jednostek dominuj

ą

cych ni

ż

szego szczebla wchodz

ą

cych

w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominuj

ą

ca wy

ż

szego szczebla sporz

ą

dza skonsolidowane

sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR,

e) jednostkowych sprawozda

ń

finansowych oddziału przedsi

ę

biorcy zagranicznego, je

ż

eli przedsi

ę

biorca ten

sporz

ą

dza sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e jednostki sporz

ą

dzaj

ą

ce sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, w zakresie nieuregulowanym

przez MSR s

ą

zobowi

ą

zane stosowa

ć

przepisy ustawy o rachunkowo

ś

ci oraz wydane do niej przepisy wykonawcze.

MSR nie reguluj

ą

na przykład zasad inwentaryzacji oraz badania i ogłaszania sprawozda

ń

finansowych, dlatego w tym

zakresie obowi

ą

zuj

ą

jednostki przepisy ustawy o rachunkowo

ś

ci.

Zwracamy równie

ż

uwag

ę

, i

ż

roczne sprawozdania finansowe jednostek sporz

ą

dzone zgodnie z MSR podlegaj

ą

obowi

ą

zkowemu badaniu przez biegłego rewidenta.