Umowa Międzynarodowa

Pojęcie umowy

międzynarodowej

• jest to zgodne oświadczenie woli

państw mające na celu wywołanie
określonych skutków prawnych.

Nazwa umowy

międzynarodowej

Umowa międzynarodowa może mieć różną nazwę, np.
• traktat
• pakt
• konwencja
• deklaracja
• porozumienie
• protokół
• regulamin
• Karta
• Konstytucja
• modus vivendi
• itp.

Przedmiotem umowy międzynarodowej mogą być zagadnienia
natury politycznej, ekonomicznej, ludnościowej, kulturalnej itp.

Ratyfikacja umowy

międzynarodowej

Niektóre umowy międzynarodowe wymagają
ratyfikacji, tj. zatwierdzenia przez upoważniony
do tego organ parlamentu danego państwa lub
głowy państwa (w Polsce Sejm lub Prezydent).
Umowy międzynarodowe nie wymagające
ratyfikacji, nabierają mocy prawnej z chwilą ich
podpisania przez upoważniony do jej zawarcia
organ. Umowy międzynarodowe, które dotyczą
wewnętrznych

stosunków

państwa

lub

obywateli, nabierają mocy prawnej dopiero z
chwilą

włączenia

ich

do

krajowego

ustawodawstwa.

Wymogi ratyfikacji i wypowiedzenia

umowy międzynarodowej

• Art. 89 Konstytucji
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i

jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w
ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w
Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub, w których Konstytucja wymaga
ustawy.

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji

umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody
wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów

międzynarodowych określa ustawa.

Warunki przyjęcia umowy

międzynarodowej

• Art. 90 Konstytucji RP

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy
międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub
organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy
państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy
międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez
Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów
w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być
uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem
art. 125.
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na
ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ogłoszenie i moc ustawy

międzynarodowej

• Art. 91.

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi
część krajowego porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest
uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie
da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą
Polską umowy konstytuującej organizację
międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest
stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w
przypadku kolizji z ustawami.

Cechy umowy

międzynarodowej

• Umowa międzynarodowa jest obecnie najważniejszym

instrumentem regulującym

stosunki międzynarodowe

i jednym

z dwóch niekwestionowanych

źródeł prawa międzynarodowego

.

• Za umowę międzynarodową uważa się zgodne

oświadczenie woli

(porozumienie) co najmniej dwóch

podmiotów prawa międzynarodowego

(przede wszystkim:

państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np.

Stolicy Apostolskiej

) regulowane przez

prawo międzynarodowe

i

wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego,
niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej
liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.

• Nazwa „umowa międzynarodowa” jest kategorią najbardziej

ogólną.

• Często jej synonimem jest „traktat”, choć niektórzy tę nazwę

rezerwują dla umów o wyższej randze, z reguły wymagających

ratyfikacji

.

Rodzaje umów

międzynarodowych

• Umowy międzynarodowe dzielą się na:
• Ze względu na liczbę stron:

– umowy dwustronne (bilateralne),
– umowy wielostronne (multilateralne).

• Ze względu na sposób przystępowania:

– umowy otwarte (każde państwo może przystąpić),
– umowy warunkowo otwarte-półotwarte (każde państwo może przystąpić

po spełnieniu określonych warunków),

– umowy zamknięte (nowe państwo może przystąpić jedynie za zgodą

wszystkich dotychczasowych stron umowy, np. Traktat o Unii
Europejskiej, Pakt Północno-Atlanytycki NATO).

• Ze względu na kryterium zawarcia:

– umowy pisemne,
– umowy ustne.

• Ze względu na procedurę zawarcia:

– umowy zawarte w trybie prostym (wystarczy jej podpisanie),
– umowy zawarte w trybie złożonym (1. podpisanie umowy, 2. ratyfikacja)

Budowa umowy

międzynarodowej

• Budowa umowy międzynarodowej:
• Tytuł umowy, strony, przedmiot umowy
• Preambuła

– Inwokacja
– Intytulacja (nazwanie organów)
– Arenga (przyczyny, które skłoniły strony do podpisania umowy)
– Narracja (opis czynności, które doprowadziły do podpisania

umowy)

– Komparycja (wzmianka o wyznaczeniu pełnomocników)

• Stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy (strony niniejszego

traktatu uzgodniły, co następuje …)

• Dyspozycja
• Korroboracja (uroczyste wzmocnienie aktu)
• Miejsce i data zawarcia umowy
• Podpisy i pieczęcie

Stwierdzenie nieważności

umowy

• Nieważność umowy międzynarodowej:

1) Nieważność związana z naruszeniem prawa wewnętrznego stron

dotyczącego zawierania umów. Można na tę okoliczność powoływać się
jedynie w przypadku, gdy pogwałcona norma prawa wewnętrznego ma
zasadnicze znaczenia a pogwałcenie było oczywiste.

2)

Nieważność związana z wadami oświadczenia woli tj.:

– przekroczenie przez przedstawicieli strony jego upoważnienia do wyrażenia

zgody,

– błąd – jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania

umowy stanowiła istotną podstawę zgody strony na zawarcie umowy.

– podstęp,
– Przekupstwo,
– Przymus wobec przedstawiciela strony,
– Przymus wobec strony (np. groźba lub użycie siły).

3) Nieważność związana ze sprzecznością z zasadą ius cogens –

nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia jest niezgodna z
bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa
międzynarodowego.

Wygaśnięcie umowy

międzynarodowej

• Z przyczyn przewidzianych w samej umowie

• Upływ czasu

• Spełnienie się warunku rozwiązującego

• Wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami

Wygaśnięcie umowy może nastąpić:

• Uchylenia za zgodną wolą stron
• Utraty podmiotowości przez jedną ze stron
• Jednostronnego uznania umowy za wygasłą z powodu zaistnienia

wyjątkowych okoliczności:

• Pogwałcenia umowy przez drugiego kontrahenta,
• Powstania sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy
• Zasadniczej zmiany okoliczności (zasada rebus sic stantibus)
• Z powodu powstania nowej normy ius cogens, stojącej w sprzeczności

z treścią umowy.

Konwalidacja umowy

międzynarodowej

• Konwalidacja, ("uzdrowienie") wadliwej umowy

międzynarodowej następuje w wyniku jej stosowania
przez strony umowy.

• Państwo, które konwalidowało umowę

międzynarodową tzn. zaczęło wypełniać jej
postanowienia mimo tego, że mogłoby domagać się
stwierdzenia nieważności, nie może potem nagle
stwierdzić, że powinna być ona nieważna nawet jeżeli
są u temu poważne powody.

• Powyższe nie dotyczy umów, których nieważność jest

bezwzględna:

– Art. 51, art. 52, art. 53 konwencji.