DZIECKO I DZIECIŃSTWO

W RODZINIE

CHŁOPSKIEJ

I ROBOTNICZEJ

W II RP

RODZINA

CHŁOPSKA

Polska wieś w II RP:

- nędza i kryzys gospodarczy
- kradzieże
- bijatyki, spory
- wzrost troski o kształcenie dzieci
- dziecko jako siła robocza
- praca od 5-6 roku życia

* pasanie bydła
* praca w polu
* zbieranie jagód i grzybów

- handel

SZKOŁA NA WSI

- nauka nie zmieniała organizacji
życia rodziny chłopskiej
- obowiązki szkolne dziecka jako
dodatkowe i drugorzędne w
stosunku do obowiązków
domowych
- dziecko uczy się dla całej rodziny,
nie dla siebie
- dziecko jest dla rodziny, nie na
odwrót
Szkoła przenikała na pastwiska
- ustawa o obowiązku
przymusowego nauczania

ORGANIZACJA

SZKOŁY:

- surowy nauczyciel
- baty za złą odpowiedź
- strach
- kary dla rodziców za
nieprzyzwolenie chodzenia do
szkoły
- trudności w nauce
- nieodpowiednie warunki do
nauki w domu, brak czasu na
naukę

NAUKA RELIGII

- zwracanie się do dzieci "bydlęta"
- przemoc-targanie za uszy, leżenie
krzyżem
- strach przed pierwszą spowiedzią
- ponizanie dzieci podczas spowiedzi

PASTUCH I UCZEŃ

- dwie odmienne postawy społeczno-

kulturalne, o odmiennych wartościach i
autorytetach

- dziecko musi zdobywać miejsce w szkole i

przystosować się do nowej roli społecznej

- brak powiązania i porozumienia między

szkołą a domem

Relacje rodzic -
dziecko:

- ojciec głową rodziny

chłopskiej

- surowość w wychowaniu
dzieci

- nagradzanie i karanie

- brak okazywania uczuć

Charakter dzieci
wiejskich:

Surowe wychowanie oraz brak

okazywania uczuć negatywnie
odbijało się na charakterze dzieci
wiejskich.

Były obojętne, nieufne, nie potrafiły

wyrażać swoich uczuć, trudno
nawiązywały kontakty.

Odżywianie:

- mało urozmaicone pokarmy

- sporadyczne spożywanie mięsa

- brak regularności w spożywaniu
posiłków

- mniejsze i większe porcje

żywieniowe ze względu na rodzaj
wykonywanej pracy fizycznej

Higiena osobista:

* nie przywiązywanie wagi do

czystości
* brak warunków technicznych
* ograniczony dostęp do środków
czystości
* zabobony

Ubiór:

Ubranie dziecka było wydatkiem

przekraczającym możliwości
przeciętnej rodziny chłopskiej. Dzieci
najczęściej nosiły ubrania po rodzicach
lub rodzeństwie.

Zabawa:

Dziecko pochodzące z rodziny

chłopskiej sporadycznie
otrzymywało zabawki. Bardzo
często zastępowało je innymi, nie
przeznaczonymi do tego celu
przedmiotami (ziemniak, kartka
papieru, kamienie, ziarnka
grochu i fasoli) lub tworzyło
samodzielnie rzeczy służące do
zabawy (struganie gwizdków,
miecze, budowanie szałasów)

RODZINA

ROBOTNICZA

Warunki mieszkalne:

79% robotników mieszkało w zagęszczeniu

dwie osoby na izbę, a 12% robotników w
zagęszczeniu sześć osób na izbę!
- mieszkania jednoizbowe lub dwuizbowe
(kuchnia, pokój)

- wilgoć, brak wodociągów, instalacji
elektrycznych, nędzne wyposażenie
mieszkań
- nowoczesne osiedla mieszkaniowe były
zaopatrzone w gaz, prąd, wodę, oraz zapewniały
życie kulturalne mieszkańcom

Pani Józefa Trembińska
z dziećmi i
sublokatorką panią
Marią Okońską w
mieszkaniu
jednoizbowym.

Rekonstrukcja jednoizbowego
mieszkania biedniejszego
robotnika
niewykwalifikowanego

Rekonstrukcja mieszkania dwuizbowego
zamożniejszego robotnika (majstra,
robotnika wykwalifikowanego)

1930 rok

Kryzys gospodarczy
pozbawił ludzi pracy i
dachu nad głową.
Bezrobotni zalegali z
opłatami czynszu. W
rezultacie musieli oni
opuścić swoje mieszkania
i zamieszkać w barakach
lub namiotach.

Członkowie rodziny
Żeberkiewiczów przed
swoim prowizorycznym
mieszkaniem.

Lata 1918-39. Dzieci z
bezrobotnych rodzin przed
prowizorycznymi namiotami
mieszkalnymi na Żoliborzu
(warszawska dzielnica)

Bezrobotn
y i
bezdomny
stolarz
Ludwik
Markward
z żoną i
dzieckiem
przed
zbudowan
ym przez
siebie
szałasem
ze słomy i
trawy na
łące nad
Bystrzycą.

WARUNKI DO
NAUKI:

- ciasnota

- brak własnego łóżka, które

najczęściej było dzielone z
rodzeństwem lub
rodzicami
- brak odpowiedniego
oświetlenia, temperatury i
spokoju do odrabiania zadanych
lekcji i do czytania

- brak własnego kąta oraz

czasu na naukę w domu

PRZESZKODY W

UCZĘSZCZANIU DZIECKA

DO SZKOŁY:

- brak obuwia i okrycia zimowego
- brak artykułów szkolnych
- prace domowe i zarobkowe wykonywane
przez dzieci
- brak opieki i pomocy ze strony rodziców

CZĘSTA SYTUACJA
W DOMU:

-brak moralnego poparcia dla
swych wysiłków

-przemoc ze strony ojca

-pijaństwo, awantury

WPŁYW BEZROBOCIA

NA SYTUACJĘ ORAZ
POSTAWĘ DZIECI I
MŁODZIEŻY:

- niedożywienie
- poczucie niższej wartości, ciężaru dla
rodziców
- zgorzkniałość, pesymizm, nieufność,
przygnębienie
- rozleniwienie
- negatywny stosunek do nauki, która nie
zapewniała pracy
- utrata wiary w sprawiedliwość,
opatrzność Bożą

STAN ZDROWIA:

- choroby (koklusz, odra, szkarlatyna, tyfus, gruźlica)
- często występująca waga poniżej normy
- złe, niewystarczające odżywianie

WPŁYW STANU ZDROWIA

NA POSTĘPY W NAUCE:

- niski iloraz inteligencji
- roztargnienie, rozkojarzenie
- brak chęci do nauki

Szkoła chętnie pozbywała się dzieci niedożywionych. Były one
dla niej ciężarem, ponieważ nie nadążały za realizowanym
materiałem!

Relacje między
rodzicami a dzieckiem:

Więzy uczuciowe były
bardzo silne. Rodzice
troszczyli się o
wykształcenie swoich dzieci,
nawet za cenę wszelkich
ograniczeń i wyrzeczeń. W
ciasnej izbie starano się
wydzielić kącik do nauki i nie
obciążano dziecko pracami
domowymi.

Opieka nad dzieckiem

robotniczym

Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
( 1926r)

- Tomasz Arciszewski

RTPD ubiegało się o :
- równouprawnienie dzieci nieślubnych
- usprawnienie adopcji
- powszechną opiekę lekarska dla dzieci
- możliwość uczenia się w szkole powszechnej
- stypendia, internaty, bursy
- kształcenie stosowne do posiadanych
zdolności

Działalność RTPD

Prowadzenie domów dziecka, ognisk

dziecięcych oraz klubów

dziecięcych
Organizowanie kolonii i półkolonii
Dożywianie dzieci szkolnych i
młodocianych
Tworzenie w bibliotekach
wypożyczalni dla młodzieży
Zajęcia kulturalno – oświatowe

Placówki opiekuńcze

na Warszawskim Żoliborzu

(dr Aleksander Lande):

Przedszkole ( od 1927r.)

- Szkoła powszechna ( od 1931r.)
- I Gim. Ogólnokształcące im. Bolesława
Limanowskiego ( od 1935r.

)

na Pradze:

- Świetlica Towarzystwa Przyjaciół

Dzieci Ulicy
Ogniska Towarzystwa Ognisk dla
Młodzieży

Ogólnopolski Kongres

Dziecka

(Warszawa, 2-4 październik a 1938 r.)

Cele:

Podniesienie stanu opieki nad dzieckiem
Zapewnienie warunków do rozwoju i

wychowania

Zorganizowanie czegoś w rodzaju

wspólnoty walki o prawa dziecka

BIBLIOGRAFIA:

Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, pod red.
K. Jakubiaka, W. Jamrożka, Bydgoszcz 2002

Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX. Materiały z
konferencji naukowej Katedry Historii Wychowania – czerwiec
1993, pod red. J. Jundziłła, Bydgoszcz 1994

Dziecko polskiej wsi. Próba charakterystyki, cz. I, M. Librachowa,
S.M. Studencki, cz. II, pod red. M. Librachowej, Warszawa 1934

H. Radlińska, Oświata i kultura wsi polskiej, Warszawa 1979

S. Mausersberg, Komu służyła szkoła w Drugiej Rzeczypospolitej.
Społeczne uwarunkowania dostępu do oświaty, Warszawa 1988

J. Chałasiński, Młode pokolenie chłopów, Warszawa 1938