Polityka społeczna

sem. zimowy 2015/16

Dr Katarzyna Górniak

[e-mail]

Terminy konsultacji w sem. zimowym:
• środa 14.00-16.00

p. 228, Gmach Główny PW

• Studia dzienne
[e-mail]

• Studia zaoczne

Treści programowe

• Polityka społeczna – przedmiot, zakres, cele i

zadania, historia,

• Uwarunkowania polityki społecznej
• Zakres podmiotowy i przedmiotowy polityki

społecznej

• Modele polityki społecznej
• Potrzeby społeczne i ich diagnozowanie/mierzenie.
• Normy w polityce społecznej
• Problemy polityki społecznej (nierówności,

bezrobocie, bieda, starzenie się społeczeństwa,
demografia… )

• Realizacja polityki społecznej: instrumenty,

organizacja, poziomy, organizacje pozarządowe.

• Aktywna polityka społeczna.

Uwaga:

Do egzaminu obowiązuje znajomość zagadnień
i tematów omawianych w trakcie wykładu
(zagadnienia programowe). Ich wykaz znajduje
się w powyższym zestawieniu. Podana
literatura odnosi do zagadnień programowych,
a student ma możliwość skorzystania z niej w
sposób dowolny, jak również z każdej innej
pozycji odnoszącej się do tematyki wykładów.

Jednak po niektórych wykładach będzie
podawana szczegółowa literatura, której
znajomość obowiązuje do egzaminu.

Egzamin – studia

dzienne/zaoczne

• Egzamin pisemny w formie testowej

o zróżnicowanych pytaniach, tj.
pytania otwarte (opisowe) oraz
pytania zamknięte (jednokrotnego
wyboru)

• 5 pkt ECTS 1pkt=25-30 godzin

pracy

Ocena za przedmiot

Ocen

a

Student, który zaliczył przedmiot (moduł) wie / umie / potrafi:

3.0

Uzyskał co najmniej 40% maksymalnej łącznej liczby punktów

w ramach egzaminu pisemnego.

3.5

Uzyskał co najmniej 50% maksymalnej łącznej liczby punktów

w ramach egzaminu pisemnego.

4.0

Uzyskał co najmniej 65% maksymalnej łącznej liczby punktów

w ramach egzaminu pisemnego.

4.5

Uzyskał co najmniej 75% maksymalnej łącznej liczby punktów

w ramach egzaminu pisemnego.

5.0

Uzyskał co najmniej 80% maksymalnej łącznej liczby punktów

w ramach egzaminu pisemnego.

Terminy

• po zakończeniu wykładu: tzw. termin

zerowy

Regulamin studiów w Politechnice
Warszawskiej § 4 ust. 8:

• w trakcie sesji zimowej: dwa terminy
• w trakcie sesji poprawkowej: jeden

termin

Literatura (do wyboru):

• Polityka społeczna, red. G. Firlit-Fesnak, M.Szylko-Skoczny, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2009

• Auleytner L., Polityka społeczna czyli ujarzmianie chaosu społecznego,

Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Warszawa 2002

• Księżopolski M., Polityka społeczna. Wybrane problemy porównań

międzynarodowych, Wyd. Śląsk, Katowice 1999

• Polityka społeczna. Kontynuacja i zmiana, red. J. Olczyk i in, Wyd. IPiSS,

Warszawa 2012

• Polityka społeczna w kryzysie, red. M. Księżopolski i in, Oficyna

Wydawnicza Aspra, Warszawa 2009

• Polityka społeczna, Materiały do studiowania, red. A. Rajkiewicz, J.

Supińska, M. Księżopolski, Wyd. Śląsk, Katowice 1997

• Leksykon polityki społecznej, red. Naukowa B. Rysz-Kowalczyk, Ofucyna

Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2002

• Wokół teorii polityki społecznej, red. B. Rysz-Kowalczyk, B. Szatur-

Jaworska, Wyd. ISP UW Warszawa 2003

Polityka

• Sprawowanie władzy – oddziaływanie
• Sposób rządzenia – rozwiązywanie

problemów społecznych w cyklu:

 Zauważanie i zdefiniowanie
 Diagnoza
 Wybór rozwiązania
 Realizacja
 Ewaluacja/ocena

• Sposób: systematyczny, spójny

Społeczna

• Odnosi się do dobrobytu obywateli –

poziomu zaspokojenia potrzeb

Państwo realizuje politykę społeczną –

odpowiedzialne za wszechstronny dobrobyt
wszystkich obywateli

Dobrobyt: wysoki poziom zaspokojenia

potrzeb, głównie bytowych, ale nie tylko
tych… (patrz dalsze slajdy)

Cele: gospodarcze i społeczne

• Przekonanie: dobrobyt pochodna

wzrostu gospodarczego, dochodu
narodowego

• ALE

maksymalizacja wzrostu

gospodarczego nie jest konieczna do
osiągnięcia wielu celów społecznych;
sukces gospodarczy nie przekłada się
prosto na sukces społeczny

• WAŻNE

zasady podziału – komu i na

jakich warunkach

Polityka społeczna

ograniczanie strategii rynkowych

1.

Dla niektórych usług i dóbr – mechanizmy
rynkowe zawodne

2.

Zachowania jednostek mogą ignorować ich
własne potrzeby

Instrumenty służące korygowaniu rynku:
• zakazy produkcji
• normy i standardy produkcji
• regulacje cen
• subsydiowanie produkcji
• subsydiowanie zatrudnienia
• przymus konsumpcji

• Wąskie rozumienie – problematyka

świadczeń pieniężnych (polityka
socjalna)

• Szerokie rozumienie – włączenie

zagadnień nie związanych
bezpośrednio z transferami
pieniężnymi, np. oświata, sprawy
pracy
welfare state – państwo
dobrobytu/państwo bezpieczeństwa
socjalnego

Polityka socjalna

Polityka społeczna

przedm

iot

Materialne warunki bytu,
konsumpcja towarów i usług,
dochody pieniężne, poziom życia

Społeczeństwo, stosunki społeczne,
organizacja życia społecznego, jakość życia

cele

Poprawa materialnych warunków
bytu (szczególnie najbiedniejszych),
wzrost konsumpcji, „pokój socjalny”,
łagodzenie kwestii socjalnych

Postęp społeczny, równowaga społeczna,
porządek społeczny, dobro wspólne, moc
narodu, harmonia między celami
osobistymi i społecznymi

środki

Bezekwiwalentne (w tym
nieodpłatne) świadczenia społeczne

„instytucjonalizacja, formalizacja i
organizowanie warunków życia dla całych
zbiorowości”, środki: ekonomiczne, prawne,
informacyjne, kadrowe

sposob

y

działani

a

Doraźne ratownictwo, interwencja,
ochrona za pomocą wytwarzania i
rozdzielania świadczeń społecznych

Perspektywiczne zapobieganie, planowanie,
zmienianie struktury społecznej

adresac

i

Grupy słabe względnie (np.
pracownicy najemni) lub absolutnie
(np. chorzy, bezdomni,
niepłnosprawni)

Społeczeństwo jako całość, wszyscy
obywatele

wzajem

ne

relacje

Rola instrumentalna, środek polityki
społecznej, część polityki
społecznej, nie powinna dominować
nad polityką społeczną

Ogólne cele, wartości i zasady dla m.in.
polityki socjalnej, obejmuje polityką
socjalną, ale jest też czymś więcej

Opracowanie: Ryszard Szarfenberg http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/definicjeps.pdf

Kwestia językowa

• Polityka społeczna ≠

•Polityka socjalna
•Pomoc społeczna (opieka

społeczna)

•Pomoc socjalna

USTAWA z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej

(Dziennik Ustaw Nr 65, poz. 437, z 2007. Tekst jednolity uwzględniający zmiany wynikające z Dz.U. Nr 239,
poz. 1592 z 2010 r.)

Art. 21. 1. Dział praca obejmuje sprawy:
•

  1)  zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu;

•

  2)  stosunków pracy i warunków pracy;

•

  3)  wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych;

•

  4)  zbiorowych stosunków pracy i sporów zbiorowych;

•

  5)  związków zawodowych i organizacji pracodawców.

 
Art. 28a. Dział rodzina obejmuje sprawy:
•

  1)  uwarunkowań demograficznych w kraju;

•

  2)  opieki nad dzieckiem do lat 3;

•

  3)  ochrony i wspierania rodziny z dziećmi na utrzymaniu, w szczególności rodzin znajdujących się w trudnej
sytuacji materialnej i społecznej;

•

  4)  rozwoju systemu pieczy zastępczej nad dzieckiem;

•

  5)  koordynowania i organizowania współpracy organów administracji publicznej, organizacji pozarządowych i
instytucji w zakresie realizacji praw rodziny i dziecka;

•

  6)  współpracy międzynarodowej dotyczącej realizacji i ochrony praw rodziny i dziecka.
 

Art. 31. 1. Dział zabezpieczenie społeczne obejmuje sprawy:
•

  1)  ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia społecznego;

•

  2)  funduszy emerytalnych;

•

  3)  pomocy społecznej i świadczeń dla osób i gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji
materialnej i społecznej;

•

  4)  przeciwdziałania patologiom;

•

  5)  rządowych programów w zakresie pomocy społecznej, w szczególności dla osób i gospodarstw domowych
znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, a także dla grup zagrożonych wykluczeniem
społecznym;

•

  6)  świadczeń socjalnych, zatrudnienia, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych;

•

  7)  kombatantów i osób represjonowanych;

•

  8)  koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, z wyjątkiem rzeczowych świadczeń leczniczych;

•

  9)  działalności pożytku publicznego, w tym nadzoru nad prowadzeniem tej działalności przez organizacje
pożytku publicznego;

•

10)  koordynowania i organizowania współpracy organów administracji publicznej, podmiotów działających w
sferze pożytku publicznego, w tym organizacji pozarządowych.

•

Pomoc społeczna

•

Rynek pracy

•

Prawo pracy

•

Wsparcie dla rodzin z dziećmi

•

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie

•

Seniorzy/aktywne starzenie się

•

Osoby niepełnosprawne

•

Ubezpieczenia Społeczne

•

Koordynacja Systemów Zabezpieczenia Społecznego

•

Fundusze europejskie

•

Dialog Społeczny

•

Program współpracy z NGO

•

Społeczeństwo obywatelskie

•

Społeczne prawa człowieka

•

www.mpips.gov.pl

Minister
Władysław Kosiniak-
Kamysz

Jacek
Kuroń

minister pracy i
polityki społecznej

1989 –1990
(rząd T.
Mazowieckiego)

1992 –1993
(rząd H.
Suchockiej)

Polityka społeczna jako:

• Dyscyplina naukowa –

diagnozowanie, badanie,
obserwowanie, prognozowanie,
modelowanie…

• Działalność praktyczna – wdrażanie

działań, których celem jest
rozwiązywanie problemów

• Naukowa teoria oraz określenie metodologii i

metod badawczych zajmujących się
zagadnieniem potrzeb materialnych i
duchowych człowieka oraz grup społecznych na
określonym etapie rozwoju państw
(S. Czajka)

• Celowa działalność państwa i innych instytucji

publicznych w dziedzinie kształtowania
optymalnych warunków życia i pracy ludności
oraz stosunków międzyludzkich; także nauka o
celowym oddziaływaniu na układ stosunków
społecznych i przekształcania warunków życia
ludności
(Mała Encyklopedia PWN 1995)

• Polityka to działalność państwa, samorządów i organizacji

pozarządowych, której celem jest poprawa położenia
materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i
wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa
ekonomicznie i socjalnie najsłabszych
(J. Aulyetner)

• Polityka społeczna jest rodzajem polityki publicznej i wiąże

się z instrumentalnym wykorzystywaniem władzy w państwie
do osiągnięcia wszechstronnego dobrobytu wszystkich
obywateli z uwzględnieniem nierówności socjalno-
ekonomicznych oraz nierówności władzy między różnymi
grupami obywateli
(R. Szarfenberg)

• Działalność państwa, samorządów i organizacji

pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych
warunków pracy bytu ludności, prorozwojowych struktur
społecznych oraz stosunków społecznych opartych na
równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających
zaspokojeniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie
(A. Kurzynowski)

Cele polityki społecznej

1. Kształtowanie odpowiednich warunków bytowych

ludności, tak by miała możliwość zaspokajania swoich
potrzeb poprzez pracę zarobkową lub utrzymywania się z
rent i emerytur lub innych świadczeń

2. Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych
3. Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich

– sprawiedliwość społeczna i równość szans

4. Rozładowywanie napięć i konfliktów społecznych (wynika

z powyższych) + zapobieganie powstawaniu kwestii
socjalnych/problemów społecznych: tworzenie warunków

W jakim zakresie powyższe cele mają być zrealizowane?

Zakres przedmiotowy

 działy/dziedziny polityki społecznej

Polityka:

– Rodzinna
– Demograficzna
– Zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy
– Mieszkaniowa
– Ochrony zdrowia
– Oświatowa
– Kształtowania kultury
– Zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej
– Prewencji, zwalczania zjawisk patologii społecznych
– Gerontologii (starość)

Zakres przedmiotowy PS jako

działalności praktycznej

(wg W. Turnowieckiego)

• Sfera bytu – wyżywienie, mieszkanie,

pomoc materialna w przypadku
zdarzeń losowych

• Sfera pozamaterialna – ochrona

zdrowia, edukacja, usługi i
działalność kulturalna

• Sfera potrzeb psychospołecznych –

aktywność społeczna, poczucie
satysfakcji z pracy, poczucie
bezpieczeństwa

Uwarunkowania polityki społecznej

(Cezary Żołędkowski)

WEWNĘTZRNE
– Ustrojowo-polityczne
– Materialne (ekonomiczne, infrastruktura)
– Związane z czynnikiem ludzkim
– Wynikające z zastanego modelu polityki

społecznej

ZEWNĘTRZNE
- Globalizacja i światowy system ekonomiczny

UWAGA

O uwarunkowaniach polityki
społecznej zob.:

• Cezary Żołędowski, rozdz. 3, w:

Polityka społeczna, red. G. Firlit-
Fesnak, M.Szylko-Skoczny,
Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2009

Zasady polityki społecznej

• Przezorności (motywowania do

przezorności)

• Samopomocy
• Solidarności społecznej
• Pomocniczości
• Partycypacji
• Samorządności
• Dobra wspólnego
• Wielosektorowości

UWAGA

O zasadach PS zob.:

• Wprowadzenie do polityki społecznej,

red. R. Gabryszak, D. Magierka,
Wyd. Difin, Warszawa 2009, str. 33-
35

Trochę historii

• Termin polityka społeczna 
Charles Fourier (1772-1837) – projekt

sposobu na życie

The extension of women's rights
is the basic principle
of all social progress

• Impuls do rozwoju XIX wiek 

rewolucja przemysłowa  zaostrzenie
konfliktów społecznych, kwestia
robotnicza + pojawienie się państwa
rozwiązującego kwestie społeczne i
reagującego (wcześniej próby 
Anglia „Prawo ubogich” 1601)

• Ochrona warunków pracy
• Pierwsze próby budowania systemowych

polityk społecznych  najbardziej znana
koncepcja:
Otton von Bismarck (koniec XIXw.) – „ojciec
nowoczesnej polityki społecznej ”
kompleksowe uregulowanie kwestii
zabezpieczenia socjalnego  obowiązkowe
ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe
(renty i emerytury), skrócił czas pracy

1878 tzw. wielki dekret Bismarcka
• Kształtowanie stosunków pracy – związki

zawodowe

Koniec I wojny światowej

• próby tworzenia światowego sytemu

polityki społecznej – rozwój ochrony
pracy, ubezpieczeń, postępujący
interwencjonizm socjalny – państwo
staje się coraz silniejszym
gwarantem podstawowych praw
socjalnych

• Postawanie międzynarodowych

organizacji, np. Międzynarodowa
Organizacja Pracy 1919

• Harmonizowanie polityki

gospodarczej i społecznej -
współzależność

Polska

• Okres zaborów  brak państwowości

+ ograniczona działalność socjalna
państw zaborczych  polska myśl:
Józef Supiński, Ludwik Krzywicki,
Helena Radlińska, Konstanty
Krzeczkowski

• Prekursor polskiej polityki społecznej:

Fryderyk Skarbek (1792-1866)

Okres międzywojenny: powstawanie ustawodawstwa

(ujednolicanie zasad) i wstąpienie Polski w 1919 do
Międzynarodowej Organizacji Pracy

• 1921 – konstytucja marcowa: ze zbiorem praw

socjalnych

• Rozwój nauk: Instytut Spraw Społecznych (1931),

Instytut Gospodarstwa Społecznego (1920), Polskie
Towarzystwo Polityki Społecznej

Okres po II Wojnie Światowej:
• Państwo jedyny podmiot działalności polityki

społecznej

• Refleksja naukowa poddana zostaje cenzurze i

kontroli PZPR

Działania o charakterze społecznym podejmowane

w II poł. XX wieku (K. Podolski, W. Turnowiecki)

•Rozbudowa służb socjalnych
•Wzrost roli związków zawodowych w kształtowaniu polityki społecznej
•Dostosowywanie wysokości emerytur, rent i innych świadczeń socjalnych,

a także płac do wzrostu kosztów utrzymania lub wzrostu płac realnych

•Dążenie do harmonizacji i ujednolicania zasad polityki społecznej w skali

regionalnej, uchwalanie również postanowień w tym zakresie w skali
globalnej

•Wzrost udziału wydatków na cele socjalne w budżetach państw,

rozszerzanie form pomocy materialnej dla bezrobotnych przy
jednoczesnym braku skutecznych środków zwalczania samego bezrobocia

•Wzrost liczby korzystających ze świadczeń emerytalnych, w okresie

choroby, macierzyństwa, jak również świadczeń na rzecz bezrobotnych

•Proces upowszechniania kształcenia w szkołach podstawowych

Przejście od wąskiego do szerokiego podejścia do polityki

społecznej

Klasyfikacja państw

• Ilościowa: wysokość środków przeznaczanych na

PS; założenie o podobieństwie poziomu PS -
efekt: rozwój państw

• Jakościowa: odzwierciedlają jakość PS

(uwarunkowania dostępu, selektywność-
powszechność, jakość i poziom usług i
świadczeń, zakres i cele polityki rynku pracy,
rola władz publicznych, sposoby finansowania
programów socjalnych)
 zróżnicowane typologie

Modele PS

• Odnoszą się do rzeczywistej polityki

danych krajów

• W oderwaniu od polityki –

konstrukcje teoretyczne

W modelach aspekty:
• Aksjologiczne – cele
• Praktyczne – metody realizacji celów

Najbardziej popularne

Richard Titmuss: marginalny

(rezydualny), służebny (motywacyjny,
wydajnościowy), instytucjonalno-
redystrybucyjny

Norman Furniss i Dorothy Tilton:

pozytywny, bezpieczeństwa socjalnego,
dobrobytu społecznego

• Gøsta Esping-Andersen: liberalny,

konserwatywno-korporacyjny,
socjademokrtyczny

Orientacje ideologiczne

• Antykolektywistyczna

 skrajni liberałowie, neoliberałowie,

neokonserwatyści

 założenie: prymat wolnego rynku w

zaspokajaniu potrzeb

• Kolektywistyczna

® socjaliberałowie, socjaldemokraci, fabianie,

(neo)marksiści

®od dążenia do złagodzenia problemów

społecznych do gruntownej przebudowy
społeczeństwa

Skrajni liberałowie i model

marginalny

• Jednostka – odpowiedzialna, ma być

przezorna

• Wolny rynek
• Solidarność na zasadach wzajemności
• Pomoc - dobra wola państwa
• PS – niepotrzebna i szkodliwa
• Dominują świadczenia pieniężne
• Redystrybucja góra-dół

Socjalliberałowie i model

motywacyjny

• Dopuszcza ingerencję państwa – ograniczona
• Cel PS – zdrowi i wykształceni pracownicy
• Związek: prawo do pomocy – status danej

osoby na rynku pracy

• Jedn. – odpowiedzialna, ale nie samodzielna:

obowiązkowe ubezpieczenia

• Prawa socjalne – zw. z obowiązkiem pracy i

płacenia składek

• Solidarność na bazie wspólnoty składek

Socjaldemokraci i model

instytucjonalno-redystrybucyjny

• Mech. rynkowe zastąpione ingerencją

państwa

• PS – obejmuje wszystkich obywateli, bo każdy

ma prawo do godziwego standardu życia

• Cel PS tworzenie sytemu gwarancji
• Redystrybucja dochodów
• Dostęp: kryterium potrzeb
• Solidarność: braterstwo
• PS nie ma granic

Model elementarny/katolicki

• PS najsłabiej rozwinięta
• Prawa socjalne – obietnica,

realizowane w niewielkim stopniu

• Wniosek: nie ma jednego modelu PS
• Polityka realizowana w krajach UE –

zawiera elementy wszystkich trzech
modeli

UWAGA

O modelach w PS zob.:

• Mirosław Księżopolski, rozdz. 9 (do

str. 155), w: Polityka społeczna, red.
G. Firlit-Fesnak, M.Szylko-Skoczny,
Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2009

Katolicka Nauka Społeczna

• XIX wiek – kwestia robotnicza
• Problemy społeczne - rozwiązanie w duchu Ewangelii
• Korpus doktrynalny w ośmiu encyklikach

Rerum novarum 1891, Leon XIII
• Odpowiedź na socjalizm
• Własność prywatna podstawą funkcjonowania
• Anty-socjalizm
• Państwo – obowiązki (troska o dobro ogółu, w tym

najsłabszych), ale też zasada ograniczonej
interwencji

Rerum novarum 1891

• Ochrona własności prywatnej
• Ochrona pracy
• Ochrona kobiet i dzieci
• Sprawiedliwa i godna płaca
• Uwłaszczenia mas

Quadragesimo anno 1931,

Pius XI

• Kryzys gospodarczy
• Krytyka liberalizmu i socjalizmu
• Godna płaca
• Zasada pomocniczości

Pius XI Quadragesimo anno 1931

„Co jednostka z własnej inicjatywy i własnymi

siłami może zdziałać, tego jej nie wolno

wydzierać na rzecz społeczeństwa; podobnie

niesprawiedliwością, szkodą społeczną i

zakłóceniem ustroju jest zabieranie mniejszym

i niższym społecznościom tych zadań, które

mogą spełnić, i przekazywanie ich

społecznościom większym i wyższym. Każda

akcja społeczna ze swego celu i ze swej

natury ma charakter pomocniczy; winna

pomagać członkom organizmu społecznego, a

nie niszczyć ich lub wchłaniać.”

Wynikają z tego trzy postulaty (wg Lothar

Schneider):

• Zakaz odbierania – społeczeństwo nie

powinno pozbawiać jednostki możliwości

wykonania tego, co sama potrafi

• Subsydiarnego towarzyszenia –

społeczeństwo powinno nieść „pomoc dla

samopomocy” w tym, czego osoba nie jest w

stanie sama dokonać

• Subsydiarnej redukcji, względnie pozwolenia

na samodzielność – społeczeństwo powinno

zaprzestać świadczenia pomocy, gdy „pomoc

dla samopomocy” okazała się skuteczna, gdy

osoba jest samodzielna, ponieważ szkodzi to

całemu porządkowi społecznemu i staje się

„pomocą alienującą” (przerostem opieki)

Zasady społecznej nauki

Kościoła

• Personalizmu - prymat człowieka
• Dobra wspólnego
• Solidarności
• Pomocniczości
• Uczestnictwa
• Proporcjonalnego rozwoju

Podejście feministyczne

• Kobieta w tradycyjnej PS – jako matka –

nacisk PS na dzieci i rodzinę

• Kontrola zachowań seksualnych
• Patriarchat – rozdzielenie ról i obowiązków

„w ciągu następnych trzydziestu lat kobiety
prowadzące gospodarstwa domowe mają –
jako matki – do wykonania niezwykle ważne
zadanie przedłużenia rasy brytyjskiej”
William Beverdige, 1942

Podejście feministyczne

Zwraca uwagę między innymi na:
• Odmienne społeczne wymagania
• Odmienność w doświadczaniu problemów społecznych, np. biedy
• Bezpłatną pracę kobiet
• Różnice na rynku pracy – np. płace
• Krytyka wyidealizowany obraz rodziny i przemoc
• Molestowanie

Ujawnianie nierówności oraz definiowanie problemów
społecznych z naciskiem na sytuację kobiet
Þ dopuszczenie do głosu kobiet
Þ wezwanie do zmiany: form opieki nad osobami zależnymi, na

rynku pracy

Wynagrodzenie miesięczne brutto

według płci i grup zawodowych w

październiku 2012 r.

Źródło: Kobiety i mężczyźni na rynku pracy GUS Warszawa 2014, za: prezentacja na
konferenecji IRWiR Prof. Joanna Sawicka

Potrzeby społeczne

•

Stan napięcia lub odczucie braku wynikające z
biologicznej, psychicznej lub społecznej struktury
organizmu, indywidualnego doświadczenia,
miejsca w strukturze społecznej

•

Dynamiczne – historycznie i cykl życia

•

Hierarchiczne – Abraham Maslow

•

Źródło potrzeb – jednostka i społeczeństwo (w
tym PS)

•

Konieczność posługiwania się normami
dotyczących zaspokojenia

•

Należy badać empirycznie – diagnoza

Diagnoza

Szukanie odpowiedzi na:
• Jak jest?
• Co to jest?
• Dlaczego tak jest?

„rozpoznanie zdarzeń i sytuacji społecznych ze względu
na ich dotkliwość i potrzebę zmian” (Jerzy Kubin)

Þ Na podstawie pozyskanych danych (daną jest wszystko:

sprawozdania, dokumenty, wypowiedzi, ankiety,
obserwacja, prasa…)

• Stwierdzeniu „jak się rzeczy mają” towarzyszy ocena
• Użyteczność – umożliwia planowe działanie 

dopasowane działań (patrz: slajd nr 7)

• Wielodyscyplinarne i wielowarsztatowe

patrz: uwarunkowania PS

Rodzaje diagnozy

• Klasyfikacyjna – co to jest?
• Genetyczna – skąd się wzięło?
• Znaczenia – jak wpływa na inne procesy?
• Fazy – na jakim jest etapie?
• Prognostyczna – jak będzie się rozwijać?

• Jakościowa lub ilościowa (wykorzystywane dane)
• Przekrojowa lub dynamiczna (czas)
• Całościowa lub na próbach badawczych lub

monograficzna (zakres)

Przedmiot badań

diagnostycznych

• Potrzeby
• Środki zaspokajania potrzeb
• Typy stosunków społecznych
• Opinie i oceny społeczne
• PS jako działalność praktyczna
• Otoczenie polityki społecznej

Pojęcia w diagnozie

• Miernik

– wyraża poziom lub zmiany badanego

zjawiska, np. urodzenia, zgony

• Wskaźnik

– służy opisowi i ocenie zjawisk i procesów,

mówi coś o pewnym aspekcie życia społ., dana cecha
lub zjawisko może świadczyć o innym zjawisku
pokazuje kierunek i tempo zmian np. wskaźnikiem
przestępczości jest liczba zabójstw na 100tys. ludności,
wskaźnikiem niedożywienia lub biedy dzieci może być
niedowaga lub ile dzieci przychodzi do szkoły bez
śniadania; ważne dobranie odpowiednich wskaźników

• Norma

– ustalona granica, dotyczy ustalonej

prawidłowości, np. norma czasu pracy, płacy
minimalnej; ustalana arbitralnie (nie są obiektywne)

HDI – przykład (syntetycznych) wskaźników

społecznych

Human Development Index

• Wskaźnik (indeks) rozwoju społecznego
• Wprowadzony w 1990 – agenda ONZ  UNDP

(United Nations Development Programme)

• Cel: ocena poziomu społecznego rozwoju danego

kraju na tle innych krajów + porównywanie krajów;
ocena dynamiki rozwoju

Zalety
• Łączy ocenę rozwoju społecznego i gospodarczego
• Prosty w obliczeniach
• Sięga do znanych i często stosowanych wskaźników