Dziecko z zaburzeniami

zachowania w klasie

szkolnej.

Nieprzystosowanie

szkolne.

Zaburzenia zachowania stanowią złożony zespół

problemów emocjonalnych oraz dotyczących
ogólnego postępowania dzieci i młodzieży.

Najbardziej pierwotną przyczyną zaburzeń

zachowania jest przekonanie dziecka, że nie
jest prze nikogo kochane.

Dziecko u którego występują zaburzenia zachowania:
• ma poważne trudności z opanowaniem

i przestrzeganiem zasad moralnych oraz
zachowania się w sposób akceptowany społecznie,

• nie uznaje autorytetu dorosłych,
• nie stosuje się do podstawowych reguł życia

społecznego,

• przejawia zachowania agresywne,
• często niszczy przedmioty, będące jego

własnością, jak również należące do
innych,

• kłamie,
• kradnie,
• wychodzi z domu i nie dociera do szkoły,
• zdarzają mu się ucieczki w nieznane na

okres dłuższy niż kilka godzin,

• jest oceniane przez innych raczej jako

chuligańskie, zbuntowane niż jako chore
czy zaburzone umysłowo.

Zaburzenia zachowania są rozpoznawane

w przypadku, gdy charakterystyczny dla dziecka
wzorzec aspołecznego postępowania powtarza się
wielokrotnie, wykazuje cechy stałości i dotyczy
poważnego naruszania praw innych ludzi oraz
łamania norm społeczno-etycznych. Ponadto

trzy

lub więcej

specyficznych zachowań było

obserwowanych w ciągu ostatnich

12 miesięcy

, a

przynajmniej jedno

z aspołecznych zachowań

wystąpiło w ciągu minionych

6 miesięcy

.

Zaburzenia w zachowaniu dziecka wpływają

niekorzystnie na jego funkcjonowanie w wielu
dziedzinach życia(kontaktach interpersonalnych,
osiągnięciach szkolnych i innych rodzajach
aktywności).

W amerykańskiej klasyfikacji zaburzeń

psychicznych DSM-IV zaburzenia
zachowania są uporządkowane w
grupy symptomatyczne:

• zachowania agresywne, zagrażające

zdrowiu i życiu bądź przynoszące
fizyczna szkodę innym ludziom i
istotom żywym

• nieagresywne zachowania

powodujące utratę lub zniszczenie
cudzej własności

• włamania i kradzieże
• poważne naruszenie prawa

Klasyfikacja zaburzeń zachowania

Zaburzenia zachowania

Zaburzenia zewnętrzne

agresja, nadpobudliwość,

deficyty uwagi, impulsywność

Zaburzenia wewnętrzne

lęk, kompleks niższości, smutek,

obojętność, zaburzenia snu,

zaburzenia somatyczne

Zachowania społecznie

niedojrzałe

osłabienie koncentracji,

zachowania nieodpowiednie do

wieku, szybkie męczenie się,

słabe postępy w nauce, brak

wytrzymałości na obciążenia

Zachowania tworzące

zagrożenie społeczne

gwałtowność, drażliwość,

nieodpowiedzialność, nadmierne

pobudzenie i łatwość popadania

w frustrację, zaburzenia w

relacjach, trudności w panowaniu

nad sobą

Motywy trudnych

zachowań uczniów i

sposób postępowania

z nimi

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Zyskiwanie

uwagi:

Inni akceptują

mnie tylko

wtedy, gdy

zwracają na

mnie uwagę

pokazywanie

się:

–przeszkadzani

e

–głośne

rozmowy

–wygłupianie

się

–komentowanie

słów

nauczyciela;

wycofywanie

się:

–nieśmiałość

–bierność

–nieuczestnicze

nie w zajęciach

publiczne

karcenie ucznia

okazywanie

irytacji

skupianie się

na

zewnętrznych

przejawach

zachowania

nakłanianie

kolegów do

skarżenia na

niego(jest to

komunikat dla

ucznia, że

osiągnął swój

cel-skupił

uwagę

nauczyciela

spokojne

zwrócenie

uwagi

przypomnieni

e o

obowiązujących

zasadach

zignorowanie

zachowania(jeśl

i zbytnio nie

przeszkadza

w zajęciach)

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Zyskiwanie

władzy:

Jestem

akceptowany

tylko wtedy,

gdy jestem

szefem lub

kieruję grupą

niewypełniani

e poleceń

nauczyciela

podważanie

jego autorytetu

wchodzenie z

nim w konflikty

próba sił

okazanie lęku

bezradności

próba

udobruchania

ucznia

ustępowanie

mu

reagowanie

złością

wdawanie się

w sprzeczki

ucięcie

rozmowy i

dalsze

prowadzenie

zajęć, później

rozmowa z

podopiecznym

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Wywoływanie

pobudzenia:

Aby rozładować

stres lub pozbyć

się uczucia

depresji,

potrzebuję

silnego

pobudzenia

zachowania

charakterystycz

ne dla dziecka

nadpobudliweg

o: różnego

rodzaju

poważne

zakłócenia

lekcji i

wciąganie do

tego innych

członków klasy;

zachowaniom

towarzyszy

ryzyko

przyłapania i

kary

okazywanie

irytacji, złości

karcenie

ucznia

wdawanie się

z nim w

dyskusje

prowadzenie

dochodzenia

udowadnianie

mu winy

okazanie

spokoju, nawet

obojętności

zaangażowani

e

podopiecznego

w wykonanie

jakiejś

czynności

zadania

urozmaicenie

zajęć

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Załatwianie

porachunków:

Warunkiem

przynależności

do grupy jest

odpłacenie ta

samą monetą

za wszelkie

krzywdy

agresywne

reakcje

wrogie

zachowanie

w stosunku

do innych

uczniów lub

nauczyciela

branie odwetu

za doznane

cierpienia

okazywanie

uczniowi że

zawiódł,

rozczarował,

skrzywdził

nauczyciela

gwałtowne

reakcje

budowanie

stosunków

opartych na

zaufaniu-

okazywanie, że

docenia się

zalety ucznia

wzmacnianie

jego samooceny

unikanie

komunikatów

typu: tylko

pamiętaj , nie

zawiedź mnie,

zawiodłem się

na tobie, jak

mogłeś!

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Ujawnianie

własnych

niedostatków:

Nie jestem

wystarczająco

zdolny, chcę

pozostać na

uboczu grupy

nieporadność

unikanie

kontaktów

opryskliwość

niesumiennoś

ć

spóźnianie się

bojkotowanie

poleceń

nauczyciela

okazywanie

postawy:

„poddaję się”

nadmierna

troskliwość

i

zamartwianie

się

zaangażowani

e ucznia w

działania

grupowe

wspieranie go

w

przekonaniu że

sobie poradzi

Motyw

trudnego

zachowania

ucznia

Opis

zachowania

Niewłaściwa

reakcja

nauczyciela

Poprawna

reakcja

nauczyciela

Dokuczanie:

Drażnienie

i

denerwowanie

innych, a

zwłaszcza

nauczyciela jest

zabawne

pytania, które

spowalniaj

lekcję

głośne

komentarze

dotyczące

wyglądu lub

wypowiedzi

nauczyciela

wyśmiewanie

się

wulgaryzmy

próba

rękoczynów

niereagowani

e na

początkowe,

z

pozoru

niewinne

zachowania(któ

rymi uczniowie

sprawdzają, jak

daleko mogą się

posunąć)

przerywanie

zajęć i

zajmowanie się

przeszkadzając

ym uczniem

przez dłuższy

czas

okazywanie

złości,

odpłacanie

uczniowi w ten

sam sposób

zwracanie

uwagi na

pierwsze

sygnały

niepożądanego

zachowania

wyraźne

stawianie

granic, ale bez

wywoływania

napięć w grupie

opanowanie

stosowanie

konsekwencji

przewidzianych

za łamanie

norm

Rodzaje zaburzeń zachowania

Według Amerykańskiego Towarzystwa

Psychiatrycznego, pośród zaburzeń
zachowania można wyodrębnić kilka
zróżnicowanych typów.

W klasyfikacji DSM-IV występują zaburzenia

wyróżnione ze względu na:

wiek ujawnienia się problemów
· typ dziecięcy
· typ adolescencyjny

stopień nasilenia objawów
· łagodne zaburzenia zachowania
· nasilone zaburzenia zachowania
· zaburzenia zachowania ograniczone do

środowiska rodzinnego

· zaburzenia zachowania z

nieprawidłowym procesem socjalizacji

· zaburzenia zachowania z prawidłowym

procesem socjalizacji

· zaburzenia opozycyjno-buntownicze

Etiologia zaburzeń zachowania

 hipoteza dysregulacji neurochemicznej
 hipoteza czynników biologicznych
 hipoteza neuropsychologiczna
 hipoteza uwarunkowań genetycznych
 koncepcja przyczyn psychologicznych

i środowiskowych

Specjalistyczna pomoc

 terapia dziecka

 interwencja rodzinna

 edukacja nauczycieli

Cechy wspólne trudnych zachowań uczniów:

 często powodem trudnych zachowań jest brak

utrwalonych pozytywnych wzorów
postępowania

 wszystkie destrukcyjne, antyspołeczne

zachowania mają podłoże emocjonalne-ich
przyczyną jest niezaspokajanie potrzeb
jednostki

 sposób funkcjonowania ucznia ma związek

z nastawieniem i zachowaniem otoczenia-
grupy rówieśniczej i dorosłych

 trudne zachowania nasilają się w wieku

dorastania

 szkoła może osłabić lub wzmocnić

negatywne reakcje wychowanków

 postawa nauczyciela wychowawcy ma

ogromne, często decydujące znaczenie
dla ucznia z problemami emocjonalnymi

 należy diagnozować podopiecznych i

planować pracę wychowawczą zgodnie z
ich potrzebami

 profilaktyka przynosi pozytywne efekty-

zmniejsza nasilenie niepożądanych
zachowań wychowanków

Nieprzystosowanie szkolne

należy do typowych zachowań antyspołecznych.

Nieprzystosowani to ci, u których na skutek

zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych
warunków środowiska występują utrwalone,
powtarzające się zaburzenia w zachowaniu takie
jak:

zaburzenia kontaktu z dorosłymi (agresja,

nieposłuszeństwo).

zaburzenia kontaktu z rówieśnikami

(dokuczanie, napastowanie, przezywanie, bójki).

zaburzenia w stosunku do obowiązku

szkolnego (wagary, lenistwo,
niedbałość).

nierespektowanie zasad i norm

współżycia (wybryki chuligańskie,
niszczenie mienia, palenie
papierosów, używki).

zaburzenia w stosunku do siebie

(lękliwość, wybuchy złości, zaniżona
samoocena, unikanie).

Szkoła jest miejscem, w którym

nieprzystosowanie społeczne
uczniów ujawnia się i dokonuje.
Objawami nieprzystosowania
szkolnego młodzieży są negatywne
i nieadekwatne reakcje na
wymagania i nakazy zawarte w
rolach – kolegi, ucznia. Warunkiem
dobrego przystosowania w szkole jest
dobre wypełnianie tych ról.

Prawdopodobieństwo nieprzystosowania

szkolnego jest tym większe im:
mniej systematyczne jest uczęszczanie dziecka do
szkoły
częstsze są zmiany szkół tego samego typu
gorsze są wyniki szkolne dziecka w ocenie
nauczycieli
częstsze są konflikty dziecka z nauczycielem i
kolegami szkolnymi
bardziej negatywny jest stosunek emocjonalny
dziecka do szkoły lub do poszczególnych
nauczycieli
słabszy jest związek zainteresowań dziecka
z problematyką nauczania w szkole
częściej szkoła nie zaspokaja istotnych potrzeb
intelektualnych i emocjonalnych dziecka

K

O
N

I

E

C

